2012
Ko Hono Vahevahe e Ongoongoleleí ʻaki Haʻo Fakamatalaʻi Koe
Sepitema 2012


Vahevahe e Ongoongoleleí ʻaki Haʻo Fakamatalaʻi Koe

Ko e founga lelei taha ki hono vahevahe ʻo e ongoongoleleí ko hono moʻui ʻaki iá.

ʻOku ʻi ai hotau niʻihi ʻoku fakanatula pē hono vahevahe ʻo e ongoongoleleí. Ka ʻoku toe tokolahi pē mo ha tau niʻihi ʻoku ʻikai faingofua ia. Ko hono moʻoní, ʻoku lava pē ke tau manavasiʻi ke vahevahe tauʻatāina mo hotau kaungāmeʻá, fāmilí, pe kaungāʻapí ke talanoa kau ki he ongoongoleleí, neongo ʻetau ʻilo ʻoku mahuʻinga ke fai iá.

Makehe mei aí, ko e taimi ʻe niʻihi, ko e taimi ʻoku tau fakakaukau ki he ngāue fakafaifekaú, ʻoku tau tokanga lahi ki he foungá, ʻekitivitií, pe olá, kae ʻikai ki hono tokoniʻi e tokotaha fakafoʻituituí. Ko hono palopalemá he kapau ʻoku ʻi ai ha faʻahinga ngāue ʻoku ʻikai tuku e fakakaukaú ʻi he tokotaha fakafoʻituituí te ne ʻai e ngaahi ngāue ko iá ke hangē ʻoku fakamālohiʻí mo ʻikai ke loto ʻakí.

Mahalo ʻoku toe ʻi ai ha founga lelei ange.

Ko e foungá ke ului lahi ange e tokotaha fakafoʻituituí—ki he ongoongoleleí—pea tuku e sīpinga ʻetau moʻuí mo ʻetau talanoa anga fakakaumeʻá ke ne fakaava e halá. Ko e lahi ange ʻetau uluí, ko e lahi ange ia ʻetau fiemālie ʻi heʻetau tui fakalotú, pea ʻe kamata ke tupulaki ʻetau fakaʻamu ke fiefia e niʻihi kehé ʻi he ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongoleleí. ʻI heʻene hoko iá, ʻe fakanatula leva hono vahevahe e ongoongoleleí.

Ko hono moʻoní, he ʻikai ke tau fakatokangaʻi ʻoku tau vahevahe atu e ongoongoleleí. ʻI heʻetau fakatupulaki e tuʻunga ʻo ʻetau faivelenga he tuʻunga fakaākongá, ʻe faingofua leva hono fakatokangaʻi e ola ʻetau ngāué, leá, kae pehē ki hotau fōtungá. ʻOku fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē, “ʻE hā mai hoʻomou ngāue leleí ki he niʻihi kehé. ʻE ulo mei homou fofongá e maama ʻa e ʻEikí. ʻI he maama ko iá, mateuteu ki ha ngaahi fehuʻi.”1

Ngaahi Fakamoʻoni Moʻui

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí: Ko ha Fakahinohino ki he Ngāue Fakafaifekaú: “Kuo ʻosi fakahā mai ʻe he Fakamoʻuí ʻa e foungá. Kuó Ne tā ʻa e sīpinga haohaoá, pea ʻokú ne fekau mai ke tau hoko ʻo hangē pē ko Iá (vakai, 3 Nīfai 27:27).”2 ʻI he ako ʻa e kāingalotú kia Kalaisí pea feinga ke fakahoko Hono ngaahi ʻulungāngá ʻi heʻenau moʻuí ʻo fakafou he mālohi ʻo ʻEne Fakaleleí, ʻoku nau hoko ai ʻo hangē ange ko Kalaisí pea nau toe malava ange ʻo tataki ha niʻihi kehe kiate Ia.3

ʻOku pehē ʻe ha tokotaha ne toki papi ului mei Uāsingatoni, USA ko e meʻa naʻá ne ʻai ia ke ne tokanga ki he ongoongoleleí ko ʻene feohi mo e kāingalotú. ʻOkú ne pehē, “Naʻe ʻikai ha toe veiveiua ki he fiefia ne nau haʻu mo iá mo e ongo ne u maʻu heʻeku feohi mo kinautolú. Naʻe ʻikai ke nau malanga mai ʻo kau ki he ʻOtuá. Ko e konga pē ia ʻenau moʻuí: ʻenau tōʻonga moʻuí, ngaahi filí, ngāué mo e fakafeangaí. ʻI heʻeku mamata kiate kinautolú, ne u pehē loto pē, ‘Ko e faʻahinga moʻui ia ʻoku ou fie maʻú. Ko e tuʻunga ia ʻo e moʻui ʻoku ou fie maʻú.’”

