iVurevure
Me dua Beka na Dinau?
Digitaka na itavi ka vakatovotovotaka na kena oqo.
CARLOS: Dua na siga cecere nikua. Au sa na dinau baleta noqu bisinisi!
NAOMI: O sa na tauri dinau? Me ka ni cava?
CARLOS: Veika kece. Au na cakava e dua na rumu levu baleta na noqu iyaya. Ena dua na noqu TV kei na veika tale eso mai vale. Sa dua na ka noqu marau!
NAOMI: Oi, e vakarisekete. Iko se qai tekivu bisinisi ga ena macawa sa oti. Carlos, e sega ni dodonu mo tauri dinau. Maria, e vakacava tiko na nomu bisinisi?
MARIA: E vinaka tiko. E totolo sara noqu volitaki yaloka. Au dau volitaki ira taucoko ni bera na 9:00 ena mataka. Ia ena vo ni siga taucoko ni ra gole mai na kasitama, sa oti tu na noqu yaloka.
NAOMI: Maria, e gadrevi me levu sara na nomu toa. Sa vakacava tiko na nomu dinau me levu kina na nomu toa? O sa taura beka na nomu dinau?
MARIA: Se bera. Au rerevaka tiko na dinau. E rairai ga meu kua ni dinau. O se qai tukuna ga vei Carlos me kua ni dinau.
CARLOS: Au na dinau. Ena walia sara ga noqu leqa taucoko!
NAOMI: Se na vakavuna e vuqa na leqa vovou. Carlos, au vakabauta ni na levu sara na nomu dinau mo sauma ena rawa ni vakarusai iko.
Ia Maria, vei iko, ena rawa ni vukei iko dina mo dinau.
MARIA: O na kila vakacava ni na vukei iko se vakacacani iko na dinau?
NAOMI: Era dau vakayagataka na taukei ni bisinisi gugumatua na “Va na Dodonu” mera raica kina ke vinaka mera dinau me tubu kina na nodra bisinisi.
MARIA: Na Va na Dodonu?
NAOMI: Io. Mo dinau walega ena dodonu ni inaki, dodonu ni gauna, dodonu ni levu ni ilavo, kei na dodonu ni lawa ni dinau.
CARLOS: Au sega ni via kila na Va na Dodonu. Au sa na dinau ga!
MARIA: Au kauwai. Au vinakata me tubu na noqu bisinisi, ia au sega ni vinakata me levu sara na dinau meu sauma. Tukuna tale mada mai na Va na Dodonu oqo.
Lesu tale ki na tabana 129
Dodonu ni iNaki
Digitaka na itavi ka matanataka na kena oqo.
NAOMI: Na inaki ni nomu dinau o ya baleta ga na bisinisi, sega ni baleti iko.
CARLOS: Cava e sega ni ruarua kina? Au na marautaka na noqu TV ka vakalevutaka na noqu sitoa!
NAOMI: Isa, Carlos! Rogoca qo, Maria, na dinau sa baleta ga na veika o rawa ni volitaka vakatotolo, me vaka na tavaya sucu, se dua na ka e vure vakatotolo, me vaka na nodra vakalutu yaloka na toa. Nanuma tiko, na saumi dinau ena tekivu totolo!
MARIA: Donu. Au na rawa ni voli toa era sa vakalutu yaloka tiko, ka sa na tiko na yaloka meu volitaki ira vakatotolo.
NAOMI: Totoka! O sa vakasamataka beka mo vakayagataka na ilavo mai na nomu bisinisi mo voli toa tale kina vakalevu, ka sega ni dinau?
MARIA: Wawa, au nanuma ni ko kaya meu dinau.
NAOMI: Ena ilavo qaqa, o na mamaroroi ena gauna oqo ka volivoli vakamalua—lailai na tubu ia lailai na ririko. Ena dinau ona volivoli ena gauna oqo ka sausaumi vakamalua—levu na tubu ia e levu na ririko.
CARLOS: Io. E rogo vinaka vei au na “sausaumi vakamalua”!
MARIA: Era sa mai taro yaloka tikoga oqo na kasitama. Au vinakata vakatotolo me levu na noqu volitaki yaloka!
NAOMI: Ena sega ni ririkotaki beka na dinau? O sa vakasamataka beka na ka ca ena rawa ni yaco?
MARIA: Se bera! Ia, au nanuma ni na rawa ni oti mai na nodra vakalutu yaloka na toa. Se era na mate se butakoci. Se ra sega tale ni voli yaloka na kasitama.
