Wase 1

Vuli ena Vakabauta

“Kemuni na taciqu kei na ganequ, me da tomana tiko, na cakacaka ena yaca ni Turaga na noda Kalou; ena kumuni vata ni vuku kei na kila ka ni veisiga yadua, na ituvaki ni ka vakayadua e yaco sa rawa me vakavinakataki keda.”

Mai na Bula nei Lorenzo Snow

Ni dau sega tiko ni cakava o Lorenzo Snow gone na nona itavi ena iteitei ni matavuvale, vakawasoma nona dau wilivola—“vuni vata toka kei na nona ivola,” me vaka era na kaya na lewe ni nona matavuvale. Me vaka e kaya o Eliza na ganena, o koya “e gonevuli tu ga, e vale vaka tale ga kina e koronivuli.”¹ Ena nona tubu cake tiko, e toro cake tiko ga nona taleitaka na vuli. Sa dina sara, ni a kaya ni vuli sa ikoya na “ivakavuvuli veidusimaki” ni nona itabagone.² Ni oti nona vuli ena koronivuli raraba, a laki vuli e Oberlin College, e dua na koronivuli vakaitaukei ena matanitu o Ohio, ena 1835. Ni bera nona lewena na Lotu ena 1836, a ciqoma na veisureti nei Eliza me toki ki Kirtland, Ohio, ka laki vulica kina na ivalavala vaka Iperiu ena dua na kalasi ka lewena talega na Parofita o Josefa Simici kei na vuqa na iApositolo.

Ni oti nona papitaiso ka vakadeitaki, a malele vakalevu cake na yalona nona taleitaka “na vuli eda ciqoma mai na Yalotabu”³ mai na veika e rawa me “vulici mai na ivola.”⁴ Ena vakasaqaqara oqo, e sega vakadua ni yali na nona gadreva me vuli. Me kena ivakaraitaki, ena nona yabaki 80 ka veiqaravi tiko me Peresitedi ni Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua, a tucake tu e matadra na Yalododonu ena koniferedi raraba ni Okotova 1894. Ena nona vakasamataka nodra vosa na tacina ka levu cake na nona kila ka mai vei ira ka ra a vosa taumada ena siga o ya, a kaya, “E so na vakasama era cecere sara kau se sega vakadua ni bau vakasamataki ira e liu, ka ra vakasama yaga vakalevu sara.”⁵ Ni oti e ono na yabaki, ena nona Peresitedi ni Lotu, a tiko ena dua na koniferedi ka vakayacora na isoqosoqo ni Wilivola ni Sigatabu. Ni oti nona rogoca nodra vosa eso, a qai laki tucake mai ena itutu ni vunau. A tekivuna nona vosa ena nona kaya: “E sa taucoko noqu marautaka ka kidroataka na ka au raica ka rogoca. … Sa dina sara sa rawa meu kaya eke, niu sa vakaroti; ia kevaka me o au, e dua na turaga yabaki walusagavulu ka ono, ka se rawa tikoga meu vakaroti, au sega ni raica rawa na vuna me ra sega ni kunea vaka kina na kena yaga vei ira na uabula, na marau ena nodra tiko ena nomuni soqoni.”⁶ [Raica na vakatutu 1 ena tabana e 47.]

iVakavuvuli nei Lorenzo Snow

Na vuli e gadreva na vakabauta, sasaga, kei na vosota.

Ena nodaru ciqoma na tauyavutaki ni vakabauta vakalotu oqo e tiko e dua na ka e vakaturaga ka lagilagi, ka so na ka vou eda vulica ena veisiga, ka sa rui yaga vakalevu. E sega wale ga ni noda madigi ia e dodonu me da ciqoma na veika oqo ka kumuna vata na veivakasama vou oqo.⁷

Na inaki taucoko Vakamomani sa ikoya na vakatorocaketaki—ni vakasama, vakayago, lomamu kei na yalomu. Na vuli vakavo e sega ni veirauti kei ira na Yalododonu Edaidai.⁸

Na balavu ni bula e vuravura e yaga sara vakalevu ka ni rawati kina na veika e sotavi kei na kila ka ni veika e yaco mai ena kena vakayacori: e kaya vei keda na Turaga raica na veika kece ga eda mai vulica ka kila ena bula oqo, ena tu ga vei keda ni da sa tucake tale mai na mate, ia kevaka e dua na tamata sa levu na ka e vulica ka kila ena nona gugumatua ka talaiarawarawa, ena yaga vakalevu cake sara vua ena bula sa bera mai [raica na V&V 130:18–19].⁹

Eso na tamata era sega ni vuli, ka ra sega ni toro cake vakatotolo sara me vaka ni rawa me ra rawata, baleta ni matadra kei na lomadra e sega ni vakanamata vua na Kalou; era sega ni vakasama vakabibi, e sega ni tu vei ira na kila ka e dodonu me ra rawata; era sa calata e dua na ka vinaka a rawa me ra ciqoma se vulica. E dodonu me da rawata na kila ka ni bera noda rawata na mamarau tudei; e dodonu me da kidava matua sara na veika va-Kalou.

