Wase 9

iSema Tabu Vakamatavuvale

“Kevaka eda sa yalodina tiko eda na duavata tiko ena dua na ituvaki tawamate rawa ka lagilagi. … Na isema e buki yani eke, ka qaqaco vinaka ka tudei duadua na kena ivakarau, ena tu me tawamudu.”

Mai na Bula nei Lorenzo Snow

Ni namaka tiko na ika 70 ni nona yabaki ni bula, a sureti ira kece na luvena kei na nodra dui matavuvale o Lorenzo Snow me ra soqoni vata yani e Brigham City mai Utah, me baleta e dua na “soqoni cecere vakamatavuvale kei na ivakananumi ni nona siganisucu.” A vakarautaka na vanua me ra vakaitikotiko kina kei na kakana kei na parokaramu eso, me ra marautaka kece oka kina o ira na gonelalai. “Na kena levu ga ni noqu vakananuma tiko na ulutaga oqo [ni soqoni vakamatavuvale],” a vola kina, “na kena levu ni noqu nanamaki kei na gagadre me dua na soqoni vakamatavuvale, meu raici kemuni kece kina ena dua ga na gauna ena noqu bula, ka solia vei kemuni e dua na veivakalougatataki vakatama.” E vakauqeti ira me ra kakua ni vakatara me dua na ka e tarova na nodra lako mai kina “vakavo ga na leqa levu duadua ka sega sara ga ni levei rawa.”¹

Era a soqoni vata na lewe ni matavuvale na Snow mai na ika 7 ki na 9 ni Me, 1884, ka ra marautaka na ivakatagi, na drama, vosa, serekali, qito, kakana, kei na veitalanoa ni veitokani.² A tukuna kina na ganei Peresitedi Snow ni ena gauna taucoko ni soqo oya, a dau tiko o koya ena “veisoqoni eso ni matavuvale, vakakina ena nona itutu vaka-Peteriaki, … a vakaitavi ena kena soli na veivakalougatataki vei ira na lewena” ka soli “ivakasala vakatama, veidusimaki kei na veivakauqeti.” Ni voleka ni mai cava na soqoni, era a soqo vata mai na lewe ni matavuvale me ra rogoca ni vosa. Me vaka na ivolatukutuku nei Eliza, e vakaraitaka “na nona marautaka kei na nona vakavinavinaka vua na Kalou ni raica na matadra talei ka mamarau na nona matavuvale levu, kei na veika vinaka e namaka me na basika mai na soqoni oqo.” Ni raica yani na nona matavuvale, e kailavaka o Peresitedi Snow: “Sa vakasinaiti ka vuabale na yaloqu ena yalo totoka ni vakavinavinaka vua na Tamaqu mai Lomalagi. … E sega na vosa veiganiti me vakamacalataki kina na titobu ni veika e vakila na yaloqu me baleta na madigi savasava ka bibi oqo ena kena mai marautaki na ika vitusagavulu ni noqu siganisucu, ena noqu tucake tu oqo ka raica yani na irairai lagilagi ka veivakauqeti vakalomalagi oqo.”

A tomana vaqo o Peresitedi Snow: “Oqo na iotioti ni soqoni vakamatavuvale e da na namaka ena yasa ni vuravura ni yalo oqo. Me vukei keda na nodra Kalou na noda qase me da rokova tiko na Nona lawa, bulataka na bula dokai, me da taqomaki ka kakua ni voroka na noda ivalavala dodonu kei na buladokai, vakarorogo ki na vakasolokakana ni Yalo Tabu, ka segata vagumatua me da vakasavasavataki keda, me kakua ni dua na lewe ni matavuvale me yali yani ena nona butusevata na gaunisala qiqo ka rabailailai, ia me da vakadinadinataki keda ni da kilikili me da tucake mai ena mataka ni imatai ni tucake tale, ka vakaisala ena lagilagi, me basika yani kina ki na bula tawamate rawa na isema duavata vakamatavuvale, ka tomani na noda tubu cake tiko me yacova yani na veitabayabaki tawaoti rawa ni veigauna tawamudu.”³ [Raica na vakatutu 1 ena tabana e 146.]

iVakavuvuli nei Lorenzo Snow

Na isema vakamatavuvale era ka tabu sara ka rawa ni ra qaqaco cake ena veigauna tawamudu.

