E Tabe ni Waakirake te Ekaretia
Akea te ekaretia ae otirake mai nanon tanon Amerika ae e a tia n rikirake n te aro ae moan te birimwaaka man ni butanako taekana… . Bon te rikirake ae tuai man nonoraki mai maaina.
Tariu ao mwaaneu aika a tangiraki, moan te raoiroi te kaaitibo ma ngkami riki n ana maungatabu ni kabuta te Ekaretia n te aonaaba ae kakannato aei.
Tebubua ao itibwi ma uoua te ririki n nako man te bong aei, Iotebwa Timiti ao raona a botaki n te auti ae mangori ae uarereke n ana tabo ni man te utu ae Biita Witimwa n te kaawa ae rau ae Beeite, i Niu Ioki, ma n bairea katean Ana Ekaretia Kristo.
Man moan ana waaki ae mangori ao n te koaua e riki te bwai ae raka arona. E kakannato aron rongorongon te mwakuri aei. A tia ara aomata n tokanikai i aon karawawata n aekaia nako. E aki kona ni kabwarabwaraaki aron karawawataia. Aia mwakuri e raka nakon ae ti kona ni kakoaua. Ma man te karawawataaki ae korakora aei iai te bwai ae mimitong are e a tia n reke iai. N te bong aei ao ti tei n te tabo aei ma n tarai baika a tia n riki man ririki aika a tia n nako.
Mairouia moan kaaina aika onoman e a tia n rikirake aia utu taan neboa te Atua ae korakora aei nakon, 11 te mirion mwaitiia. Man te kaawa ae rau aei e a tia ni bwebwerake iaon te Ekaretia are e a tia ni butanako nakon aaba aika 160 n te aonaaba. E a tia n riki bwa te kanimaua ni bubura n Ekaretia i aon Amerika. Anne te rikirake ae raka arona. A mwaiti riki kaain te ekaretia aika mena i tinanikun Amerika nakoia ake iaon Amerika. Anne, naba, bon te bwai ae raka arona. Akea te ekaretia ae otirake mai inanon tanon Amerika ae e a tia n rikirake n te aro ae moan te birimwaaka ke ni butanako taekana. Ni butanakon te Ekaretia aei iaon aaba nako aika a taetae n aeka n taeka aika mwaiti. Bon te rikirake ae tuai man nonoraki mai maaina. Kaanga ai aron karaoan te tamnei ae waewaeaki ae karauaki ni karoaki teutana imwiin teutana ni karokoa ae a noraki te tamnei ae tikiraoi mai iai. E kona n noraki mwiin rikiraken te Ekaretia inanon maiuia aomata aika kukurei ma n raoiroi. E kaoti bwaai aika a na tabe n roko.
Ngke a moan roko ara aomata n te mwarua aei 155 ririki n nako, a noora te kaotioti ni burabeti ibukin te tai ae na roko ae kakannato. Ma n taai tabetai I miimi ngkana a iangoa karababaan te mii anne ngkana e rikirake.
E mena atuun Ekaretia nako n te kaawa aei are e waakina te ka -19 n Orambiki n Tain te Mwaitoro. Ti karaoa te babaire ae manena bwa ti na aki kamanena te bwai aei bwa te tai ke te tabo n rairiia aomata, ma ti aki nanououa bwa man te bwai ae kakawaki aei e na roko mai iai te bwai ae kamimi ibukin te Ekaretia. Auti aika kokorakora aika iai iroura ikai—te Tembora, te Tabaenako, te te Tienta n te Maungatabu ae moan te raoiroi aei, te Auti ni Kauring ae Iotebwa Timiti, bwaai ibukin Rongrongon te Utu, Ana Auti ni Babaire te Ekaretia, Aobitin te Ekaretia, bwaai ibukin te kamweraoi, ni ikotaki ma umwantabu aika uabwi tabun mwaitiia n te mwarua aei a na bon aki kona ni mwanuokaki irouia te koraki ake a nakonako i nanon kawain te kaawa aei ao kaawa ake irakina. N aron ana taeka Mwaiki Uoreti nakoiu n te taina ngke e taku, “Kateitei aikai bon kanikinaean te bwai ae a tia ni bobonga raoi kateana.”
