“Matxuwak… laa’in wankin aawik’in”

Xb’aan Jean A. Stevens

Xb’een aj tenq’ aj k’ehol na’leb’ sa’ lix Awab’ejil re li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al

Rik’in xkanab’ankil qib’ sa’ ruq’ li Qaawa’ ut xpaab’ankil A’an chi anchal wi’chik qach’ool, naru taqataw lix wankilal A’an re qosob’tesinkil ut qakolb’al.

Moko k’i ta li eek’ahom naxjuntaq’eeta rib’ rik’in xq’unil li na’eek’aman naq nokojala choq’ yuwa’b’ej. Maak’a’ k’a’jo’ xk’ihal xk’ulb’al jun chaq’alil ru k’uula’al, chalenaq chaq sa’ li choxa. Jun reheb’ li was kixk’ul li eek’ahom a’an rik’in xtoch’bal xch’ool: lix b’een ka’ch’in maji’ tz’aqal xkutan naq ki yo’la ut oxib’ lib’r kixb’is. Laj Hunter kixnumsi lix b’een wiib’ po re lix yu’am sa li na’ajej neke’xk’aak’ale li k’uula’al moko tz’aqaleb’ ta lix kutan naq neke’yo’la sa’ jun li b’anleb’aal. Eb’ li po a’an jwal xtaqsi xch’ool li qajunkab’aal naq xotijok re xtz’aamankil lix tenq’ li Qaawa’.

Laj ch’ina Hunter aajel chaq choq’ re li tenq’ ut kixyal xq’e rik’in k’e xmetz’ew re twanq xyu’am. Li ruq’ lix raarookil yuwa’ jo’q’ehaq naxchap lix ch’ina uq’ lix q’unil ka’ch’in re xk’eeb’al xkawilal.

Kama’an reheb’ chixjunil li ralal li Dios. Li qaChoxahil Yuwa’ naxye’ li ruq’ choq’e chiqajunqal rik’in xnimal rahom. A’an wan xwankil sa’ xb’een chixjunil li k’a’aq re ru ut traj qatenq’ankil chi tzolok, chi k’iik ut chi sutq’iik rik’in. A’an a’in naxk’e qab’e rik’in li qajom re li qaYuwa’: “… xk’eeb’al chi uxmank lix kolb’al chiru li kamk lix yu’am chi junelik li winq”¹.

Rik’in xkanab’ankil qib’ sa’ ruq’ li Qaawa’ ut xpaab’ankil A’an chi anchal wi’chik qach’ool, naru taqataw lix wankilal A’an re qosob’tesinkil ut qakolb’al.

Chiru li kok’ perel hu re Lix Hu Laj Mormon naxb’oj rib’ lix ch’ina-usil eesil chirix lix wankilal li Dios re xkolb’aleb’ li qalal. Laj Nefi kixk’ut sa’ lix b’een ch’ol lix hu. Sa’ li raqal 20, naqil ru: “laa’in, aj Nefi, tink’ut cheru naq eb’ lix q’unil uxtaan li Qaawa’ wankeb’ sa’ xb’eeneb’ chixjunileb’ li kixsik’ ru, sa’ xk’ab’a’ lix paab’aaleb’, re xk’eeb’al xkawileb’ xmetz’ew toj reetal naq te’ wanq xwankil chi kole’k”².

Naab’al chihab’ chaq anajwan, xinwulak chixtawb’al ru chi tz’aqal lix yaalalil yeeb’il sa’ li raqal a’in. Xinwulak xnawb’al jwal nach’ wan li qaChoxahil Yuwa’ ut li jo’k’ihal taaraj qatenq’ankil.

Jun ewu, naq xnach’ok chaq li q’ojyin, yookin chixb’eresinkil lin ch’iich’ rochb’eeneb’ lin kok’al naq xwil jun ch’ajom yoo chi b’eek sa’ xtiikal li yamyookil b’e. Chirix naq xinnume’ chixk’atq, xwan lin saqen eek’ahom naq tinsutq’iiq raj chixtenq’ankil, ab’anan xink’oxla naq taaxuwaq naq taaril jun kristiaan li ink’a’ naxnaw ru taaxaqab’ lix ch’iich’ chixk’atq chi ru q’ojyin, ut xkohin sa’ inch’iich’. Li kawil eek’ahom xsutq’i wi’chik rik’in li aatin a’in sa’ in jolom. “Ayu chixtenq’ankil li ch’ajom a’an!”.

