2019
Ana Mition ae Kamiimi te Burabeti ae Iotebwa Timiti
Tianuare 2019


Ana Mition ae Kamiimi te Burabeti ae Iotebwa Timiti

Man ana marooro, “Iotebwa Timiti: Te Burabeti ao te Aomata,” are e anga n te Tiemina ibukiia Taan Kairiiri n te Mition n Tuun 25, 2018.

Iotebwa Timiti e katia ae raka iaon are e kona ni karaoia te aomata inanon te tai ae rang uarereke. Ti kabwaranakoana ae e kona ni kabwarabwaraaki iai bwa bon te buoka mai karawa.

Tamnei
Painting of Joseph Smith

Iotebwa Timiti, iroun William Whitaker

I a tia n rineia bwa N na taetae ibukin Iotebwa Timiti, te Burabeti ao te aomata. Inanon au marooro iaona, au kantaninga bwa N na kona ni kaotai riki ngkami n arona n onoti ao ana mwakuri aika a kamiimi ake e a tia ni karaoi n ana kukune te burabeti ni boong aikai.

Rekereken ana atatai ao ana koaua Iotebwa Timiti n te mwakuri ni mitinare e bon rang kakaawaki. Ti bane n ataia bwa tabeman taan kakaae a butimwaei tua n reirein te euangkerio ma a aki kona ni butimwaea te koaua are te roro ae 14-te ririki e kawaraki iroun te Tama ao te Nati ao e raira Ana Boki Moomon ao e riki bwa te burabeti are tia kina iai. Aomata ake iai aia kaangaanga ma te Burabeti Iotebwa Timiti a riai n reireiaki man te reirei aei mai iroun Beretitenti Russell M. Nelson:

“Ana mition Iotebwa n te maiu n rabwata e a kaman katabuaki. Ana iango ae itiaki e kona ni butimwaai Ana kaetieti te Uea. Ma, man ana kainibaire te aonaaba, Iotebwa e aki bati ni butimwaeaki. Ao tibwangana n riki bwa te Burabeti n te kabanea ni bong e tara n rang aki kona n riki. Te katooto aei e kaota te reirei ae e bon koaua n aron te Uea ni mwakuri. E kabonganai ae e aki kantaningaaki bwa e na katia te bwai ae aki kona ni karaoaki!”1

E rang kakaawaki bwa ara mitinare iai aia koaua n te wewete mai karawa ao kamimiin ana mwakuri te Burabeti Iotebwa Timiti.

I a tia ni kamatebwaia maiun Iotebwa Timiti inanon te maan ae 65-te ririki. I bungiaki n 1932, ngke ai tibwa 100 ana ririki te Ekaretia. I kakoaua bwa ngai naba te kakaonimaki irouia te kauoua n roro irouia Aika Itiaki ni Boong aika Kaitira bubua n ririki n nako. Ti aki kaitibo ma Iotebwa Timiti, ma ti namakinna bwa ti kina, ao ti tangiria rinanon bwaai ake e kaoti ao ake e reireia. Ngaira taan kakoaua n te bwai are e a kaman tataekinaki bwa “mirion a na kina te ‘Tari Iotebwa.’”2

Ngai Iotebwa Timiti, te Burabeti

Ti bane n ata Iotebwa Timiti bwa bon te moan burabeti ni boong aikai, ana bwai ni mwakuri te Uea ni Kaokan ana bwai te Uea. Ma tera ae e kaokia te Uea rinanon te burabeti aei? Tiaki ni kabane aika Itiaki ni Boong Aika Kaitira (ao tabeman aika tiaki kain te aro) a atai reitan kaetieti aika bongana man manena ake e a tia n angan te Burabeti Iotebwa bwa e na karaoi nakon aia reirei Kiritian. Aio te rinan ae kimototo:

  • Aron te Tama, te Nati, ao te Tamnei ae Raoiroi.

  • Irekereken aia mwakuri taian Atu n Atua ao Rekerekeia ma aomata.

  • Aron te Bwaka n aomata.

  • Te kantaninga n te maiu n rabwata ni karakaan ana baire te Tama ibukiia Natina ni karekea tokin kawaia ae akea tokina.

  • Taben Iesu Kristo n ana Mwakuri ni Kamaiu ni kakoaua bwa iai te maiu ae aki mamate ao ni katauraoa te kawai nakon te maiu ae akea tokina.

