2021
Ngāue Fakaetauhi ʻo Fakafou ʻi hono Faʻu ha Ongoʻi ʻOku Kau Atu
ʻOkatopa 2021


Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni ʻo e Ngāue Fakaetauhí

Ngāue Fakaetauhi ʻo Fakafou ʻi hono Faʻu ha Ongoʻi ʻOku Kau Atu

ʻĪmisi
woman giving a hug to another woman

ʻI loto ʻi ʻolungá: faitaaʻi ʻe Catherine Frost; toʻomataʻu ʻi laló: faitaaʻi ʻe Scott Law

ʻOku ʻikai ko ha meʻa foʻou ke tau fakataha mo ha kulupu ka ʻoku tau ongoʻi ʻoku ʻikai ke tau kau ki ai. ʻI he taimi ʻoku hoko ai ʻeni ʻi he lotú, ʻe lava ke mātuʻaki faingataʻa ki ha taha ʻoku faingataʻaʻia.

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī (1910–2008) ʻoku fie maʻu ʻe he taha kotoa pē ʻoku kau mai ki he Siasí ha kaungāmeʻa.1 ʻOku maʻu ʻe he kau tangata mo e kau fafine ngāue fakaetauhí ʻa e faingamālie ke fakapapauʻi ʻoku ʻiloʻi ʻe he mēmipa kotoa pē ʻoku ʻi ai hanau kaungāmeʻa ʻi he uōtí pe koló.

ʻOku mātuʻaki mahuʻinga ʻeni ki ha taha pē ʻokú ne ongoʻi ʻoku ʻikai feʻunga ia mo e “kulupú.” Ko kinautolu ʻoku nau ongoʻi ʻoku ʻikai ke nau feʻunga mo iá, ʻe lava ke kau ai ʻa kinautolu ko ha kau mēmipa foʻou, kau hiki foʻou, tāutaha, ʻikai ha fānau (paʻa), talavou, toulekeleka, māmālohi, fakalongolongo, pe faingataʻaʻia ʻi ha faʻahinga founga. ʻOku kau ai ʻa kinautolu ʻoku kehe ʻenau sió, ongó, fakakaukaú, valá, pe tōʻongá mei he niʻihi kehe ʻi he kulupú. ʻI hono fakalea ʻe tahá, ʻe lava ke ongoʻi ʻe ha niʻihi ʻo kitautolu he taimi ʻe niʻihi ʻoku ʻikai ke tau kau ki ha meʻa.

ʻOku pehē ʻe ʻAlisa, ko ha fefine naʻe fāinga ke kau atu koeʻuhí ko hono matakalí, “ʻE lava pē ke faingataʻa ʻa e kehekehé, pea ʻoku faingataʻa ke fakamatalaʻi ʻa e ongo ʻoku maʻu ʻe ha taha ʻoku teʻeki ai ke ne aʻusia iá.” Ka neongo ia, ʻokú ne pehē, “Kuó u ongoʻi ne u mamata mo kau ʻi he fanga kiʻi ngāue faingofua ʻo e angaʻofá mo e tokoní. ʻOku ou ongoʻi ʻoku ou kau ʻi he feinga ʻa e kakaí ke mau fepōtalanoaʻaki moʻoní, tuku ha taimi maʻaku, pe fakaafeʻi au ke u feohi mo kinautolu. ʻOku ongo lelei moʻoni ʻi he taimi ʻoku fakahaaʻi ai ʻe he kakaí ʻoku nau fie feohi mo koé.”2

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Faʻu ha Meʻa ʻOku Kau Ki Aí

Ko e hā ʻe lava ke fakahoko ʻe he houʻeiki fafine mo e kau tangata ngāue fakaetauhí ke tokoni ʻi hono fokotuʻu ha feituʻu ke kau ki ai e niʻihi kehé?

  1. Fanongo kiate kinautolu. ʻOku tau ongoʻi ʻoku tau kau atu ʻi he taimi ʻoku tau ʻiloʻi ai ʻoku ongona mo fakatokangaʻi kitautolu ʻi hotau tuʻunga totonú, neongo ʻetau ngaahi tōnounoú. ʻOku ʻikai fie maʻu ia ke tau fakaleleiʻi ha palopalema ʻa ha taha—ko hono moʻoní, ʻoku ʻikai ke tau faʻa lava. Ka te tau lava ʻo fakafanongo ʻi he manavaʻofa mo e fieʻilo, toe fakakaukau ki he meʻa ʻoku tau fanongo ki aí ke fakapapauʻi ʻoku tau maʻu ha mahino, pea fehuʻi ange pe ko e hā mo ha toe meʻa ʻoku ʻi honau ʻatamaí. Ko e ngaahi taukei ʻeni ʻo e fetuʻutakí te tau lava ʻo ʻahiʻahi fakahoko fakataautaha mo tā ha sīpinga maʻá e niʻihi kehé.

