Kapitulo 8
Doktrina ug mga Pakigsaad 19
Pasiuna ug Timeline
Sa dihang hapit na mahuman ang paghubad sa Basahon ni Mormon niadtong Hunyo 1829, si Propeta Joseph Smith ug Martin Harris misuhol sa tig-imprinta nga si Egbert B. Grandin sa pag-imprinta og 5,000 ka kopya sa Basahon ni Mormon alang sa $3,000. Bisan pa niana, si Grandin dili mosugod sa pag-imprinta hangtud makasiguro siya nga mabayran sa trabaho, mao nga si Martin Harris mihimo og verbal nga kasabutan sa pagbayad sa pag-imprinta pinaagi sa pagprenda sa iyang pipila ka uma. Human sa inisyal nga kasabutan, si Martin Harris nabalaka mahitungod sa pagprenda sa iyang uma. Sa pagpadayag nga narekord sa Doktrina ug mga Pakigsaad 19, siguro gihatag sa ting-init niadtong 1829, ang Ginoo misugo ni Martin Harris sa “paghatag og bahin sa [iyang] kabtangan … [ug] bayran ang utang nga [iyang] gikauyunan sa tig-imprinta” (D&P 19:34–35). Ang Ginoo mipadayag usab sa importante nga mga kamatuoran mahitungod sa Iyang maulaong sakripisyo ug nagtudlo og paghinulsol.
-
Sayo sa Hunyo 1829Sila si Joseph Smith ug Martin Harris nakigsabut ni Egbert Grandin sa pagmantala og 5,000 ka kopya sa Basahon ni Mormon.
-
Hulyo 1, 1829Gikompleto ni Joseph Smith ang hubad sa Basahon ni Mormon.
-
Ting-init 1829Ang Doktrina ug mga Pakigsaad 19 nadawat.
-
Agosto 25, 1829Giprenda ni Martin Harris ang iyang uma og $3,000 aron ibayad sa pag-imprinta sa Basahon ni Mormon.
-
Marso 26, 1830Mga kopya sa Basahon ni Mormon mahimo nang mapalit.
Doktrina ug mga Pakigsaad 19: Dugang nga Makasaysayanong Background
Niadtong mga Hunyo 1829, si Propeta Joseph Smith ug si Martin Harris mibisita sa mga tig-imprinta sa Palmyra ug Rochester, New York, naglaum nga adunay ikasabut sa pag-imprinta sa Basahon ni Mormon. Si Egbert B. Grandin nag-edad og 23 anyos ug nagtrabaho isip tag-iya, editor, ug tigmantala sa Wayne Sentinel nga pamantalaan sa Palmyra, New York, sa dihang giduol siya mahitungod sa trabaho sa pag-imprinta sa Basahon ni Mormon. Nagdumili siya sa sinugdanan tungod sa kagrabe nga mga pagpanaway sa mga tawo sa Palmyra batok ni Joseph Smith. Sa dihang giduol si Grandin sa ikaduhang higayon, si Martin Harris misaad sa pagprenda sa iyang uma aron paggarantiya sa bayad alang sa balayranan sa pagmantala. Ang presyo ni Grandin sa pagprinta sa dili kasagarang dako nga order nga 5,000 ka kopya sa Basahon ni Mormon mga $3,000.
Gi-file ni Joseph ang application alang sa katungod sa sinulat sa Basahon ni Mormon niadtong Hunyo 11, 1829. Pagkahuman sa hubad sa Basahon ni Mormon niadtong mga Hulyo 1, 1829, si Joseph Smith misugo ni Oliver Cowdery sa pagsugod sa paghimo og ikaduhang kopya sa tibuok manuskrito aron malikayan nga masubli ang mga problema nga nahitabo sa sayo pa sa pagkawala sa 116 ka pahina. Aron mabantayan ang manuskrito, pipila lang ka pahina sa manuskrito ang dad-on ngadto sa tig-imprinta matag karon ug unya.
Bisan og si Martin Harris miuyon na sa paggarantiya og bayad, si Grandin nakahukom nga dili mopalit og bag-ong metal type o magsugod sa pag-imprinta hangtud ang kasabutan mahuman. Magkinahanglan nga irisgo ni Martin ang hapit tanan niyang kabtangan aron sa pagsiguro sa bayad. Ang Doktrina ug mga Pakigsaad 19 morag nadawat sa ting-init niadtong 1829, naghatag kaniya sa pagsalig sa pagpadayon sa kasabutan. (Pahibalo: Ang unang mga edisyon sa Doktrina ug mga Pakigsaad naghatag og petsa sa pagpadayag nga narekord sa Doktrina ug mga Pakigsaad 19 niadtong Marso 1830. Bag-ong pagsiksik nagsugyot nga ang pagpadayag morag nadawat atol sa ting-init niadtong 1829. Kini nga petsa makita sa 2013 nga edisyon sa mga kasulatan ug niini nga kapitulo.) Niadtong Agosto 25, 1829, si Martin Harris miprenda sa iyang kabtangan ngadto ni Grandin isip bayad alang sa pagmantala (tan-awa sa The Joseph Smith Papers, Documents, Volume 1: July 1828–June 1831, ed. Michael Hubbard MacKay uban pa [2013], 86–89). “Pinaagi sa pagbuhat sa ingon, nasiguro niya ang iyang dapit isip ang labing importanting pinansyal nga tigsuporta sa Basahon ni Mormon ug sa ingon ang unang Simbahan. Walay usa sa mas batan-on ug mas pobre nga mga higala ni Joseph Smith ang makahatag niining gikinahanglan nga kontribusyon” (Matthew McBride, “The Contributions of Martin Harris,” in Revelations in Context, ed. Matthew McBride and James Goldberg [2016], 8, tan-awa usab sa history.lds.org).