Veivakayaloqaqataki ki na vakamau, … ka vakatakila vei ira na [tani] na bibi ni isema oqori kei na nodra icolacola me ra rokova na ivakaro cecere a solia na Kalou vei rau na noda itubutubu taumada, me rau tubu me lewevuqa ka vakatawai vuravura [raica Nai Vakatekivu 1:28]. Sa gadrevi vakalevu sara oqo, ni da raica na ivakarau sa matau tu e vuravura ena gauna oqo me kakua ni kauwaitaki na lawa oqori ka vakawaleni na veiyalayalati ni vakamau. Sa ka rarawataki ni da raica na levu ni veisere kei na kena sa tubu cake tiko na nodra laurai na gone me ra icolacola ka sega ni ra isolisoli talei mai vua na Turaga.⁴

Sa vakaraitaka vei keda [na Turaga] kevaka eda yalodina tiko eda na duavata tiko ena dua na ituvaki tawamate rawa ka lagilagi; na isema era sa buki yani eke, era qaqaco vinaka ka tudei duadua na kena ivakarau, ena tu me tawamudu.⁵

Na veiwekani eda tara yani eke, [eda] na laki taukena ena veivuravura tawamudu. Kemuni na tama, tina, goneyalewa, gonetagane—io, o ira na tina era raica na nodra ka talei ni ra mate e yasadra, era kila ni ra na nodra ena vuravura ni yalo, ka ni ra na taukeni ira ni ra sa vakadavori ira sobu. Na radinivale ni raica ni sa mate na watina, ni sa laivi koya yani vakamalua na nona bula, e kila ni na nona tale ena dua na gauna, ka na raica kina na vakacegu, na yalovinaka kei na marau, ka soli mai na ivakatakila i Koya sa Cecere Sara, oya ni na taukena tale na watina ena veivuravura tawamudu. Na ivakarau vata ga ni veiwekani eke ena tu tale ena daku ni ilati; na ivau a buki yani eke ena laki qaqata vinaka cake ena bula ka tarava o koya ena qai muri mai. Era na vakila na Yalododonu Edaidai na veivakadeitaki, ni sa solia vei ira na Kalou.⁶ [Raica na vakatutu 2 ena tabana e 146.]

O ira na Yalododonu Edaidai yalodina era sega ni rawa ni vakawati se susu gone ena bula oqo era na rawata na veivakalougatataki kece sara ni bula vakalou ena bula sa bera mai.

A curu mai na neitou valenivolavola ena siga yani oya e dua na marama ka kerea me raici au ena dua na ka vakaitaukei. E tukuna vei au ni sega ni lomavinaka tiko, baleta ni sega ni taudonu tiko na madigi ni nona rawata e dua na watina. … E vinakata me kila se na vakacava na kena ituvaki ena bula ka tarava, kevaka e sega ni rawa ni vakawati ena bula oqo. Au nanuna ni dau basika na taro oqo e yalodra na noda itabagone. … Au gadreva meu vakamacala vakalailai me ra vakacegui kina o ira era sotava tu na ituvaki oqo. E sega ni dua na Yalododonu Edaidai me mate ni oti na nona bulataka tu e dua na bula yalodina me na yali vua e dua na ka, ni a sega ni cakava eso na ka, baleta ni a sega ni yaco mai na kena madigi. Ena dua tale na kena itukutukuni, kevaka e sega ni yaco mai vua e dua na cauravou se goneyalewa na madigi ni vakawati, ia a bulataka e dua na bula dodonu me yacova ni mate, ena rawata na veivakalougatataki kece sara na bula vakalou kei na lagilagi ena rawata e dua na tagane se yalewa a donumaki koya na madigi oqo ka vakavinakataka cake. Oqori e dei tu ka dina. …

