Vulica

Na cava era na via volivoli kina mai vei au na kasitama?

Gauna:Vakarautaka na gauna me 60 na miniti ena iwasewase ni Vuli.

Wilika:Me vakatuburi na noda bisinisi, sa gadrevi meda vakayarayarataki ira mai e levu cake na kasitama ka volitaka talega e levu cake na ka! Era na dau vakayagataka nodra ilavo na tamata ena veika e yaga vei ira. Na levu ni kena yaga vei ira e dua na ka, na levu cake ni ka era na sauma kina.

Meda yaco na noda volivolitaki, sa dodonu meda kila na ka e yaga vei ira na noda kasitama, vakayarayarataki ira mai na kasitama oqori, ka volitaka vei ira na ka yaga oqori! Sa dodonu talega meda volitaka vakalevu mai vei ira tale eso eda volivolitaki vata tiko na ka yaga oqori.

Sarava:“Sell, Sell, Sell” (Parts I and II) (No video? Wilika tabana 160.)

Veivosaki: A vulica vakacava o Kwame na ka e dau yaga vei ira na kasitama?

Wilika:TARO NI MACAWA—Au na vakayarayarataki ira vakacava na kasitama ka sogota na volivolitaki?

CAKACAKA NI MACAWA—Au na vakatovotovotaka na noqu vakasama ni volivolitaki ka yadrava toka na ka e yaco. Au na vuli mai vei ira na kasitama ka vakatovotovotaka na iwali ni nodra leqa.

Vakatovotovo:Veivosakitaka na veika oqo kei na dua na lewe ni ilawalawa:

1. Drau dui vakamacalataki ira na nomudrau kasitama vakai kemudrau. Vakamatatataka saraga. Sa yabaki vica? Yalewa se tagane? iLavo curu mai? Gauna cava era dau volia kina na nomu ivoli? Evei?

2. Na cava era na volia kina na nomu ivoli? Na cava na kena yaga vei ira? Lisitaka na levu ni ka o rawata, me vaka na:

   • E liliwa na noqu wai

   • E sa vakasavasavataki

   • Au na vakarawarawataka na kena voli noqu wai

   • Au dau itokani vinaka ka kaciva saraga na yacadra

3. Na ka yaga cava o rawa ni solia ka sega vei ira o ni volivolitaki vata? E vinaka cake na nomu isau, vanua kei na kena veimataqali? Qo e vakatokai me nomu rawa ka ena veiqati. Qo na ka era na digia kina na nomu bisinisi mai vei ira na kena vo na nomu kasitama.

Era kila vinaka tu na daunibisinisi yaco na vuni nodra volia kina na nodra ivoli na kasitama.

Wilika:Era kilai ira vakavinaka na nodra dauvolivoli na daunibisinisi yaco ena nodra taroga na veitaro vivinaka mera kila vinaka kina na nodra leqa kei na sala ni nodra veivuke.

Vakatovotovo:Raica e dua na kemu isa. Drau wilika vata na ka e yaco tiko qo:

E dauripeataki basikeli o Martin. E dau volitaki kena gacagaca talega ka kauta vei ira na tamata mera ripeataka ga vakaiira na nodra basikeli. E curu mai nona loma ni sitoa o Felix. Duka tu na ligana ena waiwai. E vaka me yalo ca.

Vakayagataka na ituvatuva e ra mo vola kina na ka o nanuma baleta na veitaro vinaka ena taroga vei Felix o Martin (vakarautaki tu oqori na kena ivakaraitaki).

TAROGI NI VEITARO VINAKA
1. Na cava au via kila me baleta na kasitama?	2. Na cava au rawa ni kerea meu raica?
Na leqa cava a mai walia eke o koya?	E kena irarai ni ko tu ena loma ni dua na cakacaka ka dua tiko nomu leqa. E rawa vakacava meu veivuke?

Wasea kei na vo ni ilawalawa na taro o nanuma ni dodonu me taroga vei Felix o Martin.