Si Grandin ug ang iyang luyo-luyo nga si John H. Gilbert nagsugod dayon sa trabaho sa pag-imprinta. Niadtong Marso 1830, ang mga kopya sa Basahon ni Mormon mahimo nang mapalit.
Doktrina ug mga Pakigsaad 19:1–20
Ang Ginoo mipasabut sa mga sangputanan kon dili maghinulsol ug naghulagway sa Iyang pag-antus tungod sa sala
Doktrina ug mga Pakigsaad 19:2–3. “Ingon nga nakahimo ug nakatapos sa kabubut-on … sa Amahan”
Misunod kanunay si Jesukristo sa kabubut-on sa Iyang Amahan sa tanang mga butang. Sa Konseho sa Langit, sa dihang nangutana ang Amahan kinsa ang Iyang ipadala sa pagtubos sa Iyang mga anak, si Jesukristo mipahayag, “Amahan, ang imong pagbuot mao ang matuman, ug ang himaya imo sa kahangturan.” (Moises 4:2). Mipamatuod ang Manluluwas sa katuyoan sa Iyang mortal nga misyon sa dihang gitudloan Niya ang Iyang mga disipulo, “Kay ako nanaug gikan sa langit, dili sa pagbuhat sa akong kaugalingong kabubut-on, kondili sa kabubut-on sa nagpadala kanako” (Juan 6:38). Sa Doktrina ug mga Pakigsaad 19:2, ang mga pulong “ingon nga nakahimo ug nakatapos sa kabubut-on kaniya kang kinsa Ako anak” nagpasabut sa pagkakompleto sa mortal nga misyon sa Manluluwas, ilabi na sa Iyang Maulaong sakripisyo. Sa katapusang mga gutlo ni Jesukristo sa paghingutas diha sa krus, nga nakatagbaw sa mahangturong gipangayo sa kaangayan alang sa mga sala sa kalibutan, mituaw Siya, “Amahan, natapos na, natuman na ang Imong kabubut-on, [ug] mitugyan sa iyang espiritu (Joseph Smith Translation, Matthew 27:54 [sa Mateo 27:50]). Human sa Iyang pagkabanhaw, ang Manluluwas mipaila sa Iyang Kaugalingon ngadto sa katawhan nga Nephite pinaagi sa pagpahayag, “Ako nakainom gikan sa pait nga kopa nga gihatag sa Amahan ngari kanako, ug gihimaya ang Amahan sa akong pagpas-an sa mga sala sa kalibutan, diin pinaagi niini Ako mituman sa kabubut-on sa Amahan sa tanan nga mga butang gikan sa sinugdanan” (3 Nephi 11:11).
Kining hingpit nga pagtugyan ngadto sa kabubut-on sa Langitnong Amahan miresulta sa pagdawat ni Jesukristo sa tanang gahum—lakip sa gahum sa paglaglag ni Satanas ug sa tanang dautan sa katapusan sa kalibutan. Si Presidente Ezra Taft Benson (1899–1994) mitudlo kon sa unsa nga paagi nga ang pagtuman sa kabubut-on sa Langitnong Amahan nakatuga ni Jesukristo sa gahum: “Aron makasarang isip Manunubos sa tanang anak sa atong Amahan, si Jesus gikinahanglan nga sa hingpit magmasulundon ngadto sa tanang mga balaod sa Dios. Tungod kay Siya mipaubos sa Iyang kaugalingon ngadto sa kabubut-on sa Amahan, Siya mitubo “sa grasya ug dugang pa nga grasya, hangtud nga siya nakadawat sa kahingpitan” sa gahum sa Amahan. Busa diha Niya ang ‘tanan nga gahum, diha sa langit ug diha sa yuta.’ (D&P 93:13, 17.)” (Mga Pagtulun-an sa mga Presidente sa Simbahan: Ezra Taft Benson [2014], 112).
Balaan nga Manunubos, ni Simon Dewey
Doktrina ug mga Pakigsaad 19:3. Si Jesukristo mohukom sa tanan sumala sa iyang mga binuhatan
Ang ebanghelyo ni Jesukristo nagtudlo nga ang pagkamasulundon mao ang sukaranang baruganan. Ang mga panalangin nga moabut niadtong mopili nga magmasulundon anaa diha-diha ug mahangturon. Ang pagkamasinupakon makapawala sa mga panalangin ug maoy hinungdan nga pantunon ug mawad-an sa Espiritu. Ang tanang mga anak sa Dios pagahukman sumala sa ilang mga binuhatan, o sa ilang mga paningkamot nga magmasulundon. Ang “katapusan sa mahinungdanon nga adlaw sa paghukom” (D&P 19:3) nagpasabut sa Katapusan nga Paghukom, nga mahitabo sa katapusan sa Milenyum.
