Lix k’uulankileb’ li sumwank nokoxkol, nokoxkawresi ut nokoxtiqib’ rik’in wankilal
Xb’aan lix Rosemary M. Wixom
Awa’b’ej sa’ li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al
Laa’o ixqo re chixjunil chihab’ li neke’xb’aanu sumwank ut neke’b’eek sa’ li kok’ b’e re li yu’amej sa’ xb’een li ruchich’och’ re toosutq’iik chiru rilob’aal A’an.
Ex inkomon ixq, nekexqara. Naq xinwulak chi b’eek aran Mexico, tojo’ a’an, kinru rilb’al li wank sa’ komonil chixjunil naqeek’a sa’ li ewu a’in. Ilomaq sa’ lee k’a’uxl li k’a’ru yoo chi nume’k: Tojo’ xqaraq li ch’utam re li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al sa’ jun domingo eq’la, ut eb’ li kok’al, eb’ laj k’utunel ut laa’o yooko chi elk b’ar wi’ wan nujenaq chi komon. Ut tz’aqal aran, kitehe’ li okeb’aal re li ch’utam reheb’ li Saaj Ixq ut kiwileb’ li saaj ixq rochb’eeneb’ aj k’amol b’e; xoonach’o’ ut xqaq’alu qib’. Rik’ineb’ li kok’al li neke’xchap chaq li wuq’ ut eb’ li ixq li neke’xsuti chaq we, kiwaj raj xyeeb’al li k’a’ru xinweek’a aran.
Moko nin’aatinak ta sa’ kaxlan aatin (español), jo’kan b’i naq ka’ajwi’ xink’oxla yal junes aatin sa’ ingles. Kiwileb’ lix naq’ ru ut kinyeheb’ re sa’ ingles: “Laa’o xrab’in qaChoxahil Yuwa’, A’an nokoxra, ut laa’o naqara A’an”. Sa’ junpaat, chixjunileb’ ke’ok xyeeb’al li aatin a’an sa’ kaxlan aatin. Aran wanko, sa’ jun xmaril li elk junajinb’il, ut chi ch’utch’u yooko xyeeb’al eb’ li aatin sa’ kaxlan aatin. “Toowanq choq aj yehol nawom re li Dios, sa’chixjunil hoonal, sa’ chixjunil li k’a’aq re ru ut sa’ chixjunil na’ajej.”
Sa’ li ewu a’in ch’utch’uuko sa’ chixjunil li ruchich’och’ jo’ lix tzolom, rik’in li ratawom li qach’ool xkolb’al ut xaqab’ankil li rawa’b’ejihom li Dios. Laa’o xrab’in li qaChoxahil Yuwa’. Laa’o ixqo re chixjunil chihab’ li neke’xb’aanu sumwank ut neke’b’eek sa’ li kok’ b’e re li yu’amej sa’ xb’een li ruchich’och’ re toosutq’iik chiru rilob’aal A’an. Lix k’uulankil eb’ li sumwank nokoxkol, nokoxkawresi ut nokoxtiqib’ rik’in wankilal.
Sa’ li ewu a’in, wankatq sa’ qayanq kok’ ixqa’al li toj wankeb’ sa’ xyanqeb’ li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al; wan tana’ junjunqaq eere li tojo’ xe’yoob’ li b’eek sa’ li ch’ina b’e naxik sa’ li junelik yu’am rik’in li k’ojob’anb’il k’anjel re li kub’iha.
Cherilaq sa’ lee sutam; li moqon taachalq jwal nalemtz’un chirilb’aleb’ li ixq li xe’xb’aanu ajwi’ li sumwank ut xe’xkawresi rib’ re xk’utb’al eere li b’e li naxik chiru li ch’ina b’e li naxik chi ub’ej.