Vakatovotovo:Vakasamataki ira mada na nomu kasitama. Ena imatai ni iyatu, vola kina na veika e dodonu mo kila baleti nomu kasitama (vakarautaki na ivakaraitaki). Ena ikarua ni iyatu, vola kina na taro sa rawa mo taroga mo kila mai.

TAROGI NI VEITARO VINAKA
1. Na cava au via kila me baleta na kasitama?	2. Na cava au rawa ni taroga meu kila kina?
Gauna cava era dau vakarau kina mera volivoli na noqu kasitama?	Me baleta beka e dua na soqo duatani qo? Gauna cava ya?

Kei na duatale na lewe ni ilawalawa, wasea e so tale na ka e gadrevi mo kila baleti nomu kasitama. Wasea na taro o na taroga mo kila kina.

Veivosaki:Vaka e dua na ilawalawa, veivosakitaka na sala mo vulica kina e levu cake na ka baleti nomu kasitama kei na ka o rawa ni cakava ena macawa oqo mo tekivu vuli kina.

Na sala cava e rawa niu dreta mai kina e vuqa na kasitama ka sogota na volivoli?

Veivosaki:Vakasamataka mada e so na gauna o a kauta mai kina mai na so na bisinisi o se bera vakadua ni lako kina. Na cava a dreti iko vei ira na bisinisi oqo? Era dau dreti ira vakacava na kasitama na bisinisi?

Vakatovotovo:Ena laini lala ena ituvatuva e ra, vola kina na iyaya kei na veiqaravi o a volia. Qai volavola ena ka a dretaki iko kina bisinisi (raici ira na kena ivakaraitaki).

CAVA A DRETI AU? NA CAVA AU VOLIVOLI KINA?
iVoli se na Veiqaravi au Volia	Volivolitaki Yadudua	Veimuataki	iTukutuku ni Veivoli	Lutusobu	Eso tale
Loli	A tukuna vei au o itaukei ni bisinisi	A kaya o koya e tiko tikivi au meu tovolea		20% na lutu ni kena isau	Tovolea wale
iSulu	A tukuna vei au o dauvolivolitaki na lutusobu		Au raica e dua na ivolarapa e lalaga	Volia e 1 taura e 1 tale ena veimama ga ni kena isau
Kakana Draudrau		Dua noqu itokani e kaya meu tovolea	Au a raica ena niusipepa		Tovolea wale

Veivosaki:Wasea kei na dua tale na lewe ni ilawalawa na ka o sa vola. Na iwalewale cava soti ena yaga ena nomu bisinisi?

Wilika:Na bisinisi eda se qai veitalanoataka ga era sega ni dreta tu ga mai vakacalaka na kasitama. Era kauta kece mai na veivakasama me baleta na kena volitaki na nodra ivoli se na nodra veiqaravi.

Veivosaki:Era kauta mai vei na veivakasama oqori?

Sarava:“Volivolitaki?” (Sega na vidio? Wilika tabana 161.)

WilikaVolitaki ni iVoli e oka kina:

• Vakasama ni nodra kunei ka vakayarayarataki mai na kasitama.

• Na cava eda nuitaka nira na cakava na kasitama.

  Vakasama ni Volivolitaki

  Vakasama

  Keu soli sabolo …

  Kena iSau Namaki

  Era na volia e levu cake na loli na tamata.

Vakatovotovo:Cakacaka kei koya e tiko tikivi iko.

1. Drau veivukei ena vakasamataki ni veika me vukei ira na kasitama mera lako yani kina nomu bisinisi ka volia na nomu ivoli. Veivosakitaka na veisala mana tale eso ena nomu vanua.

2. Vola mada ga e dua na vakasama vou e ra. Qai veivukevukei ena volai ni kena isau o vinakata (vakarautaki tu na kena ivakaraitaki).

   VAKASAMA NI VOLIVOLITAKI
   Vakasama	Kenai Sau Namaki
   Kevaka meu vakayagataka e dua na gusunivosavosa meu tukuna kina vei ira na tamata na noqu idabedabe ni sa lutu ena 40% …	Era na gole mai kina noqu sitoa mera mai volia na idabedabe na kasitama.

