Xk’ulb’al xnawom aach’ool chirix li Saqen ut li Yaal
Xb’aan li Awa’b’ej Dieter F. Uchtdorf
Xkab’ tenq’ aj k’ehol na’leb’ sa’ li Xb’eenil Awa’b’ejil
Lix nawom aach’ool chirix li saqen ut li yaal taa’osob’tesinq aawe ut re laa wiyajil sa’ li yu’am a’in, jo’ ajwi’ sa’ li junelik q’e kutan.
Naq laa’in laj piloto, xinnumsi k’iila hoonal sa’ xb’eeneb’ li tenamit ut li palaw sa’ rak’ab’il li q’ojyin. Rilb’al li choxa sa’ lin ventaan, wan wi’ li Vía Láctea, naxk’e xsachik inch’ool chirix lix nimal ru ut lix chamal chaq lix yo’ob’tesihom li Dios—sa’ loq’laj hu nayeeman re a’in “eb’ li ruchich’och’ maak’a’ rajlankileb’.”1
Maji’ naxket jun cient chihab’ chaq anajwan naq eb’ laj astrónomo ke’xk’oxla naq li Vía Láctea wan choq’ li jun ajwi’ chi galaxia sa’ li choxa.2 Sa’ xch’ooleb’ a’an naq toj chirix aran ka’ajwi’ jun li nimla maak’a’il wan—maak’a’ chi sa’, junes ke, ut maajun li chahim, li saqen, ut li k’a’ru yo’yo.
Naq ke’xchaab’ilob’resi li telescopio—jo’ eb’ li telescopio li te’ruuq chi taqlaak sa’ li choxa—eb’ laj astrónomo ke’ok chixtawb’al ru jun li nimla na’leb’ li tz’aqal yaal: li choxa q’axal nim wi’chik chiru lix k’oxlahom anihaq chaq najter, ut nujenaq rik’ineb’ galaxia maak’a’ rajlankileb’, maak’a’jo xnajtileb’ chaq, ut wankeb’ k’iila cient chi billion li chahim chi sa’.3
Chi junpaat, xjala chi junajwa li qak’a’uxl chirix li choxa.
Anajwan naru taqil chaq xkomoneb’ li galaxia a’in.4
Naqanaw naq wankeb’ aran.
Ak wanjenaqeb’ chaq aran chiru naab’al li kutankil.
A’b’anan junxil, naq toj maji’ wankeb’ xk’anjeleb’aal li winq re xch’utub’ankil li saqen sa’ choxa re naq tooruuq chirilb’al, ink’a’ xqapaab’ naq yaal ta a’in.
Moko xjala ta xnimal li choxa, a’b’an li qawankil chirilb’al ut chixtawb’al ru li na’leb’ a’in xjala chi us. Ut sa’ li nimob’resinb’il saqen a’an, eb’ li winq ke’ok chixnawb’al ru li nimajwal ilom, li maajun sut chaq kiwan sa’ qak’a’uxl.
Ch’a’aj choq’ qe xpaab’ankil li k’a’ru ink’a’ naqil
Qayehaq naq tatruuq raj chi wulak k’iila chihab’ chaq najter re taawaatinaheb’ li ani ke’wan jun mil malaj jun cient chihab’ chaq. K’e reetal chan raj ru taach’olob’ chiruheb’ li k’anjelab’aal naqoksi anajwan. K’a’ru te’xk’oxla a’an wi ta xqaye reheb’ resil li solsol ch’iich’, li microhondos, li cecular li naxk’uula naab’al chi sa’, malaj xjalam-uucheb’ li qalal qak’ajol, li naqawotz rik’ineb’ k’iila millon chi kristian sa’ chixjunil li ruchich’och’, yal sa’ junpaat?
Maare wankeb’ li tohe’xpaab’. Naab’aleb’ b’an tohe’reetz’u, te’xweech’i qix, malaj te’xyal xtz’apb’al qe malaj qarahob’tesinkil. Wankeb’ li te’xye raj junaq chaab’il na’leb’ej re xk’utb’al naq b’alq’inb’ilo malaj naq xiwajelo. Maare tohe’xjit sa’ xk’a’b’a xb’alaq’inkileb’ jalan.
A’b’anan nim raj chi us lix majelaleb’ chi jo’kan. Maare us li raajomeb’ ut tiikeb’ xch’ool. Maare k’ojk’o xch’ooleb’ chi us sa’ xk’a’uxl. A’ut moko te’ruuq ta chi ilok chi us xb’aan naq toj maji’ neke’xk’ul chixjunil lix saqenkil li yaal.