Xinwulak toj b’ar wan wi’ a’an ut xinpatz’ re: “Ma taawaj aatenq’ankil? Xweek’a naq tatintenq’a raj”.

Xooril, ut rik’in xy’al li ru sa’ rilob’aal kixye: “Ma tatruuq? Yookin raj chi tijok re naq junaq raj tinxtenq’a”.

Lix tij li xpatz’ wi’ xtenq’ankil kisumeek rik’in li xweek’a’ laa’in. Li na’leb’ a’an re xk’ulb’al chi jwal saqen li xb’eresihom li Musiq’ej xkanab’ we jun eetalil najultikaman ut li toj nink’uula sa’ inch’ool.

Anajwan, chirix xnumik 25 chihab’, ut jun q’unil uxtaan, junjunq po chaq anajwan xintaw wi’chik li ch’ajom a’an. Xinnaw naq li kik’ulman moko ka’aj ta wi’ inseraq, xseraq ajwi’ a’an. Laj Deric Nance anajwan a’an jun yuwa’b’ej ut wan lix junkab’al. A’an ink’a’ ajwi’ xsach sa’ xch’ool li kik’ulman chaq. Xoxtenq’a xxaqab’ankil li qapab’aal naq li Dios narab’i ut naxsumeheb’ li qatij. Sa’ wiib’al xqoqsi re xk’utb’al chiruheb’ li qakok’al naq li Dios nayo’lek sa’ qab’een. Moko wanko ta junes.

Sa’ li q’ojyin a’an, Laj Deric kikana chirix li tzoleb’aal chirix jun li k’anjel ut kikanab’aak xb’aan li kamion. Jo’ ch’ajom, kaw kireek’a rib’ re wulak sa’rochoch, ut xtikib’ li b’eek.

Kinume’ jun hoonal rik’in yiitoq chi b’eek sa’ li yamyookil b’e. Toj wan ma nawulak sa’ rochoch ut maajun ochoch nak’utun, wan xxiw. Sa’ lix xiw, xko’o chirix jun li piil, xwiq’ib’rib’ ut xpatz’ xtenq’ankil lix Choxahil Yuwa’. Jarub’ k’asal chirix a’an naq laj Deric xsutq’i sa’ li b’e, laa’in xinxaqli re xk’eeb’al xtenq’ li kitijok wi’.

Anajwan, naab’al chihab’ chaq chirix a’an, Laj Deric naxjultika: “Li Qaawa’ yoo chinkaa’kalenkil, jun saaj ut b’aq aj al, maak’a’ jwal rilom. Chiru chixjunil li nak’ulman sa’ ruchich’och’. A’an naxnaw li xink’ul ut xinixra chaq chi naab’al re xtaqlankil intenq’ankil. Li Qaawa’ xsume lin tij naab’al sut chalen chaq li yamyookil b’e a’an. Li naxsume wan naq ink’a’ saqen ru ut ink’a’ sa’ junpaat, ab’anan naxnaw wu ut jwal nak’utun jo’ li yamyookil q’ojyin chaq a’an. Naq lix muhel li yu’am nikine’xlub’tesi, ninnaw naq A’an wan jun xk’anjel choq’ we re tinsutq’iik chi maak’a’ week’ sa’ wochoch.”

Jo’ kixye laj Deric, moko chixjunil ta li tij nasumeman sa’ junpaat. Ab’an yaal naq li qaYuwa’ naxnaw qu ut narab’i li tz’aamahom li qatij. A’an naxb’aanu lix sachb’a-ch’oolej chi junjunq li tij, chi junjunq li kristiaan.