ʻI heʻetau fiemālie ange ki he tākiekina ʻa e ongoongoleleí ʻi heʻetau moʻuí, ʻe faingofua ange e talanoa ki he ivi tākiekina ko iá koeʻuhí he ʻoku ʻi ai ha meʻa ke tau talanoaʻi pea lava ke tau vahevahe e meʻa ne fai ʻe he pōpoaki ko iá maʻatautolú.

Ne ʻiloʻi ia ʻe Meliame Kilisikuolo mei ʻĪtalí, ne ʻikai ke ne ʻiloʻi e founga ke talanoa ai ʻo kau ki he ongoongoleleí, neongo ne ʻosi ʻi ai ha vā fetuʻutaki fakakaungāmeʻa lelei mo e kaungāʻapí. ʻOkú ne pehē, “Naʻe lahi ha taimi ne ma feohi aí, ka naʻe ʻikai ke u loto-toʻa ke lea ki hoku kaungāmeʻa foʻoú ʻo kau ki he ongoongoleleí, neongo ne u ʻiloʻi ko hoku fatongia iá.”

Ka ʻi he taimi ne ʻohake fakanatula ai e ongoongoleleí, ne kamata ke hoko ha meʻa. ʻOku manatuʻi ʻe Meliame, “Ne tupu e fifili hoku kaungāmeʻá mei hono fakaʻaliʻali ange ʻe hoku ʻofefiné ha ngāue ʻi he Palaimelí. Naʻá ne ʻeke mai, ‘Ko e hā ʻa e Palaimeli?’ Ne hanga ʻe he fehuʻi ko iá ʻo toe ʻomi mo ha ngaahi fehuʻi kehe. Ne u ʻilo ne fekumi hoku kaungāmeʻá ʻi ha ngaahi taʻu lahi ki ha meʻa. Naʻá ku talaange ki ai ko e nonga ko ia ʻo e ʻatamaí ʻokú ne fekumi ki aí ʻe maʻu ia ʻi hotau Siasí.

“Naʻá ne kau mai ki mui ki he Siasí. Ko hano tali ia ʻeku lotua ke maʻu ha founga ke fai ʻaki e ngāue fakafaifekaú mo fakaʻaliʻali ki heʻeku fānaú e founga hono fakahokó.”

Tomuʻa Hoko ko ha Kaungāmeʻa

ʻOku ʻi ai e taimi ʻoku tau ongoʻi tatau mo Meliame, ʻo haʻisia ki hotau fatongia ke vahevahe e ongoongoleleí pea tau ʻilo ʻe lava ke tupu mei he ongo ko ʻení ha fepōtalanoaʻaki ʻoku taʻe fakafiemālie. Makehe mei aí, ʻe lava ke lomekina kitautolu ʻi he mafatukituki ʻo e fatongiá ʻo holo ai ʻetau malava ke fakamatalaʻi lelei e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí.

ʻOku meimei ke maʻu ʻa e ngaahi faingamālie lelei ki he ngāue fakafaifekaú ʻi he taimi ʻoku hoko ai e kāingalotú ko ha kaungāmeʻa lelei mo moʻoni mo e niʻihi kehé. Naʻe pehē ʻe ʻEletā M. Lāsolo Palati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, “Kapau te tau fakahā mahino pē he kamataʻangá ʻoku tau kau ki he Siasí, … ʻe tali pē ʻe he ngaahi kaumeʻá mo e ngaahi mahení ko ha konga pē ʻeni ʻotautolú.”4

ʻE lava ke fakautuutu e ola lelei ʻo e ngāue fakafaifekaú ʻi hono fakakau e ongoongoleleí ʻi he fakakaungāmeʻá kae ʻikai ke fakatefito e fakakaungāmeʻá ke vahevahe ai e ongoongoleleí. Ne feʻiloaki ʻa ʻEliana Vekasi ti Leta, ko ha mēmipa ʻo e Siasí ʻi ʻĀsenitina mo hono kaungāmeʻa ko ʻAnapoló heʻena kei taʻu onó. Ne tupulaki hona kaumeʻá heʻena ʻalu fakataha ki he akó. Ne ʻikai pē ke fūfuuʻi ʻe ʻEliana he taimi ko iá ʻa e foʻi moʻoni ko ha mēmipa ia ʻo e Siasí.