Lix yeechi’inkil li yaal
Anchal ak qe chiqajunilo naq taqil qib’ sa’ li yaal us ta wanko sa’ b’alaq’. Wi ut jo’kan wanko, k’a’ ta wi’ ru too’oyb’eninq wi’? Ma tento tooxik chi maak’a’ qab’ehil sa’ jun palaw nujenaq rik’ineb’ li na’leb’ li neke’xweech rib’, qajunes sa’ jun li jukub’ moko kaw ta rib’, xmaak naq ink’a’ xqajunajiheb’ li qana’leb’ chi us?
Ma naru xtawb’al li yaal?
Li wajom anajwan, a’an xyeeb’al li chaab’il esilal naq li Dios—li Qaawa’ reheb’ li Teepal li naxnaw chixjunil li yaal—ak xyeechi’i reheb’ li ralal xk’ajol naq naru te’xnaw li yaal choq’eb’ re xjunes.
K’e reetal xnimal ru li yeechi’hom a’in:
Li Nimajwal Dios li Maak’a’ Roso’jik, laj Yo’ob’tesinel re li choxa ch’och’, taaraatinaheb’ li ani neke’xjilosi rik’in chi anchaleb’ xch’ool ut chi tiik rajomeb’.
Taaraatinaheb’ sa’ matk’, sa’ xk’a’uxl, ut sa’ reek’ahom xch’ool.
Taa’aatinaq chi ch’olch’o ru, ut rik’in xq’axb’al chixjunil li ak xk’ulumeb’ chaq li winq. Tixb’eresiheb’ chalen chaq sa’ choxa, ut tixk’e li na’leb’ choq’ reheb’ xyu’am.
Yaal, wankeb’ li te’eetz’unq ut te’xye naq moko naru ta li na’leb’ a’an, naq wi ta wan jun li Dios, taawanq raj jalan chik xk’anjel chiru rab’inkil ut xsumenkil lix tij yal jun li kristiaan.
Laa’in b’an ninye eere: aajel eeru choq’ re li Dios. Taaraab’i ut tixsume laa patz’om. Lix sumenkil laa tij taachalq chi uxb’il jo’ tixk’oxla a’an, ut sa’ li kutan tixk’oxla a’an, ut chi jo’kan, tento taatzol rab’inkil xyaab’ xkux. Naraj naq taataw chan ru tatsuq’iiq rik’in, ut li Kolonel wan choq’ li b’e.5 Li Dios naraj naq tattzoloq chirix li Ralal, li Jesukristo, ut naq taanaw li tuqtuukilal ut li sahil ch’oolejil li nachal sa’ xtaaqenkil li b’e re li choxhahil tzolok.
Ex inkomon, arin wan jun yalok-ix ink’a’ ch’a’aj, li wan xyeechi’ihom li Dios sa’ xb’een, li tz’iib’anb’il sa’ loq’laj hu, choq’ re chixjunileb’ li winq, ixq, ut kok’al li taaraj xyalb’al:
Xb’eenil,tento taatzol li raatin li Dios. A’an naraj naxye rilb’al ru li loq’laj hu ut xtzolb’aleb’ raatin li najteril profeet jo’ wi’ li yo’yookeb’, chirix lix evangelio li Jesukristo li k’ojob’anb’il wi’chik—ink’a’ re naq tatwech’oq, chi anchal b’an aach’ool re xtawb’al li yaal. K’oxla sa’ laa ch’ool li k’a’ru taaweek’a, ut kawresi laa k’a’uxl re xk’ulb’al li yaal. 6 Us ta “yal ... naru cheru rajb’al paab’aank, kanab’omaq chi k’anjelak eerik’in lee rajom a’in ... toj b’ar nekexru chixk’eeb’al xna’aj jun raqal li [raatin li Dios].”7
Xkab’il, tento taak’e reetal, ut taayal aaq’e chi maak’a’ laa xiw8 chixpaab’ankil ut chixb’antioxinkil li ruxtaan li Dios choq’ reheb’ li ralal xk’ajol chalen chaq laj Adan toj anajwan, rik’in naq naxk’eheb’ li profeet chixb’eresinkil lix Iglees ut chiqatenq’ankil sa’ xtawb’al li qab’e rik’in li Dios.