E dina ga ni rawa me da vakawalena na vakatorocaketaki ni noda gauna ena gauna oqo, me vakatorocaketaki na noda kila vakatamata, e sa dodonu me da vakatorocaketaka ena so na gauna. E levu na cakacaka e tu me da cakava, kevaka eda sega ni vulica rawa nikua, ena levu cake sara na ka me da vulica ni mataka.¹⁰

E dodonu me cakacaka na vakasama, na sasagataki ni veitaledi oqori a solia vei keda na Kalou; e dodonu me cakacakataki. Oti o ya, noda vakararamataki mai na isolisoli kei na kaukauwa ni Yalo Tabu, eda rawa ni rawata na veivakasama oqori kei na kila ka kei na veivakalougatataki oqori ni ra yaga ena noda vakavakarautaki keda me baleta na veigauna sa bera mai, me baleta na veika era na yaco mai.

Na ivakavuvuli vata ga ena vakayagataki ena noda cakacaka taucoko me semati ki na veika va-Kalou. Me da sasaga vaka ikeda. … Na vakawelewele oqo noda sega ni cakacaka tiko e sega ni yaga vei keda; kevaka e taucoko tiko noda tu ga vakataki keda, e sega ni rawa e dua na ka. Na ivakavuvuli vakayadua e vakatakilai mai lomalagi e yaga vei keda, ena noda bula, ena noda vakabulai kei na noda mamarau.¹¹

E da na nanuma beka vaqo, ni sega ni yaga noda sasaga vaka ikeda me da kunea kina na ka e gadreva vei keda na Kalou; se ena dua tale na kena itukutukuni, noda vakasaqara na veivakavuvuli a vakatakila na Kalou, ka rawa me da ciqoma kina na veivakalougataki bibi duadua. Eso na ivakavuvuli era a vakatakilai, vakadodonu ka vakamatata, ka ra wiliki me vakalou vei ira na Yalododonu Edaidai ka taqomaki ira mai na levu ni leqa kei na dredre, ia, ni sega na gugumatua ena noda itavi me da vulica ka vakayacori ira vei keda, eda na sega ni ciqoma rawa na veivakalougatataki era semati vata kei na talairawarawa kivei ira.¹²

Kemuni na taciqu kei na ganequ, me da tomana tiko, na cakacaka ena yaca ni Turaga na noda Kalou; kumuni vata na vuku kei na kila ka ni veisiga yadua, na ituvaki ni ka vakayadua e yaco sa rawa me vakavinakataki keda ka vakarabailevutaka noda vakabauta kei na kila ka.¹³ [Raica na vakatutu 2 ena tabana e 47.]

Na veivakavulici ni Yalotabu e yaga ena uasivi ni noda vakarorogo.

E tiko e dua na mataqali vuli yaga [e] uasivi duadua ena vakarorogo, kei na noda vakaitavi kece kina—sa ikoya oqori na vuli mai na Yalotabu.¹⁴

E dua na kila vakayalo lailai e yaga vakalevu cake sara mai na vakanananu kei na nanuma kei na vakasama wale ga, se na matailalai mada ga ni veiba; e dua na kila vakayalo lailai e bibi duadua ka sa cecere duadua na kena vakaibalebale.¹⁵

E sega ni dodonu me da vakawalena na noda tubu vakayalo ena noda vakasaqara tiko na iyau vakavuravura. E sa noda itavi me da sasagataka vakaukauwa na i naki ni noda toso yani ena ivakavuvuli ni rarama kei na kila ka, vaka kina na kena vakalevutaki na veivakalougatataki vakayago kei na vakacegu e vakavolivoliti keda ena bula oqo.¹⁶

Kevaka e qiqo na noda vakanananu, na kena vakasamataki vakalevu na rawati ni veika vakavuravura, ki na vakawaleni ni iyau vakayalo, eda sa sega ni ivakatawa vinaka.¹⁷ [Raica na vakatutu 3 ena tabana 47.]

