Li chaq’rab’ re li kuyuk sa’: Jun xteneb’ankil li junjunq chixch’olaninkil li neb’a’ ut li maak’a’ wan re
Xb’aan li Obiisp Dean M. Davies
Xkab’ aj tenq’ aj k’ehol na’leb’ sa’ li Jolomil aj Obispil.
Jo’ li neke’taaqen re li Kolonel, wan qateneb’ankil li junjunq chixch’olaninkileb’ li neb’a’ ut li maak’a’ wan re.
Ex raarookil was wiitz’in, ninra li tijonelil, ut ninra li wank eerik’in. Chi anchal inch’ool ninb’antioxin naq tooruuq chi k’anjelak qochb’een qib’ sa’ li nimla k’anjel a’in.
Wanko sa’ xb’een li ruchich’och’ sa’ jun chaq’al ru kutan. Chaq’al ru lix chaab’ilob’resinkil li b’an ut li k’irtesink, li qanawom chirix li ciencia, ut li tecnología. A’an a’in naxchaab’ilob’resi xyu’ameb’ naab’aleb’. A’b’anan toj wan ajwi’ li nimla rahilal ut ch’a’ajkilal. Wankeb’ ajwi’ li pleet ut resileb’ li pleet, lix tamikeb’ li k’iila paay chi sach’ek—jo’ li b’uut’iha’, li xam, li hiik, ut li yajel—li yookeb’ chixrahob’tesinkil k’iila million chiru chixjunjil li ruchich’och’.
Lix jolomil li Iglees naxk’e reetal ut aj’aj ru xk’a’uxleb’ chirix lix chaab’ilal li ralaj xk’ajol li Dios yalaq ta b’ar wankeb’. Jo’q’ehaq ut b’araq naruhank, lix tenq’ankil li Iglees nak’eeman reheb’ li neke’raj xtenq’ankil. Reetalil a’in, sa’ li Noviembre, li kawil kaq-sut-iq’ Haiyan kixket jun tenamit re li Filipinas sa’ xyi li palaw.
Q’axal nim li xuwajel kaq-sut-iq’; Haiyan kixkanab’ chirix li ninqi sachok ut li rahilal. Nimla tenamit ke’sachman; naab’al ke’kam; k’iila million chi ochoch ke’po’e’ malaj ke’sache’ chi junajwa; ut li nak’anjelak re li tenamt jo’ li ha’ ut li electricidad, maak’a’eb’ chik.
Lix tenq’ankil li Iglees kiwulak sa’ junpaat sa’ eq’la chirix li nimla sachok. Eb’ lix komon li Iglees sa’ Filipinas ke’ok chi k’anjelak chiruheb’ li ras riitz’in, maak’a’ naxye ma komoneb’ ma ink’a’. Ke’xk’e reheb’ li tzakemk, li ha’, li aq’ej, ut xkomon chik re xchajb’aleb’ rib’.
Eb’ li ch’utleb’aal kab’l re li Iglees ke’oksiman jo’ rochochnaaleb’ li maak’a’eb’ chik rochoch. Rub’el xjolominkil li Awa’b’ejil re li Area ut aj jolominel re li tijonelil sa’ li na’ajej a’an, naab’aleb’ ajwi’ reheb’ li ke’sache’ chiruheb’ chixjunil li wan re, ke’k’uub’aman chan ru te’xtenq’aheb’ chixjunileb’ li komon. Kik’uub’aman li musiq’anb’il k’uub’anb’il na’leb’ re xtenq’ankileb’ li komon chixtuqub’ankileb’ wi’chik lix yu’am.
Eb’ lix komon li Iglees ke’xk’ul xtenq’ankil re naq te’xkab’la wi’chik li rochoch. Moko yal siib’il ta chi maajo’ nimal xtz’aq a’in. Eb’ li komon ke’tzole’ chanru te’xb’aanu xk’anjel ut chirix a’an ke’ok chi k’anjelak choq’ reheb’ xjuneseb’ rib’ ut reheb’ ajwi’ li ras riitz’in.
Jun osob’tesink li kichal xmaak a’in, a’an naq li komon ke’xtzol li pech’ok ut xkomon chik xna’leb’ chirix li kab’lak. Rik’in a’in ke’ru chixtawb’al xk’anjel sa’ li junjunq chi tenamit naq ke’ok chixtuqub’ankil chixjunil wi’chik.
Xch’olaninkileb’ li neb’a’ ut li maak’a’ wan re a’an jun k’ojob’anb’il xtzol’leb’ li evangelio ut wan x’aajelil ru sa’ li k’uub’anb’il n’aleb’ re li kolb’a-ib’.