  • Tibwangan te mare iaon te aba ao te mare ae akea tokina n ana baire te Tama.

  • Kakaawakin te tibwanga n te nakoanibonga ao otenanti n ana baire te Tama.

  • Kakaawakin te mwakuri n te tembora ao n riki bwa taan tei ibukin otenanti n ana baire te Tama.

  • Te atatai are e tangiria te Atua ni kamaiuia natina ni kabane ao are a tia ni maiuakinna aomata ni kabane iaon te aba aei—ngkana a ata Iesu Kristo inanon maiuia ke aki—ae e konabwai ni karekea are te kabanea n rietata i karawa man ngkai ao imwiin te tai aei.

  • Irekereken koaua ake teniua ibukiia aomata, ao te aonaaba: tiaienti, koroboki aika a tabu, ao reitinakon te kaotioti.

Tamnei
images of the plan of salvation

Kiitanan Eten, Savior, ao Imarenan Karawa ao Aonaaba, iroun Annie Henrie Nader

Te aomata are e kamatebwaia mwakoron te rinan ae uarereke aei—bwa taan kakoaua ke tiaki taan kakoaua—a riai n ataia bwa Iotebwa Timiti e a waakina te mwakurii ae moan te anainano iaon koauan te aro ae ninikoria ao ae boou man kakaawaki. N aron are ti warekia n Preach My Gospel, bwaninin te euangkerio e kaokaki nakon te aonaaba rinanon Iotebwa Timiti.3

Ko bae n tia n ataia bwa au karinan aei e aki ti taekina Iotebwa n uotarake ana Boki Moomon, te waorium ae boou n koroboki aika tabu are, ni koauana, e oioi iaon mwaitin iango aika a boou akanne. Te boki anne e taekinaki n arona ae onoti. Atuuna e katanoata bonganana ae moan te kakaawaki: “Kakoauan Taekan Iesu Kristo.” Ma iaon riki bonganana anne, iai riki ae mwaiti. Aio are e taekinna te tia rabakau ae rang kinaaki n te kabo boki ibukin te boki:

“Ana Boki Moomon e kaota te kantaninga ae boou ibukin America: bwa e na riki bwa nen te raoiroi nakon te tautaeka n inaomata. Ni kaitara rikiraken te kaubwai ao te kakaokoroaki, ana Boki Moomon e na boutoka tararuakiia kainnano. … Irouia tautaeka n inaomata, e tabekakirake te tua ae raoiroi irouia taan moti ao uea ian ana tua te Atua. Ni kaitarai aro ake aki kakoaua te boki teuana irarikin te Baibara ao aki kakoauai kakai, ana Boki Moomon e tei ibukin kaotioti aika reitinako, kakai, ao kaotioti nakoia aba nako. Ni kaitarai nanououa, e karikirakei kakoaua, ni kaitara te nano n aba, Iteraera ae tabwanin. E a kaman noori kaangaanga ibukin te aba n tangiran te kaubwai, aki butimwaean te kaotioti, ao kateia Tientaire n totoko nakon te raoiroi, kaotioti, ao Iteraera.”4

Ae kakawaki riki bon te bwai are e a tibwa taekinna Beretitenti Nelson ibukin Ana Boki Moomon: bon te “bwai ni mwakuri are e berita bwa e na ikotiia ni kabane tibun Iteraera.”5

Ngkai ti wareka Preach My Gospel, te Burabeti Iotebwa Timiti e taekinna bwa ana Boki Moomon bon “kingin maninganingan ara ekaretia.”6

Angiina ake tiaki kain te aro aki ata ana anganano ae korakora Iotebwa Timiti n ana itera te aro. N te kamatebwai are e ataki n te aonaaba, te tia kakaae iaon titiraki are e reitaki ma aomata, Gary Lawrence e kunea bwa iteran mwaitiia aomata ake a kamatebwai a taku bwa aika Itiaki ni Boong aika Kaitira a kaokoro n iango ao kamimi aia koaua “buakaka aia koaua.”7 Ngke e titirakiniia naake e intawiu ma ngaia, “Tera ae a kakoaua kain te aro ae te Moomon?” ti temanna mai irouia ake itiman ae a konani kabwarabwarabwara te iango ae kaan nakon kaokan bwaai ke manga katean te onimaki ni Kiritian are te moan. N aron naba anne, ngkana e manga karaoaki te kakaae n te aba teuana te tia kaeka e kabwarabwara oin aia iango iaon ara aro, akea temanna ae kaota te iango are e kabwara te iango are boboto ke kaokan te aro ni Kiritian.8

Kukune aikai a kauringiira bwa ti riai n aki kariai ara mitinare bwa a na karekei atatai aika a mwaiti iaon ara onimaki. Naake a reireiniia a bae n tia ni kaman ongo te taeka ae Moomon, ma mitinare a riai n aki kantaningaia bwa angiina iai aia atatai ae beebete n aan ana reirei ara ekaretia.

