Dabin Athamgil Gaed ko N’en nib Ga’fan?
Ma gubin ngiyal’ ma thingardi tafney niged e gafgow nike yan Joseph nge Hyrum Smith u fithik, nib mu’un boech e pumo’on ngay nib yul’yul’ nge bpin, nge bitir, ni ngan toey e Galasia.
Kammagar e magar, President, ni rib fel’ e bing rom. Pi walageg, 215 e duw kafram, man gargeleg boech pagael ni faak Joseph nge Lucy Mack Smith u Vermont u bang ni yima yoeg yu New Englang ngay u bani lel’uch nge ngeak u Mariken.
Joseph nge Lucy Mach e michan’ row ngak Yesus Kristus, ma kar filew fapi babyor nib thothup, kar meybil gow, ma kar ranow ko kanawo’ rok Got.
Ri tunguyew fithngan fachi faak row ni Joseph Smith Jr.
Mornga’agen e re tabinaew nem ku Smith, e ga’ar Brigham Young, “Somoel e ke tay owchen ngak [Joseph Smith], nge chitamangin, nge chitamangin e chitamangin, nge gidii’ roraed ni kakrom nge mada’ ngak Abraham, ngki tabab rok Abraham nge mada’ ko fare sanumi, ko fare sanumi nge mada’ ngak Enoch nge Enoch nge mada’ ngak Adam. Ke yaliy e re tabinaew nem nge taw ko ngiyal’ nikan gargaleg e re mo’on nem. [Joseph Smith] e ni yibliy um’on ni nge sum nib manemus.”1
Ba tu’uf ko tabinaew rok, Joseph Jr. e yow ba chugur walagen nikan noeg Hyrum ngay, chuchugur ko nel’ e duw rok napan nikan gargaleg Joseph.
Fare October nike thimur, mug paer u to’ben ba malang ni bay u lane tabinaew rok Smith nib achig u Sharon, Vermont, ni gin nikan gargaleg Joseph riy. Ku thamiy e tu’ufeg rok Hyrum ngak Joseph ug leam nag ya’an nibe koel e walagen bitir u pa’ ma be fil rogon ngak ninge yaen.
Smith ni Chitamangin nge chitinngin e ri gafgow gow, ni kan tawasor nag row ni ngar chuw gaed ni bukun yay nge taw ko ngiyal’ ni kar pired u New England mar leam nigew ni ngan yaen boech ko ngael nga lan yu New York State.
Bachan ni ba ta’areb e tabinaew, ma kar gel gaed ko pi gafgow ney ma kar raned u ta’abang ni yaed be tabab gaed biyay ko bangi binaew nib sug e gak’iy riy(0.4 km2) u Manchester, nib chugur nga Palmyra, New York.
Dagnang ko gadaed gubin ma kad nanged gelngin nib momaw’ ni yug be tabab e tabinaew rok Smith ni bukun yay—ni yibe basey nag e binaew, ni yibe yung e floras nge woldug, ni yibe toey e na’un nikan fal’eg ko gak’iy nge kuboech ban’en u dakean e milay’, ni yibe murwel ni rran ko boech e gidii’, ma yibe ngongliy ban’en u tabinaew ni ngan pi’ ni chuway’ u donguch.
Napan ni taw ko ngiyal’ nike taw fare tabinaew ko bani ngael u New York, ma ba sug e gin’em ko taliw—kanoeg e Bin L’agruw e Mo’od ngay.
Napan e ngiyal’ ney ni yibe yan yan u thilin e fapi taliw, me buch ban’en rok Joseph nib falel’, Kanoeg e Bin Somm’on e N’en nike M’ug ngay e daba’. Gadaed ba tawa’ath ni bay aningeg mornga’agen e n’en ni gura weliy.2
Joseph e yoloey ni ga’ar: “Napan e ngiyal’ ney nib bo’or e [taliw] ma ke magagwon e tafney rog; machane thamtham rog e rib gel, ni guma palog nigeg ko pi taliw ney, machane guma un ko in e taliw roraed fa’anra rayog rog. [Machane] rib gel e thilthil ko pi taliw ney, ni rib momaw’ ngog ni gub bitir, ni gathi ban’en ni gu manang e gidii’ fa ban’en, ni nggu nang ko mini’ e ba mat’aw nge mini’ e dani mat’aw.”3
Joseph e chel ko bible ni nge pir’eg e fulweg ko duwer rok me bi’eg e nibe ga’ar James 1:5: “Fa’anra dariy e gonop rok bigimed, ma nge wenignag gak Got, ye ir e ra pi’ ngak; yi Got e ba gol ngak urngin e girdi’.”4
I ga’ar: “Dariy reb e thin ko babyor nib thothup ni but’ nga gumircha’eg nib gel ni woed e biney ko ngiyal’ ney. Woed nike kaen nib gel ko gumircha’eg. Mugu leam nag biyay ngo biyay.”5
Ke nang Joseph ni fare Bible e dariy gubin e fulweg riy ko duwer u lane yafas; machane, be fil ko pumo’on nge bpin rogon ni rayog ni ngan pir’eg e fulweg ko duwer roraed ni ngan non ngak Got u lane meybil.
