Chatiikob’resi ru laa b’e

Xb’aan li Awa’b’ej Thomas S. Monson

Naq yooko chi ilok wan wi’ li Jesus jo’ aj K’amol qab’e ut naq yooko chixtaaqenkil lix nums, tooruuq chi sutq’iik sa’ tuqtuukilal rik’in li qaChoxahil Yuwa’.

Ex was wiitz’in raarookex inb’aan, chi tuulanob’resinb’ilin xaqxookin cheru chiru li eq’la a’in. Ninpatz’ lee paab’aal ut lee tij choq’ we naq yookin chixwotzb’al li waatin eerik’in.

Chiqajunilo kiqatikib’ jun chaq’al ru qab’eenik aajel ru naq xoo’el sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej ut xoo’ok sa’ li qayu’am sa’ xb’een li ruchich’och’. Eb’ li ajom nim xwankileb’ koochal wi’ sa’ li ruchich’och’, a’an re taqak’ul li qaxaqalil tib’ ut b’aq okenaq chaq, re taqak’ul qana’leb’ li nachal ka’ajwi’ rik’in qajachik rik’in li qachoxahil na’ qayuwa’, ut re taayale’q kix ma taqapaab’eb’ li chaq’rab’. Sa’ lix hu laj Abraham, ch’ol 3 naqil: “Ut taqayaleb’ rix rik’in a’in, re taqil ma te’xb’aanu chixjunil li k’a’aq re ru li b’arwan tixtaqlaheb’ wi’ li Qaawa’ lix Dios.”¹

Naq xoochal sa’ li ruchich’och’, xqak’am chaq chiqix li nimla maatan k’eeb’il qe xb’aan li Dios—lix taql li qach’ool. Wan k’iila mil paay chanru taqasik’ wi’ qab’ehil qajunes qib’. Arin naqataw qana’leb’ rik’in li kawil aj taqlanel re li k’uluk na’leb’. Naqatz’il rix k’a’ru li us ut k’a’ru li ink’a’ us. Naqatz’il rix xjalanil li k’a ut li k’i. Naqatzol naq li k’a’ru naqasik’ wan xq’ajkamunkil.

Ch’olch’o ru chiwu naq xoo’el chiru li qaYuwa’ ut rik’in x’anchalil qach’ool xqaj sutq’iik rik’in, re naq taqak’ul li taqenaqil loq’al li kixk’uub’ choq’ we ut li qajunes qib’ q’axal xqaj xk’ulb’al. Us ta kanab’anb’ilo chixtawb’al ut chixtaaqenkil li b’e toosutq’iiq wi’ rik’in li qaChoxahil Yuwa’, A’an moko xoxtaqla ta arin chi maak’a’ qab’eresinkil ut aj k’amol qab’e. K’eeb’il b’an qe li k’anjeleb’aal re tooruuq xb’aanunkil, ut toxtenq’a a’ yaal jo’ chanru naqasik’ lix tenq’ankil ut naqayal qaq’e chi anchal qametz’ew chi kuyuk toj sa’ roso’jik ut chixk’ulb’al li yu’am re junelik.

Re qatenq’ankil wan qik’in li raatineb’ li Dios ut li Ralal li natawman sa’eb’ li loq’laj hu. Wan qik’in lix musiq’anb’il aatin ut na’leb’eb’ lix profeet li Dios. Q’axal nim ajwi’ xwankil naq k’eeb’il qe jun eetalil tz’aqal re ru re xtaaqenkil—a’ li eetalil re li Qaawa’ ut aj Kolol qe, li Jesukristo—ut kik’utman chiqu naq us taqataaqe li reetalil a’an. A’ ajwi’ li Kolonel li kixye: “Tatchalq ut tinaataaqe.”² “Li k’a’ru kineeril chixb’aanunkil, a’an ajwi’ li teeb’aanu.”³ Kixpatz’ ajwi’, “K’a’ chi winqil tento naq texwanq laa’ex?” Toja’ naq kichaq’ok ut kixye, “Chi yaal ninye eere, jo’ chanru ajwi’ laa’in.”⁴ “A’an kixk’ut b’arwan li b’e ut kixk’am li b’e.”⁵

Naq yooko chi ilok wan wi’ li Jesus jo’ aj K’amol qab’e ut naq yooko chixtaaqenkil lix nums, tooruuq chi sutq’iik sa’ tuqtuukilal rik’in li qaChoxahil Yuwa’ re toowanq rik’in chi junelik q’e kutan. Kixye li profeet laj Nefi, “Wi jun li winq ink’a’ taakuyuq toj sa’ roso’jik sa’ xb’aanunkil lix b’aanuhom li Ralal li yo’yookil Dios, ink’a’ taaruuq chi kole’k.”⁶

Junaq ixq, rajlal sut naq x’aatinak chirix li xk’ul sa’ jun xb’eenik sa’ li Santil Ch’och’, tixye raj chi kaw, “Xinb’eek b’ar wi’ kib’eek li Jesus!”

