Li winq re tijonelil
Li Awa’b’ej Henry B. Eyring
Xb’een tenq’ aj k’ehol na’leb’ sa’ li Xb’eenil Awa’b’ejil
Naru nimaqat, yal usaqat, malaj ink’a’ usaqat jo’ eetalil. Maare taak’oxla naq maak’a’ naxye, a’b’an choq’ re li Qaawa’, wan k’a’ru li naxye.
Wan li qa-heroe chiqajunilo, ut mas wi’chik naq toj saajo. Laa’in kinyo’la ut kinniman sa’ Princeton, Nueva Jersey, sa’ li Estados Unidos. Eb’ li equipo re deporte li jwal na’nookeb’ ru wankeb’ xna’aj sa’ Nueva York. Aran ke’wan oxib’ li equipo re beisbòl. A’aneb’ laj Dodgers re Brooklyn, eb’ laj Gigantes re Nueva York, ut eb’ laj Yanqui re Nueva York. Li tenamit Filadelfia jwal nach’ wi’chik wan rik’in qochoch ut a’an ajwi’ xna’aj wiib’ li equipo, a’aneb’ li Atléticos ut li Filis. Naab’aleb’ aj beisból wan li kinru raj chirilb’al jo’ lin heroe sa’eb’ li equipo a’an.
Laj Jose DiMaggio, li wan sa’ li equipo Yanquis re Nueva York, ki’ok choq’ lin heroe sa’ li beisból. Naq eb’ li was ut li wamiiw neke’b’atz’un li beisból chirix li escuela chixk’atq qochoch, laa’in ninyal li batear jo’ nink’oxla naxb’aanu laj Jose Dimaggio. Toj maji’ wan li televisión sa’ li kutankil a’an, jo’kan naq junes jalam-uuch sa’ periodico naru tinwil re xnawb’al chanru naxb’aanu li batear.
Naq toj yookin chi nimank, lin yuwa’ kinixk’am sa’ li estadio reheb’ laj Yanqui. Ka’ajwi’ sa’ li jun sut a’an kiwil laj Jose Dimaggio. Jo’ chanchan naq toj wankin aran, sa’ lin k’a’uxl naru tinwil a’an sa’ li batear, ut nawil li pelota chi purik toj sa’ tribuna chire xyi li campo.
Maajo’q’e nintzol li beisból jo’ chanru naxb’aanu lin heroe junxil. A’ut li junjunq sut naq kinb’aanu li batear chi us, kinb’aanu wib’ jo’ chanchan a’an, li jo’ k’ihal kinnaw xb’aanunkil.
Naq naqasik’eb’ ru li qa-heroe, noko’ok chixb’aanunkil qib’ jo’ chanchan li k’a’ru reheb’ mas naxk’ul li qu, us ta k’oxlanb’il qab’aan malaj ink’a’.
Sa lin ch’ool chixyeeb’al naq lin na’ lin yuwa’ ke’xk’e li chaab’il heroe sa’ xb’ehil lin chajomal. Yal jun sut lin yuwa’ kinixk’am sa’ li estadio reheb’ laj Yanqui chirilb’al lin heroe re li beisból, a’b’an rajlal Domingo kinixkanab’ chirilb’al jun li winq re tijonelil li toj ki’ok choq’ jun lin heroe. Li heroe a’an kixyiib’ ru lin yu’am. Lin yuwa’, a’an li awa’b’ej sa’ li ch’ina ruq’ li Iglees li wankeb’ xch’utam sa’ qochoch. Maajun sut naxq’ax lajeeb’ xka’k’aal li komon sa’ junaq li qach’utam.
Kiwan jun chajom winq li naxk’am chaq xna’ sa’ qochoch choq’ reheb’ li ch’utam, a’ut maajo’q’e na’ok sa’ li ochoch. A’an moko komon ta sa’ li iglees. A’an lin yuwa’ li kiru chixb’oqb’al a’an chi ok sa’ qochoch. Kikub’e xha’ ut a’an ki’ok choq’ li xb’een ut li jun ajwi’ laj k’amol inb’e sa’ li Tijonelil re Aaron. Ki’ok choq’ lin heroe re tijonelil. Toj jultik we jun ch’ina b’atzul che’ kixk’e we jo’ lin q’ajkamunkil chirix naq xqachoy jun li k’anjel re xtzirb’al xsi’ jun li ixq kamenaq xb’eelom. Inyalom xb’aanunkil jo’ kixb’aanu a’an jo’q’e nink’e tiik ruhil oxloq’ink choq’ re jun xmoos li Dios.