II. Iotebwa Timiti, te Aomata

Aikai tabeua oin au iango iaon kamimiin maiun Iotebwa Timiti.9 Iotebwa Timiti are I kaitibo ma ngaia n au kakaae ibon irou, riki i Illinois, USA, bon te aomata ae mwaiti ana kukune—kairake, kakai rotaki ana namakin, kakai bibitaki, ao e tatangiraki ao e kakawaraki irouia ana aomata ake a aranna n tainako bwa “Tari Iotebwa.” Kabotauan rikirakena bon te bwai ae kakaongora n ana mwakuri ni burabeti. Ai tibwa 14 ana ririki n te tai are e Moan Karekea te Kaotioti, 21 ana ririki ngke e karekei bwaatua ake koora, ao ai tibwa 23 ana ririki ngke e katia n raira Ana Boki Moomon (ae kee ian 60 te bong ni mwakuri).

E raka iaon iteran ara boki ae Reirei ao Berita aika a Tabu ake e karekeaki rinanon te burabeti aei ngke 25 ke e uarereke riki. Ai tibwa 26 ana ririki ngke e kateaki te Moan Beretitenti ao ai tibwa 33 ana ririki ngke e birinako man te karabuuti i Missouri ao n okira nakoana ni kairiiri irouia aika Itiaki. Ai tibwa 38 ana ririki ao te itera ngke e tiringaki.

Inanona maiuna ae kimototo, Iotebwa Timiti e rinanon ae mwaiti riki nakon ake a tia n rinanona angiina aomata. Ngke ai tibwa itiua ana ririki, e korakai n te maraki ni korean rangana. Ibukina bwa a maiu ni kainnano ana utu, e karekea ana reirei ae uarereke ao ngke e ikawai riki e kabaeaki n te mwakuri ae abwabwaki ni ibuobuoki ibukin karekean te amwarake ibukiia ana utu iaon te taibora. E korakora ikanakina n taai aika a mwaiti. I nuukan ana mwakuri ake e na katiai aika a uatao n nakoana ae tabu, e mwakuri bwa te tia ununiki ke te tia kawakin man ibukin karekan te maiu ibukiia ana utu. E karaoa aio n akean te tarena n te maiu n tamnei are e kateimatoa ni weteana n riki bwa te burabeti. Te Uea e tuangnga bwa “ni mwakurin aon te aba a na akea te korakora iroum, bwa tiaki aio weteakim” (Reirei ao Berita aika Tabu 24:9).

N te maiu n tamnei, akea ae iai irouna te banna ni katoto are e na kona n reirei iai Iotebwa Timiti n aron te riki ni burabeti ao n tia kairiiri. E bae ni katan irouia raona ake a tuai ni mwaatai. Ngaia ma ngaiia a uaia n reirei n ikotaki. Iotebwa e bon rang baiti ni karekean te wanawana ao te nano ni mwaane. E kakoauaki bwa iai irouna te tarena ae onoti. N aron ae ti kona n taekinna n te bong aei, bon te aomata ae “waekoa n atatai.” E taku bwa e reireinaki iroun te tia uarongorongo mai karawa ao man kaotioti tabeua mairoun te Atua, ao I kakoaua.

Teuana mai ibuakon ana tarena bon kaotaki man aia tangira ao aia kakaonimaki aomata ae tamaroa aomata ake a iriiria. Ngke e kaewenakoia taan iriiria Iotebwa bwa a na tokanikai iaon aia aki kororaoi n te maiu n rabwata, e aki kataia ni karaoiroia riki nakoia, ao a tangiria ibukin anne. N te kabwarabwara are e kabwarabwara iaona Iotebwa tabeua te namwakaina imwain tiringana, e katanoata, “I tuai man tuangi ngkami bwa I kororaoi, ma akea te kairua man kaotioti ake I a tia n reirei iaona.”10 Iotebwa Timiti iai “anuana ni kukurei are bon rikiana” (Iotebwa Timiti —Rongorongo 1:28) are e tatangiraki man karineaki iai irouia aomata nako ake a kina. Temanna are e kina e taku, “Aia tangira aika Itiaki nakoina e aki kona ni kabwarabwaraaki.”11 Raonakina irouia raraona bon te bwai ni kakukurei iroun Iotebwa, are e noora katean aroia te botannaomata ao te kaawa are bon oin ana kantaninga te euangkerio.