Naq maji ki’ok sa’ lix ruchich’och’il k’anjel, Jehova kixye sa’ xtz’uumal re lix profeet: “Maajo’q’e te’lajq li neb’a’ sa’ li ruchich’och’ a’in. Jo’kan naq nink’e aawe li chaq’rab’ a’in: Tento taaye’ laa wuq’ re laa was ut laa wiitz’in, chatenq’a laa komon neb’a’ li wank sa’ rajb’al ru sa’ laa tenamit.”1
Sa’ li qakutankil laa’o, xch’olaninkileb’ li neb’a’ ut li maak’a’ wan re, a’an jun reheb’ li kaahib’ chi teneb’ankil re li Iglees li k’ojob’anb’il xb’aan li Dios. Eb’ li teneb’ank a’in nokohe’xtenq’a qajunes qib’ ut jo’ junkab’al chixtawb’al li taqenaqil loq’al.2
Xch’olaninkileb’ li neb’a’ ut li maak’a’ wan re a’an jun k’anjel re xkolb’aleb’ sa’ tz’ejwalej jo’ ajwi’ sa’ musiq’ej. Li k’anjel a’in naraj naq chixjunjunqaleb’ xkomon li Iglees te’xch’olaniheb’ li neb’a’ ut li maak’a’ wan re, jo’ ajwi’ naq na’oksiman lix tenq’ankil li Iglees, li nak’anjelaak rik’in lix wankilal li tijonelil.
Q’axal nim sa’ lix k’uub’anb’il na’leb’ li Qaawa’ choq’ re xch’olaninkileb’ li neb’a’ ut li maak’a’ wan re, a’an li chaq’rab’ re li kuyuk sa’. “Li Qaawa’ kixxaqab’ li chaq’rab’ re li kuyuk sa’ ut li mayej re li kuyuk sa’ re rosob’tesinkil lix tenamit ut re xk’eeb’al reheb’ li k’a’ru na’ajman re te’ruuq chixtenq’ankileb’ li ani neke’raj xtenq’ankil.”3
Jo’ li neke’taaqen re li Kolonel, wan qateneb’ankil li junjunq chixch’olaninkileb’ li neb’a’ ut li maak’a’ wan re. Lix komon li Iglees li tiikeb’ ru, yalaq ta b’ar wankeb’ neke’tenq’ank rik’in li kuyuk sa’ rajlal po—naq ink’a’ neke’wa’ak chi moko neke’uk’ak chiru kaahib’ xka’kaal hoonal—toja’ naq neke’xk’e re li Iglees li mayej re li kuyuk sa’, lix tz’aq a’an li xe’xtoj raj re xloq’b’al li tzakemq a’an.
Us raj naq rik’in tijok taak’oxlamanq ut taatzolmanq li raatin laj Isaias sa’ li junjunq chi ochoch:
“Moko a’an ta li ayuun nawaj. Li ayuun nawaj laa’in a’an a’in: rach’ab’ankileb’ li wankeb’ sa’ tz’alam chi maak’a’eb’ xmaak, xk’ixb’al li xk’aamal li rahob’tesiik, rach’ab’ankileb’ li tawasinb’ileb’ ut risinkil chixjunil li kawil taqlank.
“Chawotz laa wa rik’in li natz’okaak, chak’e rochochnaal li neb’a’ li maak’a’ rochoch, chak’e xb’aatal li maak’a’ raq’ ut chatenq’a laa wech neb’a’il.”4
Laj Isaias kixtikib’ wi’chik li raatin, chixyeeb’al li chaq’al ru osob’tesink yeechi’inb’il xb’aan li Qaawa’ reheb’ li neke’paab’ank re li chaq’rab re li kuyuk sa’. A’an naxye:
“Toja’ naq laa saqenk taak’utunq jo’ naq nahik’e’k li kutan, ut sa’ junpaat taak’iraaq laa tiq’ilal. K’amol b’ehaq chawu laa chaab’il b’aanuhom ut lin loq’al taataaqenq aawe.
“Chi jo’kan, wi taayaab’a lin k’ab’a’, laa’in tatinsume; wi tinaab’oq, tinye aawe: <<We’kin!>>
“Wi nakaq’axtesi aawib’ re li yoo xtz’okajik, wi nakak’ojob’ xch’ool li wank sa’ rajb’al ru, relik chi yaal naq taakutano’q laa loq’al sa’ li aak’ab’, ut li x’ak’ab’il ru laa yu’am kama’aq chik li kutan.
