Wase 17

Matabete—“me baleta na Vakabulai ni Matavuvale ni Kawatamata”

“Na matabete eda sa taura tu sa vakatakilai mai me baleta na vakabulai ni matavuvale ni kawatamata E dodonu meda vakasamataka vakatitobu na kena cakacakataki yani.”

Mai na Bula nei Lorenzo Snow

A tabaki o Lorenzo Snow me dua na iApositolo ena ika 12 ni Feperueri, 1849. Ni oti ga e walu na vula a kacivi o koya me laki tauyavutaka e dua na tabana ni kaulotu mai Itali. O koya kei na so tale na veitacini era a kacivi vata ki na veiqaravi oqo, era a gole ki na kaulotu oqo ena ika 19 ni Okotova, 1849. E a taubale kei na nona ilawalawa ena ilakolako balavu oqo, vodo ose, ka soko ena waqa.

E ratou a tadu yani ena June 1850, ka ratou raica na ilawalawa oqo ni o ira na tamata ena siti lelevu kei Itali era sega tu ni vakarau mera ciqoma na kosipeli. Ia e dua na mataqali tamata e kea o ya o ira na Waldenses e gole kina na nona vakasama, ka vakauqeti sara me veivakavuilici vei ira. O ira na Waldenses sa yabaki udolu vakacaca tu na nodra tiko ena yasana vakayawa oqo o Piedmont—e dua na buca veiulunivanua ena ceva ni yalayala ni vanua o Itali kei Switzerland vaka ki na tokalau ni iyalayala ni vanua o iTali kei Varanise. Era a tauyavutaka na nodra mataqali oqo baleta ni ra sa gadreva mera vakavoutaki vakalotu, ka ra yalodina ena kena vulici na iVola Tabu ka vakamuria na nodra ivakaraitaki na iApositolo ni iVakabula.

E kaya o Elder Snow ni gauna e sa nanuma kina me sa vunautaka na kosipeli ena kedra maliwa na Waldenses, “sa curuma yani na noqu vakasama e dua na rarama levu.”¹ Ia se cava ga na veivakadeitaki oqo, sa vakila o koya ni sega ni vinaka me sa tekivu na cakacaka ni kaulotu ena gauna o ya baleta ni ra sa veisoliyaka tiko o ira na meca ni Lotu na veivola tabaki eso vei ira na tamata, ka vakaucacataki tiko kina vakailasu na Lotu.² E tukuna kina o Elder Snow, “Ena gauna au sa vakila kina na lewa ni Yalotabu ni sa dodonu me sa tekivutaki yani, vakamalua ena veikalawa qaqarauni yadua, au sa soli au ga ki na lewa mai lomalagi.”³

E dina ga ni ra sega sara ni tekivu vunau yani na daukaulotu, a raica o Elder Snow na kena tabaki vakaivola na tikidua ena kena Vakaitali kei na Vakavaranise. Me ikuri, e ratou sa veikilai vakavinaka sara kei ira na tamata era tiko voliti iratou. “Keitou a saga vakaukauwa sara me vakadavori e dua na yavu me vakayagataki ena gauna mai muri,” a kaya, “ka vakarautaki vakamalua tiko na nodra vakasama na tamata mera ciqoma kina na Kosipeli, ena kena vakabulabulataki na veiyaloni ena yalodra o ira era tiko voliti keitou. Ia e vaka meu vakila vakataki au ga, na kena vakatovolei tiko meu vosota, ki na veimacawa, ka vakavula, ena kedra maliwa na tamata taleitaki oqo, niu sega ni maqusa sara se cakacakataka raraba yani na vakasavui ni ivakavuvuli cecere au gole mai kina meu mai vunautaka.⁴

Sa tekivu me veisau vakalevu na nodra nanuma na Waldenses me baleta na Lotu ni oti na nona a vakayacora o Elder Snow e dua na veimasulaki vakamatabete vua e dua na cauravou a tauvimate bibi. A vola oqo o Elder Snow ena nona ivolaniveisiga:

“Sepi. ka 6.—Ena mataka nikua e gole na noqu vakasama vei Joseph Guy, e dua na cauravou lailai yabaki tolu, e gone duadua vei iratou keitou tiko kina. E vuqa na itokani era sa mai sikova na gone oqo, ka ra nanuma kece sara, ni sa na voleka sara me mate. Au a laki sikovi koya ena yakavi: sa vakaveitaliataka na yagona ko mate; na yagona vinaka e liu sa mai suivotu toka, ia ni da vakadikevi koya yani vakavoleka eda qai kila ga ni se bula tiko.”

