Panangtaming iti Salun-at ti Panunot
Palubosandak a mangibinglay iti sumagmamano nga obserbasionko idi napasaran ti pamiliak dagiti pannubok.
Nupay naparaburan iti nawadwad a bendision ti pamiliami bayat ti sirarag-o a pannagnada iti dana ti katulagan, naipasangokami latta iti nakaro a rigrigat. Ibinglayko man ti sumagmamano a bukod a padas maipanggep ti sakit ti panagpanunot. Mairaman ti clinical depression, nakaro a panagdandanag, bipolar disorder, ADHD—ken no dadduma nagtitipon amin dagitoy. Ibinglayko dagitoy a napntas a padas nga adda pammalubos dagiti maseknan.
Kabayatan ti panagministrok, nakitak ti adu nga indibidual ken pamilia nga addaan iti kasta met la a padpadas. No dadduma pampanunotek a no maaplaganto ti daga iti “makadadael a sakit” kas nadakamat iti nasantuan a kasuratan, mabalin a mairaman ti salun-at iti panunot.1 Sapasap daytoy iti lubong, sakupenna ti tunggal kontinente ken kultura, apektuanna ti amin—ubing, nataengan, nabaknang, ken napanglaw. Saan a di mairaman dagiti miembro ti Simbaan.
Kasta met, nga isuronatayo ti doktrinatayo nga agpasnek nga agbalin a kas ken ni Jesucristo ket agbalin a naan-anay Kenkuana. Kantaen dagiti annaktayo ti, “Padpadasek ti agbalin a kas ken ni Jesus.”2 Tarigagayantayo ti agbalin a naan-anay a kas iti Nailangitan nga Amatayo ken ni Jesucristo a naan-anay.3 Gapu a ti sakit ti panunot ti mabalin a mangsinga iti pannakaawattayo iti kinaan-anay, masansan a saan a pagsasaritaan daytoy. Kas bungana, napalaus ti kinaawan ammo, napalaus ti naulimek a panagsagaba, ken napalaus ti pannakaupay. Adu, ti makarikna ti pannakaisalumina gapu ta ipagarupda a saanda maikari, mamatida nga awan ti lugarda iti Simbaan.
Tapno saan a maallilaw, nasken a lagipen nga “ay-ayaten ti Mangisalakan ti tunggal annak ti Amana. Maawatanna a nasayaat ti sakit ken pannubok a mapaspasaran ti adu bayat nga agbibiagda kadagiti karit iti salun-at ti panunot. Nagitured ‘iti amin a kita ti saem ken rigat ken amin a kita ti sulisog; … [sagabaen] ti saem ken saksakit dagiti taona’ (Alma 7:11; nainayon ti panangyunay-unay; kitaen met iti Hebreo 4:15–16; 2 Nephi 9:21). Gapu ta maawatanna amin a rigat, ammona no kasano ti ‘mangruk-at kadagiti nakayawan.’(Lucas 4:18; kitaen met iti Isaias 49:13–16).”4 Dagiti karit a masansan a mangipakita iti panagkasapulan iti nayon a ramit ken suporta ket saan a depekto ti ugali.
Palubosandak a mangibinglay iti sumagmamano nga obserbasionko idi napasaran ti pamiliak dagiti pannubok.
Umuna, adu a tao ti makipagladingitto kadakami; saankaminto a husgaan. Gapu iti nakaro a pannakabatikos, panagdandanag, ken depresion, nagawid ti anakmi a lalaki manipud iti mision kalpasan ti uppat laeng a lawas. Kas nagannak kenkuana, narigat a maawatmi ti pannakapaay ken liday gapu ta napasnek unay nga inkararaganmi ti panagballigina. Kas iti amin a nagannak, kalikagumanmi nga agrang-ay ken agragsak dagiti annakmi. Ti maysa a mision ti agbalin koma a napateg a pasamak iti biag ti anakmi a lalaki. Napanunotmi no ania koma ti mabalin a panunoten dagiti dadduma a tao.