Si Elder Dallin H. Oaks sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles miklaro kon sa unsa nga paagi nga atong mga binuhatan makaimpluwensya kon unsaon sa paghukom:
“Daghang Biblia ug modernong mga kasulatan naghisgot sa katapusang paghukom diin ang tanang mga tawo pagagantihan sumala sa ilang mga binuhatan o mga tinguha sa ilang mga kasingkasing. Apan ang ubang mga kasulatan mopadako niini nga kita pagahukman pinaagi sa kahimtang nga atong nakab-ot. …
“… Ang Katapusang Paghukom dili lamang usa ka pagtimbang-timbang sa gidaghanon sa maayo ug dautan—nga atong nabuhat. Kini maoy usa ka pagdawat sa katapusang sangputanan sa atong mga buhat ug mga hunahuna—unsa ang atong gidangatan. Dili igo alang ni bisan kinsa ang pagbuhat lamang nga dili maghunahuna. Ang mga sugo, mga ordinansa, ug mga pakigsaad sa ebanghelyo dili listahan sa mga nahimo nga gikinahanglan aron adunay mapundo didto sa langit. Ang ebanghelyo ni Jesukristo usa ka plano nga nagpakita kanato kon unsaon nga mamahimo sa unsay gitinguha sa atong Langitnong Amahan nga kita mamahimo” (“The Challenge to Become,” Ensign, Nob 2000, 32).
Doktrina ug mga Pakigsaad 19:4–12. Walay katapusan ug kahangturan nga silot
Sa paghisgot sa paghukom nga moabut niadtong mopili nga dili maghinulsol sa ilang mga sala, ang mga termino nga “walay katapusan nga silot” ug “kahangturan nga silot” (tan-awa sa D&P 19:11–12) wala magpasabut sa gitas-on sa panahon nga mag-antus ang dautan. Ang Manluluwas miingon, “Ako walay katapusan, ug ang silot nga gihatag gikan sa akong kamot mao ang walay katapusan nga silot, kay Walay Katapusan mao ang akong ngalan” (D&P 19:10). Tungod kay ang Manluluwas Walay Katapusan ug Mahangturon, ang mga termino nga “walay katapusan nga silot” ug “kahangturan nga silot” nagpasabut ngadto sa tinubdan sa silot kay sa gidugayon.
Gawas niadtong kinsa makapanunod sa kawanangan sa kangitngit, ang matag tawo nga mag-antus sa silot sa Dios sa katapusan matubos ngadto sa usa ka gingharian sa himaya (tan-awa sa D&P 76:31, 38–39). Si Elder James E. Talmage (1862–1933) sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles mipahayag: “Sa impyerno adunay exit ug entrance. Ang impyerno dili ang dapit diin ang masilagon nga maghuhukom mopadala sa mga piniriso aron mag-antus ug silotan tungod sa iyang himaya; apan mao kini ang usa ka dapit nga giandam alang sa pagtudlo, sa pagdisiplina niadtong kinsa napakyas sa pagkat-on dinhi sa yuta unsay angay unta nilang makat-unan. Tinuod, makabasa kita sa walay katapusan nga silot, walay kahumanan nga pag-antus, walay katapusan nga panghimaraut. Makahadlok kana nga ekspresyon; apan sa iyang kalooy ang Ginoo miklaro unsay gipasabut niadto nga mga pulong. Ang ‘kahangturan nga silot,’ miingon siya, mao ang silot sa Dios, kay siya mahangturon; ug kana nga kondisyon o kahimtang o posibilidad anaa gayud alang sa makasasala kinsa angay niini ug nagkinahanglan gayud sa maong panghimaraut; apan wala kini magpasabut nga ang indibidwal nga tig-antus o makasasala mag-antus sa kahangturan ug walay katapusang molahutay ug mag-antus. Walay tawo nga magpabilin sa impyerno kay sa gikinahanglan sa pagdala kaniya nga makaandam alang sa mas maayo. Kon makaabut na siya niana nga kahimtang ang pultahan sa prisuhan maabli ug adunay pagmaya sa mga panon nga moabi-abi kaniya ngadto sa mas maayo nga kahimtang. Ang Ginoo wala mopagamay sa unsay iyang gisulti sa mas unang mga dispensasyon kabahin sa palakaw sa iyang balaod ug sa iyang ebanghelyo, apan iyang giklaro ngari nato ang iyang kaayo ug kalooy ngadto niining tanan, kay sa iyang himaya ug sa iyang buhat ang pagpahinabo mahitungod sa pagka-imortal ug kinabuhi nga dayon sa tawo” (sa Conference Report, Abr. 1930, 97).
Doktrina ug mga Pakigsaad 19:13, 15, 20. “Ako magsugo kanimo sa paghinulsol”
Ang gibalik-balik nga sugo sa paghinulsol sa tibuok pagpadayag nga narekord sa Doktrina ug mga Pakigsaad 19 naghulagway sa gugma sa Ginoo alang ni Martin Harris, kay kon maghinulsol si Martin, dili unta siya mag-antus sama sa pag-antus sa Ginoo. Kining sama nga imbitasyon gihatag sa matag usa kanato. Ang Ginoo gusto nga kita maghinulsol aron nga kita dili mag-antus.
Si Elder D. Todd Christofferson sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles mitudlo ngano nga ang paghinulsol makahatag natog kahigayunan nga makadawat sa kalooy ug kapasayloan sa Dios: “Ang paghinulsol posible lamang tungod sa Pag-ula ni Jesukristo. Ang Iyang walay katapusang sakripisyo ang ‘modala og mga kahigayunan sa mga tawo nga sila mahimo nga makabaton og hugot nga pagtuo ngadto sa paghinulsol’ (Alma 34:15). Ang paghinulsol mao ang gikinahanglan nga kondisyon, ug ang himaya ni Kristo mao ang gahum diin ‘ang kalooy motagbaw sa mga gipangayo sa kaangayan’ (Alma 34:16)” (“Ang Balaanong Gasa sa Paghinulsol,” Liahona, Nob. 2011, 38).
