Reiakinna n Ongo: Te Moan Ikotaki n Reeti ni Mwananga i Aberika Maiaki
Ranimata a ikotaki ni matan Frans Lekqwati 56-ana-ririki ngke e tekateka ni kaaitara ma Olev Taim, ana titeiki beretitenti. Beretitenti Taim e a bon tiba tuangaki bwa tera ana iango ni katean mwaangan te ekaretia i Frans mweengaia i Soweto, Aberika maiaki.
“Bukin tera ko tang? I kanano kawakiko n aei?” e titraki te Beretitenti Taim.
Ko aki Frans e kaeka. “Aio te moan tai i Aberika Maiaki are temwaane ae mainaina kunna e tuangai au iango imwain ae karaoaki te babaire.”
Te Maiu iaan te Kaokoroaki n te Kun
Ieta: Te bike e bon katauaki n aron tii-mainaina n te aono iaan matoan te kaokoroaki n te kun i Aberika Maiaki.
Inano maing: Tamnei man Keystone/ Getty Images
Te ririki bon 1981. N te tai anne, bwatabwata ao mainaina i Aberika Maiaki a kaokoroaki iaan te babaire n te tua ae ataaki ni kaokoroaki n te kun. Te tua n te raurenako, n ikotaki ma tabun te Ekaretia n tukiia ibwatabwata mwaane i Aberika man katabuaki nakon te nakoanibonga, a boongata inanona bwa te Ekaretia e aki kona n rikirake ni maiu ibuakoia ibwatabwata i Aberika Maiaka. Kiriangainan te bong ae boou n 1978 ngke Beretitenti W. Kimball e karekea te kaotioti bwa ni uotakirakean tabun te nakoanibonga, ma te kakaewenako n te kaokoroaki ao te katei n nanououa imarenan reeti a bon tiku.
Te mwaiti ae bubura e angi ibwatabwatan Aberika Maiaki a maeka n te taaun n taotira mwaitiia, ni katei maeka itinanikun bukiraken kaawa aika mainaina ni bubura n aron Johannesburg. Soweto, kauarerekean South Western Townships, te kabanea ni bubura. Aomata aika mainaina aki bati n nanako nakon aia taaun ibwatabwata, ao ibwatabwata ake a nanakon kaawa ake a bubura aki butimwaeaki ni katiteboaki ma mainaina.
Frans ao ana utu bon ngaiia iteran te kurubu ae uarereke mai Soweto ake a tia ni kariaia te euangkerio ae kaokai inanon te 1970. N te moan tai a iriira te Johannesburg Uoote. Natin Frans temwaane e uringa ututina n te Tabati koraki n te aoa 4:00 a.m. n te aro are te utu ana ooa te turein are e moantaai ni buti n rinanon Johannesburg ao ngkanne imwiina ana manga nakonako nakon te umantabu imwain te taromauri ae moanaki n te aoa 9:00 a.m. A aki toki te utu aio ni moantaai n taainako—n te aro are aia ataei e kaangaanga irouiia bwa ana teimatoa taratara inanon te Primary!.
Ngaiia bon bwaeoniia n ikotakiia Reeti nako are e kona naba n riki te namakin ae korakora n te kakaewenako. Josiah Mohapi e uringa ana taetae te ataeinimwaane ae mainaina onoua-ana-ririki n taekina ana taeka ae kaun ibukiia ibwatabwata are e ongo n te taromauri. “N na taekinna ma te koaua, I rang nanokawaki. Ma ngkanne e ongo ana taeka te tina n tuanga natina, “Te Ekaretia bon ibukiia aomata ni kabane.” E rauaki man te kauring, Josiah e rau nanona.
Te Mwaanga i Soweto?