Li ixq a’an wanjenaq b’arwan wi’ kiwan ut kik’utuk li Jesus junxil. Maare xxaqli sa’ xb’een jun pek b’ar wi’ kixaqli a’an junxil malaj xril jun nimla tzuul li kiril ajwi’ a’an junxil. Li junjunq li k’a’ru xk’ul, ke’xsahob’resi xch’ool li ixq a’an; a’b’anan xb’ehinkil li b’e b’arwan kib’eek tz’aqal li Jesus moko naxq’ax ta x’aajelil ru li b’eek jo’ chanchan kib’eek a’an. Xb’aanunkil li kixb’aanu ut xtaaqenkil li kixk’ut, q’axal ninqeb’ xwankil chiru chixsik’b’aleb’ li b’e b’arwan wi’ kib’eek sa’ lix yu’am sa’ xb’een li ruchich’och’.

Naq li Jesus kixk’e xb’oqb’al junaq winq b’ihom, “Tatchalq ut tinaataaqe,”⁷ moko kiraj ta naq li winq b’ihom taaxik chirix sa’eb’ xb’ehil li tenamit li neke’xik chiru li tzuul ut sa’ xyanqeb’ li ru taq’a.

Maak’a’ qateneb’ankil chi b’eek chire’ li palaw re Galilea chi moko chiruheb’ li tzuul re Judea b’ar wi’ kib’eek li Jesus. Chiqajunilo tooruuq chixb’ehinkil li b’e b’ar wi’ kib’eek naq, rik’in naq yaab’asinb’il li raatin sa’ qaxik, nujob’resinb’il li qach’ool rik’in lix Musiq’, ut k’amb’il xb’e li qayu’am rik’in lix tzol’leb’, naqasik’ xtaaqenkil a’an naq yooko chixb’ehinkil xb’ehil li qayu’am. Li reetalil naxkutanob’resi li b’e. Kixye, “Laa’in li b’e, li yaal ut li yu’am.”⁸

Naq yooko chixtz’ilb’al rix li b’e b’ar wi’ kib’eek li Jesus, taqil naq kixk’am lix b’e sa’ li ch’a’ajkilal juntaq’eeteb rik’in li taqak’ul sa’ li qayu’am laa’o.

Reetalil a’in, li Jesus kib’eek sa’ xb’ehil li ch’a’ajkilal. Us ta kixk’ul naab’aleb’ lix ch’a’ajkilal, jun reheb’ li q’axal nim xwankil a’an li hoonal naq kiraho’ xch’ool chirix li Jerusalem naq raqe’k re lix k’anjel. Li ralal xk’ajol aj Israel ak ke’xtz’eqtaana lix xik’ re kolb’a-ib’ li kixq’axtesi raj reheb’. Naq yoo chirilb’al li tenamit li sa’ junpaat chik taakaanaq chi yamyoo xmaak li nimla sachok, kilukta sa’ xk’ab’a’ li rahil ch’oolejil. Sa’ xrahilal xch’ool ki’elajink, “At Jerusalen, Jerusalen, li nakakamsiheb’ li profeet ut nakakuteb’ chi pek li taqlanb’ileb’ chaq aawik’in! K’a’jo naq xwaj raj xch’utub’ankileb’ laa walal aak’ajol, kama’ junaq kaxlan naxkupuheb’ li ral rub’el li xxik’, ut ink’a’ xeraj!”⁹

Li Jesus kib’eek sa’ xb’ehil li aaleek. Laj Lucifer, li maa’us a’an, chixch’utub’ankil li xnimal ru metz’ew wan re ut lix b’alaq q’axal nim, kixyal raalenkil li Ani li ak kixkuy lix sa’ chiru ka’kaal kutan ut ka’kaal q’ojyin. Li Jesus ink’a’ kixq’axtesi rib’ chiru; kixtz’eeqtana b’an li junjunq chi aaleek. Li raatin naq xik re: “Elen chiwu, at aj tza.”¹⁰

Li Jesus kib’eek sa’ xb’ehil li rahilal. Chak’oxla li Getsemani, b’ar “yoo chi k’aachi’ik … lix tiqob’ kama’ ninqi tz’uqul chi kik’ naq kit’ane’k sa’ ch’och’.”¹¹ Ut maajun taaruq taasachq sa’ xch’ool li rahilal kinume’ wi’ sa’ xb’een li krus.