I ulul ni ga’ar: “Ere, biney, ma ku tay u wun’ug ni nggu fith Got, mug waen nga fithik e gak’iy ni nggu rrin’ e binem. Ba kadbul ni rib fal’ ya’an, ni rib fal’ e yafang, napan e meruk mira’ay nge raliw’ e duw riy.”6
Ta’boch riy, me yoeg Joseph ni “yibi tal’ farengi [tamilang] nga dakenag [mug] guy L’agruw Ni’, nibe gal rama’en row ma dariy’ thibngirow u ban’en, yow be sak’iy ngalang rog u daken e nifeng. Me non bagyow ngog,nibe pining fithngag me ga’ar, nike yip’ pa’ ngak bagyow—[Joseph,] Ireray Fakag nib T’uf rog. Motoyil Ngak!””7
Me non fare Tathapeg nibe ga’ar: “Joseph, ni fakag, kan n’ag fan e denen rom. Man, mag yan ko kanawo’ rog, mag fol ko pi motochiyel rog. Musap, i Gag e Somoel nib sug ko tayfan. Kan kruth nigeg ni fan ko fayleng, ni ngeyog ni pi’in nike michan’ nga fithngag e rayog ni nge thapeg e yafas nib manemus.”8
Me ulul Joseph ni ga’ar, “Machane, dani n’uw napan, napan ni yibe gelngig, ni yag ni nggu non, mug fith fagali Cha’ ni yow be sak’iy u pow’cheg ngalang u dakean e nifeng u fithik e tamilang, ko bin ngan e taliw e ba mat’aw.”9
Me ga’ar, “Kar yoegnew ngog ni gubin fapi taliw ma ba michaen’ raed ko machib ni dani mangil ma dariy reb nibe yoeg ni galasia rok Got nge gil’ilungun. Nge … ngiyal’ nem [mug] thapeg e micheg ni ga’ngin fare gospel e ran noeg ngog boech nga m’on.”10
Kiki ga’ar Joseph, “Kuguy bukun e angel ko biney e yi’iy.”11
Tomuren e binem e yi’iy, me yoloey Joseph ni ga’ar: “Ke sug e ya’el rog ko tu’ufeg, ma bukun e rran e gu falfalen’ nib gel. … Bay Somoel rog.”12
Ke yib u fithik fapi Gak’iy ni Thothup me tabab nag i fal’eg rogon ni nge mang e profet rok Got.
Ki nang Joseph e n’en nike yan fapi profet ni kakrom u fithik—kan siyeg, togpluw, nge gafgow Ku manang Joseph nike weliy e n’en nike guy nge n’en nike runga’ag ngak reb e pi’in nima machib nibe’ nib ta yaen nga galasia:
“Ku gin ko rogon pangin; gathi kemus ni dabun e n’en niku goeg, machane, ke yoeg ni ke yib ko mo’oniyan’, ma dariy ban’en ni yi’iy ko tiney e rran; ma tinef e dakriy napan fapi apostle ma dabki yib.
“Machane, ta’aboch riy, mug nang ni n’en nike buch rog ni ku goeg e ke yo’or e owan’ ngog u fithik e padrey ko taliw, rib gel e gafgow, ni ulul nge alamrin; … ma biney e aram rogon ko gubin e taliw—kar baed nga ta’abang ni yaed be gafgow nigeg”13
Dalip e duw nga m’on, u lane 1823, me maab biyay e tharmiy ni bang ko fare Sulyarmen ko fare gospel rok Yesus Kristus u lane tin tomur e rran. I yoloey Joseph ni ba angel nikan noeg Moroni ngay e m’ug ngak me yoeg ni “ni bay e murwel nike pi’ Got ngog ni nggu rrin’ … [ma] bay ba babyor nikan mithag, nikan yoloey nga dakean e plet nib gol” ni bay “ga’ngin fare Gospel riy nib manemus … ni ke pi’ fare Tathapeg ngak e gidii’ ni kakrom u [Mariken].”14
Machane, me thapeg Joseph, nge pilyeg e thin riy, me fal’eg fare babyor, nikan noeg fare Babyor ku Mormon ngay e daba’.
