Xwotzb’al laa saqenkil
Xb’aan xNeill F. Marriott
Xkab’ aj Tenq’ aj K’ehol Na’leb’ sa’ li Awa’b’ejil reheb’ li Saaj Ixq
Tento tooxaqliiq chi kaw sa’ li qapaab’aal ut taqataqsi lix yaab’ qakux chixyaab’asinkil li tz’aqal yaal tzol’leb’.
Sa’ ewu a’in taawulaq raj chiwu aatinak chirix wiib’ li qateneb’ankil aajeleb’ ru: xb’een, rajlal chixnimob’resinkil xsaqenkil ut xyaalalil li evangelio sa’ li qayu’am, ut xkab’, xwotzb’al li saqen ut yaal a’an rik’ineb’ li qas qiitz’in.
Ma nekexnaw xnimal eeloq’al? Chejunjunqalex—anajwan anajwan—nim eeloq’al sa’ lix k’uub’anb’il na’leb’ re li kolb’a-ib’ li qaChoxahil Yuwa’. Wan qak’anjel tento taqab’aanu. Naqanaw lix yaalalil li evengelio li k’ojob’anb’il wi’chik. Ma yo’on wanqo re xkolb’al rix li yaalalil a’an? Tento taqak’ulub’a; tento taqawotz. Tento tooxaqliiq chi kaw sa’ li qapaab’aal ut taqataqsi lix yaab’ qakux chixyaab’asinkil li tz’aqal yaal tzol’leb’.
Sa’ li Ensign ut Liahona re Septiembre, 2014, laj Elder M. Russell Ballard xtz’iib’a: “Aajeleb’ ru li kawil xyaab xkuxeb’ ut lix paab’aleb’ li ixq . Aajel ru naq te’xtzol li tzol’leb’ ut naq te’xtaw ru li naqapaab’ re naq te’xwotz xnawom xch’ooleb’ chirix lix yaalalil chixjunil li k’a’aq re ru.”1
Ex komon ixq, laa’ex nekekawresi inpaab’aal chirix li Jesukristo. Wilom chaq lee b’aanuhom, wab’ihom chaq xnawom eech’ool, ut week’ahom chaq eepaab’aal sa’ li junjunq chi na’ajej, Brasil toj Botswana! Nekek’am cherix li wankilal re xtoch’b’al xch’ooleb’ li wanqeb’ chesutam yalaq b’ar nekexxik. Jo’kan neke’reek’a li wankeb’ chesutam—jo’ lee junkab’al, li aniheb’ k’uulanb’ileb’ sa’ lee xuqub’ ch’iich’, lee ramiiw, ut li chunchukeb’ chek’atq anajwan. Ninpaab’ li kixtz’iib’a li Hermana xHarriet Uchtdorf: “Laa’at … jun lemtz’unkil saqen sa’ jun ruchich’och’ yoo chi q’ojyino’k naq nakak’ut, rik’in chanru nakab’eresi aawib’ sa’ laa yu’am, naq li evangelio a’an jun esilal re sahil ch’oolejil.”2
Li Awa’b’ej Thomas S. Monson kixye, “Wi taawaj xk’eebal jun saqen re laa was aawiitz’in, tento naq yookat chi lemtz’unk laa’at.”3 Chan ru taqak’uula xlemtz’unkil ru li saqen li wan chixsa’ li qaam? Wan naq naweek’a jo’ jun bombilla moymo ru. Chan ru taqanimob’resi xlemtz’unkil qu?
Eb’ li loq’laj hu neke’xk’ut, “Li kʼaʼru re li Dios aʼan saqen; ut ani nakʼuluk re li saqen, ut nakana rikʼin li Dios, naxkʼul chik li saqen.”4 Laa’o tento tookanaaq rik’in li Dios, jo’ naxye li raqal a’in. Tento taqajilosi qib’ rik’in lix yo’leb’aal li saqen—li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo, ut eb’ li loq’laj hu. Tooruuq ajwi’ tooxik sa’ li santil ochoch, chixnawb’al naq chixjunil li wan chixsa’ nareetali li Kristo ut lix nimal ru mayej re xtojb’al rix li maak.
K’oxlahomaq lix wankilal li santil ochoch sa’ xb’een li na’ajej chixsutameb’. Neke’rutz’u’uji li tenamit, neke’lemtz’un sa’ xb’een li nimla tzuul. K’a’ut naq neke’utz’u’ujin ut neke’lemtz’un? Xb’aan naq, jo’ neke’xye li loq’laj hu, “A’ li yaal nalemtz’un,”5 ut chixsa’ wankeb’ li yaal ut li junelikil tiik ruhil na’leb’; wankeb’ ajwi’ chixsa’ lee raam.