NAOMI: O na rawa vakacava mo vakalailaitaka sobu na ririko oqori?
MARIA: Hmmm. Au na rawa ni vakani ira na toa ena kedra kakana bulabula ka qaravi ira vakavinaka. Au na rawa ni lokataki ira vinaka mera kakua ni butakoci ira na tamata.
NAOMI: O nanuma beka ni sa donu tiko na inaki mo dinau kina, Maria?
MARIA: Au vakabauta.
Lesu tale ki na tabana 129
Gauna Dodonu?
Digitaka na itavi ka vakatovotovotaka na kena oqo.
NAOMI: Maria, sa dede beka na nomu caka bisinisi tiko?
MARIA: Sa walu na macawa qo na noqu volitaki yaloka tiko, ka sa toso vinaka sara tiko.
NAOMI: Totoka! Eso era tauri dinau ni nodra bisinisi era se bera mada ga ni tekivu—sa ririkotaki sara ga vakalevu o ya!
CARLOS: Oi, o drau veivosakitaki au tiko? Au kila tiko na ka au cakava.
NAOMI: Maria, o sa cicivaka tiko oqo na nomu bisinisi, ia e tiki beka ni nomu ituvatuva mo dinau me tubu kina na nomu bisinisi?
CARLOS: Oqo na noqu ituvatuva: Sitoa levu cake, volivolitaki vakalevu!
MARIA: Carlos, vei au oqori e sega ni dua na ituvatuva. Au sa tuva meu dinau, voli toa vakalevu, volitaki yaloka vakalevu ena veimacawa, ka sauma oti noqu dinau.
NAOMI: Oqori e dua na tekivutaki vinaka ni nomu ituvatuva, Maria. Ena gadrevi mo kila na iwiliwili dodonu ni toa kei na yaloka. O na yalonuidei beka ni ra na volivoli vakalevu na kasitama ke levu na ka mo volitaka?
MARIA: Isa, au vakabauta ni ra na volia kece na noqu yaloka, ia au sega tiko ni vakadeitaka.
NAOMI: Ena gadrevi beka mo kila mada e liu!
MARIA: Io, au na veivosaki kei ira na kasitama ka vola na yacadra yadua era na volivoli. Au na veivosaki mada ki na 10 na tamata.
NAOMI: Totoka. Ke o sa gadreva mo sa dinau, ena vukei iko na iwiliwili ni tamata mo vakaraitaka vei dausolidinau ni ko kila vinaka tiko na sala mo na vakayagataka kina na dinau.
NAOMI: Io, oqo e dua na tale na taro. Ke o tauri dinau mo voli toa kina, era na vakalutu yaloka tikoga ni ko sa sauma oti taucoko na nomu dinau?
MARIA: Io, e dina sara. E dodonu mera vakalutu yaloka tikoga na toa ena rua tale na yabaki e tarava, kau na via taura e dua na dinau ni ono na vula.
Lesu tale ki na draunipepa 130
Dodonu ni Kena Lawa?
Digitaka na itavi ka vakatovotovotaka na kena oqo.
CARLOS: Io. Au sa taura na noqu dinau! 1000 ka 3% ena veivula na tubu.
NAOMI: Isa, Carlos! Au leqataki iko. E vica na dausolidinau o a veivosaki kei ira?
CARLOS: E dua ga. Au dau sega ni vakaoti gauna. Mo a raici au mada ga. Au curu yani ka kaya, “Au via dinau—wale sara ga oqo!” Ratou qai kaya mai, “Io, saka.” E ratou qaravi au sara ga vaka na tui. Era taleitaki au.
NAOMI:Io, au vakabauta, ni ra taleitaki iko. Qori nomu pepa ni dinau? E rawa beka niu raica?
CARLOS: Raica mada. Ia vakarautaki iko o na taleitaka sara! Sa dua dina na veiyalayalati totoka.
NAOMI: Carlos, era sega ni vinaka na veiyalayalati qo. 200 mo sauma mada e liu? Sausaumi ena veimacawa? O sa raica mada na veiyalayalati qo?
CARLOS: Na cava? E sega ni dodonu qo. Au sega ni vakasamataka qori. Isa sega, au vakabauta niu sega ni raica vakavinaka.
NAOMI: Maria, na veiyalayalati cava o sa raica?
