2020
Ko e Ngaahi Tāpuaki Faingofua ʻo e Tui Taʻeueʻiá
Fēpueli 2020


Ngaahi Peesi Fakalotofonuá

Ko e Ngaahi Tāpuaki Faingofua ʻo e Tui Taʻeueʻiá

Ne ʻikai fuoloa hili haʻane vete mali fakamamahi, ne hiki atu ʻa Sisitā Fineone Fisiʻihoi Mooki mo ʻene kiʻi fānau kei taʻu hongofulu tupú mei Niu Kaletōnia ki Nuʻu Sila mo e ʻamanaki ki ha kamataʻanga foʻou.

Ko hono fakalele ko ia hono fāmilí ko ha faʻē tāutahá ko ha meʻa foʻou ia kia Sisitā Mooki, ka naʻá ne fuʻu fakafalala ʻaupito ki he Tamai Hēvaní ki ha tokoni ʻi he lolotonga ʻo e taimi faingataʻa ko ʻení, mo e ʻilo pau ʻe tāpuekina hono fāmilí ʻo fakatatau mo ʻenau tuí mo e talangofuá.

Ne kiʻi maʻamaʻa ange ʻene kavenga fakapaʻangá ʻi he ʻosi mai hono foha lahí, Maikolo, mei he akó ʻo kamata ngāué. Naʻe fua leva ʻe Maikolo hono totongi honau nofoʻangá; naʻe fakaʻatā heni ʻa Sisitā Mooki ke toe lelei ange ʻene tauhi ki heʻene fānau kehé. Naʻá ne kamata foki ke fakahū ha paʻanga ki haʻanau fale. Ne faifai pē peá ne lava mo hono fohá ʻo hiki hona fāmilí ki hanau ʻapi foʻou ʻi he Fakahahake ʻo Mangelé, ʻi he Fakatonga ʻo ʻOkalaní.

Hili ha ngaahi taʻu siʻi mei ai, naʻe hoko e taimi ke ʻalu ai ʻa Maikolo ʻo ngāue fakafaifekaú; naʻá ne fakatoupīkoi ke ʻalu ʻi heʻene hohaʻa koeʻuhi ko ʻene faʻeé. ʻE malava fēfē ke ne totongi ʻa e mōkisi ʻi honau ʻapi foʻoú ʻi he kiʻi vahe siʻisiʻi naʻá ne maʻú? Ko ha meʻa ʻeni ne hohaʻa moʻoni foki ki ai ʻa Sisitā Mooki, ka naʻá ne ʻiloʻi naʻe mahuʻinga ange ke talangofua ki he finangalo ʻo e Tamai Hēvaní.

Naʻá ne talaange ki hono fohá, “kapau kuó ke mateuteu ke ʻalu ʻo ngāue fakafaifekau, ʻalu. ʻE tokangaʻi ʻa kimautolu ʻe he ʻEikí.”

Hili ha māhina ʻe ua mei ai, naʻe toe fakaongo mai ʻa e ngaahi lea ko ʻeni ʻi ha tāpuaki naʻe tuku ʻe he palesiteni ʻo e Siteiki ʻOkalani Nuʻu Sila Papatoetoe naʻá ne vaheʻi ʻa Maikolo ke hoko ko ha faifekau maʻá e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní. Naʻe ui ʻa Maikolo ke ngāue ʻi he Misiona Cote dʻIvoire Abidjan ʻi ʻAfilika Hihifo.

Naʻe pehē ʻe Sisitā Mooki, “ʻOku ou manatu lelei pē.” Naʻe tāpuakiʻi ʻe Palesiteni Molonai Uesitaleni hoku fohá ke tui mālohi pea faivelenga, peá ne talaange kiate ia, “ʻOua te ke hohaʻa ki hoʻo faʻeé. ʻE tokangaʻi ia ʻe he ʻEikí pea tāpuekina ia ʻaki ʻene ngaahi fiemaʻu kotoa pē.”

Naʻe nofo ʻa e ngaahi lea ko ʻení mo Sisitā Mooki pea naʻá ne ʻomi kiate ia ha fiemālie ʻi he taimi ʻo e mamaʻo ʻa Maikoló. Naʻe ʻikai ko ha taimi faingofua ʻeni. Naʻe kei ʻi ai ʻene ongo fānau iiki ʻi he akó pea naʻe ʻikai meimei feʻunga ʻa ʻene paʻanga hū maí ki he ngaahi fakamole fakauiké; ka ne ʻosi fakapapau ʻa Sisitā Mooki ke fakaʻapaʻapaʻi ʻa e feinga hono fohá ʻi he ngāue fakafaifekaú ʻaki ʻene loto houngaʻia mo e tui lahi. Naʻá ne mateaki he fua hono ngaahi uiuiʻi he Siasí, ngāue he temipale he lahi taha naʻá ne malavá pea totongi kakato ʻene vahehongofulú.

“Ne taʻeʻiloa ka naʻa mau malava pē ʻo moʻui mei he uike ki he uike.” Naʻá ne fakatokangaʻi foki, neongo ʻenau faingataʻaʻia fakapaʻangá, ne ngali fiefia ange hono kiʻi fāmilí.

