“Relik chi yaal, Qaawa’, laa’in tatintaaqe”

Xb’aan laj Elder Eduardo Gavarret

Re laj Setenta

“Xb’aan naq k’ehomaq reetal, li Qaawa’ naxk’e re chixjunileb’ li tenamit, xkomon xtenamit ut raatinob’aal, re xk’utb’al li raatin”¹. Anajwan natz’aqlok ru jun sut wi’chik li aatin a’in xb’aan naq k’eeb’il inhoonal chi wotzok re li k’a’ru naweek’a sa’ lin ch’ool rik’in lin tz’aqal aatinob’aal.

Yoo chaq chi nume’k li chihab’ 1975 ut jo’ jun saaj misioneer yookin chaq chi k’anjelak sa’ li Mision Uruguay Paraguay. Chiru xb’eenil li po sa’ lin mision, eb’ aj k’amol b’e misioneer ke’raj xb’aanunkil jun k’anjel re xk’utb’al qe jun xb’eenil na’leb’ re li evangelio. Li junjunq chi misioneer ke’tz’ape’ lix naq’i ru rik’in t’ikr ut kiyehe’ qe naq toob’eeq sa’ jun li b’e toxk’am sa’ jun li na’ajej sa’ li iglees. Li k’anjel a’an re taqataaqe li xyaab’ xkux aj k’amol b’e li xqab’i xb’een wa naq toj maji’ ko’ok chi b’eek, a’b’anan, kootije’ naq sa’ li b’e taqab’i naab’al xyaab’ kuxej li te’xyal xq’e chiqasachb’al ut chixjalb’ehinkil qab’e.

Chirix xnumik junjunq xtasalil hoonal chirab’inkil choqink, xyaab’ kuxej, ut—sa’ xyi chi naab’al xyaab’ kuxe—jun li naxye chaq: “Taaqehin”, wan xkawil inch’ool naq yookin chixtaaqenkil li tz’aqal xyaab’ kuxej. Ut naq koowulak sa’ li na’ajej sa’ li iglees, kipatz’man qe naq taqisi li t’ikr sa’ lix naq’ qu. Naq kinb’aanu chaq kiwil naq wan wiib’chi ch’uut ut naq laa’in wankin sa’ li ch’uut li kixtaaqe li xyaab’ kuxej sachenaq. “Chanchan li tz’aqal yaal!”, kinye we.

Li k’a’ru kink’ul chaq numenaq b’eleeb’ xk’ak’aal chihab’ anajwan kixtoch’ chi kaw inch’ool. Ut kinye we: “Maajo’q’e chik, a’b’an maajo’q’e chik tintaaqe lix yaab’ kuxej sachenaq”. Toja’ naq kinye we, “Relik chi yaal, Qaawa’, laa’in taatintaaqe.”

Nawaj xk’utb’al li k’a’ru kink’ul chaq rik’in li xq’unal b’oqok li Kolonel choq’ qe:

“Laa’in li chaab’il aj k’aak’alenel, ut nekeb’innaw ru lin karneer …

“Eb’ lin karneer neke’rab’i xyaab’ inkux, laa’in nekeb’innaw ru ut eb’ a’an nikine’xtaaqe”².

Li b’oqb’al re “xtaaqenkil A’an”, moko ch’a’aj ta, tiik, ut nim xwankil b’oqb’al chiru yalaq b’oqb’al tooruuq chixk’ulb’al. Nachal rik’in jun xyaab’ kuxej saqen ru li ink’a’ naru xsachb’al.

Li Qaawa’ nokoxb’oq ut naroksi jalan jalanq chi aatin chixb’aanunkil “Chalqex wik’in”, “Chineetaaqe”, “Chexb’eeq wochb’een”. Moko yal junes ta jun aatin re b’oqok, a’an jun b’oqb’al chi b’aanunk.. Yeeb’il reheb’ chixjunil li winq xb’aan li ani aj Profeet reheb’ li profeet, aj Tzolonel reheb’ aj tzolonel, li Ralal li Dios, li Mesias.

