E Anganiira Te Tembora te Taratara ae Rietaata ao ni Karabaaba Ootara
Iroun Jean B. Bingham
Te Beretitenti ni Kabuta n te Bootaki n Aine
N aron te teretikoubu ae kaania taraakin itoi ake a riaon ara taratara, te tembora e kauki ara kaantaninga bwa ti aonga ni karekea te taratara ae rietaata ao n karabaaba ootara nako.
Tabeua mai ibuakon aia ururing Titita Bingham ao kainabana aika a mataata ni maekaia n te Midwestern United States ngke kaaro kairake ngaira ao ni kakawara te tembora n te ririki koraki i Washington, D.C. N te tai anne, ao bon ti ngaia te tembora ae kabonganaaki (i Amerika Meang) i maiakin te Karaanga ae te Mississippi. Ataakina ae otenanti n te tembora a kakawaki ibukiia natin te Tama are i Karawa e anga te iango ni kawaekoa nakon ara mwakuri korakora.
N aromi aika mwaiti, ti babaire ibukiia raoraora bwa ana tararuaia ara ataei aika uarereke, ni mwananga n te tairiki ma te bwati ae onrake irouia kaain te Ekaretia ake tabeman, ni kabanei tabeua boong aika a kakawaki ni karaoa te mwakuri n te tembora n aron ae ti konaa, ao imwiina ti toka n te bwati n okira mweengara rinanon te tairiki bwa ti aonga ni kona ni kaei ara bootaki n te Ekaretia n te Tabati. Mwananga aikanne aki taraaki bwa anganano; bon bwaai aika kakawaki ibukin te karietataaki n te tamnei are e karekea te korakora nakon tamneira ibukin namwakaina aikana imwiina.
Tabeua te ririki imwiina, a rangin n ingainga nanora ni karekea te Chicago Illinois Tembora, te moan n tembora ae kateaki n Aonon Nuukan Amerika Meang man ana tai te Cardston Alberta Canada Tembora 62 te ririki imwaina. Ma te tembora ae ti 45 te miniti man mweengara, bon te kakimwareirei nakoira ni kakawarana n te tai ae mwaiti riki nakon ae ti teuana n te ririki ao ni karekea te kakorakoraaki n tamnei te tai ae teimatoa.
E ngae n anne n te bong aei, e ngae tabeman mai ibuakora a maeka ni kaan riki ma te tembora, ti kunea bwa e kaangaanga kaeakina n taainako. E kona n ae kaanin riki te tembora bon keweakira n iangoia, “N na nako ningabong, ngkana e reke riki au tai.” E bebete kakeaan am iango man kairoro aika ngkai naba ao n aki tabeakin taai aika kakawaki riki. Unimwaane Richard G. Scott (1928–2015) man te Kooram n te Tengaun ma Uoman e taku, “I kaungai ngkami bwa kam na katei oin ami kouru bwa kam aonga n teimatoa ni karaoi otenanti aika karaoaki inanon ara tembora aika iai ngkai.”1
Ngkana ti aki kabongana te tai n naanako iai n taainako ni kaineti ma arora, ngkana ti karaoia n akea raoi nanora nako iai reken te tai ni kawara te tembora ngkai e rangin ni kaan nakoira, ti kona n aki karekei kakabwaia n taai aika ana roko ao taai aika e a tia Tamara ao Natina ni kawakin ibukira. “Ngai, te Uea,” E taku, “I bae ngkana kam karaoa ae I taku; ma ngkana kam aki karaoa ae I taku, akea te berita nakoimi” (D&C 82:10).