Pea ʻi ha māhina ʻe taha, ne fuʻu lahi ʻa e moʻua vai ia ʻa Sisitā Mooki. Naʻe ʻikai ke ne ʻilo pē ko e hā hono ʻuhingá ka naʻá ne feinga pē ke totongi kakato ʻa e moʻuá. ʻI he māhina hono hokó naʻe toe māʻolunga ange ʻa e moʻuá ia. Naʻe hokohoko atu pē ʻa e lahi ange ia ʻa e moʻua vaí pea ʻikai fuoloa kuo ʻikai ke ne kei malava ke fakakakato hono ngaahi fatongia fakapaʻanga kehé ʻi heʻene feinga ke fakakakato hono totongi ʻo e moʻua vaí.

ʻI ha ʻaho ʻe taha ʻa ia he ʻikai ke toe ngalo ia ʻi he manatu ʻa Sisitā Mooki, naʻá ne toʻo ʻene vahehongofulú pea totongi e ngaahi moʻua ki he uiké. Peá ne toki fakatokangaʻi hake ʻoku toe pē ʻene $15. Ne tō hifo hono lotó. ʻE anga fēfē haʻane fafanga hono fāmilí ki he toenga ʻo e māhiná ʻaki e $15?

Naʻá ne tau ʻene meʻalelé ʻi tuʻa ʻi he fakatauʻanga vesitapoló peá ne fai ha lotu taaumaʻu ki he Tamai Hēvaní kimuʻa peá ne hū ki lotó. Naʻá ne fakatau ha ngaahi vesitapolo, ne fakamālō he naʻe fakamaʻamaʻa. Naʻe toe leva ha paʻanga ʻe $10 ke ne fakatau ʻaki ʻi he falekoloa kakanoʻi manú ʻi he fale hoko maí. Naʻá ne kumi ki ha ngaahi fakamaʻamaʻa peá ne maʻu ha pēketi kakanoʻi manu ʻe ua ne taki $5. ʻI he lolotonga ʻene tatali ke totongi ʻení, naʻá ne fakakaukauʻi ha ngaahi founga ʻe lava ke fakalōloa atu ai ʻa e kiʻi meʻatokoni siʻisiʻi ʻokú ne maʻú.

Naʻe tā ʻe he faifakataú ʻene fakataú, pea ʻi heʻene fakaava hake ʻene uāletí, ne ʻai ʻa e fuʻu tuʻu fakafokifā ʻa Sisitā Mooki. Ne ʻi muʻa ʻi heʻene $10, naʻe ʻi ai ʻa e laʻi paʻanga $20.

Naʻá ne moʻutāufuʻua moʻoni ʻo ʻikai lava ke fakaʻosi ʻene fakataú. Naʻá ne kole fakamolemole ki he faifakataú, pea mavahe mei he falekoloá, pea tuku hono taimí ki hono fakakaukauʻi pe naʻe huʻu mei fē ʻa e $20. Naʻá ne toe vakaiʻi ʻene ngaahi tali totongí ke fakapapauʻi naʻe ʻikai ke ne taʻetotongi ha moʻua. Naʻá ne vakaiʻi ʻene vahehongofulú ʻoku kakato pē mo malu hono tukú. Naʻá ne fakapapauʻi naʻe ʻikai hala e vete naʻe ʻoange ʻe he falekoloa vesitapoló kiate ia. Hili ʻene fakapapauʻi ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē naʻe ala hokó, naʻe tangi ʻa Sisitā Mooki. Naʻá ne ʻiloʻi ʻi hono lotó ko ha mana ʻeni.

ʻI hono ʻapí, naʻá ne fakamatala ki heʻene fānaú ʻa ʻene aʻusiá. ʻI he kei puputuʻu hono lotó, naʻá ne fakamoʻoni kiate kinautolu fekauʻaki mo e mālohi ʻo e tui ki he ʻOtuá, ki Heʻene ʻofa kiate kitautolu fakatāutahá, pea mo e ngaahi tāpuaki ʻoku haʻu mei he talangofua ki Heʻene ngaahi fekaú mo tauhi ki heʻetau ngaahi fuakava mo iá.

Naʻe tūʻulutui hifo ʻa e fāmilí ʻo fakamālō ki he Tamai Hēvani ʻi hono tokangaʻi kinautolú—ʻo hangē pē ko ia naʻe palōmesi heʻenau palesiteni siteikí te Ne faí.

ʻI he uike tatau, naʻe hanga ai ʻe hanau kaungāmeʻa mei he Siasí ʻo ʻiloʻi ʻa e tupuʻanga ʻo e fuʻu tupu lahi ʻenau moʻua vaí, ne mama koā ha paipa ʻi honau lalo falé. Ko e kaungāmeʻa ko ʻení—naʻe ʻi ai ʻene pisinisi fakaleleiʻi ʻo e ngaahi ʻapí—naʻá ne fakaleleiʻi ʻa e mamá, peá ne toe angaʻofa foki ke ʻoua naʻa totongi ʻene ngāué.

Ne foki pē ʻa e moʻua vaí ki he angamahení, ne toe malava pē ʻa Sisitā Mooki ʻo totongi hono ngaahi moʻua fakapaʻangá, pea ne hokohoko lelei atu ai pē ʻa e toenga ʻo e ngaahi māhiná ʻo aʻu ki he foki mai ʻa Maikolo mei heʻene ngāue fakafaifekaú.

Paaki