Digital Lamang: Magkatigulang nga Matinud-anon

Tig-amuma? Atimana Usab ang Imong Kaugalingon

Ni Koji Okumura

Ang tagsulat nagpuyo sa Yamanashi Prefecture, Japan.

Ang pag-atiman og laing tawo mahimong makaluya kaayo kanimo, mao nga importante ang pagpabalik sa imong kalig-on kutob sa imong mahimo.

batan-ong babaye nga nagtabang og tigulang nga babaye

Sa Japan, sumala sa tradisyon ang kinamagulangang anak nga lalaki o babaye makapanunod sa balay sa ilang mga ginikanan ug moatiman sa ilang mga ginikanan samtang sila magkatigulang. Ang kapikas niining anak nga lalaki o anak nga babaye natural nga mobati og responsibilidad sa pag-amuma sa ilang mga ugangan. Bisan tuod kini nga tradisyon nag-anam na og kawala, daghang mga pamilya ang nagpuyo gihapon niini nga paagi. Kini moresulta sa dili pagsinabtanay, bisan pa man kon ang pag-amuma gibuhat.

Sobrang Kakapoy sa Tig-amuma

Sama niana ang nahitabo sa inahan sa kanhi nako nga kauban sa trabaho. Ang kanunay nga mga pagpanugo ug mga reklamo gikan sa ugangang babaye mipakunhod sa kadasig sa tig-amuma aron moserbisyo. Ang tig-amuma nagsugod sa pagsupak sa ugangan nga babaye, bisan ngadto sa punto nga nanghinaot nga kini siya mamatay na.

Sa hinay-hinay, ang pisikal ug mental nga kusog sa tig-amuma mihupas. Siya mismo nagkasakit. Isip resulta, ang akong kauban sa trabaho kasagaran mogamit sa iyang paid leave [may bayad nga pagpalta sa trabaho] o mousab sa iyang iskedyul aron nga siya, usab, makaatiman sa iyang inahan. Siya nahimo nga tig-amuma sa usa ka tig-amuma.

Bisan tuod nga ang mga tig-amuma sa bisan unsang pangedaron makasinati og sobrang kakapoy, ang problema mas labing grabe niadtong mga nag-edad og lapas sa 65, kon ang usa ka mas magulang nga tawo mao ang nag-amuma sa laing tawo, sama sa usa ka indibidwal nga nag-amuma sa ilang kapikas. Ang pagsiksik nagpakita nga ang mga tig-amuma nga nag-edad og 66–96 kinsa nakasinati og kaugtas adunay 63 porsyento nga mas taas nga risgo sa pagkamatay kay sa mga dili tig-amuma.¹

Suporta sa Tig-amuma

Ang mga tig-amuma nagkinahanglan og suporta sa mga paningkamot nga ilang gihimo sa pagtabang sa uban. Daghang pamilya nakakat-on unsaon sa pagsuporta sa usa ka tig-amuma sa talagsaong mga paagi. Sama pananglit, ang mga ginikanan sa akong asawa nagpuyo duol sa dagat sa Chiba Prefecture, Japan. Hinoon, samtang nagkatigulang sila, ang ilang mga anak nagsugod og kabalaka mahitungod sa ilang panglawas.

Usa sa ilang mas magulang nga anak nga babaye midapit kanila sa pagbalhin og puyo aron mas maduol sa iyang panimalay, sa Osaka, diin siya mahimong unang tig-amuma [primary caregiver] ngadto kanila. Apan ang tanan nga mga anak miapil sa pagsuporta sa ilang mga ginikanan ug sa ilang igsoon nga babaye—sa pagpangita ug pag-ayo sa balay, sa pagsabot sa panginahanglan sa mga ginikanan, ug pagtahod sa ilang pagkagawasnon aron nga sila hingpit nga makadawat og kalipay sa ilang bag-o nga kinabuhi sa bag-ong dapit.

Ang amahan sa akong asawa, kinsa giangu-ango na, misugod sa pagtambong og day care center sa duol, diin siya nalingaw sa pakig-uban sa ubang mga edaran imbis nga basta lang maglaroy-laroy sa iyang kasilinganan. Bisan tuod kami layo kaayo, ang akong asawa malingaw sa pagpahigayon og usa ka doktrinal nga panaghisgotan uban sa iyang mga ginikanan kada Dominggo pinaagi sa internet, diin sila modasig sa usag usa ug magpadayag og gugma. Ug siya sa kasagaran mangomosta sa iyang igsoong babaye aron mahibalo kon unsay kalamboan sa pag-amuma.

Mabinationg paghunahuna mahitungod sa mga Tig-amuma

Ang pag-amuma mahitabo ubos sa daghang nagkalain-laing mga kahimtang. Sa daghang sitwasyon, ang mga tig-amuma kinahanglan nga mobiyahe aron makahimo sa pag-atiman. Sa ubang mga sitwasyon, ang indibidwal nga gi-amuma anaa nagpuyo sa panimalay sa tig-amuma. Ang pag-amuma sa kasagaran nagkinahanglan og pagpahiangay sa pisikal, mental, ug pinansyal nga sitwasyon sa tig-amuma ug sa ilang relasyon ngadto sa ilang kapikas, mga anak, ug komunidad.