Irarikin baike a tia n taekinaki, iai iroura te aki nanououa irouia ara aomata, aika ngaa ma ngaa mwaitiia, ake a na beku kaanga taan anganano n akea booia ibukin te Orembiki n Tain te Mwaitoro. A na kona ni mwiokoaki, a na raoiroi, a na wanawana, a na tauraoi ni ibuobuoki. Aia kona ara aomata n taetae n aeka n taetae nako n te aonaaba a na kakoauaaki bwa bwaai aikaa rangi ni mwaiti iaon bwaai ake e kona ni kuneaki n taabo riki tabeua.
E raoiroi, a na bane n nakoraoi. Taan roko a roko inanon te mwaiti ae bubura ae te ngaa. Tabeman a roko ma te nanououa ao te tabwarabwara, iango ni kawai aika a kaairua aika a imanonoi aia iango. A roko ma te namakin bwa a na mwane n aaro aika aki tangiraki mairouia naake a kukurei nakoia kaain aaro ake tabeua. Ma a kunei bwaai aika a aki kaantaningaki. A kunea tiaki ti baika a rangi ni kamiimi n aono aikai, ni maungana ao mwaruana aika raraoi, a kunea tiaki ti te tamanei ae kamimi ibukin taian takakaro n te aonaaba n aia kabanea n tamanroa, ma a kunea naba tikiraoin te kaawa aei. A kuneia naba aomata aika mwaiti aika aakoi ma n ibuobuoki ao n ingainga ni kan buokia. I aki taekinna bwa te iakoakoi aei e tiatianaki nakoia ara aomata. Te bootanaomata ae bwanin a katiteuanaaki ni kaotan aron te iakoakoi. Ma man bwaai aikai ni kabane e roko te bwai teuana ae kamimi ibukin te Ekaretia. Taan tei man taabo ni kareke rongorongo, ni mwaitin te tai a matoatoa ao kurubu aika akea aia namakin, ma aia kaantaninga aika a karako mwaitiia ake a taekin man koroi kamentare ao kabwarabwara aika eeti ibukin kateira aika kunei ikai, ibukiia aomata ake a boo ma ngaai, ao ni buokiia ni karekean tamnein te iakoakoi are a namakinna.
Te terewitin e uoti tamnei nakoia aomata aika birion ni katobibia te aonaaba. Nutibeeba a kabutaa nako te karaki teuana imwiin te karaki teuana.
Ngaa ma ngaa aomata ake a tia n nakonako inanon Tebora Tikuea, ma ni kukurei nanoia ni mimitongin Ana Auti te Uea, a tekateka inanon te Tabaenako ao n ongoraa ana anene te kuaea aika akea kabotauaia. Ngaa n aomata ake a kaona te Tienta ni Maungatabu ni Kabuta aei ni matakuakinii bwaai aika a karaoaki n te ekaretia ao ana mwakuri ae tabangaki n te aonaaba. Ngaa n aomata riki ake tabeman a kawara te Tienta ibukin Rongorongon te Utu. Bwaai n itoman a karaoaki n te Auti ni Kauring ae Iotebwa Timiti. Ti kataetaeaki ibukin te terewition, rerio, ao taabo ni karao nutibeeba mairouia taani kororeta man taabo aika bati i Amerika ao taabo nako n te aonaaba. I tuangaki bwa e kaan nakon 4,000 karaki ibukin te Ekaretia aika a nooraki inanon nutibeeban Tiaman n ti ngaia.
Tiotii Aen Keeia, ae te tia koro rongorongo i Amerika n ana rongorongo ake a kona n noraki n taian nutibeeba nako e taku ana koroboki: “E kanga aban te Moomon aika a bubura ni kona ni karaoi bwaai ma te ninikoa n aron karaoan te bootaki n te aonaaba ni kabuta? E kona te aonaaba ni kukurei n roko nakon te aba ae bubura are e tautaeka iai te aro teuana ma te matoa ae bubura. E kona te aonaaba n roko nakon te aba are e mena iai ana aaro ae motimatoa ae titirakiniia kaain te ekaretia bwa a na katoka te kabonganaan te arekoro, te bakee, ao te kokein, teniua bwaai aika a riai ibukin taian maungatabu n te aonaaba?”