E yaga vei keda na vakarogoca na ivakavuvuli ni kosipeli ena kena tokaruataki vei keda.

O ni sa rogoca [eso na ivakavuvuli] rairai e drau vakadrau na gauna, ka rairai yaga ni veika oqo e dodonu me tokaruataki tu ga na kena vakavulici. Vakadua tale, sa ikoya e dua na ka e vaka meu kunea ena noqu wilika na iVola ni Vunau kei na Veiyalayalati. Ena veigauna kece au wilika kina e dua na ivakatakila ena ivola o ya e dau lako mai vei au eso na vakasama vou, e dina ga niu sa wilika oti vakavuqa na ivakatakila vata ga o ya. Au vakabauta ni oqo na veika o sotava, tale ga; kevaka e sega, e sa duidui sara vakalevu ki na noqu.¹⁸

Sa vakakina veikeda me vaka e dua na gone e vulica tiko na matua vosa. E kaya o qasenivuli kivua na gone, “Oqo na matanivola a; e rawa ni o tovolea mo nanuma tiko?” E sauma lesu na gone, “Io, au na tovolea meu nanuma tiko.” A lako tale o qasenivuli ki na matanivola e tarava, ka kaya, “Na matanivola oqo sa ikoya na b; e rawa mo raica mai ka tovolea mo nanuma tiko?” “O, io,” kaya na gone. Oti sa qai vuki lesu tale o qasenivuli ki na matanivola a. “Na matanivola cava qo?” Sa guilecava na gone. Vakadua tale nona tukuna o qasenivuli vua na gone ni sa ikoya na a, ka vuki ki na matanivola b, qai kunea ni gone e sa guilecava tale ga, ka qai vakavulici tale ena matanivola b. Oqo ena mataka. Ena yakavi a kacivi cake tale na gone ka tarogi, ka qai kunea vakadua tale na qasenivuli, ni sa guilecava na gone na matanivola ka me tokaruataki tale nona vakavulici. Na lesoni a mani tokaruataki tale, kevaka me a sega vei qasenivuli na vuku, kei na nona kila na cava me namaka, ke a vakayalolailaitaki vakaidina sara ga. Sa ikoya e sa tu vata kei ira na Yalododonu Edaidai. E dina ni rawa me da sa oca ni rogoca na veika e tokaruataki tiko, sa dodonu me na tuvai tu vakavinaka me rawa ni da vulica kina vakavinaka. E dodonu me da vulica. Au kila ni ra na qai yaco vei ira na Yalododonu Edaidai me ra vulica taucoko na lawa kei na ivakaro ni Kalou, ka ra na vulica me ra vakamuria vakadodonu sara. Ia eda se bera ni yacova yani na vanua o ya.¹⁹ [Raica na vakatutu 4 ena tabana e 47.]

Ena soqoni me da vulica kina na kosipeli, erau gadreva ruarua na qasenivuli kei na gonevuli na veidusimaki ni Yalotabu.

Ena nona tucake e matadra na tamata [e dua na qasenivuli] e dodonu me vakayacora, ena nona kila ni tucake tu e matadra ena dua na inaki me vakadewataki na kila ka, me rawa me ra ciqoma na dina e yalodra ka tarai cake ena bula savasava mai na ciqomi ni ikuri ni rarama, ka toroi cake na nodra vuli ena ivakavuvuli vakalou.

Ena sega ni rawa me vakayacori na ka oqo, vakavo ga mai na cakacaka ni vakasama, mai na gugumatua ni vakabauta kei na kena vakasaqarai ena yalo taucoko na Yalotabu ni Turaga na noda Kalou. E tautauvata vei ira na vakarorogo; vakavo ga me ra vakarorogo sara vakavinaka ki na veika e gadrevi vei ira ena veigauna mai vei ira era dau vosa vei ira na tamata mai na vatavata oqo, ka vakavo ga ke o ira na tamata yadua me ra cakacakataka ena nodra vakasama ena lomadra taucoko ena nodra kaukauwa taucoko ena nodra masumasu, vua na Turaga, era na sega ni ciqoma na ka vinaka o ya kei na kena yaga kivei ira e dodonu me ra ciqoma.²⁰