Kinsik’ ru xkab’il in-heroe sa’ li ch’ina ruq’ li Iglees a’an. A’an jun li Marinero re li Estados Unidos li nawulak sa’ qach’utam sa’ raq’ileb’ laj Marinero. Yoo chaq xkutankil li nimla pleetik, jo’kan naq junes xb’aan a’an kiwil jo’ lin heroe. Kitaqlaak chaq sa’ li Tzoleb’aal Princeton xb’aaneb’ li marinero re naq taarisi xkomon chik xtzolb’al. A’b’anan chirix naq yal kiwil lix t’ikr aj marinero, kiwil chi b’atzunk sa’ li estadio Palmer jo’ awa’b’ej re lix equipo li Tzoleb’aal Princeton re futbol Americano. Kiwil chi b’atzunk sa’ lix equipo li tzoleb’aal re baloncesto ut kiwil ajwi’ chi b’atzunk jo’ aj receptor sa’ lix equipo re beisból.
A’b’anan chirix ajwi’ a’an, kiwulak sa’ wochoch re xk’utb’al chiwu chanru xkutb’al li pelota re baloncesto rik’in xtz’e wuq jo’ ajwi’ lin nim. Kixye we naq twaj ru xnawb’al a’an xb’aan naq sa’ junaq kutan tinb’aatzunq li baloncesto sa’eb’ li chaab’il equipo. Moko kink’e ta reetal aran, a’ut chiru k’iila chihab’ a’an kiwan choq’ we jun reetalil jun winq re tijonelil chi yaal.
Chejunilex texwanq jo’ reetalil jun winq re tijonelil, ma teraj malaj ink’a’. Kat’ok choq’ jun candela lochlo naq xak’ul li tijonelil. Li Qaawa’ katxk’e sa’ xna’aj li candela re xkutanob’resinkil li b’e choq’ reheb’ chixjunileb’ li neke’wan chasutam. Ut mas wi’chik choq’ reheb’ li wankeb’ sa’ laa molam re tijonelil. Naru nimaqat, yal usaqat, malaj ink’a’ usaqat jo’ eetalil. Maare taak’oxla naq maak’a’ naxye, a’b’an choq’ re li Qaawa’, wan k’a’ru li naxye. A’an kixye chi jo’ka’in:
“Laa’ex lix kutan li ruchich’och’. Junaq tenamit k’ojk’o xa’ xb’een tzuul ink’a’ naru xmuqb’al;
“chi moko nalochmank junaq saqen re xtz’apb’al sa’ uk’al, re b’an twanq sa’ xna’aj, ut chi jo’kan tixkutanob’resi chixjunileb’ li wankeb’ sa’ kab’l.
“Jo’ka’in naq chilemtz’unq lee saqenkil chiruheb’ li tenamit, re naq te’ril lee chaab’il b’aanuhom ut te’xnima xloq’al lee choxahil Yuwa’.” 1
Laa’in xink’ul wosob’tesinkil xb’aan reetalileb’ li xnimal ru winq re tijonelil sa’eb’ li molam xink’anjelak wi’. Naru taab’aanu li k’a’ru ke’xb’aanu choq’ we wi tatwanq choq’ eetalil li te’xtaaqe jalan.
Laa’in nink’e reetal oxib’ li na’leb’ wan rik’ineb’ chixjunil li winq re tijonelil li nawil jo’ lin heroe. Jun reheb’, a’an li tijok, li xkab’, a’an xkaytesinkileb’ rib’ chi tenq’ank, ut li rox, a’an xyeeb’al sa’ xch’ool chi junajwa naq junelik te’xb’eresi rib’ sa’ li yaal.
