2023
Ko Hono Ako ʻOku ʻIkai ko e Meʻangāue ʻa e Fakamoʻuí ʻa e Fehiʻa ʻIate Kitá
Siulai 2023


Fakakomipiuta Pē: Kakai Lalahi Kei Talavoú

Ko Hono Ako ʻOku ʻIkai ko e Meʻangāue ʻa e Fakamoʻuí ʻa e Fehiʻa ʻIate Kitá

Naʻe fuoloa peá u toki ʻiloʻi naʻe ʻikai finangalo ʻa e ʻOtuá ke u fehiʻa ʻiate au koeʻuhí ko ʻeku ngaahi fehalaākí.

ʻĪmisi
fefine ʻokú ne pukepuke ha foʻi haati ʻoku maamangia

Kuó u fakamoleki ha taimi lahi ʻi hono tafuluʻi pē au. Naʻá ku toki ʻilo hake, ʻoku ʻikai ʻai ʻe heʻeku fakaangaʻi pē ʻe au aú ke u lelei ange ai.

Naʻá ku mali kei talavou, pea neongo naʻe moʻui lelei mo fiefia maʻu pē ʻeku nofo-malí, ka naʻá ne ʻai au ke u fehangahangai mo hoku ngaahi ʻulungaanga vaivai angé. Naʻe toe tānaki atu ki aí, naʻá ku fakakaukau mo hoku husepānití ke ma maʻu ha fānau ʻi he taimi pē ko iá, pea naʻe hoko ʻeku fuofua feitamá ko e aʻusia faingataʻa taha ia kuó u maʻú. Naʻá ku aʻusia ha ngaahi faingataʻa fakatuʻasino naʻe ʻikai ke u teitei fakakaukau ki ai. Naʻe feliliuaki ʻeku ongoʻí, pea naʻe hoko ʻa e loto-mafasiá ko ha fefaʻuhi moʻoni mo foʻou ʻaupito.

Naʻá ku feinga ke u hoko ko ha uaifi, faʻē, mo ha tokotaha ako lelei, ka naʻe ʻikai ke u teitei aʻusia ʻeku ngaahi tuʻunga moʻuí. Naʻe ʻikai fuoloa mei ai, kuo hoko ʻeku tafuluʻi aú ko e ʻuluaki meʻa pē ia ne u faí.

Naʻe mahino kiate au ʻoku pehē ʻe he ongo fekau lahí ke “ʻofa ki he ʻEiki ko ho ʻOtuá” pea ke “ʻofa ki ho kaungāʻapí ʻo hangē pē ko koé” (Mātiu 22:37, 39; tānaki atu hono fakamamafaʻí), ʻa ia ʻokú ne fakahaaʻi mai ʻoku totonu ke tau ʻofa ʻiate kitautolu. Ka naʻá ku ongoʻi taʻe-feʻunga ke maʻu ʻa e ʻofá.

Naʻá ku fakakaukau, “Kapau ʻoku ou faiangahala kae kei ʻofa pē ʻiate au, ʻikai nai ko ʻeku fakangofua ia au ke u kei hokohoko atu pē ʻi he faihalá? He ko hono moʻoní, ʻoku totonu ke tau ʻohake ha loto-mafesifesi mo e laumālie fakatomala, pea ʻikai ʻoku totonu ke tau mamahi kae ʻoua ke tau lelei ange?”

Naʻá ku mei tali “ʻio,” ʻi he taimi ko iá, ka ko e moʻoní ko e “ʻikai.”

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā S. Kifooti Nilaseni ʻo e Kau Fitungofulú ʻo pehē: “ʻOku finangalo ʻetau Tamai Hēvaní ke tau ʻofa ʻiate kitautolu … ke tau lava ʻo vakai kiate kitautolu ʻi he founga ʻokú Ne ʻafio ai kiate kitautolú: ko ʻEne fānau ʻofeina kitautolu. Ko e taimi ʻoku tō kakano ai ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení ki hotau lotó, ʻe tupulaki leva ʻetau ʻofa ki he ʻOtuá.”1 Pea ʻi he tupulaki ʻeku ʻofa ki he ʻOtuá, ʻoku ou hoko ʻo lelei ange. ʻI he taimi ʻoku ou ʻofa ai ki he ʻOtuá, ʻoku ou ʻiloʻi ʻa e meʻaʻofa ʻa hoku Fakamoʻuí ʻokú ne ʻai ke malava ʻo fakamolemoleʻi ʻeku ngaahi angahalá mo ikunaʻi ʻeku ngaahi tōnounoú. ʻI he taimi ʻoku ou ʻofa ai ki he ʻOtuá, ʻoku faingofua ange ai ʻeku ʻofa ʻiate aú.

ʻOku ʻikai tokoni hono fakaangaʻi ʻo e niʻihi kehé ke nau fakalakalaka ai; ka ʻoku hoko ia ko e fakalotosiʻi kiate kinautolu. ʻOku nau toe fiemaʻu foki ha fakalotolahi fakataha mo e fakatonutonú. Ko ia ko e hā naʻá ku kehe ai aú? Te u lava fēfē nai ʻo foaki ʻa e manavaʻofa tatau kiate au?

Fekumi ki ha Tokoní

ʻI heʻeku fakamatala ki hoku husepānití kau ki he faingataʻa ko ʻení, naʻá ku ongoʻi ngalivaleʻia. Naʻá ku fiemālie ange ke hokohoko atu ʻeku tōʻonga moʻui ʻaki ʻa e talanoa pē kiate au ʻi ha ngaahi lea tukuhifó, ko ia naʻe pau ai ke u loto-toʻa mo tuʻu laveangofua ke fakahā leʻolahi hoku ngaahi vaivaí. Ka naʻe tokoni hono fakamatalaʻi ʻeku palopalemá ki ha taha kehé ke u maʻu ha ʻatamai maama ange mo ha ngaahi founga ke fakaleleiʻi ʻaki.