Na ka au vinakata vei ira na Yalododonu Edaidai ena koniferedi oqo, sai koya, ena nodra tucake na iTalatala Qase me ra vosa vei keda, na noda vakabauta kei na noda masumasu, me cakacaka kivei ira vakayadua era vosa, me rawa vua me kaya eso na ka, kei na kena rawa me tiko vei keda na yalo me da ciqoma kina na veika ena yaga kivei keda kece. Sa ikoya oqo na noda dodonu ka noda itavi. E sega ni vakacalaka na noda lako mai ki na koniferedi; eda lako mai ki na koniferedi oqo ena noda namaka me da ciqoma eso na ka era na yaga vei keda.²¹

E dodonu mo kerea na Turaga me vakatarai ira [na vosa] me ra tukuna eso na ka o vinakata mo kila, ni rawa me ra vakatututaka eso na ka me na rawa ni yaga vei iko. Kevaka e tu nomu gagadre mo kila eso na ka o sega ni kila vakavinaka, masulaka ni [o ira na vosa] e rawa me ra tukuna eso na ka e rawa me vakararamataka nomu vakasama ka vakaibalebaletaki oqori ena ka e vakaleqai iko, ka sa na qai yaco me dua na noda Koniferedi totoka ka lagilagi, e vinaka cake sara mai na kena era sa vakayacori taumada. E vaka me dau ka ni veivakakurabuitaki na kedra dau vaka mera koniferedi taleitakai duadua na vei koniferedi se qai oti wale ga, ka rawa me vaka kina na kena oqo; oi kei kemuni na taciqu kei na ganequ, ni vagolea cake na lomamuni kivua na Turaga ka cakacakataka na vakabauta ena nodra vosa tiko kivei kemuni o ira na tuakada. Eda na sega ni rarawa, ka o na sega ni lako ivale, se biubiu mai na Koniferedi oqo, ena nomu sega ni vakila na kena cecere kei na vakaitamera ni nomu veivakalougatataki.²²

Au nanuma ni vuqa na ivavakoso era tu oqo e mataqu ka ra lako sara mai vakayawa me da mai sota ena koniferedi raraba oqo; ka ni o ira yadua era vakayavalati mai me ra soqoni vata eke mai na ivakarau ni yalodina—mai na dua na gagadre me ra vakatorocaketaki ka vakataucokotaki ira kina ena veika e veirauti me ra na yaga vakalevu sara kina ena matanitu ni Kalou. Me kakua ni da na qai rarawataka, sa yaga me da vakarautaka na lomada me da ciqoma ka tubu mai na vakatutu era na cakava o ira era vosa ena gauna ni toso tiko ni Koniferedi, ka rawa me veivakauqeti mai na Yalo ni Turaga. Au a nanuma, kau se nanuma tiko ga, ni noda vakavukui e sega ni vakatau vakalevu vei ira era vosa me vaka na kena vakatau sara ga vei keda.²³

Ena gauna eda soqoni vata kina … , e dodonu vei keda me da ciqoma na ivakaro mai vei ira na tamata era vosa vei keda, kevaka e sega, na cala, e sa noda sara ga, vakararaba.²⁴

Au raica vei ira eso na tamata eso na ka au nanuma me vakavuna na malumalumu. Eso vei ira era lako vata mai, me baleta na levu cake ni nodra taleitaka na nodra vosa o ira era vosa, me baleta na inaki ni kena qoroi na ivakarau ni nona vosa vei ira, se era lako vata mai vakelevu cake ena inaki ni nodra raici koya a vosa se vatavatairalago ena nona itovo … mai na inaki ni kena ciqomi na ivakaro ni na vakavinakataki ira ka tarai ira cake ena bulasavasava. …

… Kevaka eda sega ni cakacakataka na ka vivinaka e soli vei keda ka taura na Yalo ni Turaga, ena lailai wale na itukutuku ena ciqomi mai vei ira era vosa, e dina ga kevaka era veivakasama ka rawa me ra yaga ka kilikili vakalevu sara. E sega ni vakataratututaki ni o ira na veivakasama ka sega soti ni matata na kedra tukuni mai oqo, kevaka me ra na tovolea ga vakataki ira na tamata, … ena sega ni dede nodra sa na vulica ni na sega ni rawa me ra suka lesu mai ena soqoni me sega ni vukei na nodra vakasama mai vei ira era vosa.²⁵

E sega ni wasoma na kena dau yaga sara vakalevu na vakarautaki ni vosa balabalavu kivei ira na Yalododonu Edaidai; ia mai na veimataqali vosa era talaucaka sa rawa me da soqona eso na vakasama, se so na ivakavuvuli ena rawa mera kasa vakatotolo ka na yaco me yaga vakalevu sara vei keda e muri.²⁶