Doktrina ug mga Pakigsaad 19:15–17. Paghinulsol o pag-antus sama sa pag-antus sa Manluluwas
Aron madawat ang mga panalangin sa Pag-ula ni Jesukristo, kinahanglan maghinulsol kita sa atong mga sala. Kadtong magdumili sa pagdawat ni Jesukristo ug maghinulsol mag-antus alang sa ilang mga sala. Si Elder Neal A. Maxwell (1926–2004) sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles mitudlo sa mosunod mahitungod sa pagpili nga maghinulsol o mag-antus: “Ayaw itugot nga ang pagtubos ni Jesus kanato mohunong diha sa makapaimortal nga dimensyon sa Pag-ula. … Gunitan nato pag-ayo ang gitanyag nga gasa sa kinabuhing dayon! Duha ra ang atong kapilian ang paagi sa pagpuyo ni Kristo o ang paagi sa Iyang pag-antus!” (“Overcome … Even As I Also Overcame,” Ensign, Mayo 1987, 72).
Si Elder D. Todd Christofferson mipasabut ngano nga kita kinahanglang mopili sa paghinulsol: “Kon ang usa ka tawo mosalikway sa Pag-ula sa Manluluwas, kinahanglan siya mismo maoy motubos sa iyang utang ngadto sa kaangayan. … Ang wala matubos nga pag-antus sa indibidwal alang sa sala gitawag og impyerno. Nagpasabut kini nga maulipon sa yawa ug gihulagway sa kasulatan nga mga kadena o lim-aw sa kalayo ug asupre. Si Lehi nangamuyo sa iyang mga anak sa pagpili sa Katubsanan ni Kristo “ug dili mopili sa walay katapusan nga kamatayon, sumala sa kabubut-on sa tawo ug sa dautan nga anaa niana, nga naghatag sa espiritu sa yawa og gahum sa pagbihag, aron pagdala kaninyo ngadto sa impyerno, nga siya mohari ibabaw kaninyo sa iyang kaugalingon nga gingharian’ (2 Nephi 2:29). Mao nga, tungod sa Pag-ula ni Jesukristo, ang impyerno adunay katapusan, ug kadtong kinahanglang moagi niini “matubos gikan sa yawa [diha] sa katapusan nga pagkabanhaw’ (Doktrina ug mga Pakigsaad 76:85). Ang gamay ra kaayo nga “mga anak sa kapildihan” mao “lamang kinsa diin ang ikaduha nga kamatayon adunay [malungtarong] gahum; oo, sa pagkatinuod, sila mao lamang kinsa dili matubos diha sa tukma nga panahon sa Ginoo, human sa mga pag-antus sa iyang kaligutgut’ (Doktrina ug mga Pakigsaad 76:32, 37–38)” (“Katubsanan,”Liahona, Mayo 2013, 112, endnote 4).
Bisan og ang paghinulsol nakapahimong posible nato nga makadawat sa mga panalangin sa maulaong sakripisyo sa Manluluwas, makasinati gihapon kita og pag-antus isip sangputanan sa sala. Si Elder Dallin H. Oaks miklaro sa relasyon tali sa sala ug pag-antus:
“Adunay relasyon tali sa sala ug pag-antus nga wala masabti sa katawhan kinsa sa tinuyo nakasala sa pagtuo nga ang tanang salagubangon sa pag-antus pagadad-on sa Lain, nga ang tanang sala ilaha apan kana nga ang pag-antus Iyaha ang tanan. Dili kana mao ang paagi. Ang paghinulsol, nga maoy sigurado nga agianan padulong sa mahangturong destinasyon, bisan pa niana dili kini libre.
“Hinumduman nato ang duha ka mga kasulatan: (1) ‘Ang paghinulsol dili moabut sa mga tawo gawas kon adunay silot’ (Alma 42:16); ug (2) ang Manluluwas miingon nga siya nag-antus niining mga butanga alang sa tanan, ‘nga sila unta dili mag-antus kon sila maghinulsol; apan kon dili sila maghinulsol sila kinahanglan gayud nga mag-antus sama kanako’ (D&P 19:16–17).
“Kini klaro nga nagpasabut nga ang dili mahinulsulon nga malapason kinahanglang gayud nga mag-antus sa iyang kaugalingong mga sala. Nagpasabut ba usab kini nga ang usa ka tawo nga maghinulsol dili kinahanglang maghinulsol tungod kay ang tibuok silot giangkon sa Manluluwas? Dili kana mao ang kahulugan tungod kay wala kini mahisubay sa ubang mga pagtulun-an sa Manluluwas. Unsay gipasabut niini mao nga ang tawo nga maghinulsol dili na kinahanglang mag-antus ‘bisan ingon’ sa pag-antus sa Manluluwas alang niana nga sala. Ang mga makasasala nga naghinulsol makasinati usahay og pag-antus, apan tungod sa ilang paghinulsol ug sa Pag-ula, dili sila makasinati sa hingpit, ‘hilabihan’ nga gidak-on sa mahangturong kasakit nga giantus sa Manluluwas” (“Sin and Suffering,” Ensign, Hulyo 1992, 71–72).
Si Jesukristo nag-antus sa mga sala sa kalibutan.