Tamnei
Painting of Joseph Smith

Iotebwa Timiti, iroun William Whitaker

I taekinna n te taina: “Ni maiuna ni kabane, Iotebwa Timiti e tei i moa ni maiuna, n te tabo are mwaane a kabanei korakoraia n tokanikai iaon bwaai aika riki iaon te aba ao n tabetai ni kaitara temanna ma temanna. Bon te mwaane ae bubura, korakora ao e rang kakamwakuri. E tatangira te kabo n te takakaro, n ikotaki ma buukai are uoman aomata a kaai ni katika te kai ae ti teuana—nooran te korakora (taraa History of the Church, 5:302). Ara rongorongo rimoa iai inanona rongorongo aika a mwaiti n ana ikakorakora ma raraona ao naake a kinaa. N te Tabati teuana, ngaia ma Brigham Young a kabwarabwara nakoia aika Itiaki mai Ramus, Illinois, n taekan te bong are e mwananga iai mai Nauvoo. N te Moanibong, imwain kitanan Ramus, Iotebwa e kabo korakora ma temanna te mwaane ae kabwarabwaraaki bwa ‘te buurii mai Ramus’ (taraa Joseph Smith Journal, 13 March 1843, raweaki iroun Willard Richards, Joseph Smith Collection, LDS Church Archives). Iotebwa e tokanikai n te aitara anne. I karabwarabwa bwa ara maungatabu ae ngkai e aki karaoa ae aekakin anne nakoia taan kairiiri ake a roko.”12

Tabeman mwaane a tia n riki bwa takete n te kataaki ae mwaiti iaon aia mition ke n aia ururing nakon riki Iotebwa Timiti. I ukoukorii tabeua kaitara aikai man au kakaae iaon rekooti ake a oioi mai Illinois, te tabo are e maeka iai Iotebwa ni kabanea iai nimaua te ririki imwain matena. Teuana te bukibuki ae tabekaki ngke Iotebwa Timiti, e riki bwa te meia n te tai anne, ao te Kauntira man te kaawa i Nauvoo ni kaitara te Nauvoo Expositor, te nutibeeba ni kaitara. Te kaitara aio e kaineti nakon te Ekaretia ao e kaineti riki nakon tiringan Iotebwa.

Taan koro rongorongon n taai akekei irouia aika Itiaki ni Boong aika Kaitira, n ikotaki ma Unimwaane B. H. Roberts, e taekinna bwa te mwakuri aei e tabuaki n te tua. E ngae n anne, ngke I karaoa au kakaei iaon aei ngke I moan riki bwa te burobeetia n te tua, I mimi bwa I kunea aan te tua n te mwakuri aei n tuan Illinois n 1844. A mwaiti kaitaraan te nutibeeba aei n te tai aei n tian aba imwain te Buaka n te Aonaaba. Anganakin te inaomata n taabo ni boreti n tuan Amerika e aki kariaiakaki karaoana n te kaawa ao te tautaeka n te tieiki ni karokoa 1931, ao imwiin ti man te Boowi are rietata e na ti kona ni bwati iroun te rabwata are raka ana mwaiti n te kaotinano iaon manga karaoan te tua are e kabonganaaki n 1868.13 Temanna e riai ni motikitaeka iaon ana mwakuri Iotebwa Timiti iaon te tua are e boboto iai ao bwaai ake a riki n ana bong, tiaki ngaira.