Te moan beretitenti ae te ibwatabwata n Bootaki n Aine Aberika Maiaki, Julia Mavimbela, e ira te katabwena ibukin teh Soweto Mwaanga kateitei n 1991. (Taraa ana karaki n atikoro are imwina)
Anganano n te tamnei ibukin ana Raiburari Rongorongon te Ekaretia
Beretitenti Taim e rang ataa aia namakin n rabwata ao kakaewenakoaia kain te aro ake ibwatabwata ake a nang kaaitarai ni mwakuriia. E iangoia ni moan katean te mwaanga i Soweto ni karaoa bebeten te mwamwanaga ibukiia ma e aki tangiria ni karekea te namakin n te aro are ngke a aki butimwaeaki i Johannesburg. E moana karaoan ana intawiuiia ma kain te aro i Soweto n te aro are Frans ena atai raoi aia namakin imwain karaoan te waaki ni mwakuri. A anganna te kaeka ae mataata: “Ti rang kukurei ni katea te Ekaretia i Soweto.”
Beretitenti Taim e kinaia taan kairiiri aika a tia n taneiai inanon nakoaia ake a kona ni buokiia ake a tiba rairaki. E intawiuiia e riaon 200 kain te aro i Johannesburg ao e moan weteaia 40 aika a kakawaki n ira te mwaanga ae boou n abwakina ae tau ni buoka kataneiaia te kurubu ni bwaeoniia ake bon kain te tabo ikekei.
N aron te kawai ae ti te arona ibwatabwata aika kain te aro a kuraoti inanon iteran te taaun ao te katei teuana n ira te Johannesburg Uoote, kain te aro aika mainaina a moanna n taneiai nakon te otabwaninin ao katei n aron ae karaoaki i Soweto. Aki kona n nakoraoi bwaai n akean te kaangaanga. Maureen vanZyl, kain te aro ae mainaina are e a kaman weteaki ni beku bwa te Buraimwari beretitenti, akea ana iango ngke e a rineaki anenen Aberika Maiaki bwa te anene ni kaukuki n te Bootaki n Aine teuana te wiiki. E waekoa n reiakinna, e ngae ngke, bwa ibwatabwatan Aberika Maiaki a noora anenen te aba bwa te kanikinaa n te kaokoroaki n te kun ao a mwaiti taari aine ibwatabwata ake a nanokawaki man te rinean te anene.
Ibwatabwata ao mainaina ake kain te aro a katiteboaki n te aro are a kona ni karekea te bwara nano n aron te aki mataata, ma a nooria n rineia bwa te tai ibukin maroroakinana ao n onea mwina ni karikirakea. “Ti ibuokanibwaia aekan bwaai ni kabane,” Maureen e ururing. “N aroia ibwatabwata, tera ae kananokawaki ao n aroia ngkami mainaina, tera ti na kunea ni kananokawakiira iai. A kanga ni karaoi koauan bwaai ao ti na kanga ni karaoi koauan bwaai. Ao ngaia bon aio te tai ae tamaroa bwa ti na reiakinna n ikotaki.”
Ngke te mwaanga i Soweto e a rikirake ni korakora, mwaanga a moanna ni kateaki n tabeua taaun ni kabonganaaki te banna ae ti te arona. Khumbulani Mdletshe bon te ataeinimwaane ae e maeka n te taaun ae KwaMashu ni kaan ma Durban. Ngke e kaaina te Ekaretia n te 1980, e iai langoaia aomata aika a mainaina n aroia ae ataaki nakoia riki mwaane aika kairake ibwatabwata i Aberika Maiaki n te tai anne. Ma aroia n taneiai n te taromauri n ikotakiia reeti mwaanga e bita ana kario iango.