Doktrina ug mga Pakigsaad 19:16–19. Gihulagway sa Manluluwas ang Iyang pag-antus alang sa atong mga sala
Ang Doktrina ug mga Pakigsaad 19:16–19 naglakip sa personal nga istorya sa Manluluwas sa Iyang pag-antus. Ubang mga deskripsyon sa pag-antus ni Jesukristo atol sa Iyang maulaong sakripisyo gihatag sa uban kay sa Iyang kaugalingon mismo (tan-awa sa Mateo 26:36–39; Marcos 14:32–41; Lucas 22:39–44; Mosiah 3:7). Si Elder James E. Talmage mihulagway sa ka grabe sa pag-antus nga gilahutay sa Manluluwas atol sa Iyang maulaong sakripisyo:
“Ang kasakit ni Kristo didto sa tanaman dili matugkad sa adunay limitado nga hunahuna, ang hilabihang kasakit niini ug ang hinungdan. … Siya nanglimbasog ug nag-agulo tungod sa gibug-aton nga walay laing binuhat nga mipuyo sa yuta ang makahimo sa pagtuo nga kini posible. Dili kadto usa ka pisikal nga kasakit, ni mental nga paghigwaos lamang, nga nakapahimo Kaniya sa pag-antus sa ingon nga kasakit nga nakahimo sa pag-agas sa dugo gikan sa matag lungag sa panit; apan usa ka espirituhanong paghingutas sa kalag nga ang Dios lamang ang makahimo sa pagsinati. Walay laing tawo, bisan unsa pa ka dako sa iyang mga gahum sa pisikal o mental nga paglahutay, ang makaantus sa ingon; kay ang iyang tawhanon nga lawas dili makalahutay, ug [ang pagkawala sa dugo ngadto sa utok] maoy hinungdan nga mawad-an og panimuot ug makalimot. Nianang mga orasa sa kasakit, si Kristo miatubang ug mibuntog sa tanang mga kabangis nga gipahamtang ni Satanas, ‘ang punoan niining kalibutana’ [Juan 14:30]. …
“Sa pipila ka paagi, aktwal ug tinuod gayud bisan kon dili masabtan sa tawo, gidala sa Manluluwas diha sa iyang Kaugalingon ang palas-anon sa mga sala sa katawhan gikan ni Adan ngadto sa katapusan sa kalibutan” (Jesus the Christ,3rd ed. [1916], 613).
Si Elder M. Russell Ballard sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles mipamatuod ngano nga si Jesukristo andam nga mag-antus alang sa atong mga sala: “Ug sa ubang dili katoohan nga paagi nga dili gayud nato hisabtan, gipas-an sa atong Manluluwas ang mga sala sa kalibutan. Bisan pa man ang Iyang kinabuhi putli ug walay sala, Iyang gibayran bisan ang katapusang silot sa sala—imoha, akoa, ug sa tanan nga nakapuyo dinhi. Ang Iyang mental, emosyonal ug espirituhanong kasakit sobra kaayo nga maoy hinungdan nga migawas ang dugo sa matag lungag sa panit (tan-awa sa Lucas 22:44; D&P 19:18). Bisan pa man niining tanan giantus ni Jesus uban sa pag-uyon aron lamang kitang tanan may kahigayunan nga mamahimong limpyo—pinaagi sa atong pagtuo ngadto Kaniya, maghinulsol sa atong mga sala, mabunyagan sa tawo nga adunay tukmang katungod sa priesthood, magdawat sa makapalimpyo nga gasa sa Espiritu Santo pinaagi sa pagkumpirma, ug sa pagdawat sa tanan pang mahinungdanong mga ordinansa. Kon wala ang Pag-ula sa Ginoo, wala usab kitay mga panalangin nga sama niini, ug dili kita mahimong takus ug andam nga mobalik ug mopuyo sa presensya sa Dios”(“Ang Pag-ula ug ang Bili sa Usa ka Kalag,” Liahona, Mayo 2004, 85).
Doktrina ug mga Pakigsaad 19:18–19. Ang Manluluwas wala mobiya
Ang mga pulong nga “buot nga Ako unta dili moinom sa mapait nga kopa, ug mobiya” (D&P 19:18) nagpasabut sa tinguha sa Manluluwas nga dili mosibug ubos sa gibug-aton sa Iyang pag-antus. Bisan og ang Iyang pag-antus lapas sa bisan unsa nga butang nga atong masabtan, gituman Niya ang kabubut-on sa Langitnong Amahan ug mikompleto sa Pag-ula.
Si Elder Neal A. Maxwell mihulagway kon unsaon nato sa paggamit sa mga kamatuoran nga gitudlo sa Doktrina ug mga Pakigsaad 19:18–19 sa atong kaugalingong kinabuhi: “Sa atong pag-atubang sa atong kaugalingong … mga pagsulay ug mga kalisdanan, kita usab makahangyo sa Amahan, sama sa gibuhat ni Jesus, aron kita ‘dili … mobiya’—nagpasabut nga dili mosibug o mobakwi (D&P 19:18). Ang dili pagbiya mas importante kay sa pagpakabuhi! Dugang pa, ang pag-ambit sa mapait nga kopa nga dili mahimong mapait kabahin sa pagsunod ni Jesus” (“Apply the Atoning Blood of Christ,” Ensign, Nob. 1997, 22).
Doktrina ug mga Pakigsaad 19:20. Kanus-a gikuha sa Ginoo ang Iyang Espiritu gikan ni Martin Harris?