Chiqajunilo nokotijok, a’b’anan li winq re tijonelil li taawaj wulak wi’, a’an natijok chi kok’ aj xsa’ ut chi tiik rajom. Sa’ li ewu tawiqib’ aawib’ ut taab’antioxi re li Dios li osob’tesink xak’ul chiru li jun kutan. Taab’antioxi re A’an li na’b’ej yuwa’b’ej, li k’utunel, ut li xnimal ru eetalil li wankeb’ chaataaqe. Taach’olob’ sa’ laa tij aniheb’ tz’aqal li ke’rosob’tesi laa yu’am, ut chanru xe’xb’aanu, chiru li jun kutan a’an. Xb’aanunkil a’an taaraj numenaq yal junjunq k’asal ut ink’a’ yal b’ayaq aak’oxlahom. Tixsach aach’ool ut tatxjaltesi.
Naq nakatz’aama xkuyb’al aamaak, taawil naq yookat xkuyb’aleb’ xmaak jalan. Naq nakab’antioxi re li Dios lix chaab’ilal xch’ool, taak’oxlaheb’ jalan, chi patz’b’il xk’ab’a’, li te’raj xchaab’ilal aach’ool laa’at. Ninye wi’chik, a’an tixsach aach’ool wulaj wulaj, ut chirix xnumikeb’ naab’al kutan, tatxjaltesi.
Tatjaltesiiq sa’ li tijok a’an chi anchal aach’ool rik’in naq taaweek’a naq chi yaal laa’at jun ralal li Dios. Naq nakanaw naq laa’at jun ralal li Dios, taanaw ajwi’ naq naab’al li k’a’ru naroyb’eni aawik’in. Jo’ li ralal, taaroyb’eni naq taataaqe lix k’utum ut lix k’utumeb’ lix raarookil Alal, li Jesuskristo. Taaroyb’eni naq q’unaq aach’ool ut aj k’ehonelaqat rik’ineb’ aawas aawiitz’in. Taakub’eeq xch’ool wi q’etq’etat ut wi nakak’oxla aawib’ aajunes. Tatrosob’tesi re naq tawaj xk’eeb’al xna’aj rajomeb’ ru jalan chiru laa we.
Wankeb’ eere li ak neke’xk’ut reetalil li k’anjelak sa’ tijonelil chi ink’a’ neke’xk’oxla rib’ xjunes. Sa’ santil ochoch sa’ chixjunil li ruchich’och’, eb’ laj k’amol re li tijonelil neke’wulak naq maji’ nasaqew li kutan. Ut wankeb’ li neke’k’anjelak toj najt chirix rokik li saq’e. Maak’a’ xnawb’aleb’ ru sa’ li ruchich’och’ xb’aan xmayejahom a’an. Laa’in wilomeb’ li saaj komon naq neke’k’anjelak choq’ reheb’ li ani wankeb’ sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej, li ink’a’ neke’ru chixxokb’al li osob’tesink re li santil ochoch xjuneseb’ rib’.
Naq nawil sahil ch’oolejil ruchil li lub’k sa’ rilob’aaleb’ li neke’k’anjelak aran eq’la ut ewu, ninnaw naq wan xnimal ru xq’ajkamunkileb’ sa’ li yu’am a’in choq’ re li k’anjelak sa’ tijonelil chi jo’kan, a’ut a’an yal jun reetalil li sahil ch’oolejil te’reek’a rik’ineb’ a’an li ke’xtenq’a sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej.
Wilom ajwi’ li sahil ch’oolejil a’an sa’ rilob’aaleb’ li ani neke’aatinak rik’in ras riitz’iin chirixeb’ li osob’tesink li neke’chal rik’in li wank jo’ xkomon lix awa’b’ejihom li Dios. Ninnaw naq wan jun li awa’b’ej re jun ruq’ li Iglees, li naxk’am chaq li kristiaan sa’ li iglees re naq eb’ li misioneer te’xtzoleb’, ka’ch’in chik ma wulaj wulaj. Yal wiib’ oxib’ po chaq, a’an moko komon ta sa’ li Iglees. Anajwan wankeb’ li misioneer li yookeb’ chi k’utuk ut jun ruq’ li Iglees li yoo chi nimank rajlankil ut xmetz’ew xb’aan a’an. A’ut mas wi’chik, a’an jun saqen choq’eb’ re jalan li te’xte li re ut te’xseeb’a chi jo’kan lix ch’utub’ankileb’ li ralal xk’ajol li qaChoxahil Yuwa’.