Ni se vakaleqai tiko mada ena kena saqati tiko na kaburaki ni kosipeli kei na nona mai lomaleqataki Joseph Guy, a gole o Elder Snow vua na Turaga me vukei ena yakavi o ya. E nanuma lesu o koya: “E vica na auwa niu se bera ni laki vakacegu, au a masuta na Turaga me vukei keitou ena gauna oqo. Na veika au vakila ena gauna oqo ena dredre toka me taqusi mai na noqu vakasama.

“Sepi. ka 7.—Ena mataka nikua, au sa vakatura sara … me keitou sa lolo, ka gole ki na veiulunivanua, ka masu. Ni keitou sa gole yani, keitou a laki sikova ka raica na gone oqo; sa cevulavula tu na matana: ka sa muasobu ka tasogo tu na bekabeka ni matana: sa lila sara na matana kei na daligana, ka dabuiloa, ka tukuna tiko ni sa na mate. Sa teguva tu na yagona na buno batabata ni mate, ka sa voleka ni takali mai vua na bula. E ratou sa tagi o Madame Guy kei na so tale na marama, ka cuvaka sobu na uluna o Monsieur Guy.” A vakasolokakana o Monsieur Guy vei Elder Snow kei ira na vo ni daukaulotu, ka kaya, “Sa mate o koya. Sa mate o koya.”

A tomana o Elder Snow: “Ni oti e dua na cegu lekaleka ena ulunivanua, ka sega tale ni dua na veivakataotaki, keitou sa tu e kea ka kaciva na Turaga ena masu malumalumu, me vakabula na nona bula na gone o ya. Niu mai vakasamataka na veika keitou a gadreva me vakayacori kei na ivakadinadina me keitou tukuna vei ira na kai vuravura, au raica ni ituvaki oqo sa dua vei ira na cakacaka bibi dina. Au sega ni kila e dua tale na solibula meu na vakayacora rawa, ka a sega ni lomaqu meu solia me rawa ni rogoca kina na Turaga na neitou vakamamasu.”

Ni ratou sa lesu ki na matavuvale na Guy ena yakavi o ya, a solia o Elder Snow vei Joseph e dua na veivakalougatataki ni matabete. E ratou a gole tale ki na matavuvale oqo ni oti toka e vica na auwa, ka kaya mai o tamai Joseph “ena matadredredre ni vakavinavinaka,” ni sa daumaka sara o cauravou lailai.

“Sepi. 8.—Sa bula vinaka sara mai na gone, ka rau sa rawa ni vakacegu sara na itubutubu, ni rau a sega tu ni cakava oqo ena dua na gauna sa oti. Nikua, rau sa biuti koya sara, ka laki qarava na nodrau cakacaka.” Ena gauna sa mai vakaraitaka tiko kina o tinai Joseph na nona marautaka ni sa bula o cauravou lailai, a kaya kina o Elder Snow, “Sa cakava oqo vei kemudou na Kalou ni lomalagi.”

“Mai na auwa o ya sa tekivu me veisau sara vakalevu,” e nanuma lesu o Elder Snow, “kei na yaloqu e sinai ena vakavinavinaka vua na Tamada vakalomalagi, au marau meu kaya, ni oti toka ga e vica na siga sa biuta na nona imocemoce, ka laki tomani ira na nona itokani lalai.⁵

Ni oti na ka sa yaco oqo, e vakila o Elder Snow ni ituvaki eso “sa yaga vinaka sara ni sa namaki tiko” me na muataki kina na cakacaka ni Turaga ena kedra maliwa na tamata. Ena ika 19 ni Sepiteba, 1850, ni oti vinaka e 11 na vula na nona biubiu mai vale me laki kaulotu ki Itali, a kaya vei iratou na nona itokani ni sa dodonu me ratou sa “tekivutaka na [nodratou] cakacaka raraba. E ratou a cabeta tale na ulunivanua, na tikina a laki vakatabuya kina o Elder Snow na vanua me baleta na kena kaburaki kina na kosipeli vakalesuimai.⁶