Li kok’ ixqa’al li 8, 9, 10 ut 11 chihab’ wan reheb’ li wankex sa’ xyi li nimla ch’utub’aj-ib’ a’in, sa’ lee rochoch, malaj sa’ junaq ch’utleb’aal re li iglees yalaq b’ar sa’ ruchich’och’, ma texruhanq chi xaqliik? Naqak’e jun sahil k’ulunik eere sa’ xch’utameb’ li ixq. Teeb’aanu usilal toj texwanq chi xaqxo xb’aan naq naqaj eeb’oqb’al chi okenq sa’ li q’ojyin a’in. Tintz’uuyi jun li b’ich sa’ li b’ichleb’aal reheb’ li kok’al. Naq teetaw ru k’a’ru chi b’ichul a’in, naru naq texoq chixb’ichankil wik’in? A’b’an, kaw texb’ichanq re naq chixjunileb’ te’rab’i.
Tzolin chi b’eek sa’ xsaqen li rahok.
Tzolin chiru lin Yuwa’ chi tijok.
Tzolin chi wank jo’ naxtala A’an
Tzolin, tzolin chi b’eek sa’ saqen
Kanakex chi xaqxo re naq chixjunileb’ li ak xe’numsi 12 chihab’ te’xb’icha li xkab’ xch’ol li b’ich.
Kim at walal, taqatzol sa’ wiib’al
Lix taqlahom re tooruuq chixsik’b’al
Jun qana’aj sa’ choxa chaq rochb’een
Rajlal, rajlal, chi b’eek sa’ saqen1.
K’a’jo’ xchaq’alil ru li xqab’i. Naru naq te’xchunlaaq. B’antiox eere.
Jo’ ixq re chixjunil li chihab’ wan qe, nokob’eek sa’Lixsaqen. Li qab’e sa’ li ch’ina b’e chiqajunjunqal ut nalemtz’un lix saqen rikin li xrahom li Kolonel.
Noko’ok sa’ li ch’ina b’e naxik sa’ li junelik yu’am rik’in li k’ojob’anb’il k’anjel ut li sumwank re li kub’iha’, ut chirix a’an naqak’ul li maatan re li Santil Musiq’ej. Laj Elder Robert D. Hales naxpatz’ qe: “Ma naqataw xyaalal laa’o ut li qalal qak’ajol naq nakub’e li qaha’, naqajal qach’ool chi junelik?”.
Kixch’olob’ ajwi’ naq “naq naqataw ru li qasumwank re li kub’iha’ ut li maatan re li Santil Musiq’ej, a’in tixjal li qayu’am ut tixxaqab chi tz’aqal xtiikilal li qach’ool re li rawa’b’ejihom li Dios. Naq naqakawresi qib’ chixk’ulb’aleb’ li aaleek, wi naqak’e reetal, li Santil Musiq’ej tixk’e chi jultik’ok qe naq xqayeechi’i chixjultikankil aj Kolol qe ut xpaab’ankil lix taqlahom li Dios”2.
Rajlal xamaan, naq naqak’ul li eetalil re li Loq’laj Wa’ak, naqa’ak’ob’resi li qasumwank re li kub’iha’. Laj Elder David A. Bednar kixye: “Naq noko’ok sa’ li ha’ re li kub’iha’, naqak’e li qilob’aal chiru li santil ochoch; naq naqak’ul li Loq’laj Wa’ak, naqak’e li qilob’aal chiru li santil ochoch; ut teneb’anb’il sa’ qab’een chi junelik xjultikankil ut xpaab’ankil lix taqlahom jo’ jun kawresink re naq tootz’aqonk rik’ineb’ li loq’laj k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch”3.
Li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch nokoxb’eresi sa’eb’ li osob’tesihom jwal chaq’aleb’ ru li nawan xb’aan lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo. A’aneb’ li k’ojob’anb’il k’anjel na’ajman ru re naq taqataw li taqenaqil loq’al sa’ li choxahil awa’b’ejihom. Naq naqayal qaq’e chixk’uulankil li qasumwank, li qeek’ahom naq maa’aniho ut moko tz’aqal ta qe qu na’ok chi sachk, ut eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel ut eb’ li sumwank re li santil ochoch naxchap xyu’am. Chixjunileb’ li komon b’oqb’ileb’ chi b’eek sa’ li ch’ina b’e naxik sa’ li junelik yu’am.