“Laa’in tatinb’eresi chi junelik, tink’ojob’ laa ch’ool chi tzekank sa’ li chaqi ch’och’.”5
Chirix li raqal a’in, li Awa’b’ej Harold B. Lee kixye a’in: “Li xnimal ru osob’tesink li neke’chal rik’in [li kuyuk sa’] ke’yaab’asiman sa’ li junjunq chi k’ojlajik, ut arin li Qaawa’ yoo chixyeeb’al qe sa’ xtz’uumal re li nimla profeet a’in k’a’ut naq noko’ayuunik, ut eb’ li osob’tesink li neke’chal rik’in li ayuunik. …Wi taatz’il rix … li ch’ol 58 re lix hu laj Isaias taataw xyaalalil k’a’ut naq li Qaawa’ naraj naq taqak’e li mayej re li kuyuk sa’, k’a’ut naq naraj naq taqakuy qasa’. Xb’aan naq wi taqab’aanu, tooruuq chi b’oqok ut li Qaawa’ taaruuq chi sumenk. Tooruuq too’elajink chiru ut li Qaawa’ tixye qe, <<We’kin.>>”
Li Awa’b’ej Lee kixye ajwi’: “Ma wan hoonal taqaj raj naq toowanq wi’, ut sa’ wi’ moko tooruuq ta chixb’oqb’al ut ink’a’ tixsume? Too’elajink sa’ qach’a’ajkilal ut a’an moko taawanq ta kiq’in? Nink’oxla naq xwulak xk’ehil naq yooko chixk’oxlankil li na’leb’ a’in xb’aan naq a’an a’in li kutan li toj te’chalq, jun kutan sa’ wi’ taqaj xkomon li qosob’tesinkil xb’aan li Qaawa’, naq li raqb’a-aatin taachalq sa’ xb’een chixjunil li ruchich’och’.”6
Li qaraarookil profeet, li Awa’b’ej Thomas S. Monson, xwotz lix nawom xch’ool chirix li na’leb’ a’in—jun ch’olob’ahom li kiyo’la rik’in li k’a’ru ak kixk’ul sa’ xyu’am. Kixye: “Maajun xkomon li Iglees li ak kixtenq’aheb’ li neke’rej xtenq’ankil maajo’q’e taasachq sa’ xch’ool li hoonal a’an chi moko tixye naq ra xch’ooleb’ rik’in li kixb’aanu. Li k’anjelak ut li wotzok chiruheb’ li qas qiitz’in, moko ak’ ta li na’leb’ a’in chiqu.”7
Ex was wiitz’in, lix komon lix Iglees li Jesukristo reheb’ aj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan a’aneb’ jun ch’uut chi komon li neke’ok sa’ sumwank ut neke’paab’ank re li chaq’rab’. Moko ninru ta chixk’oxlankil junaq chaq’rab’, junaq taqlahom, li, wi paab’anb’il chi tiik ru, naxk’e xnimal ru osob’tesink rik’in li ka’ch’inal li naxpatz’ qe jo’ naxb’aanu li chaq’rab’ re li kuyuk sa’. Naq naqakuy qasa’ ut naqak’e jun tiik ru mayej re li kuyuk sa’, yooko chixk’ub’sinkil sa’ xk’uuleb’aal kab’l li Qaawa’ li xqatoj raj re xloq’b’al li qatzakemq. Moko naraj ta naq li naqatoj naxq’ax ru li naqatoj re li tzakemq a’an. A’b’anan, yeechi’inb’il qe chaq’al ru osob’tesink, jo’ ak xinye.
Li chaq’rab’ re li kuyuk sa’ teneb’anb’il sa’ xb’eeneb’ chixjunileb’ lix komon li Iglees. Truuq naq te’tzole’q li kok’al chi kuyuk sa’, maare sa’ xtiklajik ink’a’ te’wa’aq chiru yal jun wa’leb’ ut moqon maare wiib’, a’ yaal jo’ chanru neke’xtaw ru ut neke’xkuy xb’aanunkil. Li b’eelomej ut li ixaqilb’ej, li komon maak’a’eb’ xsum aatin, li ch’ajom ut li kok’al te’xtikib’ raj li kuyuk sa’ rik’in tijok, chixb’antioxinkil chiru li Qaawa’ li rosob’tesinkil sa’ xyu’ameb’ ut chixpatz’b’al rosob’tesinkil ut xmetz’ew chiru lix hoonalil li kuyuk sa’. Xpaab’ankil chi tz’aqal li chaq’rab’ re li kuyuk sa’ nak’ulman naq li mayej re li kuyuk sa’ naq’axtesiman re lix moos li Qawaa’, li Obiisp.