Na vosa nei Elder Snow vei Madame Guy—“sa cakava oqo vei kemudou na Kalou ni lomalagi”—sa vakaraitaki tiko ena nona ivakavuvuli ni bula taucoko baleta na matabete. E veivakananumi kina vei ira na Yalododonu ni nodra cakacaka na lewe ni matabete, “sa vakaraitaki [tiko] kina na lagilagi kei na kaukauwa ni Kalou” mera kune vinaka kina o ira eso.⁷ [Raica na vakatutu 1 ena tabana e 235.]

iVakavuvuli nei Lorenzo Snow

O ira na lewe ni matabete era sa italai ni Kalou sa Cecere Sara, vata kei na lewa sa lesi mai lomalagi me qaravi kina na cakacakatabu vakalotu.

Oi keda, na Yalododonu Edaidai, eda tukuna tiko ni da sa ciqoma mai vua na Kalou na taucoko ni kosipeli tawayalani; eda tukuna tiko ni sa tiko vei keda na Matabete tabu—na lewa sa lesi mai vua na Kalou ki na tamata, ena dodonu eda sa mai qarava kina na cakacakatabu vakalotu sa donu vua.⁸

Ni dua na tamata sa vakamalumalumutaki koya ena mata ni Kalou ka tabadromuci ena wai, ni sa veivutuni oti, me bokoci kina na nona ivalavala ca, ena ciqoma, ena veitabaki ni liga, na isolisoli ni Yalo Tabu. Ena rawa beka meu solia vua? Sega, oi au, e dua ga na italai ni Kalou sa Cecere Sara sa lesi mai kina na lewa, qaravi ni vakatabadromuci me bokoci kina na ivalavala ca; e noqui itavi ga meu tabadromuci koya e wai, ni sa tu vei au na lewa meu vakayacora kina. E noqu itavi ga meu tabaki koya ena ligaqu me ciqoma na Yalo Tabu, ia na Kalou, mai na nona iserau, sa vakadonuya na noqu lewa, ka vakadeitaka niu sa Nona italai, sa vakatikora kina na Yalo Tabu vua na tamata o ya.⁹

Ena gauna au sa papitaisotaki ira kina na tamata ka qarava na cakacakatabu vakalotu ni matabete tabu oqo, sa vakadeitaka kina na Kalou na veiqaravi oqori ena kena talai mai na Yalo Tabu, ka solia e dua na kila vei ira na tamata au a qarava, ka vakauqeti ira ni lewa o ya sa lesi mai lomalagi. Vei ira yadua na iTalatala Qase era sa gole yani mera laki vunautaka na kosipeli tawayalani, ka cakacaka ena yalo ni veikacivi, sa rawa mera tukuna na ivakadinadina vata ga, ni mai na nodra veiqaravi ki na cakacakatabu vakalotu oqo sa vakaraitaki mai kina na lagilagi kei na kaukauwa ni Kalou ena sala e veivakauqeti ki na buradeladra era a veiqaravi kina. Oqo na neitou ivakadinadina; oqo na ivakadinadina [ena 1830] ni dua na tamata a tu yani me vakadinadinataka ni sa solia vua na Kalou na lewa me papitaisotaki ira na tamata me bokoci kina na ivalavala ca, ka tabaki ira ena ligadra me ciqomi kina na Yalo Tabu, ni sa dodonu me solia vei ira e dua na kila-ka mai na vuravura tawamudu eso ni sa a tu vua na lewa oqo. Na tamata oqo o Josefa Simici; ka a vakatikora na lewa oqo, era a solia vua na agilosi tabu, kivei ira era sa talai yani mera laki vakadinadinataka ki vuravura ni o ira era na ciqoma na cakacakatabu vakalotu oqo, e dodonu mera ciqoma na ivakadinadina mai vua na Kalou sa Cecere Sara ni sa soli vei iratou na lewa mera ratou veiqaravi kina. Sai koya oqo na neitou ivakadinadina; ka sa noqu ivakadinadina oqo e matadra na tamata oqo kei na vuravura.¹⁰