Ngke ti riki bwa ataein te reiei n te Iuniwetiri mai Chicago, te historian Marvin S. Hill ao ngai e kakamaku iroura bwa niiman mwane ake a kabowiiaki i Illinois ibukin tiringan Iotebwa Timiti. E raka iaon 10 te ririki ti kakaaei raiburari ao akaiwe ni kabuta te aonaaba ni kakaea mwakoro n rongorongo iaon aei 1845 irouia ake a kabowiaki ao a irekereke iai. Ara boki e kaoti rongorongoia ao aia mwakuri kain Illinois ake a kina Iotebwa Timiti—tabeman ake a tangiria ao a anga maiuia ibukina, ao tabeman ake a ribaia ao a kamwanea bwa a na tiringa. Akea n ara kukune n rekooti ake a nako man te boowi ke n te kakoaua n te boowi ae abwabwaki ae kaota te bwai are e kaota aki karinean te aomata are e tiringaki.14

Reken rekooti man boowi mai Illinois e kairi nakon teuana te tabo ae tuai roko te aba iai n te kakaae iaon Iotebwa Timiti. Joseph I. Bentley, are a riki bwa ataein te reirei n te tai anne i Chicago, ao ngai ti kunei rekooti aika mwaiti iaon ana waaki Iotebwa Timiti. Ti uaia ni korea n 1976 Manga Rinanoan te Tua n Brigham Young te rongorongo iaon aei.15 Te 1840 tabun e rimwiaki ni bwakan kaubwain te aba n te aonaaba. Kaubwain te aba n tian aba iaon te titeiki n aron Illinois a bon rang buakaka. Te katoto, rongorongon Abraham Lincoln a kabwarabwaraaki ana kairua iaon te mwane n ana tai n tautaeka, ngke bitineti aki kona n nakoraoi, aomata ake a tarau aki kona ni kabwarai aia taarau, ao a mwaiti katuua n te boowi ake a riki.16

Ana kairiribai Iotebwa Timiti a katuaea ni bwaai aika kairua ni bwaai aika kakaokoro ake a kabonakoaki, are angiina ibukin te Ekaretia. Rinanina boowi ake a karaoaki ake a reitinako ni kaniia tebwina te ririki a rang ni bwarabwara raoi. N tokina, inanon 1852, e maan imwiin nakoia aika Itiaki’ n otinaki mai Illinois (ngaia are akea te tua ae e kona n reke ke riaia iroun temanna bwa e na iraniia aika Itiaki ke aia tia kairiiri), te moti e kaotia bwa a boowi aei akea kairuan ke te bure ae karaoaki iroun Iotebwa Timiti.17

Taan rabakau aika atatai iaoia te botanoamata a korea aio iaon ana anai nano Iotebwa Timiti ibukin U.S. nakoa ni beretitenti:

“Ngkai e kona n aki reke irouna te tokanikai n te rinerine irouia te botanaomata n 1844 rinerine, e kateitei ma te iangoraoi ibukin katean te kateniua ni bootaki are e na kaunga manga karaoan te tua n te United States. E kantaningaia bwa e na mwakuri iaon katamaroan ana iango te botanaomata ni bwaai aika a kakaawaki n ikotaki ma te tautoronaki, inaomataia aro, taabo ni kaikain, abaia te botanaomata. Ngaia ma Robert F. Kennedy a tiku bwa ti ngaiia kain Amerika ake a tiringaki ngke a anainano ibukin ana aobiti te beretitenti n te United States.”18

Anuan Iotebwa Timiti e rang ataaki irouia aomata ake a kina ao a tei ni kaan nakoia n ana kairiiri n te Ekaretia. A neboia ao a kamatoa bwa te burabeti. “Tarina are Hyrum e rineia bwa e na mate irarikina. John Taylor, are bon raona naba ngke e tiringaki, e taku: ‘I kakoaua imatan te Atua, anera, ao aomata, bwa bon te mwaane ae raoiroi, karineaki, te aomata ae bwaina te etieti … —anuana n ti ngaia ao ibuakoia te botanaomata e kaangaanga bwa kona aki kakoaua—bwa e maiu ao e mate bwa a na aomata te Atua’ (The Gospel Kingdom [1987], 355; taraa naba R&B 135:3). Brigham Young e taekinna: ‘I aki ataia ngkana te aomata are e maeka iaon te aba e kina [Iotebwa Timiti] riki nakoiu; ao I ninikoria n taekinna bwa, Iesu Krito, akea riki irarikina ae e tia ni maeka iaon te aonaaba aei’ [“Remarks,” Deseret News, Aug. 27, 1862, 65].”19