Naq nakattijok ut nakatenq’aheb’ jalan, laa nawom naq laa’at jun ralal li Dios taanimanq. Jwal wi’chik taanaw naq naraho’ xch’ool A’an wi nakab’eresi aawiib’ sa’ yalaq paay chi b’alaq’il. Jwal xaqxo wi’chik aach’ool chixb’aanunkil jo’ li nakaye re li Dios ut reheb’ jalan. Taak’e chik reetal xmaq’b’al k’a’ru li maawa’ laa we. Taab’eresi chik aawib’ sa’ yaal rik’ineb’ aj k’ehol aatrab’aaj. Jwal xaqxooq wi’chik aach’ool re naq ink’a’ taab’ay aawib’, ut naq taab’aanu chixjunileb’ li k’anjel k’eeb’il aawe xb’aan li Qaawa’, li xak’ulub’a xb’aanunkil.
Ruuchil xpatz’b’al ma te’chalq aj tzolol rochochnal, li kok’al sa’eb’ li junkab’al b’oqb’ilat chixtzolb’al te’royb’eni laa wula’ chi sa sa’ xch’ooleb’. Lin kok’al laa’in ak xe’xk’ul li osob’tesink a’an. Naq yookeb’ chi nimank, ke’wan lix heroe re tijonelil li ke’xtenq’aheb’ chixyiib’ankil xb’e sa’ k’anjelak chiru li Qaawa’. Li chaab’il eetalil a’an ak yoo chi numsiik anajwan sa’ rox tasal li qiyajil.
Li waatin anajwan naxye ajwi’ li b’antioxink.
Ninb’antioxi eere lee tij. Ninb’antioxi eere naq nekewiqib’ eerib’ rik’in xnawb’al naq moko wan ta eerik’in xsumenkil ru chixjunileb’ li patz’om. Laa’ex nekextijok chiru li Dios re choxa re xyeeb’al lee b’antioxihom ut re xtz’aamankil chaq li rosob’tesihom sa’ lee yu’am ut sa’ lee junkab’al. Ninb’antioxi eere lee k’anjel chiruheb’ jalan ut li k’anjel xeb’aanu chi maak’a’ royb’eninkil naq taanawmanq ru.
Xqak’ulub’a raatin li Qaawa’ naq wi naqasik’ xnawb’al qu sa’ li ruchich’och’ a’in sa’ xk’ab’a’ qak’anjel, naru taqasach li osob’tesink q’axal nim. Taanaq sa’ lee ch’ool li aatin a’in:
“Chereek’ahaq eerib’, meeb’aanu li us chiruheb’ li tenamit yal re naq tex’ile’q xb’aaneb’; wi jo’kan teeb’aanu, maak’a’aq lee q’ajkamunkil rik’in lee choxahil Yuwa’.
“Jo’kan utan, naq taatenq’a junaq li wank sa’ aajel ru, mayaab’asi li trompeet chawu jo’ neke’xb’aanu eb’ laj ka’pak’al-u sa’eb’ li ch’utleb’aal kab’l ut sa’ b’e re naq te’oxloq’iiq xb’aaneb’ li tenamit. Relik chi yaal ninye eere naq ak xe’xk’ul lix q’ajkamunkileb’.
“A’ut laa’at, naq taatenq’a li wan sa’ aajel ru, mixnaw laa tz’e uq’ li k’a’ru naxb’aanu laa nim,
“re naq li k’a’ru xasi wanq sa’ muqmu; ut laa Yuwa’ li na’ilok sa’ muqmu tatxq’ajkamu chi k’utk’u.” 2
Li ani wanjenaq choq’ we jo xnimal ru aj k’amol re li tijonelil, ch’a’aj choq’ reheb’ xk’eeb’al reetal naq wankeb’ re li heroil. Ch’a’aj ajwi’ choq’eb’ re rilb’al li k’a’ru reheb’ li mas nawoxloq’i laa’in. Xinye resil naq lin yuwa’ kiwan jo’ awa’b’ej sa’ jun ch’ina ruq’ li Iglees sa’ Nueva Jersey. Moqon kik’anjelak choq’ xkomon li jolomil molam re li Dominkil Tzoleb’aal sa’ li Iglees. A’ut toj anajwan ink’a’ mas ninye chirix lix k’anjel sa’ li tijonelil, xb’aan naq chi jo’kan kixb’aanu ajwi’ a’an.