Sa’ li chihab’ 1877, li Awa’b’ej George Q. Cannon kixye, “Li junjunq chi santil ochoch … naxk’os xwankil laj Satanas sa’ xb’een li ruchich’och’.” 6 Ninpaab’ naq yalaq b’ar sa’ ruchich’och’ nak’ablaman jun santil ochoch, naxk’osman b’ayaq li aak’ab’. Li rajb’al li santil ochoch a’an k’anjelak chiruheb’ chixjunil li winq ut xtenq’ankil chixjunileb’ li ralal xk’ajol li Dios chi sutq’iik rik’in. Ma ink’a’ juntaq’eet ajwi’ qajb’al rik’in li rajb’al li q’axtesinb’il kab’l, eb’ li rochoch li Dios? A’ li k’anjelak chiruheb’ li qas qiitz’in ut xtenq’ankileb’ chixk’osb’al li aak’ab’ ut chi sutq’iik sa’ lix saqenkil li qaChoxahil Yuwa’.
Li loq’laj k’anjel re li santil ochoch tixnimob’resi li qapaab’aal chirix li Kristo, toja’ naq tooruuq chixnimob’resinkil lix paab’aaleb’ li qas qiitz’in. Rik’in li musiq’ej aj ch’olaninel re li santil ochoch, taaruuq taqatzol lix yaalalil, lix wankilal, ut lix yo’onihom lix tojb’al rix li maak xb’aan aj Kolonel sa’ li qayu’am
Junjunq chihab’ chaq anajawan li qajunkab’al xtaw rib’ sa’ jun nimla ch’a’ajkilal. Xkohin sa’ li santil ochoch ut aran xintijok chi anchal inch’ool xpatz’b’al li tenq’. Xk’eeman we jun ch’ina hoonal re li yaal. Xink’ul jun li saq ruhil k’utb’esihom chirix xq’unaleb’ inmetz’ew, ut xsache’ inch’ool. Sa’ li musiq’ejil hoonal a’in re tzolok, xwil jun li ixq aj q’etq’et chixb’aanunkil li xk’anjel jo’ naraj a’an xjunes rib’, maare ink’a’ jo’ naraj li Dios, ut chixnimankil rib’ ajwi’ rik’in lix b’aanuhom. Xinnaw naq laa’inaq li ixq li xwil. Sa’ inch’ool xin’elajin chiru lin Choxahil Yuwa’, ut xinye: “Moko nawaj ta naw laa’inaq li ixq a’an, a’b’anan chan ru tinjal ink’a’uxl?”
Rik’in li saq ruhil musiq’ej re k’utbesink sa’ li santil ochoch, xk’ute’ chiwu naq aajel ru choq’ we jun aj Tojol wix. Xinsutq’isi li wilob’aal chiru aj Kolonel li Jesukristo sa’ lin k’a’uxl ut xweek’a naq x’isiman lix rahil inch’ool ut reekaj a’an x’ok jun nimla yo’onihom sa’ inch’ool. Jun ajwi’ inyo’onihom, ut xwaj chixjilosinkil wib’ ka’ajwi’ rik’in A’an. Saqen chik chiwu naq li ixq li yaal naxk’oxla rib’ a’an “wan choq’ aj xik’ ilonel re li Dios”7 ut re ajwi’ li aniheb’ wankeb’ chixsutam. Chiru li kutan a’an sa’ li santil ochoch xintzol naq ka’ajwi’ xb’aan lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo taajalaaq inq’etq’etil ut taak’ehe’q we inwankil chixb’aanunkil li us. Chi kaw xweek’a lix rahom choq’ we, ut laa’in xinnaw naq A’an tinixtzol rik’in li Musiq’ej ut tinixjal raj wi ta tinq’axtesi inch’ool re A’an.
Toj ninpleetiheb’ xq’unal inmetz’ew, a’b’anan nink’e wib’ chiru lix choxahil tenq’ankil lix tojb’al rix li maak. Li saq ru b’eresinkil a’in xchal xb’aan naq xin’ok sa’ li santil ochoch, chixsik’b’al xk’ojob’ankil inch’ool ut xsumenkil inpatz’om. Rik’in nimla wiiq xin’ok sa’ li santil ochoch, ut xin’el xnawb’al naq wan jun nimajwal aj Kolonel li naxraheb’ chixjunil. Seeb’ chik li wiiq ut sa inch’ool xb’aan naq xink’ul chaq lix saqenkil ut xink’ulub’a lix k’uub’anb’ na’leb’ choq’ we.