Evei ena vuravura oqo ko na raici ira kina e dua na kalasi ni qasenivuli vakalotu era bole mera taura na nodra itutu na iTalatala Qase? Evei na tamata se ilawalawa ni tagane e rawa ni ra kunei mera bole mera vakaraitaki ira e matadra na kai vuravura ka kaya ni sa solia vei ira na Kalou na lewa mera qarava na cakacakatabu vakalotu eso vei ira na tamata ka na rawa me ra ciqoma kina na ivakatakila mai vua na Kalou? Ena kune totolo e dua ena kaburaka tiko na mataqali vunau vakaoqo ke dauveilasutaki—ena rawa ni sotava o koya na veika rerevaki sara, ka na kune vakatotolo o koya ke sega tu vua na lewa vakaoqo. Ia o ira na noda iTalatala qase, era bole mera taura na itutu oqo. … Na Kalou sa talai ira mai na Nona agilosi tabu mai lomalagi ka vakatikora na lewa kivei ira na tamata mera qarava na [vei]cakacakatabu vakalotu ni kosipeli.¹¹ [Raica na vakatutu 2 ena tabana e 235.]

Na matabete ena vukei keda meda kune marau ena bula oqo vakakina ena veigauna tawamudu.

Sa vakalesuimai na Matabete; ka sa vakatikori vei ira na tamata me rawa kina ena sala ga o ya, me yaco vei ira na madigi, mera tiko vinaka ka marau. E tukuna vei keda na kosipeli na sala meda cecere kina, vinaka ka bula marau. Na inaki ni kosipeli i Karisito e vakavuvulitaka na veika kecega sa yaga me baleta na noda bula raraba ni gauna oqo kei na veisiga ni mataka.

Eda sa vakasamataka tiko nikua na veika oqo, ka dodonu meda tomana tikoga na noda vakasamataka tiko. Meda raicalesu mada kina 25 na yabaki sa oti, se me tini mada ga na yabaki, ka vuqa sara era sa lewena tu mai na lotu ena gauna taucoko oqori, ka meda raica na cava eda sa rawata rawa. Eda sa raiyawa sara ka kila vakavinaka na veika eso, ka da sa vakavakarau vakavinaka cake ki na veika era sa yaco tiko mai ena vuravura oqo ni vakatauvatataki ki na tini, tinikalima se ruasagavulu ka lima na yabaki sa oti meda kila kina na sala meda yaga kina, meda kila na sala meda vakayaco-ka kina ena kena iwalewale mera caka kina. …

… Na inaki ni matabete o ya me yaco vei ira kece na [tamata] mera bula marau, vakatetea na itukutuku, ka me yaco talega vei ira era sa votai ena veivakalougatataki vata ga oqo.¹²

Ena inaki sara ga oqo sa mai vakatikori kina na Matabete Tabu ena noda gauna oqo, mera dusimaki ka vakavinakataki kina o ira na yalododonu ni Kalou eke, ka dodonu na iwasewase ni da rawata na vuku ena vuravura oqo ki na bula dodonu kei na yalodina … , sa vakakina na keda ituvaki vakalou eda na laki rairai kina ena daku ni ilati.¹³

E kaya na Turaga ni na solia vei keda na veika kece sa Nona—ni sa vakaoqo na bubului kei na veiyalayalati e vakatikori tu ena Matabete [raica na V&V 84:33–44]. E sega ni dodonu vua e dua me vakatitiqataka na veika a kaya o Jisu, ni a kaya kina o Koya, me vaka e tukuni tiko ena iVakatakila nei Joni, “Au na solia vua sa gumatua sara me tiko vata kei au ena noqu itikotiko vakaturaga, me vaka kau sa gumatua, ka tiko sobu ena itikotiko vakaturaga nei Tamaqu.” Ai Vakatakila 3:21.] Mena dua beka na vosa e cecere cake mai na kena o ya? Sa matata kece beka kina na veika kecega?¹⁴

Na kosipeli eda sa mai ciqoma oqo sa vakatakilai mai lomalagi, kei na matabete eda sa lewena tu sa vakatakilai mai me baleta na vakabulai ni matavuvale ni kawatamata. E dodonu me bulabula vinaka tu na noda vakasama me baleta na cakacaka oqo.¹⁵ [Raica na vakatutu 3 ena tabana e 235.]

Era na vakasaqara vagumatua ka vakaukauwa na lewe ni matabete bula dodonu na isolisoli vakayalo me vukei ira mera qaravi ira tale eso.