Roxil, tento taapatz’ re li Dios, sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, li Ralal, naq tixk’utb’esi chawu lix yaalil Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan. Chapatz’ chi tiik aawajom, chi wank aapaab’al chirix li Kristo.9
Wan ajwi’ xkaahil li taab’anu, li kixye li Kolonel: “Wi junaq traj xb’aanunkil li rajom li Dios, tixnaw ma re li Dios li nintzoleb’ wi’ malaj yal injunes wib’ nin’aatinak.”10 Sa’ jalan chik aatin, naq yookat chixyalb’al ma yaaleb’ ta lix na’leb’ li evangelio, tento taayu’amiheb’ xb’eenil. Yal rix lix tzol’leb’ li evangelio ut li Iglees sa’ laa yu’am. B’aanu chi tiik aawajom ut rik’in xnajtil laa paab’aal chirix li Dios.
Wi taab’anu a’in, wan choq’ aawe jun xyeechi’hom li Dios—li naxteneb’a rib’ rik’in li raatin11—naq A’an tixk’utb’esi li yaal chawu rik’in lix wankil li Santil Musiq’ej. Tixk’e xnimal chik li saqen aawe, li tatxtenq’a chi ilok sa’ li ak’ab’ ut chixk’eeb’al reetal li nimajwal ilom li toj muqmu sa’ li ruchich’och’ a’in.
Wankeb’ li te’xye naq ch’a’aj xyalb’al a’in malaj naq maak’a’ na’el wi’. Laa’in b’an ninye naq lix nawom aach’ool chirix li evangelio ut li Iglees a’in, a’an li k’a’ru q’axal aajel ru naru taataw sa’ li yu’am a’in. Moko ka’ajwi’ ta arin naq tatrosob’tesi, taawanq b’an xwankil sa’ laa yu’am sa’ li junelik q’e kutan.
Li na’leb’ re li Musiq’ej tawb’il ru ka’ajwi’ xb’aan li Musiq’ej
Ch’a’aj ke’wan laj científico sa’ xtawb’al ru li universo, toj reetal naq ke’chaab’ilo’ lix k’anjeleb’aal re xch’utub’ankil li saqen re naq ke’ru chixnawb’al li yaal chi tz’aqal wi’chik ru.
Li Apostol aj Pablo kixk’ut xkomon li na’leb’ a’in. “li ruchich’och’il winq moko naxk’ulub’an ta li k’a’ru nachal rik’in xMusiq’ li Dios,” chan laj Pablo, “memil na’leb’ b’an choq’ re. Ut ink’a’ naruhank chixnawb’al a’an, xb’aan naq ka’ajwi’ rik’in li Musiq’ej naru xtawb’al xyaalal.”12
Sa’ jalan chik aatin, wi taawaj xnawb’al ru li musiq’ejil yaal, tento taawoksi li k’anjeleb’aal yiib’anb’il choq’ re a’an. Ink’a’ naru taataw rik’in jun k’anjeleb’aal li ink’a’ naru taach’e’oq re.
Li Kolonel xye qe, “Li k’a’ru re li Dios a’an saqen; ut ani nak’uluk re li saqen, ut nakana rik’in li Dios, naxk’ul chik li saqen; ut li saqen a’an yoo chi nimank xlemtz’unkil toj reetal li tz’aqal kutan.”13
Wi naqak’e qaxik ut qach’ool rik’in li Dios, nahilan li choxahil saqen sa’ li qaam. Ut naq naqasik’ li saqen chi anchal qach’ool ut chi yalb’il qaq’e, naqak’ut chiru li Dios naq yo’on wanko chixk’ulb’al xkomon chik. Timil timil, li k’a’ru moymoy ru junxil na’ok chi saqen li ru, ut naqanaw chik ru.
Chi jo’kan ajwi’, wi naqisi qib’ sa’ xsaqenkil li evangelio, li qasaqenkil na’ok chi chupk—ink’a’ sa’ yal jun kutan malaj jun xaman, a’b’an timil timil—toj reetal too’iloq chiqix chaq ut ink’a’ taqanaw k’a’ut naq xqapaab’ li evangelio junxil. Li k’a’ru xqanaw junxil naru taak’utunq jo’ yal jo’maajo’, xb’aan naq li k’a’ru saqen ru junxil ak x’ok wi’chik chi moymoy ru, ut najt chik wan.