III. Iotebwa Timiti ao te Tua

Ngkai e kakoauaki man ana banna ni katoto Ia tia ni kaman korei, te bwai ae mamate nanou iai n te tai ae maan n rongorongon rimoa n ikoaki ma rongorongon Iotebwa Timiti n irekereke ma tuan te tautaeka n Amerika n ana tai ni maiu. Taan koro rongorongon n taai ake ngkoa a tia n taekinna bwa Iotebwa Timiti e irekereke ma 40 mwakuri n te tua. N te bong aei, ma te kakabwaia n te mwakuri ake a tia ni karaoaki The Joseph Smith Papers, ti ataia bwa te mwaiti e raka riki nakon 220. Mwakuri n te tua aikai e karinanaki man “man rikoan keiti aika beebete nakon ake a kaangaanga [mwakuri ake a kaitara te tua] n irekereke ma te botoniango are te katautau. … Iotebwa e kabonganaia aomata ake a atatai n te tua … ni uoti ao ni katani [akanne] mwakuri … bwaai ake a irekereke ma te botanaomata ao tua ni kaburebure”20

Ngkana ti tara mwaitin ao ara atatai ni maiun te burabeti, te tia rabakau ae kain te aro Jeffrey N. Walker e a tia ni koreia: “E reitinako Iotebwa Timiti ni kakamwakuri mwaaka, ao e irekereke ma waakin te tua n Amerika. Ni kaktinanikui waaki aika a kakaawaki aikai nanona kona aki tarai mwaitin ao aron kabanean ana tai ao korakorana, ni wanawana ao n nakoraoi—aika a bati are e taekinna Daniel H. Wells, are te roia, tia moti, ao attorney general, are e rang kina Timiti, e na kaotia n ana iango: ‘I kinaia mwaane aika a kinaaki n te tua inanon maiu. Iotebwa Timiti bon te roia ae te kabanea n tamaroa are I kina inanon maiu ’ [are koreaki n The Journal of Jesse Nathaniel Smith: Six Decades in the Early West: Diaries and Papers of a Mormon Pioneer, 1834–1906 (1953), 456].”21

Teniman taan koroboki aika Itiaki ni Boong aika Kaitira ake a kakimototoa ni koreia n aro ae oti: “Rekerekena ae korakora iaon waakin te tua, Timiti e waekoa n atai tua n takakaro ao ni kabonganai tuua akanne nakon tamaroaia, ni katia ni kabwanina bonganaia n aroia ae boou ao ni katantan n tua ake a kona ni kabonganaaki n tuan te aba ae tibwa tabe n rikirake. Ana rinerine ao arona ni karaoia e kamatata bwa e atatai raoi iaon te tua ao e toua te mwaneka ae kamimi ake e kona ni kabongana man te tua, ni karekean te kariaiakaki ibukin Ana boki Moomon ian te tua, ni karaoan te mare ian ana tua Ohio, ni kateiraoa tuan te kaawa i Nauvoo, n irekereke ma kabwaninan katanakin inaomataia aro, kanakoraoan kabonganaan tua aika a boou ibukin kabonakoan aban te tautaeka, karekean [te] inaomata are te bure e uotaki nako matan te boowi bwa e bon riai kabureana, riain karaoan te tua ibukin kaetakin taabo, ke ni karaoa te katantan are e kaineti ibukina ian te tua n akean te mwane. Ni mwaawan ana tai, e kamatebwai booki n tua. E ata raoi tekan te Tua ao te taetae ae onoti n taekan te titeiki. Akea te nanououa bwa e bon atai karikirake aika a mwaiti n te tua n te titeiki ao te rinan n tautaeka inanon maiuna.”22

Ni koauana, teniman taan korea te rongorongo a karina te taeka aei: “Ngkai te tia bukinaki, e tuai man reke n urua te tua. N te tai are e ongoraeaki iai ana bure, e kuneaki bwa bon kain te aba ae kawakin tuua ao e bwaina te kokoaua.”23

Kakimototoan te kabwarabwara n ana mwakuri ni katana te aro are I rineia ao e taekinaki n te boki are Ia tia n taetae iaona are e boboto iaon ana mwakuri ae bati J. Reuben Clark ataein te reirei iaon te Tua are e ana ana kooti iaon te mwakoro n iango aei ao e karaoa te mwakuri ae bwarabwara raoi are e kaineti nakon te boki are e koreaki irouia taan koreia ake teniman. I rang kukurei n aia kabwarabwara ao aia iango ataein te reirei n tua aikai:

“Ataein te reirei n tua ake a tia ni kaman kabongana te boki aei bwa aia tekitiboki a teimatoa ni kaotia bwa Iotebwa iai te katabeaki irouna, e onimakinaki, kakaonimaki, e kabonganai raoi, nanoanga, taratara raoi, tabeaianga, irii tuua, tataona n nano, kokoaua, barongaaki, karinei tabeaianga, atatai, raoiroi anuana, ao e wanawana iaon te tua (ni kabonganai aia taeka tabeman), riki ngkana e katana inaomatan te aro ao inaomataia tabeman ke karaoan tibwangana ake e a tia n onimakinaki iai. … Iotebwa Timiti e aki kona ni bua ana onimaki n te Tua ao e kataia ni mwakuri korakora ni kamatoa mwaakana ni katanna, e ngae ngke e un n tabetai, bwarannano, ao e kua irouia aomata ake a roko iai.”24

Tamnei
Drawing of Joseph Smith

Iotebwa Timiti te Burabeti, iroun Dan Weggelend, man ana mwamwannano te Miutiam n Rongorongon te Ekaretia

IV. Kabaneana

Inanon maiuna, Iotebwa Timiti e katia ae raka iaon are e kona ni karaoia te aomata inanon te tai ae rang uarereke. Ti kabwaranakoana ae e kona ni kabwarabwaraaki iai bwa bon te buoka mai karawa. I tangira te kakimototo aei:

“E rairia ao e boretia Ana Boki Moomon i New York; e katea te Ekaretia i New York, ao imwiina e manga maeka i Ohio, Missouri, ao Illinois; ni katei bootaki ni kaawa aika bubura, n raonaki ma Kirtland, Far West, ao Nauvoo; ni weteia ao ni kataneiaia bubua taan kairiiri n te ekaretia; kamatebwaia taetae n Erene ao te Baibara; katea te Bootaki n Aine i Nauvoo; katei taian bitineti, n ti ngaia ao ma raona; ni katei taabo ao ni katei tembora, e korei ao e boretii rongorongo ao n etetani; ni karekea ana utu ae bubura ao e kakukureiaki n te mronron ae rababa irouia rao, ao e mwakuri n taabo ake a tabe ma kain te aba, n ikotaki ma te mataniwi ni komwaanta n te bootaki ae bubura irouia taan buaka, ao n riki naba bwa te meia n te kaawa ae Nauvoo. E tataetae n tainako ni katoa wiiki ni bootaki n taromauri, katabu, ao ni kabane taunimate ake a ririki, ni katikiia ngaa ma ngaa, taan rairaki aika uanao ake a katikaki nanoia bwa a na mwananga nakon te United States.”25

Inanon te marooro n te maungatabu ni kabuta are I anga n te maan ae raka iaon 20 te ririki n nako, I taekina aei:

“N ai aroia aika Itiaki ni Boong Aika Kaitira ake tabeman, Ia tia ni katea maiu iaon ana koaua ao ana mition te Burabeti Iotebwa. Inanon au wareware ao au kakaae are au moan, I tuai man kamwaeaki man aua koaua n weteana bwa te burabeti ao n te euangkerio ao kaokan ana nakoanibonga te Uea are e moanaki mai irouna. I kamatoa ma nanou ni koaua ana koaua Iotebwa Timiti are e kaotaki n te reta ae rang ataaki ae te Wentworth letter n 1842:

“‘… Te Kainibaire n te Koaua e a tia ni kuneaki; akea baai aika aki tabu aika ana kona ni katoka te mwakuri man waakinana; ana un taian totoko, kurubu n aomata aika bubuaka ana reitaki, taanga ni buaka ana waaki, ana aki kinaaki rongorongo aika aki koaua, ma koauan te Atua e na waakirake ni matoatoa, n rine, ao n inaomata, ni karokoa e tokanikai n waakina ni kabanei aaba, ni kawari ni kabane taabo, kaitiaki aaba ni kabane, ao tang inanon taninga ni kabane, ni karokoa e kakoroaki oin bukin ana mwakuri te Atua, ao Iehova ae korakora ane e taetae bwa e a tia te mwakuri’ (Times and Seasons, 1 March 1842, 709; quoted in Daniel H. Ludlow, ed., Encyclopedia of Mormonism, 5 vols. [1992], 4:1754).”26