Au na vakatovotovotaka vakacava na noqu ituvatuva ni volivolitaki?

Wilika:Eda na kila li vakacava ke da sa vakabulai? E gadrevi e dua na sala me vakatovotovotaki kina. E gadrevi e dua na sala me vakarautaki kina na ka sa rawa.

Vakatovotovo:Cakacaka kei koya e tiko tikivi iko. Veivosakitaka ka vola e so na vakasama ni veivoli kei na vua ni nomu bisinisi o gadreva. Okata kina e so na vakasama sa yaco tiko oqo. Me baleta na vakasama yadua, vola se o na vakarautaka vakacava na vuana. Na nomu vakasama era na veisau ka vinaka cake ena dua na gauna ni ko vakatovolei ka vakarautaki ira.

VAKATOVOTOVOTAKI NI NOQU VAKASAMA NI VOLIVOLITAKI
Vakasama	Kenai Sau Namaki	Kena iVakarau
Kevaka meu vakayagataka e dua na gusunivosavosa meu tukuna kina vei ira na tamata na noqu idabedabe ni sa lutu ena 40% …	Era na gole mai kina noqu sitoa mera mai volia na idabedabe na kasitama.	Ni ra sa curu mai na kasitama, au na taroga se ra a rogoca vakacava na lutu 40%. Au na maroroya e dua na itukutuku ni kena isau mai vei ira na kasitama.

Wilika:Meda lai tovolea sara mada ena macawa oqo na noda vakasama! Ena sega ni gadrevi meda tovolea kece na noda vakasama ena dua vata ga na gauna. Ka sa rawa talega me sega ni cakacaka e so na vakasama—sa okoya tiko ya. Me da tovolea tikoga na veivakasama ka vakarautaka tiko na kena isau. Tiko na gauna, eda na qai kunea na sala vinaka duadua meda vukei ira na tamata mera kunei keda ka volia na noda ivoli.

Au na rawati ira vakacava na kasitama mera mai volivoli?

Wilika:Na cava era volivoli kina e so ka sega e so tale? E levu sara tu na vuna. Ia eda sega ni rawa ni vakaukauwataka na vakasama oya!

Sarava:“Please Buy Something!” (Sega na vidio? Wilika tabana 162.)

Veivosaki:Na cava a sega kina ni rawa vei Maria me vakayarayarataki ira na kasitama mera volia e so na yaloka? A nanumi koya tiko beka o Maria se o ira na nona kasitama?

Wilika:Mera vakayarayarataki na kasitama mera volivoli sa dodonu meda taro, vakarorogo, ke vakatutu.

1. TAROGA

Na cava sara beka e vinakata na kasitama? Na cava na vuna?

2. VAKAROROGO

Au dau vakarorogo vinaka li?

3. VAKATUTU

E tu beka e so na digidigi ka na vinaka ruarua vei au kei koya na kasitama?

O ira na itaukei ni bisinisi era dau vakayagataka na sala rauni qo mera vakayarayarataki ira mai kina na kasitama mera volia na nodra ivoli kei na veiqaravi.

Era dau taro, vakarorogo ka vakatutu na itaukei ni bisinisi gugumatua.

Sarava:“Ask, Listen, Suggest” (Sega na vidio Wilika tabana 163.)

Veivosaki:E liu, o Maria a tarogi Samuel kei Lucia ena dua walega na taro: “Au rawa beka ni vukei iko?” Na cava sa veisautaka na kena icakacaka ena gauna oqo o Maria me rawata kina na ka vinaka cake? A vakaraitaka vakacava vei Silvia o Maria ni vakarorogo vinaka dina tiko?

Veivosaki:Vakasamataka mada na gauna e dua a vakayarayarataki iko kina mo volia, ena gauna mada ga o a sega ni nakita kina. Na cava a kaya ka vakavuna mo via volivoli?