Hyrum ni walagen ni pumo’on, ni ir e baga’ nima ayuweg, baga’ ni napan ni guy e amith rok ni yibe tafley nag ay ni kari athaw’ napan e 1813, me ir reb e gidii’ nike guy fapi plet nib gol. Ku ir reb fapi nel’ e gidii’ ko Galasia rok Yesus Kristus napan nikan yarmiy ko 1830.
Napan e yafas rorow, me Joseph nge Hyrum e ranow u fithik e gafgow u ta’abang. Boed ni, napan ni kan gafgow nag row u lan fare Kalbus u LIberty u Missouri ni yan laal e pul ngorow napan nike yib e garbeb nib gel ko 1838–39.
U April 1839, ke yol emilwok ngak ppin rok ni Emma ni ke weliy magawon rorad u Kalbus ni Liberty: “Mich u wun’ug ni chiney nike gaman laal e puul nge nel’ e rran napan ni ku dubu’ niba’ e cha’an nibe matan giyey ni neap nge rran u barba’ e rungrung nge tin nib makankan, nge maab nib wasey nike mada’ lingan ngalang, u fithik e lumor u lane kalbus nib mak’alit. … Ran chuweg mow u roy ko [giney] ma gomow ba’adag. Gube’adag pin’en ra yib ngomew, dabyog ni nggu warow nga lan reb e loew nib gel e kireb riy ko biney. … Dabku pirew u Liberty u Clay County, Missouri. Kemus romow ko giney.”15
Fithik e gafgow, me dag Hyrum e mich rok nga Somoel, ni rayog ni nge mil ko gidii’ nib tagan fa’anra ke mel’eg ni nge chuw. U lane tawa’ath nike thapeg Hyrum ko 1835 u tan pa’ Joseph Smith, me micheg Somoel ngak ni ga’ar: “Ba’ gelngim ni ngam chuw ko gidii’ nib kireb. Yafas rom e ra momaw’, machane rayog ni ngam chuw.. IFa’anra fal’ ngom, ma ga ba’adag, me gur e mat’wom ni ngam ta’ e yafas rom ni fan ngak Got.”16
Lane June 1844, man noeg ngak Hyrum ni rayog ni nge mel’eg ni nge fas fa nge taw’ e yafas rok nga but’ ni fan ngak Got ma nge “ning e mich rok ko racha’ rok”—side by side together with his beloved brother Joseph.17
Fare wik um’on ko fare yan nga Carthage, ni gin ni yib e gidii’ ni kireb ngan li’ row ngar m’ow ni kar acheyed owchen raed nge dabyog ni ngan poey raed, me yoloey Joseph ni ga’ar, “Goeg ngak Hyrum ni walageg ni nge feek e tabinaew rok ngar raned ko bin migid e barkow ni bay yib ngar raned nga Cincinnati.”
Kugbe thamiy e kirbaen’ napan ni gu leam nag e fulweg rok Hyrum: “Joseph, dabyog ni nggu digeyem.’’18
Ere yaen Joseph nge Hryum nga Carthage, ko gin ni kan li’ row riy ni bachane tirok Kristus nge fithngan.
Babiyor ni ke weliy marunga’agen e yim ney ba ga’ar: “Joseph Smith, ni fare Profet nge Tathogthog rok Somoel, … e feek fare Babyor ku Mormon nga tamilang, ni pilyeg e thin riy u dakean e tawa’ath nge gelngin Got, nikan fal’eg u dakean l’agruw e naam; nike pi’ fare gospel nib machalbog, ni bay riy, nikan pi’ ko aningeg yang ko fayleng; nike pi’ e yi’iy nge motochiyel nikan yoloey nga lane re ke babyor ney ko Doctrine and Covenants, nge kuboech bukun e babyor nge mornga’agen ni fan ko bitir ko gidii’; nike kunuy bukun biyu’ e Gidii’en Got ko Tin Tomur e Rran, nikan pir’eg ko re gen’en nib ga’, me digey ban’en nge ngochol ni dabyog ni ngan chuweg. … Boed fapi gidii’ nike mel’eg Somoel ni kakrom, [Joseph] e ke mu’ nag e murwel rok ko racha’ rok; nib mu’un Hyrum ngay ni walagen. ILane yafas ma dan dareg row, ma yam’ ma dar dar gow!”19