Ao imwiina e waaki nako n taekin ana taeka Reimon T. Kurate ake e rinrei are te Tarekita n te Orambiki ibukin te Kabo ni Korotamnei. E taekina taekan te bootaki ni kaukuki ngke e taku: “‘Kam ataia, 98 te batiente man mwaitiia ni kabane te koraki ake a kanakoaki bon taan anganano ao anne bon moan te mwaiti. Bon te koaua, bwa angiia a bon aki kaboaki teutana. Aio te karaki ae aki tataneiai te aba iai, ao I kan taekinna ni kaeineti ma katei kaain te Moomon. Ngkai te ataeinimwaane ngai ae kaain te Katorika mai Niu Ioki, I kunea bwa e kakan ongora bwa Buringam Iang, are e kunea te maeka ae Utaa ibukiia kaain te Moomon, e katea te tabo ni kaotioti imwaain katean bwaai riki tabeua.’
“E waaki nako ni wareki mwaitiia: Ana tabo te botanaomata ae bubura ae iai iai onoua kambwana n taenti; a mwaiti riki biano ao aabi aika a kaboaki nako mai Utaa nakon abaa nako iaon Amerika; kaain n te Tabaenako Kuaea n te Moomon bon [360]; ao te tia kabonakoa te aeka ni biano ngkoa are e karaoaki iroun Titeinueei iaon Utaa … e moanaki man te ririki ae 1862. Mwaitin aia kabane mwane ibukiia ataein te reirei i aon Utaa, bon moan te uarereke—ma a kamoamoa ibukin aia bwi n te ukeuke ae rietata. ’E rangi ni kakukurei nakoiu, n aron ataakin te katei aei irou.’”
E motika ana karaki te aine ae Nei Keeia n ana koroboki ae kangai: “Bon moan te bebete bwa ti man ikotaia kaain aaro aika a tataua ma nanoia ao aika a etieti, man utu aika boutoka te rikirake ao ni imanonoa karekean taian karinan aika rietata ni ikotaki ma karekean te kabanea n rietata n rabakau ibukin kukune aika boou, ao botaki ao ai aaro ni babaire ao n tautaeka aika wanawana. Ni kakimotoatoana, bon ikotan katei aika boou ma katei ni kawai i Amerika” (“Salt Lake City and State of Utah Reveal Themselves to the World,” Salt Lake Tribune, 15 Beberuare 2002, A15).
Ngkana e reke taina, ao I kona n anganiko taeka aika a anaaki man baika a tia n nooraki mairouia taan koro rongorongo n te aonaaba, ake aeka ni koroboki aika akea booia.
Iai te bwai ae kaaitara? Eng. Ma moan te uarereke. Iai ara tai ni kataetaeaki ma beretitenti n aaba nako, ma taan tei man aaba nako, ma taani kairiiri n taian bitineti.
N te 1849, uoua te ririki imwiia ara aomata ake a moan roko ikai ao imwiin kunean te koora i Karebonia, a mwaiti ake a bwara nanoia. A tia ni ikakorakora ibukin karekean kanaia man te tano ae mau teretere. Maan aika taian itibwerere a urui arokaia. Tain te mwaitoro e maitorotoro. A mwaiti iango ake a reke irouai bwa a taku bwa ngkana a nako Karebonia ao a karekei kaukabwaia iai. E tei Beretitenti Iang i mataia ao e kaungai nanoia bwa a na tiku, ao e berita bwa te “Atua e na karaoiroa kanoan te bong, ao e na katea te kaawa ae bubura ao te tembora ibukin te Atua ae Moan te Rietata iaon te tabo aei. Ti na karababa ara maeka nako mainiku ao maeao, nako meang ao maiaki, ao ti na katei taian taaun ao kaawa aika bubura bubua ma bubua, ao ngaa ma ngaa Aomata aika Itiaki a na roko man aaba nako n te aonaaba. E na riki te tabo aei bwa te kawai ae abwaabwaki man aaba nako. Ueea ao embera ao aomata aika a kakannato ma ni wanawana n te aonaaba a na kawariira ikai.” (man te Preston Nibley, Brigham Young: The Man and His Work [1936], 128 ).
Ti kakoauaa koroni bukin te taetae ni burabeti ni boong aika a tia n nako. I aki kan taekinna, ma I kukurei n te bwai ae e a tia n riki. Taan roko akekei a tia n ataa kateia kaain te botanaomata aei. Ti kakoaua bwa e manena kawakinan te katei. I kamoamoaia ma ni kaaitauiia ara aomata ake a roko n te mwaiti ae rangi bubura aei ao I kamoamoaia ao I kaaitauia ni kabaneia ake a tia ni uaia ni mwakuri ni karika te botaki aei bwa e na rianako tamaroana ao ni moan baan te kakawaki.
I tangiria ngkai n taetae ni rangi ni kawitetaai ibukin teuana ke uoua riki bwaai.