Ngkana e taraa n ae a uaia ni mwakuri n totokoira n nakon te tembora, ti kona n uring ana koaua Iesu Kristo: “Ami bwai iaon te aba te rawawata: ma kam na kabebetei nanomi; I a tia ni kataea ana kai te aba” (Ioane 16:33). Ngkana ti kamanoira ao n nakon te tembora n aki tabe ma bwaai ake ti bwaka iai, ti na karekea ana ibuobuoki te Uea n tokanikai n te aonaaba ae ti maeka iai. N te tai teuana ngke kainabau ao ngai ti katauraoira ni kawara te tembora, e riki te kaangaanga teuana imwiin teuana. N tokina, ngke ti a kaan n otinako man te mataroa, ti karekea te tai ae kaangaanga n ara mare (tao ibukin te iango ae korakora ke te aki boraoi n iango n taian kaangaanga ake a tia n riki). Ngke ti uaia n nakonako n aki kakarongoa nakon te kaa, ti kona n ongo bwanaan natira te aine ae te karimoa ni kakoaua tarina ae uarereke riki, “Tai raraoma; a kukurei n taainako n okiia man te tembora nakon te mweengaia.” Ao e bon eti!
A Kauringiira Tembora n Korakoran Akea Tokina
E ngae ngke ti roko nakon te tembora ma nanora aika onrake n te kimwareirei ke n rawawata ma te nanokawaki, te tembora bon te tabo ibukiia kaain te ekaretia ni kabane aika tau ma nanoia aika tauraoi n tabekaki rake ao ni kakorakoraaki.
I a tia n roko n te tembora ni kuri n onrake ma te kukurei ae korakora ibukin te kakabwaia ae anganaki temanna ae I tangiria ae kekeiaki ma tabeua ana kaangaanga; a tia naba ni kawanakoi rannimatau man te nanokawaki ae korakora ibukin oin kabwakau. I a tia ni karekei kanamakin ao kaetieti ao riki katua mairoun te Tamnei ngke i karaoa te mwakuri ibukin temanna ae karekei otenanti ake a na kariaia neienne bwa e na waaki rinanon akea tokina. Taneiai ni kabane aikanne a tia ni uotairake ao ni kakorakoraai. Ao eng, I a tia n tekateka inanon te tai ae maan inanon te tembora bwa mwakoron te “mwakuri,” n ti kakoroa nanon katabeau, ao I kuneai ni matu nako n tain taian tietion n te tembora ngke I tia reirei n te tieminary n te moaningabong! Ma n tainako ngkana I a tia n nakon te tembora, I a tia ni kakabwaiakaki. E ngae ngke ti anganaki te kakabwaia ae waekoa ke korakorara a kateaki nakon kakabwaia ake a na roko imwiina, ara tai ni kabane ake ti kabanei inanon te tembora a riki man oin ara kekeiaki.
Te mena inanon te tembora e kauringiira korakoran akea tokina, ao ni karikiira bwa ti na tanrikaaki n taraia ara bakatibu ao nakoia ara kariki. A kakorakoraaki naba ara ataei ni kaineti ma aia taratara ae akea tokina ngkana a kabanea aia iango iaon te tembora. Ti na kanga ni katauraoiia nakon ara kabanea n tamaroa ibukin te tembora—are bon mwakoron rikirakeia n tamnei ae riai? Beretitenti Russell M. Nelson, te Beretitenti n te Kooram n te Tengaun ma Uoman, e reirei, “Kaaro a riai n reireiniia (aia ataei) kakawakin te tembora man kairakeia aia ataei.”2 Beretitenti Spencer W. Kimball (1895–1985) a tuangiia kaaro bwa ana katekea temnein te tembora n aia ruu ni matu aia ataei bwa aonga ni kona n tarataraa te kauring ae tabu anne ni katoabong ni karokoa ae e tiku n aia iango.3 Ko kona naba n tuangiia am ataei te kakabwaia ae ko karekea man kawaran te tembora n raonaki ma am koaua n te kimwareirei ae ko kaantaningaia rinanon irekerekem ma ngaia ae akea tokina. Ao ko kona ni boutokaia am kairake aika 13 nakon 19 aia ririki ni kukurei nanoia ni kani karaoi bwabetito ibukiia maate. Uringnga n ami tai n reirei ao n ami tai n anga reirei n ami bootaki n utu n te tairiki bwa te “te tembora bon aan raoi waakin te kakurei ni kabane, reirei ni kabane, ao te kawai ni waaki inanon te Ekaretia.”4
Ngkana ko anene ma am ataei, “I tangiria n noora te tembora. N na rin inanona n te bong teuana. N na karaoa au berita ma Tamau; N na berita bwa N na ongotaeka,”5 ko na buokiia n namakina te nano ni kan rin n ana auti ae tabu te Uea. Ao nanom e na kaonaki ma te kukurei ibukin te Tama are i Karawa, ibukin Ana babaire ni kamaiu, ibukin te Tia Kamaiu ao Ana Mwakuri ni Kamaiu, are e a tia ni karikia ibukim bwa ko na maeka ma am tangira n aki toki. Ana ‘kawai te Tia Kamaiu bon te kawai are e kairiira nakon te kakukurei n te maiu aei ao te maiu ae akea tokina n te aonaaba ae e na roko’”6 Te kawai anne e kairiira nakon ao rinanon te tembora!