Tamnei
Missionaries in Indonesia

Tariu ao mwaneu, I kakoaua Iesu Kristo, ara Tia Kamaiu, are e kaoti ma te Atua te Tama nakon te ataeinimwaane ni burabeti are e kangai nakoina te Tama: “Natiu ae Tangiraki Teuaei. Ongo Irouna!” (Iotebwa Timiti—Rongorongo 1:17). Ti a tia n ongo taekan ara Uea Iesu Kristo n te kaotioti man te tai anne. Aio Ana Ekaretia. Iai iroura te kariaiakaki n taua n Ana nakoanibonga ae tabu. Ti na waakinako ma Ana mwakuri. I kakoaua wetean te Burabeti Iotebwa Timiti ao weteaia burabeti ake imwiina n te mwakuri ae korakora aei are kam kabaeaki iai.

Bwaai aika a na Taraaki

  1. Russell M. Nelson, Accomplishing the Impossible (2015), 1–2.

  2. “Neboa Teuare,” Kuna n Taromauri, nambwa 27.

  3. Taraa Preach My Gospel: A Guide to Missionary Service (2004), 37.

  4. Richard Lyman Bushman, Joseph Smith: Rough Stone Rolling (2005), 105.

  5. Russell M. Nelson, in Sarah Jane Weaver, “President Nelson Shares the ‘Hopes of My Heart’ with New Mission Leaders,” Church News, June 26, 2018, news.lds.org.

  6. Preach My Gospel, 103; taraa naba te kabwarabwara nako Ana Boki Moomon.

  7. Gary C. Lawrence, How Americans View Mormonism: Seven Steps to Improve Our Image (2008), 32.

  8. Taraa Gary C. Lawrence, How Americans View Mormonism, 42.

  9. This portion through the text at note 10 is adapted from Dallin H. Oaks, “Joseph Smith in a Personal World,” in John W. Welch, ed., The Worlds of Joseph Smith: A Bicentennial Conference at the Library of Congress (2006), 159.

  10. Teachings of Presidents of the Church: Joseph Smith (2007), 522.

  11. Mary Alice Cannon Lambert, in “Joseph Smith, the Prophet,” Young Woman’s Journal, Dec. 1905, 554.

  12. Dallin H. Oaks, “Joseph, the Man and the Prophet,” Ensign, May 1996, 72.

  13. Taraa Dallin H. Oaks, “The Suppression of the Nauvoo Expositor,” Utah Law Review, vol. 9, no. 4 (1965), 862–903.

  14. Taraa Dallin H. Oaks and Marvin S. Hill, Carthage Conspiracy: The Trial of the Accused Assassins of Joseph Smith (1975).

  15. Taraa Dallin H. Oaks and Joseph I. Bentley, “Joseph Smith and Legal Process: In the Wake of the Steamboat Nauvoo,” BYU Law Review, vol. 1976, no. 3 (1976), 735–82.

  16. Taraa David Herbert Donald, Lincoln (1995), 94–118.

  17. Taraa Dallin H. Oaks and Joseph I. Bentley, “Joseph Smith and Legal Process,” 781.

  18. Gordon A. Madsen, Jeffrey N. Walker, and John W. Welch, eds., Sustaining the Law: Joseph Smith’s Legal Encounters (2014), x–xi.

  19. Dallin H. Oaks, “Joseph, the Man and the Prophet,” 73.

  20. Jeffrey N. Walker in Gordon A. Madsen and others, eds., Sustaining the Law, vi.

  21. Jeffrey N. Walker in Gordon A. Madsen and others, eds., Sustaining the Law, vii.

  22. Gordon A. Madsen and others, eds., Sustaining the Law, xvii.

  23. Gordon A. Madsen and others, eds., Sustaining the Law, xvii–xviii.

  24. Gordon A. Madsen and others, eds., Sustaining the Law, xviii.

  25. Gordon A. Madsen and others, eds., Sustaining the Law, xi–xii.

  26. Dallin H. Oaks, “Joseph, te Aomata ao te Burabeti,” 73.

Ririki:

Bwaai aika riki:

14

Karekea Te Moan Kaotioti

21

Karekei bwaatua ake koora

23

Katiaa rairan Ana Boki Moomon

25

Karekei iteran kaotioti n Reirei ao Berita aika a Tabu

26

E moan kateaki te Moan Beretitentii

33

Birinako man te karabuti i Missouri, manga okira nakoana ni kairiiri

38

Tiringaki

Boretiia