Kivei ira na veitacini ena Matabete au vakamamasu meu cavuta mada e vica na vosa ni ivakasala, ivakaro kei na veivakauqeti. Sa vakataqari tu vei kemuni na ilesilesi cecere ka vakalou, ka sega ni baleta walega na nodra vakabulai na itabatamata ni gauna oqo, ia sa baleta talega na itabatamata e vuqa sa oti, ka vuqa era na yaco mai. Na drotini lagilagi ni Matanitu nei Imanueli ka sa mai tauyavutaki tale ena vuravura oqo me na cecebuya yani ki na veivanua, matanitu, kei na itikotiko vakatui; na domo ni ivakaro … e dodonu me kau yani kivei ira na tamata kecega; ka sa digitaki kemuni na Turaga ena inaki oqo, o ya na ulumatua i Josefa, me kauti ira vata mai na tamata [raica na Nai Vakarua 33:13–17]. Sa dina sara ni sa sega ni rawa mo maqusa vakasivia, se mo cakacaka vakaukauwa sara, ka vakasaqara ga na sala vinaka duadua, ni iwalewale me yaga vakalevu cake vei iko kei ira na kawatamata, me vakarabailevutaki kina na nomu ilesilesi tabu ka vakalou.¹⁶

Era tiko eso na tamata ena loma ni Lotu oqo e vinaka na ivakarau ni yalodra kei na kila me vakataka ga na ivakarau ni tamata, ia e sega vei ira na vakabauta kei na kaukauwa, ka ra sega ni rawata dina na nodra madigi dina mera ciqoma. Kevaka me tautauvata na nodra vakabauta, nodra kaukauwa kei na gugumatua vata kei na vinaka ni yalodra kei na gagadre, nodra dina kei na caka vinaka, sa rawa dina mera tamata qaqa kei Isireli; ia na mate veitauvi kei na mate ca kei na kaukauwa nei koya na tevoro ena drotani mai vei ira me vaka ga na qa-ni-sila sa cagina tani. Ia, eda dau tukuna voli ni da tamata vinaka ka sega walega ni da gugumatua talega ia eda sa torocake sara yani ena ivalavala dodonu ki na mata ni Kalou; ka sega ni vakataratututaki, ni sa yaco tiko. Ia au gadreva meu vakauqeti kemuni, na taciqu kei na ganequ ni sa tiko eso na iTalatala Qase ena keda maliwa era sa vakalougatataki tu ena isolisoli vakayalo ka na rawa ni vakayaco-ka ena veivuke ni Yalo Tabu. E dodonu me vakabulabulataki na isolisoli ni Kosipeli ena gugumatua kei na vosota. Ni gauna era gadreva kina na Parofita ena gauna makawa eso na veivakalougatataki cecere, se kila-ka bibi, ivakatakila se raivotu, era na dau lolo ka masu ena vica na siga ka vakamacawa talega me baleta na inaki o ya.¹⁷

Kemuni na taciqu cauravou, ni valuti kemuni mai na veika eso, ni sa vaka me butobuto mai na veika kecega, cakava ga na nomuni itavi ko ni na yaco mo ni tamata qaqa; era na vakabulai na tauvimate ko qarava; era na drotani mai vei iko na tevoro, era na tucake na mate; kei na veika kece era a cakava tu mai na tamata vakatekivu mai na siga i Atama, ko na rawa ni cakava ena kaukauwa ni Kalou ka vakakina ena gagadre kilikili.¹⁸

Na bula savasava, bula dodonu, bula ni veivakabauti, na bula vakalou e dodonu mera vakasaqarai ena gagadre kilikili, de na sega ni daramaki rawa na isala vakatui. Na ivakavuvuli oqori e dodonu me vakatikori ki [lomada], me semati ki na noda bula vakayago, me sa tikida, meda sa kena vanua, me wai tovure ni dina, ni duavata, lewa dodonu, kei na loloma veivueti, ni veika kece e vinaka ka cecere, ka me lako mai vei keda na rarama, na bula, na kaukauwa, kei na lawa me veidusimaki, me liutaka ka vukei ira na lewe ivuravura sa veilecayaki; bula me vakataki ira na luvena tagane na Kalou, me baleta kei na vukuna na Tamada mai lomalagi. Eda namaka ena tucaketale meda vakayagataka na kaukauwa ni noda matabete—meda vakayagataka ena kena iwasewase meda rawata rawa ena kena ivalavala dodonu ka vinaka sara; na ilavaki oqo ena rawati ga ni ra vakasaqarai ka rawati, me rawa kina ena mataka ni tucaketale meda taukena na veika eda sa rawata rawa ena vuravura oqo! Na bula savasava vakalou ena sega ni rawa me vakatikori ia me na rawati, ni dina oqo e vaka me lecaiyalona vakatani ka vakaloloma tu kina na veimatalotu e vuravura. Vakasaqara mo vakaiyautaki ira tale eso, ka ra na saga eso tale mera vakaiyautaki iko; kei koya me na cecere cake, me na vinaka mai, me vakaraica mera kune vinaka na tamata, ka yaco me nodra dauveiqaravi na tamata kecega.¹⁹