Wilika:Na jata e ra e vakaraitaka na lima na sala, kei na kedra ivakaraitaki ka rawa meda vakayagataka meda vakayarayarataki ira kina na tamata mera volia na noda ivoli. Qo e vakatokai me “isogo ni volivoli.”

Vakatovotovo:Mo tiko kei rau e le rua tale ena ilawalawa. Dou vakatovotovotaka vakataki kemudou me vakayagataki na isogo ni volivoli kei rau ruarua. Tovolea mo volitaka vei rau na nomu ivoli. Vakayagataka na ituvatuva e ra mo vola kina na isogo vinaka duadua o rawa ni vakayagataka me isogo ni volivolitaki vei ira na nomu kasitama. Vola e dua madaga na vakatutu me baleti ira na kena veimataqali duidui.

SOGO NI VOLIVOLI
1. Rua na vuna vinaka	2. “Kevaka”	3. Soqoni bibi	4. Sabolo	5. Eso tale
O na vinakata beka na jaina se maqo?	Kevaka au na rawata na isau qori, o na vinakata li meu otataka vei iko?	Au rawa ni vakarautaka tu ni bera nona siganisucu o watimu.	Tovolea qo. Au nanuma ni o na vinakata cake vakalevu na kena ikanakana qo mai vei koya qori.	Vakacava mo kauta ruarua na pea ivava qori kau na vakalutuka sobu vei iko na kena isau?

Qo, meda tucake kece mada. Toso wavoki ena rumu ka tovolea tiko nomu veimataqali iwalewale. Cakava qo me rua na miniti.

Era dau sogota na volivolitaki na itaukei ni bisinisi gugumatua.

Veivosaki:Kei ira na lewe taucoko ni ilawalawa, ni veivosakitaka na cava o ni nanuma mena sala vinaka duadua mera sureti kina na kasitama mera volivoli ena nomu bisinisi. Cava na vuna e sala vinaka duadua kina qo vei ira nomu kasitama?

Au na vakarawarawataka vakacava mera volivoli tikoga?

Wilika:Era dau cakava me rawarawa ka marautaki na volivoli vei ira o ira na itaukei ni bisinisi gugumatua.

Era dau vakarawarawataka na volivoli o ira na itaukei ni bisinisi gugumatua.

Vakatovotovo:Drau raica vata kei na dua na nomu itokani na vei ivakaraitaki oqo.

Wilika na veika a sotava o Paula ena Sitoa 1 kei na Sitoa 2. Qai wilika na ka e kaya vei ira na nona itokani. Veivosakitaka kei nomu itokani se cava o nanuma a digia kina na Sitoa 1 o Paula.

VEIKA A SOTAVA O PAULA ENA NONA VOLIVOLI
	Sitoa 1	Sitoa 2
Veika a sotava o Paula	A sa lesu oti vaka sivia e 15 na gauna mai na sitoa oqo o Paula. E taleitaka na isau, kena veimataqali, kei na kena itaukei.	A se qai lesu ga mai vakadua ena sitoa oqo o Paula. A nanuma ni sa rui dredre dina na kunea na ka e vinakata. A sega ni vukei ena gauna lomatarotaro tiko kina.
A kaya sara o Paula vei ira na nona itokani	‘Tou lako sara ki na Sitoa 1.’ Au dau lako tu ga kina. Dau rawarawa na kunea kina na ka au vinakata. Au taleitaka na vanua ya.”	“Au sevaka na Sitoa 2. E dau dredre na kunea na ka au vinakata. Era sega ni veivukei na tamata e kea niu a yalovakatataro.”

Wilika:Era dau lesuva tu ga mai na kasitama na bisinisi ka ra kila na yacadra na dauvolivoli o kena itaukei kei ira na tamata cakacaka:

• Kila na yacadra na kasitama

• Matadredre vei ira na nodra kasitama

• Vakarogoca ka vakayacora nodra gagadre na tamata vakaleqai

Veivosaki:Na cava o na cakava ena nomudou bisibisi me rawa nira dau lakova tiko ga mai kina na kasitama? Na cava o rawa ni vakuria ena lisi e cake?