Nasach inch’ool rilb’al xkawilaleb’ li kok’ ixqa’al, li saaj ixq ut li ixqeb’ li xinnaweb’ ru sa’ xsutam li ruchich’och’, xaqxookeb’ chi kaw li roq sa’ li ch’ina b’e a’in. Chinseraq’iq eere junjunqaq eetalil chirixeb’ li saaj ixq ut li ixqeb’ xinnaweb’ ru, li okenaqeb’ sa’ li sumwank.
Lix Luana wan junlaju chihab’ re naq xin’ula’ani lix junkab’al aran Buenos Aires, Argentina. Lix Luana ink’a’ naru chi aatinak xb’aan jun li ch’a’ajkilal kixk’ul sa’ xk’uulalil. Naab’al chihab’ ink’a’ ki’aatinak wi’. Kikana chi chunchu ut chi ch’anch’o naq chiqajunilo yooko chi seraq’ik. Xinyo’oni rab’inkil naq tixhasb’ raj b’ayaq li raatin. Xinril chi tiik, chanchan naq moko aajel ta ru xyeeb’al junaq aatin re tinnaw li k’a’ru naxk’am sa’ xch’ool. Chirix naq kootijok, ak yooko raj chi elk naq lix Luana kixk’e choq’ we jun li tz’iib’ jalam-uuch b’ar wi’ xb’on li Jesukristo sa’ li awimq re Getsemani. Ut aran xinnaw lix nawom chi saqen. Naq kikub’e lix ha’, li xLuana kixb’aanu chaq li sumwank jo’ aj yehol nawom re li Dios. “Sa’ chixjunil hoonal, ut sa’ chixjunil li k’a’aq re ru, ut sa’ chixjunil li na’ajej”4. A’an kixtaw ru lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo, jo’ naxye esil sa’ lix b’omb’il hu. Ma xwulak xnawom naq rik’in li wankilal re xk’eeb’al li kawil metz’ew ut lix tenq’ li nachal rik’in li tojok rix maak taak’irtesiik ut taaruuq chi aatinak wi’chik? Toj sa’ li kutan a’an ak xnume’ oxib’ chihab’ anajwan, lix Luana yoo chi usaak ut yoo xyalb’al xq’e re taa’aatinak. Anajwan na’oken sa’ xyanqeb’ li Saaj Ixq rik’ineb li ramiiw. Tiik lix paab’aal chirix li sumwank kixb’aanu naq xkub’e xha’, toj naxwotz’ lix paab’aahom chirix li Kolonel.
Sa’ chixjunil li ruchich’och’ eb’ li saaj neke’reek’a jun atawom chi xik sa’eb’ li santil ochoch. Aran Lima, Peru, sa’ rokeb’aal li santil ochoch kinnaw ru jun yuwa’b’ej rik’in oxib’ lix rab’in. Kiwil li saqen sa’ xnaq’ ruheb’. Wiib’ reheb’ lix rab’in moko neke’b’eek ta ut wankeb sa’ li b’eresinb’il chunleb’aal. Li rox, naq yoo chixch’olaninkileb’ li riitz’ineb’, kixch’olob’ naq wan wiib’ chik li riitz’ineb’ ixq sa’ rochoch. A’aneb’ wankeb’ ajwi’ sa’ b’eresinb’il chunleb’aal. Xmaak a’an ink’a neke’xkuy li xikik chiru kaalaju hoonal sa’ li santil ochoch. Li santil ochoch a’an jwal nim xwankil choq’ re li yuwa’b’ej a’in ut reheb’ lix rab’in, ut xb’aan a’an naq kaahib’eb’ xe’wulak sa’ li santil ochoch sa’ li kutan a’an—wiib’eb’ ka’ajwi’ chirilb’al li jun li Naru naq nakub’e’ xha’ chirixeb’ li kamenaq ut xb’aanunkil li loq’laj k’ojob’anb’il k’anjel. Jo’ laj Nefi, a’aneb’ “[neke’saho’] li raameb’ rik’in lix sumwank li Qaawa’ ”5.