Bisan og dili klaro unsang orasa o hitaboa ang gipasabut sa mga pulong “sa panahon nga Ako mikuha sa akong Espiritu” (D&P 19:20), ang Ginoo tingali naghisgot sa panahon sa dihang nawala ni Martin Harris ang 116 ka pahina sa manuskrito sa Basahon ni Mormon. Nianang higayuna ang Ginoo mipadayag og kasagmuyo, naghulagway ni Martin nga usa ka “dautan nga tawo” kinsa “nagpahimutang sa mga tambag sa Dios sa walay kapuslanan, ug … nakalapas sa labing sagrado nga mga saad nga nahimo atubangan sa Dios, ug … misalig diha sa iyang kaugalingon nga paghukom ug nanghambog sa iyang kaugalingon nga kaalam” (D&P 3:12–13). Ang pagkadanghag ni Martin nga miresulta sa pagkawala sa manuskrito sa pagkatinuod nakapahimo nga mibati siya nga mibiya ang Espiritu sa Ginoo sulod sa usa ka panahon. Dayon si Martin nakakita og dakong paglaum sa pagkaandam sa Ginoo sa pagtugot kaniya nga makatan-aw sa mga palid isip usa sa Tulo ka mga Saksi (tan-awa sa D&P 5:23–28; 17:1–8).
Si Lucy Mack Smith, inahan ni Propeta Joseph Smith, mihulagway sa mga pagbati sa ilang panimalay human mawala ni Martin Harris ang 116 ka pahina sa manuskrito sa Basahon ni Mormon: “Nahinumduman nako pag-ayo kana nga adlaw sa kangitngit, sa sulod ug sa gawas: alang namo ang kalangitan ingon og gisininaan sa kangitngit, ug ang yuta gitabunan sa kasubo; ug ako kanunay nga mosulti sa kaugalingon, kana, kon ang padayon nga silot, ingon ka grabe nga nasinati niana nga okasyon, ipahamtang sa labing dautan nga mga tawo, kinsa nagbarug sa tiilan sa Makagagahum; kon … ang ilang silot dili sama ka dako niini[,] mobati ako og kalooy sa [ilang] kahimtang” (“Lucy Mack Smith, History, 1845,” 134–35, josephsmithpapers.org).
Usa sa duha ka kopya sa application sa katungod sa sinulat alang sa Basahon ni Mormon nga gi-file sa district court sa Utica, New York sa Estados Unidos
Doktrina ug mga Pakigsaad 19:21–41
Ang Ginoo mihatag ni Martin Harris og pipila ka sugo, lakip sa sugo sa pagsakripisyo sa iyang uma alang sa pag-imprinta sa Basahon ni Mormon
Doktrina ug mga Pakigsaad 19:23. “Pagkat-on kanako, … ug ikaw makabaton og kalinaw ngari kanako”
Wala lang sugoa si Martin Harris sa paghinulsol aron mouswag isip disipulo ni Jesukristo, apan kinahanglan usab siyang makat-on bahin ni Jesukristo, maminaw ngadto Kaniya, ug maglakaw sa kaaghup sama sa Iyang gibuhat (tan-awa sa D&P 19:23). Si Presidente Thomas S. Monson mitudlo nga ang pagtuon sa gipadayag nga pulong sa Dios mao ang usa ka paagi nga kita makat-on sa Manluluwas ug makadawat sa Iyang kalinaw sa atong kinabuhi:
“Pun-a ang inyong hunahuna sa kamatuoran. Dili nato makita ang kamatuoran kon gilibutan kita sa mga sayop. Ang kamatuoran makita pinaagi sa pagsiksik, pagtuon, ug pagsunod sa gipadayag nga pulong sa Dios. Mosagop kita sa sayop kon kita makiglambigit sa sayop. Makat-on kita sa kamatuoran kon kita makiglambigit sa kamatuoran.
“Ang Manluluwas sa kalibutan misugo, ‘Pangitaa ninyo gikan sa labing maayo nga mga basahon ang mga pulong sa kaalam; pangitaa ang pagtulun-an, gani pinaagi sa pagtuon ug usab pinaagi sa hugot nga pagtuo’ [D&P 88:118]. Midugang Siya ‘Kamo nagasusi sa mga kasulatan, kay nagahunahuna man kamo nga pinaagi niini makakaplag kamo sa kinabuhing dayon: ngani kini mao ang nagapanghimatuod mahitungod kanako’ [Juan 5:39].
“Midapit Siya sa matag usa kanato, ‘Pagkat-on kanako, ug paminaw sa akong mga pulong; lakaw diha sa kaaghup sa akong Espiritu, ug ikaw makabaton og kalinaw ngari kanako’ [D&P 19:23]” (“Be Thou an Example,” Ensign, Nob. 2001, 98).
Doktrina ug mga Pakigsaad 19:26–27, 34–35. “Bayad sa utang nga imong gikauyunan uban sa tig-imprinta”
Gisaad ni Martin Harris ang iyang yuta aron sa pagtabang nga mabayran ang pag-imprinta sa Basahon ni Mormon, apan nabalaka siya nga mawala ang iyang uma. Sa katapusan nakabaligya siya og 61 ka ektarya sa iyang yuta aron ibayad sa utang. Bisan og dako ang nawala ni Martin, ang pagbaligya sa iyang yuta gamay ra nga kantidad sa pagtabang sa pagpagawas sa Basahon ni Mormon, nga nakadala og dili maihap nga mga kalag ngadto sa Amahan ug sa Iyang Anak, nga si Jesukristo. Sa ulahing bahin sa iyang kinabuhi, mipamatuod si Martin nga gikan sa kinitaan sa pagbaligya sa basahon nabayran ra siya sa tanang kwarta nga iyang gibayad alang sa pag-imprinta sa basahon (tan-awa sa “Additional Testimony of Martin Harris (One of the Three Witnesses) to the Coming forth of the Book of Mormon,” The Latter-day Saints’ Millennial Star, vol. 21 [Agosto 20, 1859], 545.)