O ira e sega ni donumaki ira na madigi ni vakawati ena bula oqo, kevaka era mate vua na Turaga, ena vakarautaki vei ira na sala me ra rawata kina na veivakalougatataki kece sara e vakarautaki tu vei ira era vakawati. Sa rui dau loloma cecere na Turaga ka yalovinaka, ka sega ni tawadodonu o Koya. E sega ni dua na ka tawadodonu e tu Vua; ia e sega ni rawa vei keda me da vakadonuya kevaka e mate e dua na yalewa se dua na tagane ka sega ni yaco mai vua na madigi ni vakawati me qai sega ni laki vakadodonutaki ena bula sa bera mai. E sega ni dodonu oqori, ka da kila ni Turaga e sega ni kabula sega ni dodonu. Na ganequ o Eliza R. Snow, au vakabauta, ni dua na marama vinaka me vakataki ira kecega na marama Yalododonu Edaidai era sa mai bula oti, ia a bula tu o koya ena ituvaki ni sega ni vakawati me yacova na gauna sa sega kina ni rawa ni vakaluveni. … Au sega vakadua ni bau vakasamataka ena dua na gauna ni na vakayalia e dua na ka ena vuku ni tikina oya. Ena laki vakataucokotaki vua ena bula ka tarava, ka na taukena e dua na matanitu cecere me vaka ga ena rawata kevaka a donumaki na madigi ena bula oqo me susuga cake e dua na matavuvale.⁷

Ni duabau na veika erau vakila na veiwatini, erau na vakauqeta na loloma kei na yalovinaka e vale.

Raica me kakua ni vagagā na nomu marau, na duidui lalai dau yaco e vale.⁸

Kemuni na marama, ni dau yalodina vua na watimuni. Au kila ni o ni dau sotava e vuqa na veika mosi, ka ra dau sotava talega na watimuni eso na ka. E sega ni vakatitiqataki ni o ni dau vakatovolei mai vei ira na watimuni, baleta beka na nodra lecaika na watimuni, se ena so beka na gauna ena vuku ni nomuni lecaika. …

… Au tukuna tikoga ni ra ca na watimuni—me vakataki kemuni ga, eso beka vei ira e ca vakalevu cake; ia veitalia: tovolea mo ni vosota na mosi e dau yaco mai ena so na gauna, ni o ni laki sota ena bula ka tarava o na vakila na marau ni o vosota na veika oya.

Vei kemuni na turaga, Au kaya: Ni vuqa vei kemuni e sega ni dau rokova na watina. … Ni dau yalovinaka vei ira. Ni ra lako ki na dua soqoni, dau keveta tiko na gone kevaka e lailai ena veimama ni gauna. Kevaka e vinakata me vakamoceri, o galala tiko, vakamocera. Dau yalovinaka kevaka ena so na gauna mo solibula me rawa kina; dau yalovinaka ga, se vakacava na levu ni solibula.⁹

Na tagane e dodonu me ivalavala vakatama vakalevu cake e vale, me tu vua na yalo malua ena vukuna na watina kei ira na luvena, o ira era tiko veivolekati kei ira na nona itokani, dau yalovinaka vakalevu cake ka vakalou. Niu lako ki na dua na matavuvale au dau taleitaka meu raica ni qarava tiko na nona matavuvale na kena iliuliu me vaka e dua na tamata ni Kalou, yalovinaka ka ivalavala malua, vakasinaiti ena Yalo Tabu kei na yalomatua kei na kila ka vaka-Lomalagi.¹⁰

Kevaka o na rawata e dua na isema ki na dua na matavuvale mai Saioni, kevaka o na mani rawata na isema vakalomalagi oya ka dau gadrevi me rawa kina ni da tiko mai kea sa dodonu mo na vauca vata na matavuvale oqori me dua, ia me na tiko na Yalo ni Turaga vua na ulu ni matavuvale oya ka dodonu me tu vua na rarama kei na vuku ka, kevaka ena dau vakayacori tiko ena bula ni veisiga kei na nodra itovo na tamata oqori, ena rawa kina na vakabulai ni matavuvale oya, ni sa tu e ligana na nodratou vakabulai.

Ena segata o koya me vakaduavatataka na lomana kei na yalona kei na nodra ena kena kaukauwa e rawata, ka segata me rawa na veika kece ena gadrevi me ratou logavinaka ka tiko vinaka kina, ia ko ira ena yasana kadua e dodonu me ra vuki mai ka vakaraitaka na ivakarau ni yalo vata, na yalovinaka kei na gagadre vata, ka, ena kena vinaka duadua era rawata me ra vakaraitaka na yalo ni vakavinavinaka ena vuku ni veivakalougatataki era sa ciqoma.