Li b’oqb’al re “Chalqex wik’in”

“Chalqex wik’in chejunilex li lub’luukex ut tawajenaqex xb’aan lee riiq, ut laa’in texinhiltasi”³.

Laa’ex li toj maji’ nekex’okenk sa’ li Iglees, teek’ul jun lee b’oqb’al chiruheb’ lix yaab’ xkuxeb’ li misioneer rik’in li aatin a’in: “Ma tawil ru lix Hu laj Mormon? Ma tattijoq? Ma tatwulaq sa’ li Iglees? Ma taataaqe li kixk’ut chiqu li Jesukristo ut taakub’eeq aaha’ chiruheb’ li wankeb’ xwankil re xb’aanunkil?”⁴. Chan ru texsumenk re li boqb’al a’in anajwan?⁵.

Naqatinb’oq chirab’inkil ut chixk’ulub’ankil li esil rik’in xyeeb’al: “Relik chi yaal, Qaawa’, laa’in taatintaaqe!”.

Laj Carlos Badiola ut lix junkab’al, re Minas, Uruguay, yookeb’ chixk’ulb’aleb’ li misioneer. Xb’aan naq eb’ li misioneer naab’al lix patz’om naq yookeb’ chi tzolok, ke’xk’e xch’ool chixb’oqb’al jun li reech kab’al moko kub’enaq ta xha’ sa’ li Iglees—jun ch’ina-us saaj ixq kaalaju xchihab’, xNorma xk’ab’a’—re naq tixtenqaheb’ chixsumenkil li patzom. Li xNorma a’an jun chaab’il aj tzolom b’ar wi’ natzolok, ut sa’ li chihab’ a’an yookeb’ chixtzolb’al li Santil Hu, jo’kan naq eb’ li misioneer ke’patz’ok re ut li xNorma kixsume. Li k’a’ru yookeb’ chixk’utb’al sa’ li kutan a’an, a’an li Aatin re Chaab’il Na’leb’.

Naq kisutq’i sa’ li rochoch chirix xk’ulb’al li tzolok rik’ineb’ li misiooner, li xNorma kixnaw chik li k’a’ru tento tixb’aanu. Kixye re lix na’: “At inna’, anajwan maajun sut chik tinwoksi li kape rik’in lech choq’ we. Yal junes lech”. Lix sumehom a’an li k’utb’esinb’il chiru li rajom naq tixk’ul li b’oqb’al re xtaaqenkil li Kristo yeechi’inb’il xb’aaneb’ li misioneer.

Chixkab’ichaleb’ laj Carlos Badiola ut li xNorma ke’kub’e xha’. Moqon, xtaaqenkil li kixb’aanu li xNorma, lix na’, lix yuwa’, ut eb’ li ras ke’kub’e ajwi’ xha’. Li xNorma ut laa’in xooninqank sa’ komonil aran sa’ li kach’in a’b’an nim xwankil uq’ej sa’ Minas. Moqon, naq xinsutq’i chaq sa’ lin mision, koosumla. Junelik xinnaw naq rik’in a’an q’axal wi’chik tinru chixtaaqenkil li Kolonel.

Ani wan sa’ li Iglees ak xsume li b’oqb’al a’in, ut nax’ak’ob’resi li teneb’ank sa’ xb’een rajlal xamaan naq na’oken rik’in li loq’laj wa’ak ⁶. Jun raqal li tene’ank a’in, a’an xpaab’ankil chixjunil lix taqlahom li Dios, ut naq naqab’aanu yooko chixyeeb’al: “Relik chi yaal, Qaawa’, laa’in taatintaaqe!”⁷.

Li b’oqb’al re: “Chineetaaqe”

“Taaqehin”, a’an li b’oqb’al kixb’aanu li Qaawa’ re li saaj winq b’ihom. Li saaj winq ak naxpaab’ chaq li chaq’rab’ chiru chixjunil lix yu’am. Chirix li patz’om k’a’ru raj chik tixb’aanu, li saaj winq b’ihom kixk’ul jun xsumenkil rik’in jun saqen ru b’oqok: “Kim, taaqehin”⁸. A’b’anan, us ta lix b’oqb’al moko ch’a’aj ta, moko naxye ta naq maak’a’aq li mayejak—naraj naq tixyal xq’e rik’in xk’ulub’ ut xb’anuhom.