N taekinan Buringam Iang e a tia ni kauringai ibukin taekan te Mwane ni Buoka n te Reirei are ti a tia ni karaoia. Ai bon tibwa teuana te ririki n nako are I moa n taekina iai taekan te bwai aei n ara maungatabu ni kabuta. Aia anga mwaane n akoi Aomata aika Itiaki e a tia n roko ma n anganira te kona ni kakoauaa bwa te kataitai aei e a tia ni kaweneaki aana ae matoatoa. Ti na kainnanoa ae mwaiti riki, ma e a kaman tia ni kamatataaki bwa a na mwaiti baika a raraoi aika a na reke ma n te waaki aei. Kairake n ataeinimwaane ao ataeinnaine n taabo ake aki rangi n maiu raoi n te aonaaba, kairake n ataeinimwaane ao n ataeinnaine man taabo aika mwaiti ake bon mitinare ake a tia n oki man karaoan aia mition, aika a na kona ni kariaiakaki ni karekei aia reirei aika raoiroi are e na tabekiiarake man te bwarannano ibukin te kainnano are a tia aia bakatibu ni ikakorakora ibukina inanon roro ma roro. A na iein ao a na waaki rake ma rabakauia ni mwakuri are e na anganiia te konaa ni kareke aia mwane ma ni karekei aia tabo aika raraoi i nanon te botanaomata ike a na kona iai n anga are a kona. A na bon rikirake naba n te Ekaretia, ni kanoai taabo ake a na mwiokoaki iai ma n tararuai utu ake a waakinako inanon te onimaki.
Iai au tai ni wareka ti teuana te koaua. E roko mairoun te kairake n ataeinimwaane are e a tia ni kakabwaiaki man te buroukuraem aei.
E taku: “E rangi n raoiroi bwa N na aki manga miiakina aron au reirei nakon taai aika a na roko. Te Uea e a tia ni karaoa te kawai, ao Ngai N na karaoia!
“I tabe naba ngkai n iriira te reirei n te iti iaon abara, ike I reireinaki iai bwa N na riki bwa te tia karao kambiuta… . Man nanakou nakon te reirei, ao I kunea bwa iai au konabwai. Ataan te aroaro ae raoiroi are I karekea ni karaoan au mwakuri ni mitinare e buokai ni karekea te tokanikai… . Akea te kairake n ataeinimwaane mai mwaaina are e a tia n namakina te kakabwaia aei nakon ae I karekea. Te MBR e a tia ni kakorakora au onimaki inanon te Uea ae Iesu Kristo. Ngkai, I namakina te mwiokoaki are e anganai te euangkerio nako aou ni katauraoai bwa N na riki bwa kaain te ekaretia ae tamaroa riki, te tia kairiiri ae tamaroa riki, ao te tama ae tamaroa riki… .
“Tinau ae tangiraki irou, are e a tia n rangi ni karawawataaki, e rootaki ma n tang ngke e tataro n te tairiki anne ibukin ana taeka ni kaaitau nakon te Uea… .
“Ngkai, e roko iangoan au taun are e a tia ni kakabwaiaaki ibukiu. E roko iangoakin te Ekaretia ma taan kairiiri ake akea aia kanganga n te mwane ao ake a kona ni buoka ana mwakuri te Uea ma korakoraia ni kabane, aia iango, ao marurungiia. I noora te Ekaretia n rikirake. I rotaki n te kukurei ni moana au utu ma n reireiniia bwa a kona n rauaki nanora ni baike a reke iroura. Mangaia are I riai ni katoka au reirei. I mwiina ao N na manga kaboa mwiin au tongomwane n te tai ae waetata. Ni buokiia raou nako… . I kaaitau ma te kukurei ibukin ana nanoanga te Tia Kamaiu. N te koaua ao e boutokaira n Ana tangira.”
Ao e waaki nako, tariu ao mwaaneu. Ngkai e tabe ni waaki nako te Ekaretia aei ni katobibia te aonaaba, a kakabwaiaaki ngkai taben kaiarake aika e nakon 2,400. Tabeman riki a na kakabwaiaaki.
E na kakabwaiai ngkami te Uea, ao ngaira n tatabeman nako, ngkai ti kukurei n reken ara tai n riki bwa mwakoron te waaki i nanon te tai aei ibukin ana mwakuri te Uea bon au tataro ma te nanorinano n aran Iesu Kristo, amen.