E gadrevi oqo me duavata kina na lomadra, se duavata na nodra nanuma kei na kena yalo e sala vata, me ra qai vauci vata vakaoqo ni ra sa duabau.¹¹

Ni ra sa tekiduru na [tagane] vata kei na watidra kei na luvedra sa dodonu me ra vakauqeti mai na isolisoli kei na kaukauwa ni Yalo Tabu me yaco kina na tagane me vaka na tagane vakawati ena dau rokova e dua na marama vakawati vinaka, ka me tiko ga kina vata kei rau na isolisoli kei na kaukauwa ni Kalou. Sa dodonu me ra duabau ena nodra matavuvale me rawa ni siro mai kina vei ira na Yalo Tabu, e dodonu me ra bula me rawa kina ni vakasavasavataki na radinivale ena masu, me rawa ni raica kina na yaga ni nona vakasavasavataki koya ena iserau kei na watina kei ira na luvena me ra duabau me rawa kina ni taucoko na nodrau duabau na tagane kei na yalewa vakawati, ka ganita me rau vakatawana e dua na tikina ena kena tauyavu ka tarai na matanitu ni Kalou, me rau ceguva kina e dua na yalo savasava sara ka solia na idusidusi savasava vei ira na luvedrau kei ira na luvedra na luvedrau.¹² [Raica na vakatutu 3 ena tabana e 146.]

Era na vulica vakavinaka sara na gone na kosipeli ni ra vakasaqara na nodra itubutubu na veivakauqeti ka biuta na ivakaraitaki vinaka.

E sega ni noda na cakacaka oqo, oqo na cakacaka ni Kalou. Eda dusimaki tiko ena noda itosotoso mai na dua na yalo cecere. … Na vunilagi ni matanitu oqo ena vakatau tiko mai vei ira na vuada; kei na kena kaukauwa kei na qaqa, ena nodra vakavulici ka tuberi vakadodonu. Kevaka eda vinakata me da veivakauqeti vakadodonu ki na noda matavuvale, sa dodonu me da vakaraitaka vei ira na ivakaraitaki vinaka ka vakakina me da solia vei ira na ivakavuvuli vinaka. E dodonu me da rawa ni dau kaya, cakava na veika au dau cakava, ka vakakina me da kaya cakava me vaka au sa tukuna.¹³

Segata mo vakavulici ira na luvemu ena dua na ivakarau, ena ivakaraitaki kei na ivakavuvuli, me ra na kakua kina ni vakataratutu ni muria na we ni yavamu ka yaco me ra dau yalodinataka na dina me vakataki iko.¹⁴

Na tagane e gadreva me tu ga e mata ni Kalou ena matabete tabu sa dodonu me tu vua na yalo ni parofisai, ka me rawa ni cakacakataka na veika ni bula kei na veivakabulai vei ira na tamata; ia kevaka era sega ni rawa ni cakava vei vuravura sa dodonu me ra cakava e vale, ena nodra matavuvale, ena nodra sitoa kei na veigaunisala me rawa ni vakauqeti kina na yalodra ena vosa ni bula ena nodra veiyasa ni buka, ena vakavulici ni kosipeli vei ira na luvedra kei ira era tiko veivolekati me vaka na nodra vosa tiko vei ira na tacidra mai na itutu oqo. Na kena rawati vakalailai oqo na Yalotabu ni da tu e matadra na tamata oti ga me biu tale vakatikitiki ena sega ni yaga. Eso na tagane era na vosa ga vei ira na tamata ka lako ki vale … , ia sa sega ni tu vei ira na vosa ni bula era sa yaco kina me ra mate vakayalo, ia oqo sa na sega tale vakadua ni yaga.