Li profeet aj Nefi koxb’oq chixtz’ilb’al rix li qach’ool naq kixtz’iib’a: “Ut [Jesus] kixye reheb’ li ralal xk’ajoleb’ li winq: Taaqehin laa’at. Jo’kan ut, ex was wiitz’in raarookex inb’aan, ma naru taqataaqe li Jesus wi moko wan ta qach’ool chixpaab’ankil lix taqlahom li Yuwa’b’ej?”⁹.

Li b’oqb’al re “Chalqex wik’in”, rab’inkil li xyaab’ xkux, ut xtaaqenkil, a’an li esil reheb’ li misioneer chalen chaq sa’ xb’eenil kutan, xtenq’ankileb’ chi naab’al chixjalb’al lix yu’am sa’ chaab’ilal.

Oxk’aal chihab’ xnumik chaq, eb’ li misioneer ke’ok sa’ lix na’ajlin yuwa’ b’ar wi’ nak’anjelak aran Minas, Uruguay, re xkanab’ankil jun ch’iich’ re ilok hoonal (reloj) re xyiib’ankil. Jo’ aj chaab’il misioneer ke’chal xch’ooleb’ chi aatinak rik’in lin yuwa’ ut rik’in lin na’ chirix resilal li evangelio. Lin yuwa’ kixk’uleb’ li misioneer, ut lin na’ kixk’ul li esil ut li b’oqb’al re xtaaqenkil li Kristo. Ut chalen sa’ li kutan a’an toj li kutan a’in wankeb’ sa’ li Iglees. Lin na’ kixye: “Relik chi yaal, Qaawa’, laa’in taatintaaqe!”.

Naq nakayal aaq’e chi chalq rik’in A’an, laa’at taataw li wankil re xkotzb’al li iiq re laa yu’am, wi ta a’an sa’ tz’ejwalej malaj sa’ musiq’ej, ut taawek’a jun chaab’il jalok sa’ laa waam li tatxtenq’a chi saho’k sa’ aach’ool.

Li b’oqb’al re: “Chexb’eeq wochb’een”

Laj Enok kib’oq’e’ chixjultikankil li evangelio chiru jun tenamit ch’a’aj ut jipeb’ xk’a’uxl. Moko nareek’a ta naq wan xk’ulub’ ut nawiib’an xch’ool wi taaruuq xb’aanunkil. Li Qaawa’ kixch’anab’ li k’a’ru nawiib’an wi’ xch’ool ut kixkawresi lix paab’aal chiru lix b’oqb’al: “Chatb’eeq wochb’een”, a’an chanchan lix xuq’ re li mutz malaj jo’ jun ruq ye’b’il re junaq amiiw li natenq’ank chi nume’k naq nasiksot li roq. Rik’in xchapb’al li ruq li Kolonel ut xchapb’al xb’e rochb’een li Kolonel, li roq laj Enok kixxaqab’ rib’ ut a’an kiwan jo’ jun nimla misioneer¹⁰.

Lix sik’om qach’ool re “chalqex wik’in” ut “chineetaaqe”, sa’ xjunesil nab’aanuman. Naq naqapaab’ li b’oqb’al, lix nimal li teneb’ank nataqe’, ut aran nokoru “chi b’eek rochb’een A’an”. Sa’ li hoonal a’in naqajunaji qib’ sa’ xchamal qach’ool rik’in li Kolonel—ruuchinihom naq xqak’ulub’ li xb’eenil b’oqb’al.

Li xNorma ut laa’in sa’ qajunesil xqak’ulub’a li b’oqb’al re “chalqex wik’in” ut “chineetaaqe”. Moqon, wochb’een, xqaxaqab’ chiqib’il qib’, xqatzol chi b’eek rochb’een.