Sa Japan, dili bayaran ang pagpalta sa trabaho tungod kay nasakit. Baylo niana, ang mga tig-amuma mogamit sa ilang binayran sa kompaniya nga bakasyon [vacation leave]. Dayon mahimo silang makigsabot sa ilang gitrabahoan nga i-adjust ang ilang oras sa pagtrabaho o moundang sila sa trabaho aron makahatag og tibuok panahon [full-time] sa pag-atiman. Sumala sa datos gikan sa gobyerno sa Japan, niadtong 2017 mga 90,000 ka mga tawo ang mibiya sa ilang trabaho aron makahatag sa pag-atiman sa panimalay.²

Ang mga tig-amuma mahimong maglisod kay gusto silang motabang samtang sila mismo nagkinahanglan og tabang. Dili sila gusto nga moreklamo ngadto o modismaya sa ilang giatiman; gani, gibati nila ang dakong responsibilidad nga matubag ang matag gilaoman sa ilang giatiman. Daghang tig-amuma mogahin og hilabihan nga paningkamot ug sakripisyo sulod sa dugay nga panahon. Kon walay sosyal nga suporta, mahimong itago ra sa mga tig-amuma ang ilang pag-antos ug kasakit. Ang uban nag-antos gikan sa kabalaka, depresyon, ug sa pisikal o mental nga sobrang kakapoy. Ang pag-amuma makaapekto sa kalidad sa kinabuhi, ug usab, sumala sa pagsiksik, ang taas og serbisyo nga mga tig-amuma may dakong purohan nga mobati og kabug-at ug depresyon.³

Importante alang sa mga tig-amuma ang pagsabot nga sila kinahanglan nga:

Dili mobati og kaulaw sa pagpakigbahin sa ilang mga kabalaka ug mga hagit ngadto sa uban.
Magkat-on sa pagsalig sa mga sakop sa pamilya ug sa ubang mga kapanguhaan.
Modawat og suporta gikan sa nagkalain-laing mga tinubdan.

Ang mga tigsiksik naningkamot sa pag-ila sa mga hinungdan nga makapagaan sa palas-anon sa mga tig-amuma ug sa pagkaplag og mga pamaagi nga makapalambo sa ilang pisikal ug mental nga kaayohan. Sila nakadiskobre nga kini nga mga butang makatabang:

Pagpakigbahin og kahibalo sa mga hagit nga giatubang sa matag tig-amuma, lakip sa pagkahibalo sa mga ang-ang sa pagkunhod sa kahimsog sa tig-amuma.
Pagdugang sa pagtabang sa pamilya.
Pagsabot ug paggamit sa mga kapanguhaan sa komunidad.
Pagsalig sa sosyal nga suporta, sa sulod ug sa gawas sa pamilya.
Pagminaw og maayo sa panginahanglan ug mga tinguha sa mga tig-amuma.
Paglakip og daghang mga tawo aron mapagaan ang palas-anon sa mga tig-amuma.

Una ug Ikaduhang mga Sugo

Siyempre, ang tig-amuma nga agalon mao ang atong Manluluwas, si Jesukristo. Ug kita makakat-on og daghan mahitungod sa Kristohanong pag-amuma pinaagi sa pagtuon sa unsay Iyang gipasabot isip ang una ug ikaduhang dagko nga mga sugo:

“Si Jesus mitubag, Higugmaa ang Ginoo nga imong Dios sa tibuok mong kasingkasing, sa tibuok mong kalag ug sa tibuok mong hunahuna.

“Kini ang labing dako ug labing importanteng sugo.

“Ang ikaduha nga labing importanteng sugo sama sa una. Higugmaa ang imong isigkatawo sama sa imong kaugalingon” (Mateo 22:37–39).

Niini nga mga bersikulo, nagtuo ko nga ang Ginoo naghatag og usa ka giya nga labing makatabang sa mga tig-amuma. Una sa tanan, higugmaa ang Ginoo. Ayaw ibaliwala ang yanong mga butang nga makabag-o sa inyong pagka-espiritwal. Pag-ampo. Pagbasa sa mga kasulatan. Pagkaplag og kalinaw diha sa inyong kasingkasing. Batia ang gahom ug kalig-on sa gugma sa Langitnong Amahan alang kaninyo.

Siguro kamo napuno na sa gugma alang sa inyong silingan—niini nga sitwasyon, ang tawo nga inyong giatiman. Apan gihigugma ba ninyo ang inyong kaugalingon, sa matarong nga paagi? Ang pag-atiman og laing tawo mahimong makaluya kaayo kanimo, busa importante ang pagpabalik sa imong kalagsik kutob sa imong mahimo. Kon kamo tinud-anay nga “nahigugma sa imong isigkatawo sama sa imong kaugalingon,” gikinahanglan ninyong bag-ohon ang inyong kusog aron nga kamo magpabilin nga lig-on ug makapadayon sa pagserbisyo.