ʻOkú ne pehē, “Ne u ongoʻi fiemālie pē heʻeku talanoa mo ʻAnapolo ki he ongoongoleleí, neongo ʻa e ʻikai ke ma tui tataú.”

ʻI he taimi naʻá na taʻu 14 aí, ne loto ʻa ʻAnapolo ke fanongo ki he kau faifekaú, ka naʻe ʻikai ke ne loto ke papitaiso.

Naʻe loto-mamahi ʻa ʻEliana, ka naʻe ʻikai hanga ʻe he meʻá ni ʻo taʻofi ia mei he hokohoko atu hona kaungāmeʻá; pe ko hono aleaʻi e ongoongoleleí. Hili ha ngaahi taʻu siʻi mei ai, ne fakaafeʻi ʻe ʻEliana ʻa ʻAnapolo ke na ʻalu ki he seminelí. Ne ongoʻi mālohi ʻe ʻAnapolo e Laumālié he lolotonga ʻa e lēsoní. ʻI he teuteu ʻa ʻEliana ke ʻalu ki he temipalé hili ha ngaahi ʻaho siʻi mei ai, ne talaange ʻe ʻAnapolo ki ai, “ʻOku ou palōmesi atu te ta ʻalu fakataha he ʻalu hokó.” Ne papitaiso ʻa ʻAnapolo hili ha taimi nounou mei ai.

Ne ʻikai ke lau ʻaho pē hono fakaului ʻo ʻAnapoló; ka naʻe lau taʻu. Naʻe malava ke hoko ʻeni koeʻuhí ne tomuʻa hoko ʻa ʻEliana ko hono kaungāmeʻa—tatau ai pē pe naʻe tokanga mai ʻa ʻAnapolo ke tali e ongoongoleleí pe ʻikai.

Ko e Fakafanongo ʻi he ʻOfa

ʻOku faʻa kamata e fakakaungāmeʻa hangē ko ʻEliana mo ʻAnapoló he taimi ʻoku ʻilo ai ʻe he kakaí ʻoku nau saiʻia ʻi ha meʻa tatau, tuʻunga moʻuí, pe ngaahi meʻa kehe ʻoku nau faitatau ai. ʻOku tupulaki e fakakaumeʻa ko ʻení ʻi hono vahevahe ʻe he niʻihi fakafoʻituituí ʻenau ngaahi aʻusiá, ongó, mo e ʻofá. Ko e ʻofá foki ʻa e konga tefito ʻo e ongoongolelei ne toe fakafoki maí.

ʻE lava ʻe kitautolu kāingalotu ʻo e Siasí, ʻo fakahaaʻi e ʻofa faka-Kalaisí ʻi haʻatau feohi mo hotau kaungāmeʻá—ʻi he ngaahi ʻekitivitií, ngāue tokoní mo e fepōtalanoaʻakí. ʻOku fekumi ha kakai tokolahi ki he faʻahinga kaungāmeʻa pehē.

ʻOku faleʻi mai ʻe ʻEleta Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo kau ki he anga ʻetau fetuʻutaki mo e niʻihi kehé: “ʻOku mahuʻinga ange hoʻo fakafanongó ʻi hoʻo leá. ʻOku ʻikai ko ha ngaahi meʻa mate ʻa e kakai ko ʻení ʻoku fūfuuʻi mai pē ʻi he tokolahi ʻo e kakai ʻoku papitaisó. Ko e fānau kinautolu ʻa e ʻOtuá, ko hotau ngaahi tokoua mo e tuofāfine, pea ʻoku nau fie maʻu ʻa e meʻa ʻoku tau maʻú. Mou loto fakamoʻomoʻoni. Feohi fakamātoato mo kinautolu. Fehuʻi ki homou ngaahi [kaungāmeʻa] ko iá pe ko e hā ʻa e meʻa ʻoku mahuʻinga taha kiate kinautolú. … Peá ke fakafanongo leva. … ʻOku ou palōmesi atu kiate kimoutolu, ʻe ʻi ai ha meʻa te nau fakahā atu te ne fakamahinoʻi maʻu pē ha foʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻa ia te ke lava ʻo fakamoʻoni ki ai pe te ke lava ʻo fai ha fakamatala lahi ange ʻo kau ki ai.”5