  2. Lotua kinautolu. Mahalo te tau ongoʻi ʻoku ueʻi kitautolu ke tau lotua kinautolu. ʻE lava foki ke ueʻi kitautolu ke tau kole pe ʻe lava ke tau lotu fakataha mo kinautolu pe fehuʻi ange pe ko e hā te tau lava ʻo lotua maʻanautolú.

  3. ʻĪmisi
    group of hikers

    ʻI ʻolungá: laʻitā mei he Getty Images

    Fakaafeʻi, fakafeʻiloaki, pea fakakau. Fakaafeʻi kinautolu ki he ngaahi ʻekitivitī fakauōtí, ngaahi ngāue tokoní, ngaahi meʻa fakasōsialé, pe ngaahi ʻekitivitī fakakulupu angamahení. ʻAlu mo kinautolu kapau ʻe lava, fakafeʻiloaki kinautolu ki he niʻihi kehé, pea fakakau kinautolu ʻi ha ngaahi fepōtalanoaʻaki ʻaki hano ʻeke ange ha ngaahi fehuʻi te ne fakakau mai ai kinautolú. Tokoniʻi ʻa kinautolu kuo toki hiki foʻou maí ke nau ʻiloʻi pe ko hai mo ha toe kakai foʻou kehe, he mahalo ʻoku nau fekumi foki mo kinautolu ki ha ngaahi kaungāmeʻa.

  4. Fakafuofuaʻi. ʻEke fakahangatonu kiate kinautolu pe ʻoku founga fēfē ʻenau ongoʻi ʻoku nau kau ki he uōtí. Ko hai honau ngaahi kaungāmeʻá? Ko hai nai ia? ʻEke ange fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ʻoku nau manako aí, ngaahi meʻa ʻoku nau saiʻia aí, fānaú, mo e ngaahi meʻa ʻoku nau hohaʻa ki aí koeʻuhí ke ke lava ʻo fakatokangaʻi ʻa e ngaahi faingamālie ke fakafehokotaki ai kinautolu mo e niʻihi kehe ʻoku ʻi ai ha ngaahi meʻa ʻoku nau faitatau aí, pe ko hai te ne ala fie maʻu ʻenau ngaahi taukeí.

  5. Fakamahinoʻi ange ʻa e ngaahi mālohingá. ʻOku tau ongoʻi ʻoku tau kau ʻi he taimi ʻoku tau ʻiloʻi ai ʻoku ʻi ai ha meʻa ke tau foakí. Fakamahinoʻi ange ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ke fakatokangaʻi ʻoku nau fakahoko leleí. ʻEke ange pe ko e hā ha meʻa ʻe lea ʻaki ʻe ha taha ʻokú ne ʻiloʻi lelei kinautolu fekauʻaki mo honau mālohingá. Kapau ʻoku ʻikai ke nau ʻilo, fakaafeʻi kinautolu ke nau ʻeke. Kumi ha ngaahi founga ʻe lava ke fakamālohia ai ʻe honau mālohingá ʻa e niʻihi kehé.

  6. Fealeaʻaki mo e kau takí. Ka taau, pea ʻai ke ʻilo ʻe he kau taki fakauōtí ʻa e ngaahi mālohinga mo e ngaahi fiemaʻu ʻa e niʻihi kehe ko ʻení koeʻuhí ke maʻu ʻe he kau takí ʻa e fakamatala ʻoku nau fie maʻú ʻi heʻenau fekumi ki ha tataki fakalaumālie ki ha ngaahi ngāue ke fakahoko mo ha ngaahi uiuiʻi ʻoku ʻuhingamālié.

  7. Fakaivia kinautolu. Tokoniʻi kinautolu ke nau houngaʻia ʻi he ngaahi taukei ʻoku nau maʻú ʻaki haʻo fakahoko ange ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení: Ko e hā ha meʻa kuó ke fakahoko, ʻi he taimi naʻá ke fie maʻu ai ha ngaahi kaungāmeʻa foʻou ʻi he kuohilí? Kapau naʻá ke fie maʻu ke fakaloloto hoʻo feohi fakakaungāmeʻá mo ha taha, ko e hā te ke fakahokó? Ko e hā ha meʻa kuó ke feinga ki ai ʻo aʻu mai ki ha ngaahi founga ke fetuʻutaki ai mo e niʻihi kehé? Ko e hā mo ha toe meʻa kehe te ke ala ʻahiʻahiʻi?

Ngaahi Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Vakai, Gordon B. Hinckley, “Converts and Young Men,” Ensign, May 1997, 47.

  2. Alissia H., “ʻOku Tau Toe Lelei Ange Fakataha” (fakamatala fakaʻilekitulōnika pē), Liahona, Sepitema 2021.

Paaki