Te Kanim Are Kabaeiia Aomata Ni Kabane
N 1982, Khumbulani ao tabeman riki ataeinimwaane n ana mwaanga a kaoaki n roko nakon aia maungatabu Kairake n Ataenimwaane. Ana beretitenti n te mwaanga, te tari ae mainaina arana John Mountford, e tangriia ataeinimwaane n taraa n tamaroa, bon tii tabeman ibuakoia iai kunikaia aika raraoi. E kanakoi kanoan ana kabwate ni kunikai, n tibwatibwai nakoia ataeinimwaane, ake a baini nakon te maungatabu. Te Tabati are imwiina, Beretitenti Mountford e manga kunikainna n te tuite are e angan Khumbulani n tangoia. “I aki kona ni iagoa te aomata ae mainainai e a manga kunikaina te kunikai are I a tia ni bainna,” Khumbulani e uringa, “ma boni ngaia arei. E moanna ni buokai n noori kaokoroia aomata aika mainaina nakon are I a tia nonoria mai mwaina.”
Ngkai te Itingaun Kariaiakaki n te Aono, Unimwaane Mdletshe e mataku, “Ti bane ni kainanoa te taneiai aikai are e karika bitakin maiura.”
Buraekin Aberika Maiaki e moan karaoaki n 1994 n riki bwa te kanikina-kaokoroaki n te kun n tei ibukin te katiteuanaaki. Te roroo, baboboo, ao kiriin e tei ibukin te African National Congress, ao te uraura, mainaina, ao buru e tei ibukin te Boer Republic.
Te Kaokoroaki n te kun i Aberika Maiaki e toki n 1994. N angiin bobotakin te taromauri e angii te ibwatabwata ke angii mainainai n te aaono, korakoran reken te inaomata e nanonaki bwa a rikirake mwaitiia kaain te aono ake a irengan. N aekaia bwaeoniia n te moan mwaanga inanon aia taaun ibwatabwata, kain te aro aika a kakaokoro aroia n taromauri ao a mwakuri n ikotaki n katearake abanuean te Atua.
Te beretitenti n te titeiki i Soweto ngkai, Thabo Lebethoa, e kabwarabwara te euangkerio bwa kaanga te kuruu are katiteuanaia aomata inanon taai ni maenako. “Ti na kona n aki boraraoi iaon bwaai ake a riki itinanikun te ekaretia, ma tuua n tautaeka ao bwaai tabeua,” e taratara, “ma ti boraraoi iaon reirein te euangkerio.” Mwakuri man tibwauan te aa anne, aomata a kona n reiakinna mai irouiia n tatabemania nako kakaokoron aron taraan reirei raoi ao te ongora ma te oota n tamnei. Teuana mai buakon kakawakin bwaai n taekan te kaiiriiri bon te ongora nakoia aomata,” ana kauring Beretitenti Lebethoa. “Ongora bwa ko aonga n oota. Ongora bwa ko aonga n namakin. Ongora bwa ko aonga ni karekea te kairi.”
Thoba Karl-Halla, te nati aine ae natin kain te aro n te Mwaanga i Soweto Julia Mavimbela, e kakoaua bwa te ongora e buoka riain te totoko n aki boraraoi man karika kammarakin te maenako. “I riai n ongora n te kawai are e na anganai te atatai n ataa unin te aomata are e bon riai n otinako bwa te tia bure nakoiu,” e taku.
Unimwaane Mdletshe e kaungaia Aomata aika Itiaki i Aberika Maiaki n te bong aei ni ukora te korakora n aroia aika kakaokoro, riki inanon te babaire ni kauntira. “Te Uea e na tangira anne,” e taratara, “ni karekeia aomata man kakaokoroaia ni kabane, katei, karinan ni kurubu n aomata, etc.” Ana wewete nakoia taan kairiiri aika kain aba rinanon te Ekaretia n reitinako ni kateiia taan kairiiri man aroia aika kakaokoro, n aron aia kawai te roro ngkoa ni boutokaia. Ngke e kataia n roko n aono aika boou ao kurubu aika boou, e ataia, “ko na aki kuneia aomata aika mwaatai. Ma ko karekea te taneiai inanon te Ekaretia. Ko na katea te taneiai man karekeaia aomata ni kanoai taabe aika kakawaki e ngae ngke akea aia taneiai ao ikotiia ni mwakuri.”