Chiqajunjunqalo toob’eeq sa’ xb’ehil li ch’a’ajkilal, maare xmaak k’a’ruhaq chaab’il li xko chiqu, xmaak jun wankilal xqoksi chi yiib’ ru, xmaak li xsik’ ani raab’il qab’aan, malaj li xqasik’ ajwi’ laa’o. Lix b’ehil li aaleek a’an ajwi’ jun b’e li toob’eeq wi’. Naqil sa’ li tasal 29 re li Tzol’leb’ ut Sumwank: “Ut tento taa’uxq naq laj tza taaraaleheb’ li ralal xk’ajoleb’ li winq, malaj ut ink’a’ raj te’ruuq chi wank choq’ aj b’aanunel xjuneseb’ rib’.”¹²

Jo’kan ajwi’ toob’eeq sa’ xbehil li rahilal. Laa’o, jo’ moos, maak’a’ qayo’onihom nim wi’chik chiru aj Eechal qe, li ki’el sa’ xyu’am ka’ajwi’ chirix naq kixk’ul li rahilal ut ch’a’ajkilal q’axal ninqeb’ ru.

Us ta taqataw li rahil ch’oolejil q’axal k’a’, taqataw ajwi’ li sahil ch’oolejil nim ru.

Laa’o, qochb’een li Jesus, tooruuq xb’ehinkil xb’ehil li paab’ank. Yalaq joq’e, ch’a’ajaq li b’e a’in, a’b’anan chiwanq jo’ qeech’anihom li raatin laj Samuel: “Jwal us paab’ank chiru mayejak, jwal loq’ ab’ink chiru lix xeeb’ul li karneer.”¹³ Chijultoko’q qe naq lix q’ajkamunkil li q’etok paab’ank, a’an li preexil ut li kamk, ut lix maatan li paab’ank a’an li ach’ab’aak ut li yu’am re junelik.

Laa’o, jo’ chanchan li Jesus, tooruuq xb’ehinkil xb’ehil li k’anjelak chiru li qas qiitz’in. Lix yu’am li Jesukristo naq kik’anjelak sa’ xyanqeb’ li winq a’an jo’ chanchan jun lemtz’unkil saqen re chaab’ilal. Kixk’e xmetz’ew li roq ruq’eb’ li yeq roq, kixk’e chi ilok eb’ li mutz’ ru, ut kixk’e chi ab’ink eb’ li tz’ap xxik.

Li Jesus kib’eek sa’ xb’ehil li tijok. Kixk’ut chiqu chanru tootijoq rik’in xk’eeb’al qe li chaq’al ru tij nawb’il jo’ lix Tij li Qaawa’. Ut ani taaruuq taasachq sa’ xch’ool lix tij sa’ Getsemani, “Ink’a’ chi’uxmanq li nawaj laa’in, a’ b’an laa wajom laa’at”?¹⁴

Junjunq chik qab’eresinkil k’eeb’il qe xb’aan li Kolonel wanqeb’ chiqu, neke’tawman sa’ junpaat sa’eb’ li loq’laj hu. Sa’ li raatin jultikanb’il chiru li tzuul, naxye qe naq tento too’uxtaanank, taqatuulanob’resi qib’, taqasik’ li tiikilal, toowanq chi saq’ ru qach’ool, ut taqak’ojobanq re li tuqtuukilal. Naxk’ut chiqu naq tento tooxaqliiq chi kaw qach’ool rik’in li naqapaab’, us ta toowanq chi se’enb’il ur rahob’tesinb’il. Naxpatz’ qe naq taqakanab’ chi lemt’zunk li qasaqen re naq ilb’ilaq xb’aan li qas qiitz’in ut xb’aan a’in te’raj chixnimankil xloq’al li qaYuwa’ li wan sa’ choxa. Naxk’ut chiqu naq tento toowanq chi tiik ru li qak’oxlahom ut li qab’aanuhom. Naxye qe naw q’axal nimaq xwankil xtamresinkil choq’ qe li b’ihomal sa’ choxa wi’chik chiru xtamresinkil sa’ ruchich’och’.¹⁵