Jo’kan naq laj Pablo kaw xch’ool chixyeeb’al naq li evangelio yal memil na’leb’ choq’ re li ani yoo chi sachk, “a’b’an chiruheb’ li ani kolb’il, a’an xnimal xwankil li Dios.”14
Maak’a’ li b’isleb’ yalok-ix
Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel, a’an jun na’ajej b’ar wi’ k’iila paay xnawom li ch’oolej wan. Wankeb’ li komon li kaw rib’ xnawom, ut naxamnak chi us sa’ raam. Jalaneb’ chik toj yookeb’ xyalb’al xq’e chixnawb’al choq’ reheb’ xjunes. Li Iglees, a’an rochocheb’ li te’raj ok sa’ komonil, maak’a’ naxye ma nim malaj ka’ch’in xnawom. Maajun sut nawil jun eetalil chiru li rokeb’aal li naxteneb’a junaq xteramil laa nawom re tatruuq chi ok.
Li Iglees ink’a’ junes wan choq’eb’ re li ak tz’aqaleb’, re b’an naq chiqajunilo toochalq “rik’in li Kristo,” ut taatz’aqloq “qe qu rik’in A’an.”15 Wan li Iglees choq’ we ut choq’ aawe. A’an jun na’ajej re xk’ulb’al ut xch’olaninkil qib’, moko re ta li wech’ok malaj li jachok-ib’. Arin, naqawaklesi xch’ool li jun, ut naqatenq’a qib’ sa’ xsik’b’al li choxahil yaal.
Chiqajunilo laa’o aj numel b’e sa’ xsikb’al lix saqen li Dios sa’ qab’eenik jo’ tzolom. Ink’a’ naqajit jalan sa’ xk’ab’a’ li saqen li toj maji’ naxk’ul; A’b’anan naqach’olani chixjunil li saqen toj reetal nalemtz’un chi yaal.
Jun yeechi’hom choq’ qe chiqajunil
Qak’ehaq reetal naq k’iila sut ink’a’ nachal xnawom li ch’oolej yal sa’ jun hoonal chi moko jun kutan. Ink’a’ nachoyman sa’ jun sut. Lix ch’utub’ankil li saqen naraj chixjunil li qayu’am.
Laa nawom chirix li yo’yookil Ralal li Dios ut lix Iglees, Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel, maare ink’a’ taachalq jo’q’e taawaj, a’b’an naru ninye aawe, wi taab’aanu laa k’anjel, toj taachalq a’an.
Ut nimaq xloq’al a’an.
Ninwotz aawik’in lin nawom laa’in naq li yaal tixnujob’resi laa waam ut tixsaqenob’resi laa musiq’. Tixk’utb’esi chawu li saq ruhil k’a’uxlank, rik’in sahil ch’oolejil ut tuqtuukilal. Ink’ulum laa’in li sahil ch’oolejil a’in xb’aan lix wankil li Santil Musiq’ej.
Jo’ yeechi’inb’il sa’ li najter loq’laj hu, lix k’ulunik li Santil Musiq’ej tatxk’e chixb’ichankil li b’ich re rahok li natojok ix,16 chixtaqsinkil laa wilom sa’ choxa, ut chixwaklesinkil xyaab’ aakux re li Nimajwal Dios, laa Kolb’al, laa Yo’onihom, laj Tojol aawix, laa Yuwa’. Li Kolonel kixye naq wi tatsik’ok, tattowok.17
Ninch’olob’ xyaalal naq yaal a’in. Wi taasik’ li yaal, li k’a’ru moymoy anchal ru, ut najt chaq anajwan, toj taasaqenob’resiiq ut taanach’oq rik’in laa waam xb’aan lix saqenkil li rusilal li Dios. Li nimajwal ilom, li muqmu chiru xnaq’eb’ ru li winq, taak’utb’esiiq chawu.
A’an xnawom inch’ool naq li saqen a’an naru chi tawe’k xb’aan chixjunileb’ li ralal li Dios. Tixsaqenob’resi laa k’a’uxl, tixk’irtesi laa waam ut tixk’am sahilal sa’ laa kutan. Ex inkomon, meb’ay li hoonal jo’q’e teesik’ ut teekawob’resi lix nawom eech’ool chirix lix k’anjel li Dios, a’an ajwi’ lix k’anjel li saqen ut li yaal.
Lix nawom aach’ool chirix li saqen ut li yaal taa’osob’tesinq aawe ut re laa wiyajil sa’ li yu’am a’in, jo’ ajwi’ sa’ li junelik q’e kutan, sa’eb’ li ruchich’och’ maak’a’eb’ rajlankil. Ninch’olob’ xyaalal a’in, ut ninkanab’ wosob’tesihom eerik’in, sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.