Tooruuq xp’aab’ankil naq a’an toxtenq’a, moko aajel ta ru jo’ chanru naqaj laa’o, ab’anan jo’ chanru toxtenq’a chi k’iik. Xk’eeb’al li qatawom choq’ re wan tana’ naq ch’a’aj, ab’anan aajel ru re toowulaq jo’ chan ru A’an ut re taqataw li tuqtuukilal li b’ar wan naxyeechi’i qe.

Tooruq chireek’ankil li kireek’a laj C. S. Lewis naq kixye “ Nintijok xb’aan naq ink’a ninru xtenq’ankil wib’ injunes….Nintijok xb’aan naq ninweek’a naq aajel li ru junelik kutan, naq ninb’eek ut naq ninwark. Li tij ink’a’ naxjal li Dios; nikinixjal laa’in”³.

Wan naab’al seraq sa’ li Loq’laj Hu chirix kristiaan xexk’e lix paab’aal re li Qaawa’ ut A’an xtenq’aheb’ ut xkoleb’. Chejultikaq li saaj winq David, naq kixkol rib’ chi kamk sa’ ruq’ li kawil laj Goliat naq kiwan xpaab’ahom rik’in li Qaawa’. Chek’oxla laj Nefi, naq chirix lix tz’aamahom ki’ach’ab’aman rik’ineb’ li ras li ke’xsik’ xkamsinkil. Chejultikaq li saaj winq Jose Smith, naq sa’ musiq’ej ut tij kixsik’ xtenq’ankil li Qaawa’. Kikolman chiru lix kawilal li yib’al ru q’ojyin ut kixk’ul lix sumehom rik’in sachb’a-ch’oolej. Chixjunqaleb’ a’an xe’xk’ul li yale’k chi tz’aqal ut ch’a’aj; Chixjunqaleb’ xe’xb’aanu ut xe’xk’e lix paab’aal rik’in li Qaawa’. Chixjunqaleb’ xe’xk’ul Lix tenq’ankil; ut sa’ li kutan anajwan, lix wankilal ut lix rahom li Dios naxk’utbesi rib’ sa’ xyu’ameb’ li ralal.

Wilom chaq sa’ xyu’ameb’ li santil paab’anel li nujenaqeb’ rik’in paab’aal aran Zimbabue ut Botsuana. Sa’ jun li ch’utam re kuyuk sa’ ut ch’olob’ank sa’ li ch’ina uq’ej Chiwaridzo, xinkub’si wib’ ut x’ajsi lin ch’ool chi naab’al xb’aaneb’ lix nawom xch’ool chirix li Qaawa’ Jesukristo. Sa’ xyanq yalb’a-ix ut ch’a’ajkilal chixsutameb’, a’aneb’ neke’xnumsi li junq kutan rik’in xk’eeb’aleb’ xpaab’aal rik’in li Dios. Neke’xk’e sa’ xch’ooleb’ li ruq sa’ xyu’ameb’ ut chi rajlal neke’xwotz rik’in li aatin a’in: “Jwal ninb’antioxi re li Dios”.

Jarub’aq chihab’ chaq anajwan, jun junkab’al xwan choq’ eetalil reheb’ li komon sa’ li qateep rik’in li paab’ahom chirix li Qaawa’. Laj Arn ut xVenita Gatrell saheb’ chaq xch’ool sa’ xch’inausil junkab’al. Laj Arn chaab’il xk’anjel; a’b’an, maak’a’ xyo’nihomeb’, naq xex ye re naq wan li yajel Cancer rik’in ut ak nim chik. Li xyeeman re moko chaab’il ta: moko k’i ta chik li xamaan twanq xyu’am. Lix junkab’al xe’raj xch’utub’ankileb’ rib’ sa’ xraqik, jokan b’i naq chixjunileb’ li ralal xex ch’utub’ rib’, wankeb’ najt xe chal. Wan ka’ajwi’ 48 xchaq’alil ru hoonal re naq ch’utch’uqeb’. Li junkab’al Gatrell ke’xsik’, rik’in seeb’al li jwal nim xloq’al choq’ reheb’, jun jalmu-uuch reheb’ lix junkab’al, jun wa’ak jo’ junkab’al ut jun li okenk sa’ xk’anjel li Templo re Lago Salado. Venita kixye: “Naq xoo-el sa’ li rokeb’aal li templo, a’an xraqik naq wanko sa’komonil sa’ li ruchich’och’ a’in”.