Oi keda na Yalododonu ni Kalou, iTalatala qase kei Isireli, e dodonu meda lomasoli meda solia na noda gauna ka cakacaka, ka vakayacora na solibula e gadrevi me rawa kina ni rawati na ivakatagedegede vakayalo e dodonu mena vakayagataki vakacecere ena noda veikacivi eso. Mena qai veivakauqeti na Turaga ki na yalo yadua me baleta na bibi ni cakacaka oqo meda qai vakasaqara ena gugumatua kei na kaukauwa na isolisoli kei na kaukauwa sa yalataki tu ena Kosipeli eda sa talairawarawa kina.²⁰ [Raica na vakatutu 4 e ra.]

Vakatutu ni Vuli kei na Veivakavulici

Taurivaka na veivakasama oqo ni ko vulica na wase ni ivola oqo se ni ko vakavakarau mo veivakavulici. Me ikuri ni veivuke, raica na tabana e v–vii.

Raicalesu na itukutuku ena tabana e 225–9. Ena sala cava e rawa mera na vakarautaki ira kina na lewe ni Matabete i Melikiseteki mera solia na veivakalougatataki ni matabete? Na cava eda rawa ni cakava taucoko meda vakarautaki keda meda ciqoma na veivakalougatataki ni matabete?
Wilika na parakaravu ena botoni tabana e 208. Ena sala cava ena vakaraitaki kina mai na cakacakatabu vakalotu na kaukauwa ni Kalou ki na noda bula?
Ena sala cava ena vukei keda kina na cakacakatabu vakalotu ni matabete meda kunea kina na bula marau ena bula oqo? Era na vukei keda vakacava meda taukena kina na marau tawamudu? Me isema tiko ki na veitaro oqo, vakasamataka mada vakatitobu na ivakavuvuli nei Peresitedi Snow ena tabana e 229.
Ena tabana e 229–31, vakadikeva mada na isolisoli vakayalo a veivakayaloqaqataki kina o Peresitedi Snow mera vakabulabulataka na lewe ni matabete. Na cava o nanuma ni ibalebale ni vakabulabulataka na isolisoli vakayalo? E veiwekani vakacava na ivakasala oqo ki na nodra sasaga na lewe taucoko ni Lotu?

iVolanikalou Veisemati: Jemesa 5:14–15; Alama 13:2–16; V&V 84:19–22; 128:8–14; Yavu ni Vakabauta 1:3, 5

Veivuke ena Veivakavulici: “Ni o vakarautaki ira na lewenikalasi me ra saumi taro, e na vinaka cake mo vakaraitaka vei ira ni bera ni wiliki se vakavulici e dua na ka ni o na kerea tiko na nodra vakasama ni oti na nomu vakamacala. … Me kena ivakaraitaki oqo, e rawa ni o koya, ‘Ni vakarorogo mai niu wilika na tikina oqo mo ni qai solia mai na nomuni dui vakasama e na veika e vakauqeti kemuni’ se ‘Ni sa wiliki tiko na tiki ni ivolanikalou oqo, raica mada ke sa matata vei iko na ka e tukuna tiko na Turaga me baleta na vakabauta’” (Veituberi, Me iLutua ni Noda Bula, 80).

E dua na itaba ni gauna oqo ni vanua o Piedmont mai iTali, na vanua a laki kaulotu kina o Elder Lorenzo Snow ena itekivu ni 1850.

Era sa vakalougatataki taucoko na lewe ni Lotu ena cakacakatabu vakalotu ni matabete kei na veiyalayalati.

A vakatikora na iApositolo o Pita, Jemesa, kei Joni na Matabete i Melikiseteki vei Josefa Simici kei Oliver Cowdery.