Tembora Bon Bwaai ni Katantan man te Aonaaba
Kaririin bwain te aonaaba aei a kona ni katikiira nako man te tembora. Raoraou ae tangiraki ae te ataeinimwaane e a tia n riki ana kaangaanga man iango ao maningoongo ibukin te Ekaretia are e warekia iaon te intanete. E iangoia bwa e na katoka kakawaran te tembora ni karokoa ae a kaekaaki ana titiraki. Ma nanou ni kabane, I onon nakoim ngkoe ae iai ana titiraki are e roota am koaua n reitinako ni kakaraoa am tataro ao kamwatebwaian booki aika tabu ao n reitinako n nakon te tembora ngkai ko mwakuri ni kakaei kaekaaia ake a na uota te rau nakoim. Teimatoa ni katuka am iango iaon te euangkerio n totokoa anakin nanom man iango aika wanawana ma a kairua. Temanna e na aki manga kakaea buokan kamaiuan te aoraki man titirakinan te tia takakaro ae mwaatai ibukin ibuobuoki iaon te bwainaoraki nakon titiraki n tamnei aika kakaawaki a kona ni katokaki iroun temanna ae iai ootana ae aki tau n ana euangkerio Iesu Kristo ae kaokaki. Te Tamnei ae Raoiroi, are e kaota kakoauaan “koauan bwaai ni kabane” (Moronaai 10:5), “e na tuangko n am iango ao inanom” (D&C 8:2) tera te koaua ae akea tokina.
Teuana te tabo ae kokona ni karekea iai te Tamnei are e moan korakora riki bon inanon te tembora. Ngkana ko tau n rin n ana auti te Uea (n aron tauna e baireaki iroum ao am bitiobi), taioaka nakomai nakon te tembora ma am titiraki ao ni karekea te koaua are ngkana ko aki oota ni bwaai ni kabane ngkai, te Uea e atai. Uring bwaai ni kabane aika ko kakorakorai aika e atai ao n oota iai te aomata. Bwaai aika ko kakaraoi atai ao ni karekea te koaua n te tamnei are e na kairiko nakon “te rau are mairoun te Atua, are te rau are aki konaki n ataki teutana, [ao e na] kawakin nanomi ao aia iango nanomi i nanoni Iesu Kristo” (I-Biribi 4:7). I kakoaua bwa te atatai ao te rau ae ko ukoukoria e na roko ngkana ko teimatoa n iai am onimaki are Tamam are i Karawa e na kairiko ao n tuangko kawaim nakon te koaua.