Kuó u akoʻi au ʻaki ha ngaahi maʻuʻanga tokoni langaki moʻui ke u maʻu ha mahino ki heʻeku ngaahi sīpinga fakakaukaú mo e founga ke u fakalakalaka aí. Kuó u ʻiloʻi foki ʻoku ʻi ai ha faikehekehe lahi ʻi he fakamālohisino maʻu peé. Naʻá ku fakamālohisino ʻi he kuohilí koeʻuhí naʻá ku fehiʻa ki hoku sinó mo loto ke liliu ia. ʻI he taimi ní, ʻoku ou fakamālohisino koeʻuhí ʻoku ou saiʻia ke ongoʻi lelei mo maʻu ha ivi lahi ange.

Naʻe ola lelei ange ʻeku ngaahi liliú he naʻá ku fakahaaʻi naʻe poupouʻi au ʻe he Fakamoʻuí kae ʻikai ke fakahalaiaʻi au. Kimuʻá, naʻe fonu ʻeku ako folofolá, lotú, mo e ʻalu ki he temipalé ʻi he ongoʻi fakamāʻiá pea naʻe fakangatangata ai ʻeku tupulaki fakalaumālié. ʻOku fakamātoato mo totonu ange ʻeku ngaahi lotú ʻi he taimí ni koeʻuhí ʻoku ʻikai ke u fakamamaʻo mei he ʻEikí.

Ko Hono Fili ʻa e Leʻo Ke Muimui Aí

Naʻe pau foki ke u fili ʻa e meʻa ʻoku mahuʻingá pea ko hai te u fanongo ki aí. ʻOku lahi fau ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ʻamanaki mai ki ai hotau māmaní, ngaahi kaungāʻapí, mo ʻetau ngaahi mītia fakasōsialé fekauʻaki mo e founga ʻetau ngāué, fakafōtungá, tauhi fānaú, talanoá, mo e ngaahi meʻa peheé. ʻOku taʻemalava pē ke maʻu ha loto-fiemālie mei he tokotaha kotoa pē.

Ka ʻokú ke ʻiloʻi ko hai mo ha toe taha naʻá ne aʻusia ʻa e loto taʻe-fiemālié? Sīsū Kalaisi. Naʻá Ne angaʻofa, manavaʻofa, mo haohaoa, ka naʻe ʻikai ke Ne ikuna ha ngaahi feʻauhi manakoa. Ko hono moʻoní, naʻe faʻa mole meiate Ia ʻa e fakaʻapaʻapa ʻa e niʻihi kehé ʻi heʻene fili ke fakahaaʻi ʻEne ʻofa ki he kakai ʻe niʻihi. Naʻe pau ke u tali he ʻikai ke u lava ʻo fakafiemālieʻi ʻa e tokotaha kotoa pē pea ʻoku totonu ke u feinga ke fakahōifua ki he ʻOtuá.

Ngāue ʻAki ʻa e Taumuʻa Leleí ʻi Heʻeku Ngaahi Fakakaukaú

Ko e taumuʻa ki he ʻofa pē kiate kitá ke ʻoua naʻa teitei fakatonuhiaʻi ʻa e taʻe-fai ha meʻá, kumi ʻuhinga ki he faiangahalá, pe tō ki he ongoʻi fakafiefiemālié. ʻOku ou fakatokangaʻi ʻe lava ke tokoniʻi au ʻe ha ngaahi ongoʻi fakamamahi pau, hangē ko e mamahi faka-ʻOtuá—ka ʻoku ʻikai totonu ke u lata ai, he ʻoku ʻikai ko ha fakalakalaka ia.

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Niila L. ʻEnitaseni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

“ʻOku ʻi ai ha fatongia mahuʻinga ʻo e ongoʻi halaiá ke ne fakaake kitautolu ki he liliu ke fakahokó, ka ʻoku ʻi ai pē ngataʻanga hono tokoniʻi kitautolu ʻe he ongoʻi halaiá.

“ʻOku hangē ʻa e ongoʻi halaiá ko ha puha ʻuhila ʻi ha meʻalele penisiní. Te ne fakamaama ʻa e kaá, fakamoʻui ʻa e mīsiní, mo fakaulo ʻa e maama muʻá, ka he ʻikai ke ne ʻomi ʻa e penisini ki he fononga lōloa ʻoku teu ke faí. ʻOku ʻikai feʻunga ʻa e puha ʻuhilá ʻataʻatā pē. ʻOku ʻikai feʻunga mo e ongoʻi halaiá ia.”2 Kuo pau ke u fakataumuʻa ke ʻoua naʻá ku tō ki he ngaahi sīpinga fakakaukau koví pea ʻoku totonu ke tukutaha ʻeku tokangá ʻi he ʻofa kia Kalaisí mo aú.

Kuo hoko ia ko ha ngāue hokohoko ʻa hono tuku atu ʻa e kavengá ni ʻi he toʻukupu kelekele ʻo hoku Fakamoʻuí, ka ʻoku ngāue ia. Ko e fanga kiʻi liliu iiki kuó u faí, ko e lahi taha ʻo kinautolú ʻoku ʻi heʻeku fakakaukaú, ka ʻoku nau fakahoko ha fuʻu liliu lahi koeʻuhí ko e ʻaloʻofa ʻa e Fakamoʻuí.

ʻOku ou houngaʻia ko e konga mahuʻinga taha ʻo e ongoongoleleí ko e ʻofá. Ko e ʻofa ki he ʻOtuá, ʻofa ki he niʻihi kehé, mo e ʻofa kiate aú.

Paaki