Lig-una Pag-usab ang Inyong Kaugalingon

Si Elder Jeffrey R. Holland sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles miingon:

“Kaninyo kinsa nagtinguha sa pagtambayayong sa usag usa nga mga alantuson, importante nga inyong lig-unon ang inyong kaugalingon ug maghimo og back up kon ang uban magdahum og maayo gikan kaninyo ug mikuha gayud og daghan gikan kaninyo. Walay usa nga lig-on kaayo nga dili sila mobati og kakapoy o makahibalo sa panginahanglan sa pag-atiman sa ilang kaugalingon. …

“Ang mga tig-amuma nagkinahanglan usab og pag-amuma. Dili ka makatabang sa uban kon ikaw walay kalagsik sa pagbuhat sa ingon.”⁴

Ug si Presidente Henry B. Eyring, Ikaduhang Magtatambag sa Unang Kapangulohan, miingon: “Bisan og ang dugay ug mahigugmaong pagserbisyo ngadto sa mga tawo gantihan og maayo, makita ninyo nga adunay pisikal, emosyonal, ug pinansyal nga mga limitasyon sa unsay posible. Ang tawo nga nag-amuma og dugay mahimo nga mao na sab ang nagkinahanglan og amuma.”⁵

Mga Tig-amuma isip mga Disipulo ni Kristo

Ang mga tig-amuma ug ang mga lider sa Simbahan kinahanglang magtinabangay sa pagtubag sa mga espesyal nga mga hagit sa matag pamilya, lakip sa panarbaho, pisikal ug mental nga mga hagit, ug mga isyu sa relasyon sa pamilya ug kaminyoon. Ang mga tig-amuma kinahanglan nga awhagon nga dili mopasulabi sa pagbana-bana sa ilang kaugalingong mga kasarang kon anaa sa kaugtas ug atol sa mahagitong mga panahon, ug sila kinahanglang kanunay mapahinumduman sa paggahin og panahon sa pagpabalik sa ilang kusog.

Sa akong kasinatian, isip usa ka magtatambag sa kahimsog sa pangisip ug diha sa akong kaugalingong pamilya, akong nakita nga ang mga tig-amuma sa kasagaran mobati nga sila kinahanglan mobuhat sa tanan nga sila ra. Dili gayod kini tinuod. Ang mga tig-amuma kinsa dili modawat og tabang hapit sa kanunay “mabughat” sa usa ka punto. Kinahanglang tugotan nila ang uban sa pagtabang kanila. Kinahanglang makigtambag sila sa pamilya, mga higala, ug sa mga lider sa ward o branch ug sa mga tigpangalagad nga mga kaigsoonan. Kadtong matinguhaon sa pagtabang sa usa ka tig-amuma kinahanglan nga motahod sa mga tinguha sa tig-amuma sa pagpanalangin ug sa pagbantay sa ilang minahal.

Ania ang pipila ka butang nga tingali makatabang nga hisgotan og dungan:

Unsa nga suporta ang anaa gikan sa mga sakop sa pamilya?
Unsa ang makahatag og mga oportunidad sa tig-amuma aron makapahulay og pipila ka minuto, o bisan sa usa ka oras o duha?
Unsa ka sagad nga ang mga pagbisita makatabang? Unsa nga mga matang sa mga pagbisita?
Sa unsang paagi nga ang tig-amuma makapangita og panahon sa pagbag-o sa mga pakigsaad pinaagi sa pagtambong sa templo, pagsimba, ug pagdawat sa sakramento?
Sa unsang paagi nga ang tig-amuma makabenepisyo bisan sa pagpakigsulti lang ngadto sa usa ka tawo?
Aduna bay panginahanglan nga tabang sa pagkaon, transportasyon, o mga programa sa gobyerno?

Isip mga miyembro sa Simbahan, kita nagtinguha nga mahimong tinuod nga sumusunod ni Jesukristo. Kita kinahanglan nga “mohatag sa [atong] kabtangan ngadto sa mga kabus, matag tawo sumala sa unsa ang anaa kaniya, ingon sa pagpakaon sa gigutom, pagsinina sa hubo, pagduaw sa mga masakiton ug pag-alagad sa ilang kahupayan, sa espirituhanon ug lawasnon, sumala sa ilang mga panginahanglan” (Mosiah 4:26). Isip mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, ganahan kita nga moserbisyo. Nindot kaayo nga makita ang mga bata nga nag-atiman sa ilang mga ginikanan. Nindot usab tan-awon ang tigpangalagad nga mga kaigsoonan nga nagtabang kanila, nagbayaw sa ilang mga kalag, ug nagpakigbahin sa ilang mga alantoson.

Sa samang higayon, ang mga tig-amuma ug kadtong nagsuporta kanila kinahanglang “[motan-aw nga] ang tanan niini nga mga butang mahimo diha sa kaalam ug kahusay; kay kini dili panginahanglan nga ang usa ka tawo kinahanglan modagan nga labaw pa kay sa iyang kusog” (Mosiah 4:27).