Ninnaw ru jun komon ixq li toj maji’ nasumlaak, naxk’e xloq’al li k’ojob’anb’il k’anjel re li Loqlaj Wa’ak rajlal xamaan ut lix loq’laj yeechi’ihom re “taaruuq taawanq junelik lix Musiq’ [rik’in] ”6. Li ochb’eenink rajlal a’an jun yeechi’ihom naxtuqub’ xch’ool sa’ xjunesal. Naxk’e xkawilal re naq tixk’e xhoonal xchaab’ilob’resinkil lix seeb’al ut xtawb’al li ratawom re k’anjelak choq’ re li Qaawa’. Kixtaw ru li nimla sahil ch’oolejil naq naxk’ut rahom re chixjunil li kok’al li neke’oken sa’ xyu’am, ut naq naxyal xq’e chixtawb’al li tuqtuukilal, naxtaw sa’ li santil ochoch.
Sa’ roso’jik, jun li tiixil ixq li ak xnumsi lajeeb’ ro’k’aal chihab’ rilom chaq naq xe’k’i li ralal ut eb’ li ri, ut rilom chaq xyo’lajikeb’ li ralaleb’ li ri. Jo’ naab’alo qe laa’o, lix yu’am xnumsi naab’al chi rahilal, tawasink ut li sahilal moko tz’aqal ta li aatin re xcho’olob’ankil. Naxxotoni naq wi tixtz’iib’a raj wi’chik li resilal lix yu’am, moko taaroksi ta junjunq li ch’ol li ak xnumsi chaq wi’. A’b’anan, rik’in se’se’ sa’ li ru, naxye: “Yal junes nawaj naq taawank b’ayaq chik inyu’am re rilb’al chanru taa’elq li k’a’aq re ru!”. A’an toj naxchap rib’ chiruheb’ li sumwank sa’ xtiikal li ch’ina b’e.
Laj Nefi kixk’ut:
“…chirix naq xex’ok sa’ li laatz’ ut ka’ch’in ruhil b’e a’in, tinpatz’ eere ma b’aanunb’il chixjunil? K’ehomaq reetal, ninye eere, Ink’a’…
“Jok’an ut, tento teetiikisi eerib’ chi ub’ej chi xaqxookex junelik rik’in li Kristo, rik’in tz’aqal xlemtz’unkil li yo’onink, ut rik’in rahok choq’ re li Dios ut reheb’ chixjunil li winq. Jo’kan ut, wi teetiikisi eerib’ chi ub’ej rik’in xtzekankil xsahil li raatin li Kristo, ut texkuyuq toj sa’ roso’jik, k’ehomaq reetal, jo’ka’in naxye li Yuwa’b’ej: Taawanq eeyu’am chi junelik”7.
Chiqajunjunqalo wanko sa’ li ch’ina b’e a’in. Sa’ li q’ojyin a’in xqab’icha naq toob’eek sa’ li ch’ina b’e sa’ saqen. Sa’ junjunqal, kaw qib’. Chi ch’utch’uuko rik’in li Dios, maa’ani naru naramok qe.
Li Qaawa’ kixye re li xEmma Smith: “…waklesi aawaam ut chisaho’q sa’ aach’ool, ut chatjiloq rik’ineb’ li sumwank li kak’uub’ ”8.
Nasaho qach’ool naq wi taqak’uula qasumwank tooruuq reek’ankil lix rahom li qaChoxahil Yuwa’ ut aj Kolol qe Jesukristo. Wan innawon chirixeb’ naq yo’yookeb’. Sa xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.