Tomuren nikan li’ row nga m’ow, man fulweg downgin row nga Nauvoo, ngan lukuy, man chuweg ko maad ya ngeyog ni nge yib e tabinaew rok Smith ni ngar guyed gal cha’ nib tu’uf roraed. Keyog e nina rorow: “Ke n’uw napan nike matal e nguchey rog, ni daryog ni nggu mol, ni gube meybil ngak Got ni nge pi’ gelngig; machane napan ni gub nga lane senggil, mugguy fare gal pumo’on ni fakag ni yow bay u pow’cheg, mug rung’ag e yoer nge kirbaen’ rok e tabinaew rog nge bpin rorow, nge bitir, nge walagen row ni pumo’on, nge bpin, ma kaygi yo’or ngog. Gu lul’ nga but nggu yoer ngak Somoel, ni kari gel e kirbaen’ rog ni gube ga’ar, ‘Got Rog! Got Rog! Mangfan ni kam digey e biney e tabinaew!’”20
Chingiyal’ nem u fithik e kirbaen’ nge miyoer, ma ku manang ni runga’ag row ni yow be ga’ar, “Nina’, dam yoer nag mow: ya kug gel gow ko fayleng u fithik e tu’ufeg.”21
Riyul’ ni kar gel gow ko fayleng. Joseph nge Hyrum Smith, no woed fapi Gidii’en Got ni yaed ba yul’yul’ u lane babyor ko Revelation nibe ga’ar “kar thapgad ngaray u fithik’ fare gafgow ni ba ga’ ntay ngorad, kar luk niged e mad rorad kar wechwech niged nga racha’en fare Fak e Saf [ma] … kar sak’iygad u m’on u tagil’ Got ni yad be pigpig ngak ni rran nge neap’ u lan e temple rok; fa en ke par nga tagil’ e ir e ke yororiyrad ni dabi buch ban’en rorad ni bochan e bay rorad.
“Gathi bay ki yib e bilig ara balel ngorad bi’id; ma dab kur m’ad nga gowalngin e yal’ ara gowelngin ban’en.
“Ya fare Fak e Saf ni bay u lukungun i tagil’ e ir e bay i gafaliyrad ni bod e en nma gafaliy e saf, me pow’iyrad ko fapi alublub ni bay n’ag Got e lu’ u owcherad.”22
Napan ni gadaed be falfalen’ ko ngiyal’ ney, nike yan 200 e duw napan fare Bin Somm’on e Yi’iy, ma gubin ngiyal’ ma thingardi tafney niged e gafgow nike yan Joseph nge Hyrum Smith u fithik, nib mu’un boech e pumo’on ngay nib yul’yul’ nge bpin, nge bitir, ni ngan toey e Galasia ya ngeyog ni gur nge gag e ngad falfalen’ gow ko urngin e tawa’ath nge gubin e tin riyul’ ban’en ni kan dag ni bay rodaed e daba’. Yul’yul’ roraed e ri dabin pagtilin!
Baga’ ni guma tafney nag ko mongfan ni ke gafgow Joseph nge Hyrum nge tabinaew rorow nib alamrin. Sana bachane kar nangew Got u fithik e gafgow rorow ko kanawo’ ni bo’or ni dabyog ni nge buch fa’anra dariy. Fithik, ma kar tafneyew yu Gethsamane nge fare kruth rok fare Tathapeg. Rogon ni yoeg Paul, “Ya ke mel’egmed Got ni ngam pigpiggad ngak Kristus, ni gathi kemus ni ngam pired nib mich u wun’med, mchane ngku um gafgowgad ni fan ngak.”23
Um’on ninge yim’ napan e 1844, me yoloey Joseph e letter ni fan ngak e Gidii’en Got. Ba pong ni ngan mithmith, ni kab ba’ u lane Galasia ko daba’:
“Brothers [nge sisters], dabin athamgil gaed ko n’en nib ga’fan? Yan nga m’on gathi tomur. Athamgil, o brothers [nge sisters]; nge m’on, m’on ni ngan gel! …
“… Ere, gadaed, ni galasia nge gidii’, nge Gidii’en Got ko Tin Tomur e Rran, ni ngan pi’ ngak Somoel e tin nib mat’aw.”24
Napan ni gadaed ra motoyil ko fare Kan Nthothup napan e ngiyal’ ney nike gaman l’agruw mira’ay e duw ngay ko tomur ko biney e wik, mag leam nag ko mang e taw’ath ni gara pi’ ngak Somoel u fithik e n’en nib mat’aw ko tin bayib e rran. Mu athamgil—weliy ngak bee’ nib pagan’um ngak, ma bin ni rib ga’fan, e wenig mu tay e ngiyal’ ni ngam rrin’!
Gu manang ni ba falfalen’ e Tathapeg napan ni gadaed be pi’ ban’en ngak nibe yib u lan gumircha’en daed nib mat’aw, ni woed nib falfalen’ ko n’en nike pi’ fare gali walag, ni Joseph nge Hyrum Smith, nge kuboech Gidii’en Got nib yul’yul’. Gu be micheg e ren’ey u dakan fithngan e Somoel rodaed nib Thothup ni Yesus Kristus, amen.