Eb’ lix jaljookil ru aatin neke’k’utuk rik’in wankil ut wankilal. Rik’in li resil li chaab’il aj Samaritano naxk’ut chiqu naq tento taqara ut took’anjelak chiruheb’ li qas qiitz’in.¹⁶ Sa’ lix jaljookil ru aatin chirix li talentos, naxk’ut chiqu naq tento taqachaab’ilob’resi qib’ ut took’anjelak re naq tz’aqlaq qe qu.¹⁷ Rik’in lix jaljookil ru aatin chirix li karneer sachenaq, naxye qe naq tento taqasik’ xkolb’aleb’ rix li ani xe’el sa’ li b’e ut xe’sachman.¹⁸

Naq yooko chixyalb’al qaq’e chixk’eeb’al li Jesukristo jo’ li q’axal nim xwankil sa’ li qayu’am rik’in xtzolb’al li raatin, xtaaqenkil lix tzol’leb’, ut xb’ehinkil lix b’e, naxyeechi’i qe naq tixwotz kiq’in li yu’am re junelik, li kixtaw rik’in naq kikamsiik. Maak’a’ junaq chik k’anjel nimaq xwankil chiru a’in, naq tento taqasik’ xk’ulub’ankil lix na’leb’ ut too’ok jo’ xtzolom ut taqab’aanu lix k’anjel chiru chixjunil li qayu’am. Maak’a’ chik, maajun chik na’leb’ li taaruuq taqasik’, wan xwankil chiqanimob’resinkil jo’ taaruuq li Kristo.

Naq yookin chixk’oxlankileb’ li aniheb’ li ke’xk’e xch’ooleb’ chixtaaqenkil li reetalil li Kristo ut li ke’b’eek sa’ lix b’e, neke’chal sa’ ink’a’uxl xk’ab’a’eb’ laj Gustav ut xMargarete Wacker—wiib’ aj paab’anel li jwal ke’xyaleb’ xq’e chi wank jo’ chanchan li Jesukristo. A’aneb’ aj Alemania li ke’xq’ax li palaw toj Canada, ut kinnaweb’ ru naq kink’anjelak jo’ Awa’b’ej re li Mision aran. Li Hermano Wacker a’an chaq aj b’esonel. Us ta ka’ch’in ajwi’ lix tuminal, ke’xwotz chixjunil li wan reheb’. Maak’a’eb’ ralal xk’ajol, a’b’an ke’xch’olani chixjunileb’ li ke’ok sa’ li rochoch. Li winq ut ixq tzolb’ileb ru ke’xsik ru chi wank rochb’een li wiib’ chi moos tuulaneb’ xch’ool re li Dios ut jwal sa sa’ xch’ooleb’ wi xe’ru chi ok sa’ li rochoch yal chiru jun hoonal ajwi’ chirula’aninkileb’.

Lix k’utunikeb’ a’an re li wulaj wulaj, ch’a’aj b’ayaq xtawb’aleb’ ru naq yookeb’ chi aatinak sa’ ingles, ut ch’ina b’ab’ay li rochoch. Maak’a’eb’ lix b’eleb’aal ch’iich’ chi moko lix television, ut maak’a’eb’ ajwi’ k’a’ru terto ut chaab’il jo’ ilb’il xb’aan li ruchich’och’. A’b’anan, li tiikeb’ xch’ool ke’wulak chixtochb’aleb’ rokeb’aal re naq te’ok ut te’wotzoq sa’ li musiq’ej li kiwan aran. Li rochoch a’an chanchan li choxa sa’ xb’een li ruchich’och’, ut li musiq’ej li ki’el rik’ineb’ tz’aqal xtuqtuukilal ut xchaab’ilal.

Laa’o ajwi’ taaruuq naq wanq qik’in li musiq’ej ut tooruuq chixwotzb’al rik’in li ruchich’och’ naq yooko chixb’ehinkil xb’ehil aj Kolol qe ut chixtaaqenkil li reetalil tz’aqal re ru.

Naqil sa’ Proverbios li aatin, “Chatiikob’resi ru laa b’e.”¹⁹ Naq yooko chixb’aanunkil, taawanq li qapaab’al, li qajom ajwi’, chixb’ehinkil li b’e b’ar wi’ kib’eek li Jesus. Moko taawiib’anq ta qach’ool naq wanko sa’ li b’e b’ar wi’ taaraj li qaYuwa’ naq wanko. Li reetalil li Kolonel naxk’ut chanru taqab’aanu yalaq k’a’ru teneb’anb’ilaqo wi’ chixb’aanunkil, ut li raatin tz’aqal aj k’amol b’e chiqu. Lix b’e toxk’am chi tuqtu sa’ qochoch. Cho’osob’tesiiq chi jo’kan, a’an nintz’aama sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, a’ li ninra, a’ li nink’anjelak chiru, ut chirix a’an ajwi’ ninch’olob’ xyaalal, amen.