Awan ti ammomi, a ti panagsubli ti anakmi a lalaki ti ad-adda a mangdaddadael kenkuana. Ammomi nga ay-ayatenna ti Apo ket tarigagayanna ti agserbi, ngem dina kabaelan gapu kadagiti rason a narigatna a maawatan. Nakitanan ti bagina nga awanan iti namnama, a lablabananna ti nadagsen ti basolna. Dinan marikna a maipatpateg ngem napukawnan ti kinaespiritualidad. Nagbalin a nadadael babaen ti panagpampanunotna iti ipapatay.
Bayat ti kaaddana iti kastoy a kasasaad, namati ti anakmi a ti maudi laeng a tignay nga aramidenna ket manggudas iti bukod na a biag. Kinasapulan ti Espiritu Santo ken dagiti anghel iti agsumbangir ti belo tapno mangispal kenkuana.
Bayat ti pannakisarangetna para iti biagna ken kabayatan daytoy narigat unay a panawen, inkarigatan ti pamiliami, dagiti lider ti ward, miembro, ken gagayyem a nangtulong ken nangtarabay kadakami.
Diak pay pulos nakarikna iti kasta a naibukbok nga ayat. Diak pay pulos narikna ti kasta a nabilbileg ken iti kasta a personal a wagas no ania ti kayat a sawen ti mangliwliwa kadagiti agkasapulan iti liwliwa. Kanayonto nga agyamyaman ti pamiliami iti dayta nga aglaplapusanan nga ayat.
Diak mailadawan ti saan a mabilang a milagro a nangbalkot kadagitoy a paspasamak. Agyamanak, ta nakalasat ti anakmi a lalaki, ngem nabayag ken adu a medical, therapeutic, ken naespirituan a panangaywan kenkuana tapno aglaing ken maawatna nga isu ket maay-ayat, maipatpateg, ken kasapulan.
Bigbigek a saan nga aggibus ti amin a pasamak a kasta a kas iti napasamak kadakami. Makipagladingitak kadagiti nakapukaw iti ipatpateg a nasapsapa ket nabatida nga agladladingit ken addaan iti saan a nasungbatan a salsaludsod.
Sumaruno nga obserbasionko ti mabalin a narigat kadagiti nagannak a mangilasin iti mapaspasaran dagiti annakda, ngem nasken nga adalantayo ti bagbagitayo. Kasano a maammuantayo ti paggiddiatan dagiti rigat a buyogan ti gagangayl a panagdur-as ken dagiti pagilasinan ti sakit?. Kas nagannak, adda sagrado a pagrebbengantayo a mangtulong kadagiti annaktayo a mangsango kadagiti karit ti biag; nupay kasta, manmano kadatayo ti espesialista iti salun-at iti panunot. Nupay kasta, nasken nga aywananantayo dagiti annaktayo babaen ti panangtulong kadakauda a mangsursuro a makuntento babaen ti napudno a panagkagumaanda a a manggun-od kadagiti maitutop a namnamaen. Ammo ti tunggal maysa kadatayo manipud iti bukod a pagkurkurangan a mapaspasamak iti agdama iti naespirituan a panagdur-as.
Maawatanmi itan nga “awan ti simple nga agas ti amin a sakit para iti emotional ken mental wellness. Mapadasantayonto ti stress ken riribuk gapu ta agnaedtayo iti natnag a lubong nga addaan iti natnag a bagi. Mainayon pay, adu dagiti makatulong a banag a mabalin a mangiturong iti diagnosis ti sakit ti panunot. Iti laksid ti mental ken emosional a pagimbagantayo, nasalsalun-at ti agpokus iti panagdur-as ngem iti matalipupos kadagiti pagkuranganmi.”5
Para kaniak ken ti asawak, ti maysa a banag a kanayon a nakatulong kadakami ket ti panagtalinaed nga asidegkami iti Apo agingga a mabalin. No ut-utoben, makitamin ti anus ti Apo a nangisuro kadakami iti panawen ti dakkel a panagduadua. Tinarabaykami ti silawnana iti tunggal addang kadagiti karirigatan a panawen ti biagmi. Tinulongannakami ti Apo a makita a ti pateg ti kararua ket napatpateg nga amang iti agnanayon a plano ngem iti ania man a nainlubongan nga aramid wenno nagapuanan.