Rik’in xyalb’al qaq’e ut naq k’eek’o qach’ool chixsik’b’al ut xtaaqenkil, sa’ jun kutan taqak’ul qaq’ajkamunkil, li qosob’tesihom.

Jo’kan kixk’ul li ixq li, rik’in nimla yalok-e, kiru xch’e’b’al li raq’ li Kolonel¹¹, malaj jo’ chanru kixk’ul laj Bartimeo, li mutz’, lix k’eeb’al xch’ool a’an li reetalil naq taak’ulmanq sa’ lix yu’am li sachb’a-ch’oolejil k’anjel¹². Sa’ xkab’ichal ke’k’irtesiik lix tz’ejwal ut lix musiq’.

Ye’ laa wuq’, ch’e’ li raq’, k’ulub’a lix b’oqb’al, chaye: “Relik chi yaal, Qaawa, laa’in taatintaaqe!”—ut chatb’eeq rochb’een.

“Chalqex wik’in”, “Chineetaaqe”, “Chatb’eeq wochb’een”, a’aneb’ li b’oqb’al wankeb’ xwankil—re naq ani tixk’ulub’a—chixjalb’al qayu’am ut chixk’eeb’al chi uxman jun xjalajik sa’ li qaam li toxk’e chixyeeb’al: “…maak’a’ chik li qajom re xb’aanunkil li maa’usilal, re b’an xb’aanunkil rajlal li chaab’ilal”¹³.

Jo’ jun k’utb’esinb’il na’len’ chirix naq kik’ulman li jalok a’in, laa’at taawek’a chi kaw sa’ laa ch’ool “…xtenq’ankileb’ li q’uneb’ xmetz’ew, taqsinkil li uq’ej li nalukta, ut k’eeb’al xmetz’ew li xb’een aqej li maak’a’ xmetz’ew”¹⁴.

K’a’ru xb’ehil taaruuq taqachap re naq tooruuq chi “b’eek rochb’een”?

Ch’olani laa wajomre tatwanq jo’ jun chaab’il aj taaqenel li Kristo¹⁵
Tijonchiru laa wajom a’in re naq la paab’aal chirix A’an taatamq¹⁶.
Taw laa nawomsa’ eb’ li loq’laj hu, te’xkutanob’resi laa b’e ut te’xkawob’resi laa wajom re xjalb’al aawib’¹⁷.
A’in li kutan re naq taaye li k’a’ru xak’uub’ xb’aanunkil ut taaye “Relik chi yaal, Qaawa’, laa’in taatintaaqe!” Yal xnawb’al li yaal moko tixjal ta laa yu’am, ka’ajwi’ wi taajaltesi rik’in b’aanuhom¹⁸.
Chakuy sa’ li k’a’ru xak’oxla xb’aanunkil rik’in li k’anjelak rajlal kutan sa’ eb’ li xb’eenil na’leb’ a’in¹⁹.

Choeek’asiiq taxaq xb’aan li raatin li qaraarookil profeet, li Awa’b’ej Thomas S. Monson, chixb’aanunkil li qajom re xkulb’al lix b’oqb’al li Kolonel. Li Awa’b’ej Monson kixye: “Ani li Rey re loq’al, li Qaawa’ reheb’ li teepal? A’an aj Tzolol qe. A’an aj Kolol qe. A’an li Ralal li Dios. A’an aj yoob’anel re li qakolb’al. A’an nokoxb’oq: ‘Chinataaqe’. A’an nokoxtaqla: ‘Ayu, ut b’aanu ajwi’ chi jo’kan’. A’an naxtz’aama: ‘Chapaab’ lin taqlahom’”²⁰.

Taqakawresi taxaq li qach’ool re xtaqsinkil li qana’aj re loq’onink ut li teneb’ank rik’in li Dios ut li qasumehom chirix lix b’oqb’al re naq taa’ab’imanq chi najt xteram ut saqen ru: “Relik chi yaal, Qaawa’, laa’in taatintaaqe!”²¹. Sa’ xkab’a’ li Qaawa’ Jesukristo, amen.