Ab’anan xkoheb’ rik’in lix nawomeb’ naq toj wan xkomon choq’ reheb’ chirix li yu’am a’in. Xb’aan li loq’laj sumwank re li templo, wan xyo’onihomeb’ chirix lix yeechi’ihom li Dios ut naru te’wanq chi ch’utch’u chi junelik.

Li wiib’ po chik xe’nume’ chirix a’an nujenaqeb’ rik’in osob’tesihom, jwal naab’al re naq tinyeheb’. Lix paab’aahom laj Arn ut li xVenita ut lix yo’inhiomeb’ rik’in li Qaawa’ xe’k’i, jo naxk’utb’esi li raatin li xVenita: “Xink’ame’ chi q’alunb’il. Xintzol naq naru na’eek’aman tuqtuukilal sa’ xyi li yalb’a-ix. Xinnaw naq li Qaawa’ nokoxk’aak’ale. Wi naqapaab’ li Qaawa’, relik chi yaal naq taanumsi a’ yaal k’a’ru chi yalb’a-ix sa’ li yu’am”.

Jun reheb’ lix ko’ kixtz’aqob’resi: “Xqileb’ li qayuwa’eb’ ut xqil lix k’utumeb’. Xqileb’ lix paa’b’aal ut chan ru xe’xb’eresi li naleb’. Maajun wa xinpatz’ li ya’le’k a’in, a’b’anan maajun wa tintz’eqtaana raj. Kooxsut li rahom li Dios”.

Jo’kan b’i, lix kamik laj Arn moko a’an ta li ke’royb’eni li junkab’al Gatrell, a’b’anan lix ch’a’ajkilal moko kiwiib’an ta ru lix paab’aaleb. Lix Evangelio li Jesukristo moko jun ta li tzool li b’ar wan taqab’aanu, a’b’anan nawan junelik sa’ li qaam. Li Evangelio “moko jun ta li iiq, naxseeb’a li iiq ”⁴; nokoxtenq’a xnumsinkil li yalb’a-ix, jo xb’aanu rik’in li junkab’al Gatrell. Xe’reek’a li tuqtuukilal sa’ xyi li kawil hab’. Xe’xk’e xkawilal chirib’ileb’ rib’ jo’ li sumwank re li templo ke’xb’aanu chaq ut xe’xk’uula. Xk’ihan lix paab’aal eb’chirix xtaaqenkil li Qaawa’ ut xe’kawresiik xb’aan lix paab’aal chirix li Jesukristo ut lix wankilal lix tojb’al rix li maak.

A’ yaal b’ar wanko sa’ xb’ehil li tzolomil, a’ yaal k’a’ru li qak’a’uxl ut li qach’a’ajkilal, jo’ laj Deric, li santil paab’anel re Africa ut li junkab’al Gatrell, tooruuq xsik’b’al li ruq li Dios sa’ li qamajewal. Tooruuq xyalb’aleb’ rix rik’in tij ut paab’ahom rik’in li Qaawa’. Ut sa’ xb’aanunkil, toojalaaq jo’ A’an.

Sa’ qaatinankil chiqajunjunqal, li Qaawa’ naxye: “ Matxuwak… laa’in wankin aawik’in; matk’oxlak, xb’aan naq laa’in laa Dios: Laa’in ninkawob’resink ut nintenq’ank aawe; kaw nakatinchap rik’in li wuq’ li jwal kaw rib’ ”⁵.

Ninwotz a’in rik’in neb’a’il a’b’anan xaqxo lin nawom naq li qaChoxahil Yuwa’ naxnaw qu chiqajunqal ut naxye’ Li ruq’ re qatenq’ankil. Chiru Li Ralal Raarokil Jesucristo, tooruuq xnumsinkil li yalb’a-ix re li ruuchich’och’ a’in ut tob’eresiiq chi maak’a’ taqak’ul sa’ qochoch. Chiwanq taxaq li qapaa’baal chirix A’an, a’an li nintz’aama sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo . Amen.