Gibaligya ni Martin Harris ang kabahin sa iyang uma aron ibayad sa pag-imprinta sa Basahon ni Mormon (litrato mga 1907).
Sa Maayong Kabubut-on sa Church History Library and Archives
Doktrina ug mga Pakigsaad 19:25–26. “Dili ka maibug”
Ang Ginoo misugo ni Martin Harris sa paghatag sa iyang yuta nga walay pagdumili alang sa pag-imprinta sa Basahon ni Mormon. Aron matabangan nga makasabut si Martin sa kaimportante niini nga sugo ug moawhag kaniya sa pagbuhat niini, sa Doktrina ug mga Pakigsaad 19:25–26 ang Ginoo migamit og pinulongan nga sama sa Exodo 20:17, nga nagpasidaan sa sala sa kaibug. Walay ebidensya nga si Martin naibug sa asawa sa silingan o nga siya nagtinguha sa kinabuhi sa silingan. Ang Ginoo nagtudlo kaniya nga mahimong maibug kita sa atong kaugalingong yuta o panahon kon mas bililhon pa kini kay sa Ginoo ug sa Iyang buhat.
Si Egbert B. Grandin (wala) miimprinta sa unang 5,000 ka kopya sa Basahon ni Mormon. Si John H. Gilbert (tuo) mao ang typesetter sa orihinal nga pag-imprinta sa Basahon ni Mormon.
Doktrina ug mga Pakigsaad 19:29–31. Dili magbiay-biay batok sa nagbiay-biay
Kon mopakigbahin sa ebanghelyo o mopanalipod sa mga pagtuo, ang mga miyembro sa Simbahan kinahanglang mosulti ug mobuhat uban ang pagpaubos ug pagtahud. Ang Ginoo misugo sa Iyang mga disipulo sa paghigugma sa uban, ilabi na kon adunay kalainan sa opinyon. Si Elder Dallin H. Oaks mipasabut sa kaimportante sa paglikay og panagbingkil:
“Daghang mga pagtulun-an ang ebanghelyo bahin sa pagtuman sa mga sugo samtang nakig- uban sa mga tawo nga lahi og gituohan ug mga binuhatan. Ang mga pagtulun-an bahin sa panagbingkil mahinungdanon. Sa dihang nakita sa nabanhaw nga Kristo ang mga Nephite nga naglalis bahin sa paagi sa bunyag, gihatag Niya ang klarong paagi kon unsaon kini sa pagpahigayon. Dayon gitudlo Niya kining mahinungdanong baruganan:
“‘Kinahanglan nga walay panaglalis taliwala kaninyo, ingon nga aduna karon; ni wala usab ang panaglalis taliwala kaninyo mahitungod sa mga punto sa akong doktrina, ingon nga aduna karon.
“‘Kay sa pagkatinuod, sa pagkatinuod Ako moingon nganha kaninyo, siya nga may espiritu sa panagbingkil dili gikan kanako, apan gikan sa yawa, kinsa mao ang amahan sa panagbingkil, ug siya nagkutaw sa mga kasingkasing sa mga tawo sa panagbangi uban ang kasuko, sa usag usa.
“‘Tan-awa, mao kini … ang akong doktrina, nga ang ingon niini nga mga butang pagahunungon’ (3 Nephi 11:28–30; empasis gidugang).
“Wala limitahi sa Manluluwas ang Iyang pasidaan batok sa panagbingkil niadtong wala magtuman sa sugo bahin sa bunyag. Gidili Niya ang panagbingkil kang bisan kinsa. Bisan kadtong nagtuman sa mga sugo kinahanglang dili mokutaw sa kasingkasing sa tawo aron makigbingkil uban sa kasuko. Ang ‘amahan sa panagbingkil’ mao ang yawa; ang Manluluwas mao ang Prinsipe sa Kalinaw.
“Sa samang paagi, ang Biblia nagtudlo nga ang ‘mga manggialamon nga tawo nanaglikay sa kaligutgut’ (Mga Proverbio 29:8). Ang unang mga Apostoles mitudlo nga kinahanglang ‘kab-uton ta [ang] makaamot sa pagdinaitay’ (Mga Taga-Roma 14:19) ug ‘[magasulti] kita sa tinuod dinuyogan sa gugma’ (Mga Taga-Efeso 4:15), ‘kay ang kasuko sa tawo dili mosangpot nianang pagkamatarung nga uyon sa Dios’ (Santiago 1:20). Sa modernong pagpadayag ang Ginoo misugo nga ang malipayong balita sa gipahiuli nga ebanghelyo kinahanglang mapahayag sa ‘matag tawo ngadto sa iyang silingan, sa kalumo ug sa kaaghup’ (D&P 38:41), ‘sa tanan nga pagpaubos, … dili magbiay-biay batok sa nagbiay-biay’ (D&P 19:30)” (“Paghigugma sa Uban ug Pagpakabuhi nga may mga Panaglahi,” Liahona, Nob. 2014, 25–26).