Manen, ti panangadaltayo iti bagbagitayo maipanggep iti sakit iti panunot ket isagananatayo a mangtulong iti bagbagitayo ken iti dadduma a mabalin a marigrigatan. Ti nalawag ken napudno a panagsasarita iti maysa ken maysa ket makatulongto iti daytoy napateg a pagsasaritaan tapno awaten ti maikari a pannakaikaso. Kalpasan ti amin, nasken ti impormasion tapno adda inspirasion ken paltiing. Dagitoy masansan a di makita a karit ti mabalin a makaapekto iti asino man, ket no sanguentayo ida, kasla dida marisut.
Maysa kadagiti umuna a banag a nasken a sursuruentayo ket ti awan duadua a saantayo nga agmaymaysa. Awisenkayo nga agadal iti topiko iti salun-at iti panunot iti Life Help [Tulong iti Biag] section ti Gospel Library app. Idalannatayto ti panagsursuro iti ad-adda a pannakaawat, ad-adda a pannakaaklon, ad-adda a panangngaasi, ad-adda nga ayat. Mabalin a pabassitenna ti trahedia idinto a tultulongannatayo a dumur-as ken mangimaton kadagiti nasalun-at a namnamaen ken nasalun-at a pannakilangen.
Ti maudi nga obserbasionko: nasken nga agtultuloytayo a bantayan ti tunggal maysa. Nasken nga ayaten ti maysa ken maysa ken di managhusga—nangnangruna no saan a dagus a matungpal dagiti namnamaentayo. Tulongantayo koma dagiti ubbing ken agtutubo a makarikna iti ayat ni Jesucristo iti biagda, uray no agkarkarigatanda a makarikna iti ayat para iti bagbagida. Ni Elder Orson F. Whitney, a nagserbi kas miembro ti Korum dagiti Sangapulo-ket-dua nga Apostol, nagbalakad kadagiti nagannak no kasano a matulongan dagiti agkarkarigatan nga annak: “Agkararag para kadagiti … annakyo; kupikopanyo ida iti pammatiyo.”6
Masansan nga inutobko no ania ti kayat a sawen ti kupikopan ida iti pammati. Mamatiak a mairaman ditoy dagitoy gagangaynga aramid ti ayat, kinaemma, kinasayaat, ken panagraem. Kaipapananna ti panangpalubos kadakuada a mangpadur-as iti bukodda a panagaddang ken panagiburay iti pammaneknek a mangtulong kadakuada a makarikna iti ayat ti Mangisalakan. Maidawat kadatayo nga ad-adda a panunotentayo ida ngem ti bagbagitayo wenno ti dadduma. Gagangay a kaipapanan dayta ti saan unay panagsasao no di ketdi ad-adu pay a panangdengngeg. Nasken nga ayatentayo ida, pabilgentayo ida, ken masansan a dayawentayo ida iti panagkagumaanda nga agballigi ken napnuan pammati iti Dios. Ket ti maudi, nasken nga aramidentayo ti amin a a kabaelantayo nga agtalinaed nga asideg kadakuada—kas iti panagtalinaedtayo nga asidegtayo iti Dios.
Para iti amin a naapektuan iti sakit iti panunot, kumpetkayo kadagiti katulaganyo, uray no saanyo pay a marikna ita ti ayat ti Dios. Aramidenyo ti kabaelanyo ket kalpasanna “agtakdertayo … a makaimatang iti panangisalakan ti Dios, nga ipalgak ti takiagna.”7
Ipaneknekko a ni Jesucristo ti Mangisalakantayo. Am-ammonatayo. Ay-ayatennatayo, ken urayennatayto. Kabayatan dagiti pannubok iti pamiliami, naammuak no kasano ti kinaasidegna. Pudno dagiti karina:
Fear not, I am with thee; oh, be not dismayed,
For I am thy God and will still give thee aid.
I’ll strengthen thee, help thee, and cause thee to stand,
Upheld by my righteous, omnipotent hand.
Iti pannakaammo no kasano ti kinapintek ti pundasiontayo, ipakdaartayo:
The soul that on Jesus hath leaned for repose
I will not, I cannot, desert to his foes;
That soul, though all hell should endeavor to shake, …
I’ll never, no never, no never forsake!8
Iti nagan ni Jesucristo, amen.