ʻOku ʻikai fie maʻu ke tau toutou fakahohaʻasi hotau ngaahi kaungāmeʻá ʻaki e ongoongoleleí. ʻOku fie maʻu pē ke tau hoko ko ha kaungāmeʻa lelei pea ʻoua ʻe manavasiʻi ke vahevahe e ngaahi fakakaukau ʻo e ongoongoleleí ʻi he taimi ʻoku maʻu ai e faingamālié. ʻOku ngāue ʻaki ʻe Sētane ʻa e manavasiʻí ke taʻofi e kāingalotú mei hono vahevahe ʻenau fakamoʻoní. ʻE lava ke fakatupu loto-foʻi e ongo mālohi ko ʻení. ʻOku fakamatalaʻi ʻe Palesiteni ʻUkitofa ʻo pehē: “ʻOku laka ange ki ha niʻihi ia ke nau toho ha saliote ʻi ha maile ʻe lau afe, ʻi haʻanau talanoa mo honau kaungāmeʻá ki he kaveinga ko e tuí mo e meʻa fakalotú. … ʻOku nau hohaʻa ki he anga e sio atu ʻa e kakaí pe ko ‘ene kau kovi ki honau vaá.” ʻOkú ne hoko atu, “ʻOku ʻikai fie maʻu ia ke pehē he ʻoku ʻi ai ʻetau pōpoaki fakafiefia ke vahevahe atu, ʻoku tau maʻu ha pōpoaki ʻo e fiefiá.”6.

Naʻe akonaki e palōfita ko Molomoná, “ʻOku hanga ʻe he ʻofa haohaoá ʻo tekeʻi ki tuʻa ʻa e ilifia kotoa pē” (Molonai 8:16). Te tau lava ke tekeʻi atu e ilifiá ʻaki e ʻofa haohaoá, ʻi heʻetau moʻui lahi ange ʻaki e ongoongoleleí—ko e ʻofa haohaoa ʻa Kalaisí—ki hotau kaungāmeʻá, fāmilí, mo e kaungāʻapí. ʻE fakatupulaki ʻe he ʻofá ni ʻetau malava fakanatula ke vahevahe e ongoongoleleí.7

Ko e Fakanatula hono Vahevahe ʻo e Ongoongoleleí

ʻOku fie maʻu ʻe he fānau ʻa e Tamai Hēvaní e vakai ʻoku ʻomi ʻe he ongoongoleleí. ʻOku hoko e moʻui ʻa e kāingalotu ʻoku muimui he sīpinga ʻo e ongoongoleleí ko ha fakamoʻoni ki he ʻofa ʻa Kalaisí. ʻI he taimi ʻoku tokanga taha ai e kāingalotú ke hangē ko Sīsū Kalaisí, ʻoku fakanatula pē hono langaki ha vā fetuʻutaki fakakaumeʻa lelei, ʻo tupulaki ai e ʻofa faka-Kalaisí, pea hoko leva hono vahevahe e ongoongoleleí ko hanau konga fakanatula ʻo e tuʻunga totonu ʻoku nau ʻi aí. ʻOku lava e kāingalotú ʻo maʻu ha fiemālie mo ha fakahinohino mei he folofola ʻa e Fakamoʻuí ki Heʻene kau ākongá, ʻi heʻenau ngāue ke vahevahe ko hai kinautolú: “Ka kuó u hūfia koe, ke ʻoua naʻa mate hoʻo tuí: pea ʻo ka ke ka toe liliu, ke ke tokoni ho kāingá” (Luke 22:32).

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Russell M. Nelson, “Ka Ke ʻi he Kakai Tuí ko e Fakaʻilonga,” Liahona, Nōv. 2010, 48.

  2. Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí: Ko ha Fakahinohino ki he Ngāue Fakafaifekaú (2004), 137.

  3. Vakai, Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí, 137.

  4. M. Russell Ballard, “Ko Hono Fokotuʻu ʻo Ha ʻApi ʻOku Akoʻi Ai e Ongoongoleleí,” Liahona, Mē 2006, 86.

  5. JeffreyR. Holland, “Ko ʻEku Kau Fakamoʻoní,” Liahona, Siulai 2001, 16.

  6. Dieter F. Uchtdorf, “Ko e Tatali ʻi he Hala ki Tāmasikusí,” Liahona, Mē 2011, 76.

  7. Vakai, Barbara Thompson, “Tokanga ko e Luo,” Liahona, Nōv. 2009, 120.

Tā fakatātaaʻi ʻo e ngaahi ʻatá ʻe David Stoker

Paaki