E kauringiira Itaia bwa te tembora bon “te tabo ni kamaiu … man [te] buaka” (Itaia 4:6). Ana taeka Beretitenti Thomas S. Monson a kaunganano: “Ngkana ti rin rinanon mataroan te tembora, ti katikui imwiira kabwakabwakan ao kamangaongaon te aonaaba. Inanon te tabo ae tabu aio, ti kunea te tamaroa ao te barongaaki raoi. Iai te motirawa ibukin tamneira ao te buoka man kararaoma ni maiura.”7
Ngkai a rikirake kaangaanga n te aonaaba ao matoatoan te maiu ni katoa bong e rikirake, ti riai ni kabanea ara iango iaon bwaai aika bongana. E bebete kabanean ara tai iaon te bwai ae aki raoiroi ao iaon kaangaanga bwain te aonaaba aei, ae kanga ai aron taraakin kabwakara ao ara kaangaanga rinanon te mwaikurotikoubu. Te mena inanon te tembora e kauringiira bwa ti na kawakin ara taratara ae akea tokina. N aron te teretikoubu ae moan te korakora ae e kaania itoi aika a riaon ara taratara, te tembora e kauki nanora bwa ti aonga ni karekea te taratara ae rietaata riki ao n karababa ootara nako. E kariaira bwa ti na nooria, kaantaninga ibukina, ao ni mwakuri nakon are e a tia te Tama are i Karawa ni baireia ibukira. E buokiira ni kabanea ara iango riki iaon koaua aika akea tokina—iaoia ara Karo i Karawa aika a tangiriira ao n tangiria ni buokiira, iaon taura ni koaua bwa Natiia, ao bwa tera ae ti konabwai nako iai n riki bwa “natin te Atua ngaira, ao taan abaaba ma Kristo” (I-Rom 8:17). Inanon te tembora, ana babaire te Atua a reiakinaki ao berita aika akea tokiia a karaoaki. Inanon te tembora, ti anganaki kawai aika ti na kona n riki iai n akea tokina ae te kabanea n rietaata ao tamaroara ae akea tokina.
“Ngkana ti nakon n te tembora,” e reirei Beretitenti Monson, “ikekei e kona n roko nakoira te aeka n iango n te maiu n tamnei ao namakinan te rau are e na korakora riki nakon aekakin namakin tabeua ake a na kona n roko nako nanon te aomata. Ti na karekea nanon raoi ana taeka te Tia Kamaiu ngke E taku: ‘I katuka te rau iroumi, I anganingkami au rau. … A na tai rawawata nanomi, ao a na tai maaku’ [Ioane 14:27].”8
Am Mwakuri n Ibuobuoki n te Tembora E Rotiia Tabeman
Te katei ae ko karekea mai imwiin am mwakuri n ibuobuoki n te tembora e na ringiia aomata aika mwaiti aika ko kaitibo ma ngaiia—tabeman bon akea iangoaia iroum. Ngke iaon kawaira n okira mweengara man teuana ara tai ni kawara te tembora i Washington, D.C., te kurubu ae kaain te Ekaretia a tibwaua aia koaua ngke e tabe ni buti n te bwati rinanon te kiromiita nakon mweengara. Ni kabane naake a iri, a tibwauai kimwareireia ao aia kakaitau ibukin te tai ae ngkai ao kakabwaia aika akea tokiia n te tembora. Ara turaiwa ae tiaki kaain te Ekaretia e aki kona n taotaona nanona. E kamaiua ana bwai n taetae te bwati ao ni kaota kukureina ibukin menana ibuakora. Ngkanne e taku, “I aki ataia bwa tera ae iai iroumi, ma I namakina te bwai ae kaokoro ikai.” Eng, te tia kairiiri n te mition n te uoote iaon te bwati e anaa nambwan ana tareboon ao imwiina e anganiia mitinare.
N na kaoi nglami bwa kam na kabonganai raoi ana bwaintangira te tembora ae kaan ma ngkoe are bon te bwaintangira n taainako nakon nakoraoin aromi. Ko na kakorakoraaki ao ni kunea te rau n ana auti te Uea Iesu Kristo, bukina bwa Ngaia ootan ao maiun ao ana kaantaninga te aonaaba. Ngkai a waaki ni boong aika kaitira nakon Okina are e a tia ni beritanaki, au kaantaninga bwa ko na karekea Otana ao n namakina te kaantaninga are e karekeaki n Ana tembora aika tabu.