Jo’kan ajwi’ kixb’aanu laj marinero li kiwoxloq’i junxil. Maajo’q’e ki’aatinak wik’in chirix lix k’anjel sa’ li tijonelil chi moko xb’aanuhom. Yal kixb’aanu li tenq’ank. Kinnaw chirix lix paab’aal rik’ineb’ jalan. Wi ta naril a’an li k’a’ru kiwoxloq’i rik’in, laa’in ink’a’ kinru chixtz’ilb’al rix ma naxnaw ta.
Jo’kan naq li waatin choq’ eere, li teeraj rosob’tesinkil jalan rik’in lee tijonelil, naxtaw xna’aj sa’ lee yu’am li ilb’il ka’ajwi’ xb’aan li Dios.
Tijonqex chiru. B’antioxi re A’an chixjunil li k’a’ru us sa’ laa yu’am. Patz’ re aniheb’ li kixk’e sa’ laa b’e re taatenq’aheb’. Tz’aama chiru naq tatxtenq’a chixk’eeb’al li tenq’ank a’an. Tijon re naq tatruuq chi kuyuk maak ut re naq taaruuq taakuye’q laa maak laa’at. Aran ut, tenq’aheb’, raheb’, ut kuyeb’ lix maak.
Sa’ xb’een chixjunil, chijultiko’q aawe naq sa’ chixjunil li tenq’ank nakak’e, maak’a’ tixq’ax ru xtenq’ankileb’ laa was aawiitz’in chixsik’b’al ru xyiib’ankileb’ rib’ choq’ re li junelik yu’am. Li Dios xk’e li qa nimla b’eresink a’an re taqanaw chanru roksinkil qatijonelil. A’an li reetalil a’an tz’aqal tz’aqal. A’an a’in li eetalil naqil yal chi b’ayaqil sa’eb’ lix moos li q’axal ninqeb’ ru arin:
“Ut li Qaawa’ Dios kiraatina laj Moises, ut kixye: Eb’ li choxa, k’iheb’ li neke’wan, ut chiruheb’ li winq ink’a’ naru te’wanq chi ajlanb’il; a’b’anan ajlanb’ileb’ chiwui laa’in, xb’aan naq weheb’.
“Ut jo’ naq taa’oso’q jun li ruchich’och’, ut lix choxa a’an, jo’kan ajwi’ taachalq jalan chik; ut maajun roso’jik lin k’anjel wan, chi moko li waatin.
“Xb’aan naq k’e reetal, a’in lin k’anjel ut lin loq’al—xk’eeb’al chi uxmank lix kolb’al chiru li kamk ut lix yu’am chi junelik li winq.” 3
Wan sa’ qab’een tenq’ank sa’ li k’anjel a’an. Li junjunq qe naru tixwaklesi xwankil. Kookawresiik choq’ re qakutankil ut qana’aj sa’eb’ li roso’jikil kutan li loq’laj k’anjel a’an. Chiqajunilo xoo’osob’tesiik rik’in li reetalileb’ li ani ke’xk’e li k’anjel a’an jo’ li ajom q’axal nim ru sa’ xyu’am arin.
Nintz’aama naq chiqatenq’a qib’ chi wakliik toj aran.
Li Dios Yuwa’b’ej yo’yo, ut tixsume ru laa tij re xtz’aamankil laa tenq’ankil aajel ru choq’ re k’anjelak chiru A’an chi us. Li Jesukristo, A’an li Qaawa’ waklijenaq. A’an a’in lix Iglees. Li tijonelil nakak’am, a’an li wankilal re k’anjelak sa’ lix k’ab’a’ sa’ xk’anjel re xtenq’ankileb’ li ralal xk’ajol li Dios. Naq nakak’e anchal aach’ool sa’ li k’anjel a’in, A’an tatxnimob’resi. Ninyeechi’i a’an sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, laj Kolol qe, amen.