Sa yaco me nodra itavi na tama e Isireli me ra yadra ka yaco me nodra ivakabula na tamata, me ra lako kina ena mata ni Turaga ena qaqaco ni vakabauta oya kei na igu kaukauwa ka na vakadeitaka vei ira na nona veivakauqeti o Koya sa Cecere Sara me ra vakavulica na vosa ni bula ki na nodra matavuvale. …

Ena vuku ni ka oqo eda na raica kina e dua na yalo ni gu ka na rawa kina ni da yaco me duabau, me da vulica kina me da dau veilomani, ka masuta na Turaga me vakadabera na yalo oya ena yaloda yadua, ia na yalo ka a vakadabera vei Jisu na Luvena, ni na dau vakadabera tikoga na kila na veika vinaka.¹⁵

Sa nona itavi na tama me rawa ni veivakavulici ka dusimaki ira na luvena, ka vakadavora na ivakavuvuli vei ira, me rawa kina ena nodra muria na idusidusi eso oqori me rawa ni ra vakila kina na ivakagedegede cecere duadua ni maraua e rawa ni ra rawata ena nodra bula vagone, ia ena gauna vata oqori era vulica tiko kina na ivakavuvuli era na rawata kina na marau kei na reki cecere duadua ena kedra ituvaki ni bula vaqase.¹⁶

O ira na luveda, kevaka eda gumatua ena noda vakabulabulataka vei keda na ivakavuvuli savasava ni bula kei na veivakabulai, era na tubu cake ena nodra kila tu na veika oqo ka na rawarawa cake kina vei ira, me ra veivakayaloqaqataki ena kena tarai cake na ivakarau vakalomalagi ka tauyavutaka na marau kei na vakacegu vei ira.¹⁷ [Raica na vakatutu 4 kei na 5 ena tabana e 146.]

Vakatutu ni Vuli kei na Veivakavulici

Taurivaka na veivakasama oqo ni ko vulica na wase ni ivola oqo se ni ko vakavakarau mo veivakavulici. Me ikuri ni veivuke, raica na tabana e v–vii.

Raicalesu na vakanananu nei Peresitedi Snow me baleta na nona vakasoqona vata na nona matavuvale (tabana e 139, 140). Na cava eso na ka vinaka e rawa ni yaco mai ni da vakasoqona vata na noda matavuvale? E rawa ni da vukea vakacava na noda matavuvale me da duavata tikoga?
Na sala cava e tautavata tiko kina kei na veika e yaco tu nikua na ikarua ni parakaravu taucoko ena tabana e 140? Na cava e rawa ni da cakava me da vukei ira kina na itabagone ena Lotu me ra kila na bibi ni veiyalayalati ni vakawati? Na cava e rawa ni da cakava me da vukei ira kina me ra nanamaki ki na vakawati kei na bula vakaitubutubu?
E kaya o Peresitedi Snow ni “duidui lalai eso” e rawa ni “vagagā [na noda] marau” e vale (tabana e 140). Na cava eso na vakasama e rawa ni vukea na noda levea na “[vei]vagagā[i]” oqo? (Me baleta eso na ivakaraitaki, raica na tabana e 140–44.)
Vulica na iwasewase ka tekivu ena tabana e 141. Na cava na vuna o nanuma ni dodonu me rawa vei ira na itubutubu me ra tukuna “cakava na veika au dau cakava” me ikuri ni “cakava me vaka au sa tukuna”? Ena sala cava e rawa ni ra veivakavulici kina ena nodra ivakaraitaki na itubutubu? Na cava eso na ivakavuvuli o sa vulica ena vuku ni nodra ivakaraitaki vinaka na nomu itubutubu?
E vakaraitaka o Peresitedi Snow na nona kauwaitaki ira na itubutubu era dau veivakavulici ena qaqa mai valenilotu ia ka sega mai vale (tabana e 144–45). Vakasamataka na veika e rawa ni o cakava mo wasea kina na “vosa ni bula” vei ira na nomu matavuvale.

iVolanikalou Veisemati: 1 Nifai 8:10–12; Ilamani 5:12; V&V 68:25–28; 93:40–50; 132:19–20

Veivuke ena Veivakavulici: “Mo qarauna me vakarauta ga na nomu vosa ka kua soti ni dau vakaraitaka wasoma na nomu nanuma. Na iwalewale oqori e rawa ni vakavuna nodra vucesa na vakarorogo … . E dodonu me nomu kauwai bibi duadua na nodra vukei eso tale me ra vulica na kosipeli, ka sega me totoka na nomu solia na lesoni. Oqo e oka kina na nomu solia na madigi me ra veivakavulici vakataki ira na gonevuli” (Na Veituberi, Me iLutua ni Noda Bula, 64).

O ira na gone “era isolisoli talei mai vua na Turaga.”

E dodonu me ra segata na itubutubu me ra “vauca me duabau na [nodra] matavuvale.”