Xk’ojob’aman chaq chiru chixjunil li ruchich’och’, jalan jalanq xk’utb’al li junjunq chi santil ochoch chirix, a’b’anan chi sa’ juntaq’eet li junelikil saqen, li tiik ruhil na’leb’, ut li yaal. Sa’ 1 Corintios 3:16 naqil, “Ma ink’a’ nekenaw naq laa’ex rochoch li Dios ut lix Musiq’ li Dios nawank eerik’in?” Laa’o ajwi’ jo’ xrab’in li Dios xook’ojob’aman chaq chiru chixjunil li ruchich’och’, chanchaneb’ li santil ochoch, ut jalan jalanq ajwi’ li qilob’aal chiqajunjunqal, chanchaneb’ li santil ochoch. Wan ajwi’ jun musiq’ejil saqen chixsa’ li qaam, chanchaneb’ li santil ochoch. Li musiq’ejil saqen a’in naxk’ut lix saqenkil li Jesukristo. Eb’ li qas qiitz’in te’xk’e reetal li saqen a’in.
Wankeb’ xk’anjel li junjunq sa’ xb’een li ruchich’och’—jo’ rab’inb’ej, na’b’ej, aj jolominel, ut aj tzolonel jo’ ajwi’ asb’ej iitz’inb’ej, ixaqilb’ej, ut xkomon chik. Wan xwankil li junjunq. Taawaanq tiikil xwankil li junjunq naq taqak’ut lix yaalalil li evangelio ut lix sumwank li santil ochoch sa’ li qayu’am.
Laj Elder D. Todd Christofferson kixye, “Sa’ chixjunil k’anjel, jun na’b’ej wan xwankil chi toch’ok ch’oolej li maa’ani chik truuq taanumtaaq xwankil sa’ yalaq paay chi junajil.”8
Naq toj ch’ajomeb’ chaq li qalal qak’ajol, xweek’a jo’ aj b’eresinel, wochb’een inb’eelom, aj David, sa’ xb’een jun jukub’, ut xwileb’ li junlaju qalal qak’ajol jo’ kok’ jukub’ chiqasutam sa’ li ha’, chiqakawresinkil kib’ re xq’axb’al li nimla palaw. Laj David ut laa’in xqeek’a naq tento taqil lix k’utleb’aal b’e li Qaawa’ rajal kutan re xnawb’al b’ar tooxik qochb’een li qach’ina teep chi jukub’.
Nujob’resinb’il lin kutankil rik’in li kok’ k’anjel junpaat sachb’il sa’ inch’ool jo’ li puch’uk, ilok ru hu wochb’eeneb’ li kok’al, ut chixkawresinkil li tzakemq. Wan naq sa’ li qochoch, moko naqil ta naq rik’in li kok’ k’anjel a’in, naq neke’b’aanuman rajlal—jo’ li tijok sa’ junkab’al, xtzolb’aleb’ li loq’laj hu, ut li q’oyjin re junkab’al—nak’ehe’ chi uxmank li xninq’al ru na’leb’. A’b’anan nincho’olob’ xyaalal naq eb’ li kok’ k’anjel a’in ninqeb’ xwankil choq’ re li junelik q’e kutan. Nachal xnimal xsahil li qach’ool naq eb’ li kok’ jukub’ a’in—li qalal qak’ajol—neke’niman nujob’resinb’il rik’in xsaqenkil li evangelio ut yo’on wanqeb’ chi “ok chi k’anjelak chiru li Dios.”9 Li qakok’ k’anjel re paab’aal ut tenq’ank a’aneb’ chanru naab’alo tooruuq tookanaaq rik’in li Dios ut chixk’amb’al li junelikil saqen ut loq’al choq’ re li qajunkab’al, li qamiiw, ut eb’ li neke’trabajik qochb’een. Chi cholcho nakatoch’eb’ xch’ool chixjunileb’ li wankeb’ chasutam.
K’oxlahomaq lix wankil lix paab’aal jun saaj ixqa’al sa’ li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al sa’ lix junkab’al. Lix paab’aal li qarab’in kirosob’tesi li qajunkab’al naq kisach chiqu lin yum naq wanko sa’ jun parque de atracciones. Li qajunkab’al kilajxsik’ ru yalaq b’ar re xtawb’al. Chirix chixjunil, li qarab’in li lajeeb’ chihab’ wan re kixchap intel ut kixye, “At inna’, ma ink’a’ tootijoq?” Wan xna’leb’! Li qajunkab’al kixch’utub’ rib’ sa’ xyaanq jun molam ut ke’ok chi tijok re xtawb’al lin yum. Kiqataw chaq. Re chixjunileb’ li ixqa’al sa’ li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al ninye, “B’aanuhomaq usilal, chejultika chiru lee na’ eeyuwa’ naq te’tijoq!”