Ex Obiisp, laa’ex nekexjolomin re li tenq’ank sa’ lee teep. Wan lee choxahil taqlahom re xsik’b’al ut xch’olaninkileb’ li neb’a’. Rik’in xtenq’ankil li Komonil re Tenq’ank ut li molam re li tijonelil re Melkisedek, lee k’anjel laa’ex a’an xtenq’ankil li junjunq chi komon chixtawb’al ru chanru te’xtenq’a rib’ ut te’ok chi k’anjelak choq’ re li neke’raj xjuneseb’ rib’. Laa’ex nekexk’anjelak chiruheb’, chixtenq’ankileb’ rik’in li rajb’al ru li komon sa’ tz’ejwalej jo’ ajwi’ sa’ musiq’ej. Li mayej re li kuyuk sa’ na’oksiman jo’ jun ch’ina tenq’ li na’ok chi k’anjelak rochb’een xtenq’ankil lix junkab’al li komon li wan rajb’al ru. Naq yookex chiroksinkil lix lawil li tijonelil re xnawb’al ani aj-e taak’eemanq li tenq’ naq yookex chixtenq’ankileb’ li neb’a’ ut li maak’a’ wan re, teetaw ru naq roksinkil chi us li mayej re li kuyuk sa’ a’an xtenq’ankileb’ li wankeb’ sa’ rajb’al ru rik’in li aajel ru choq’ re xyu’ameb’, ink’a’ lix komon chi k’a’aq re ru li neke’raj.
Ex Awa’b’ej sa’eb’ li molam re li tijonelil re Aaron, wankeb’ eerik’in li laaw ut li wankilal re xk’anjelankil li k’ojob’anb’il k’anjel. Laa’ex nekexk’anjelak rochb’een li Obiisp ut nekek’ut chiruheb’ xkomon lee molam lix teneb’ankil sa’ li tijonelil chixsik’b’al lix komon li Iglees re naq te’ruuq chixk’eeb’al reheb’ lix mayej re li kuyuk sa’. Naq laa’ex, li wank eerik’in li tijonelil re Aaron nekenimob’resi lee k’anjel sa’ li tijonelil ut nekeb’oq chixjunil lix komon li Iglees chixb’aanunkil ajwi’, yookex chixtenq’ankileb’ li ani wan sa’ rajb’al ru chixk’ulb’al li osob’tesink li neke’chal rik’in li kuyuk sa’. Teeril naq li musiq’ej re xch’olaninkileb’ li neb’a’ ut li maak’a’ wan re wan xwankil chixq’unob’resinkileb’ xch’ooleb’ li kaweb’ chaq xch’ool junxil ut chirosob’tesinkil xyu’ameb’ li moko rajlal ta neke’wulak sa’ Iglees.
Li Awa’b’ej Monson kixye junxil, “Eb’ li obiisp li neke’xtuqub’ lix molam re li tijonelil re Aaron re naq te’xtenq’a sa’ xk’ulb’al li mayej re li kuyuk sa’ te’xtaw xnimal li chaab’ilal sa’ li loq’laj teneb’ankil a’in.”8
Ex Obiisp, chijultiko’q eere naq jalan jalanq li naraj li junjunq chi na’ajej b’ar wankex wi’. Maare moko chaab’il ta naq neke’wulak sa’ li junjunq chi ochoch xkomon li molam re li tijonel re Aaron b’ar wi’ wankex. A’b’anan, nekexqeb’oq naq rik’in li tijok teek’oxla li raatin li profeet ut teesik’ li musiq’anb’il na’leb’ chirix chanru taaruuq te’k’anjelak xkomon li molam re li tijonel re Aaron re xnimob’resinkil lix k’anjel sa’ li tijonelil rik’in xk’ulb’al li mayej re li kuyuk sa’ rik’in li komon.
Sa’ li ch’ol 27 re 3 Nefi, li Qawaa’ ak waklijenaq wi’chik kixpatz’, “K’a’ chi winqil tento naq texwanq laa’ex?” A’an ajwi’ kichaq’ok ut kixye, “Jo’ chanru ajwi’ laa’in.”9 Naq naqak’ul sa’ qab’een lix k’ab’a’ li Kristo ut naqayal qaq’e chixtaaqenkil, taqak’ul xjalam-uuch A’an sa’ li qilob’aal ut too’ok jo’ chanchan A’an. Xch’olaninkileb’ li neb’a’ ut li maak’a’ wan re a’an tz’aqal ajwi’ lix k’anjel li Kolonel. Wan sa’ chixjunil li naxb’aanu. Naxye’ li ruq’ qe chiqajunilo ut nokoxtaqsi. Lix iiqleb’ moko ra ta, ut li riiq moko aal ta. Nekexinb’oq chejunjunqalex chi wulak jo’ chanchan li Kolonel rik’in xch’olaninkileb’ li neb’a’ ut li maak’a’ wan re, rik’in xpaab’ankil chi tiik ru li chaq’rab’ re li kuyuk sa’, ut rik’in xk’eeb’al li mayej re li kuyuk sa’. Chi tuulan inch’ool ninch’olob’ xyaalal naq xch’olaninkileb’ li neb’a’ ut li maak’a’ wan re naxk’ut li qamusiq’ejil chaab’ilal ut taarosob’tesi sa’ komonil li ani nak’ehok ut li ani nak’uluk. Sa’ lix santil k’ab’a’ li Jesukristo, amen.