Eda mai soqoni me baleta na inaki ni qaravi Kalou kei na vakayacori ni bisinisi yaga me na tosoya yani na vakaraitaki ni dina e vuravura. Na ibalebale ni ivakaro ena vakatau vakalevu sara ena ituvaki ni noda vakasama. E dodonu me da kauta laivi mai na noda vakasama na noda bisinisi vakavuravura ka vakabibitaka na noda gauna ki na inaki ni Koniferedi oqo.²⁷

Ena itukutuku me baleti keda, kei na noda kila ka vakayalo eda sa vakararavi vakatabakidua—eda sa vakila ni da vakararavi—vua na Turaga. Kei na dua na kena sala ni semati vakadodonu ki na kaukauwa ni noda vakabauta eda ciqoma kina na itukutuku, veitaratara mai vei ira na dauveiqaravi ni Turaga. … E vosa vei keda o koya, mai vei ira na nona dauveiqaravi, ka ra dau vosa vei keda ena ivakarau vata vakaoqo ni da dau soqoni vata ka masuta na noda Kalou.²⁸ [Raica na vakatutu 5 ena tabana e 47.]

Vakatutu ni Vuli kei na Veivakavulici

Taurivaka na veivakasama oqo ni ko vulica na wase ni ivola oqo se ni ko vakavakarau mo veivakavulici. Me ikuri ni veivuke, raica na tabana e v–vii.

Raicalesu na tabana e 39-40, ka vakamacalataka eso na sasaga ni bula taucoko nei Peresitedi Snow me vuli. Na cava e vakayarayarataka e dua na tamata me tomana na vuli ena nona bula taucoko? Vakasamataka na nomu torova vakai iko mo vuli, ka vakasamataka vakatitobu na veisala e rawa mo tomana tiko ga na vuli ena nomu bula taucoko.
Vulica na ivakasala nei Peresitedi Snow me baleta na kena sasagataki ka gugumatuataki tiko na vulici ni kosipeli (tabana e 40-41). Na veisala cava soti e veisautaki kina na nomu vuli vakaiko, ni ko sa sasaga sara tiko vakalevu? Me da vukei ira vakacava na gone kei na itabagone ena nodra sasaga vakai ira me ra vuli?
E vakauqeti ira na Yalododonu o Peresitedi Snow me ra vakamuria “na veivakavulici ni Yalotabu” (tabana e 42). Na cava na ibalebale ni ka oqo vei iko? Na cava e rawa me yaco ni vakanamata vakalevu noda vuli ena iyau vakavuravura?
E rawa vakacava me semati ki na noda sasaga ni vulica na kosipeli (tabana e 42) na ivakaraitaki ni nona vuli matanivola e dua na gone? Na ivakavuvuli cava o raica ni tokaruataki ena nomu vulica nodra vosa na parofita yalododonu e liu?
Ena veisala cava e rawa ni da vakarautaka kina na lomada noda vuli ena veikalasi kei na veisoqoni ni Lotu? E rawa vakacava meda sasagataka tikoga kina na noda vuli, ena gauna mada ga eda rogoca wale tikoga kina e dua na vosa ena soqoni ni sakaramede se dua na koniferedi? (Eso na kena ivakaraitaki, raica na tabana e 44-46.)

iVolanikalou Veisemati: 2 Nifai 9:28–29; 28:30; Mosaia 2:9; V&V 50:13–22; 88:118, 122; 136:32–33

Veivuke ena Veivakavulici: “Me vukei keda ena noda veivakavulici tiko mai na ivolanikalou kei na nodra vosa na parofita edaidai, sa vakarautaka tu na Lotu na iyaragi kece ni veivakavulici kei na ivola vakarau. Ena sega soti ni yaga vakalevu na ivola ni soli vakasama se na iyaragi tale eso” (Veituberi, Me iLutua Ni Noda Bula: iYaragi Vakavuli ni Veituberi Vakosipeli [1999], 59).

Ena nona bula taucoko, a dau saga o Peresitedi Lorenzo Snow me vuli “ena nona dau vuli lesoni vakaukauwa kei na nona vakabauta” (V&V 88:118).

E dodonu me da “vakarautaka na lomada me ciqoma ka tubu mai” na veitukutuku a veiwaseitaki ena koniferedi raraba kei na so tale na soqoni.

“Sa kilikili kaya na noda dau vakarorogo uasivi duadua,” na veivakavulici ni yalotabu”.