Chiru li saq’ehil a’in, xinru chi okenk sa’ jun campamento wochb’een 900 chi saaj ixq sa’ Alaska. Q’axal nim xwankil li na’leb’ xintzol rik’ineb’. Xe’wulaq sa’ li campamento kawresinb’ileb’ sa’ musiq’ej rik’in naq ak xe’ril lix Hu laj Mormon ut ak xe’xtzol raatinul li hu “Li Yo’yookil Kristo: Lix Ch’olob’ahomeb’ li Apostol”. Sa’ li rox q’ojyin re li campamento, chixjunileb’ li 900 chi saaj ixq xe’xaqlii ut sa’ komonil xe’xyaab’asi raatinul li hu a’an, li junjunq chi aatinul.
Li Musiq’ej kixnujob’resi li nimla k’abl wanko wi’, ut xwaj raj xjunajnkil xyaab’ inkux rik’ineb’. Moko xinru ta. Moko xintoj ta chaq xtz’aq chixtzolb’al li raatinul.
Anajwan xintikib’ chixtzolb’al li raatinul li hu “Li Yo’yookil Kristo” jo’ xe’xb’aanu li komon ixq a’in, ut xmaakeb’ a’an yookin chixk’ulb’al xkomon chik xwankil li sumwank re li loq’laj wa’ak chixjultikankil junelik li Kristo naq yookin chixka’sutinkil lix ch’olob’ahomeb’ li Apostol chirix li Jesukristo. Yoo chi nimank ink’a’uxl chirix li Loq’laj Wa’ak.
Lin yo’onihom a’an xq’axtesinkil jun maatan re laj Kolonel sa’ li chihab’ a’in. Tintzol raj raatinul li hu “Li Yo’yookil Kristo” ut tink’uula sa’ inch’ool naq maji’ nachal li 25 xb’e li po Diciembre. Nawoyb’eni naq truuq tin’ok jo’ reetalil li chaab’ilal—jo’ xe’xb’aanu choq’ we li komon ixq sa’ Alaska.
Ma truuq taataw aawib’ chixtaaqenkil li raatinul li hu a’in, “Li Yo’yookil Kristo”? “Kixtz’aama chiru chixjunileb’ naq te’xb’aanu li kixb’aanu a’an. Kib’eek chiruheb’ li be’ sa’ Palestinia chixk’irtesinkileb’ li yaj, xk’eeb’aleb’ li mutz’ chi ilok, ut xwaklesinkileb’ li kamenaq.”10
Laa’o, lix komon ixq li Iglees, ink’a’ nokob’eek chiruheb’ li b’e sa’ Palestinia chixk’irtesinkileb’ li yaj, a’b’anan tooruuq tootijoq chirix ut taqoksi li rahok re k’irtesink choq’ re aniheb’ li neke’xpleeti rib’.
Us ta ink’a’ taqak’eheb’ li mutz’ chi ilok jo’ chanchan kixb’aanu aj Kolonel, tooruuq chixch’olob’ankil xyaalal li k’uub’anb’il na’leb’ re li kolb’a-ib’ reheb’ li mutz’eb’ sa’ musiq’ej. Tooruuq chixteeb’aleb’ li ru re xtawb’al lix aajelil ru lix wankilal li tijonelil sa’eb’ li sumwank choq’ re li junelk q’e kutan.
Ink’a’ taqawaklesiheb’ li kamenaq jo’ kixb’aanu aj Kolonel, a’b’anan tooruuq chirosob’tesinkileb’ li kamenaq rik’in xtawb’aleb’ xk’ab’a’ choq’ re li k’anjel sa’ li santil ochoch. Toja’ naq taqawaklesiheb’ chi ch’olch’o sa’ li tz’alam reheb’ li musiq’ej ut taqaq’axtesi reheb’ xb’ehil li yu’amej chi junelik q’e kutan.
Ninch’olob’ xyaalal naq yo’yo li Kolonel, Jesukristo, ut naq rik’in lix wankilal ut lix saqenkil taak’ehe’q qawankil chixk’osb’al li raak’ab’il li ruchich’och’, xk’eeb’al jun xyaab’ kuxej re li yaal, ut xtenq’ankil li qas qiitz’in chi chalk rik’in. Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.