Ang building diin si E. B. Grandin miimprinta sa 1830 nga edisyon sa Basahon ni Mormon
Doktrina ug mga Pakigsaad 19:35. Ang utang usa ka matang sa pagkaulipon
Ingon nga ang utang kinahanglan nga pagabayran aron makalingkawas sa pagkaulipon sa sala, ang mga sumusunod sa Ginoo kinahanglang mobayad sa ilang mga utang aron makalingkawas sa pagkaulipon sa salapi. Si Presidente Gordon B. Hinckley (1910–2008) mipasabut kon sa unsa nga paagi nga ang tambag nga gihatag ngadto ni Martin Harris sa “pagbayad sa utang” (D&P 19:35) magamit nato karon:
“Sukad sa mga sinugdanan sa Simbahan, ang Ginoo naghisgot [na] niining utang. Ngadto ni Martin Harris pinaagi sa pagpadayag miingon Siya: ‘Bayad sa utang nga imong gikauyunan uban sa tig-imprinta. Hatagi og kagawasan ang imong kaugalingon gikan sa pagkaulipon’ (D&P 19:35).
“Si Presidente Heber J. Grant misulti sa makadaghan mahitungod niini nga butang. … Miingon siya: ‘Kon aduna may usa ka butang nga makadala og kalinaw ug katagbawan ngadto sa kasingkasing sa tawo, ug ngadto sa pamilya, kini mao ang pagpuyo sigun sa atong kinitaan. Ug kon aduna may usa ka butang nga makapabug-at ug makawala og paglaum ug makapasakit, kini mao ang pagbaton og mga utang ug mga obligasyon nga ang usa dili makabayad’ (Gospel Standards, comp. G. Homer Durham [1941], 111).
“Nagdala kita og usa ka mensahe sa paninguha sa kaugalingon sa tibuok Simbahan. Ang pagpaningkamot sa kaugalingon dili magmalampuson kon adunay seryoso nga utang ang usa ka panimalay. Ang usa walay kagawasan gikan sa pagkaulipon kon aduna siyay obligasyon ngadto sa uban. …
“Talagsaon kaayo ang pamati nga gawasnon sa utang, nga adunay tinigum nga kwarta kon pananglit adunay kalit nga panghitabo ug nga nahimutang kini diin mahimong kuhaon kon gikinahanglan. …
“Nag-awhag ko kaninyo … nga tan-awon ang kahimtang sa inyong mga panalapi. Nag-awhag ko kaninyo sa paghinay-hinay sa inyong mga galastuhan, disiplinaha ang inyong mga kaugalingon sa inyong mga pagpamalit aron makalikay sa utang. Bayari ang utang sa labing daling panahon, ug himoa ang inyong mga kaugalingon nga gawasnon gikan sa pagkaulipon.
“Kabahin kini sa temporal nga ebanghelyo nga atong gituohan. Unta ang Ginoo mopanalangin kaninyo … nga han-ayon ang inyong mga panimalay. Kon nabayaran na ninyo ang inyong mga utang, kon aduna kamoy kwarta nga natigum, bisan og gamay lamang kini, dayon kon ang mga unos moulbo sa inyong palibut, aduna kamoy kasilongan alang sa inyong [mga pamilya] ug kalinaw sa inyong mga kasingkasing. Mao kana ang tanan nga akong ikasulti mahitungod niini, apan gusto ko nga isulti kini uban sa tanang pag hatag og gibug-aton nga akong mahimo” (“To the Boys and to the Men,” Ensign, Nob. 1998, 53–54).
Doktrina ug mga Pakigsaad 19:38. Ang mga panalangin nga mas dako pa sa mga bahandi sa yuta
Ang Ginoo misaad ni Martin Harris nga kon siya masulundon, Iyang “ibu-bu ang [Iyang] Espiritu diha [kaniya]” ug siya makadawat og mga panalangin nga mas daghan pa sa mga bahandi sa yuta (D&P 19:38). Tingali lisud kadto makita ni Martin nianang higayuna, ang mga panalangin nga may kalabutan sa pagtungha sa Basahon ni Mormon mas importante pa kaayo kay sa iyang personal nga kabtangan ug bahandi.
Si Elder Joseph B. Wirthlin (1917–2008) sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles mitandi sa langitnong mga panalangin ug yutan-ong mga bahandi: “Ang mga kasulatan nagsulti kanato, ‘ayaw kamo pagtigum og mga bahandi alang kaninyo dinhi sa yuta, diin ang tangkob ug ang taya nagakutkot, ug diin ang mga kawatan nagapanakasaka ug nagapangawat: Hinonoa pagtigum kamog mga bahandi alang kaninyo didto sa langit’ [Mateo 6:19–20]. Ang mga katigayunan niini nga kalibutan sama sa abug nga itandi ngadto sa mga katigayunan nga nagpaabut sa matinud-anon didto sa mansyon sa atong Langitnong Amahan. Pagkabuang sa tawo kinsa mogahin sa iyang mga panahon sa pagpaningkamot aron maangkon ang mga butang nga motaya ug molubad. Pagkamaalamon sa tawo kinsa mogahin sa iyang panahon sa pagpaningkamot aron maangkon ang kinabuhing dayon” (“Yutan-ong mga Utang, Langitnong mga Utang,” Liahona, Mayo 2004, 43).