MARIA: Vinaka, au sa veivosaki oti kei na tolu na dausolidinau me yacova nikua. Vinaka na solia mai na pepa cakacaka ni dausolidinau mai na nomu ilawalawa ni bula rawati koya. A vukea sara ga meu taroga na veika bibi. Au marau niu kila na veika e baleta na itotogi, lavaki ni tubu, ilavo soli, kei na ikuri ni isau.
E rua na dausolidinau e vakatautauvata ga na tubu. Ia e dua na dausolidinau e lutu na nona tubu.
CARLOS: Na cava na kena duidui?
MARIA: Au sega ni kila na kena duidui. Na ka au kila kevaka era tautauvata na tubu, ena vinaka cake na kena e lutu.
NAOMI: Donu vinaka, Maria. Sa vaka mo sa tekivu kila na kena lawa dodonu.
Lesu tale ki na draunipepa 130
Levu ni iLavo Dodonu?
Digitaka na itavi ka matanataka na kena oqo.
NAOMI: Carlos, o vinaka tiko? E vaka o lomaleqa.
CARLOS: Naomi, o dina o iko. Sa tubu cake tikoga na itotogi, ka sa levu sara tikoga mai na ilavo meu na sauma.
NAOMI: Carlos, e rarawa na yaloqu niu rogoca qori.
CARLOS: Sa mai kauta na televiseni o dausolidinau. Keu na calata tale qo e dua na sausaumi, sa na mai kauta na iyaya kei na misini ni bisinisi.
MARIA: Carlos, e rairai sa lailai na nomu ilavo me taurivaki tiko.
CARLOS: iLavo taurivaki?
NAOMI: Oqo na ilavo e rawati mai kei na ilavo e vakayagataki ena nomu bisinisi. Ena gauna oqo, sa sega tu na nomu ilavo e rawati mai me saumi rawa kina na dinau.
CARLOS: Au a sega ni volivolitaki me vaka na kena au namaka. Eso na gauna a bera na noqu sausaumi. Era sa tubu tikoga na itotogi ka sa dredre sara kina meu sausaumi.
NAOMI: Carlos, oqori na vuna me na tiko taumada na nomu itukutuku ni taurivaki ilavo ni ono na vula ni bera nomu via dinau. O sa cakava beka e dua?
CARLOS: Sega.
NAOMI: Na itukutuku ni taurivaki ilavo ena vukei iko mo kila o na rawa ni sauma se sega na dinau ena veivula . E tiko beka na nomu itukutuku ni taurivaki ilavo ena vula rua sa oti?
CARLOS: E sega.
MARIA: Au na rawa ni kauta mai na noqu itukutuku ni taurivaki ilavo au sa cakacakataka tiko. Keirau rawa ni vakaraitaka vei iko.
NAOMI: Vinaka! Keirau na vukei iko mo cakava e dua na nomu itukutuku ni taurivaki ilavo. Oqo ena vukea mo kila ke o sa dinautaka tiko na levu ni ilavo dodonu.
Lesu tale ki na draunipepa 131
Jekelisi ni Va na Dodonu
Tarogi iko vakaoqo. Tikitaka na taro yadua o sauma ena “io.”
|
NA VA NA DODONU |
|---|
|
Dodonu ni iNaki? |
|
|
Gauna Dodonu? |
|
|
Dodonu ni Kena Lawa? |
|
|
Dodonu ni Levu ni iLavo? |
|
Pepa Cakacaka ni Lawa ni Dinau
Kauta tiko na Pepa Cakacaka ni Lawa ni Dinau ni ko sikovi ira na dausolidinau.
-
Tarogi ira na dausolidinau ena taro 1–4
-
Tarogi ira na dausolidinau ena taro 5-6
|
DAUSOLIDINAU #1: |
DAUSOLIDINAU #2: |
DAUSOLIDINAU #3: |
DAUSOLIDINAU #4: |
|---|---|---|---|
|
1. iLavaki: Na cava meu na solia se vakaraitaki vei iko (vei dausolidinau) meu dinau rawa kina? | |||
|
2. Gauna ni Sausaumi: Na gauna cava na imatai ni sausaumi? Ena veigauna cava meu na dau sausaumi tiko kina? Ena rawa beka ni dua na noqu ilavelave ni veigauna ni sausaumi? | |||
|
3. Totogi Ena tiko beka na ilavo soli se totogi keu sega ni sausaumi ena kena gauna? | |||
|
4. iSau Vakadodonu: Keu dinautaka e 100, 1000, se 10000 (digitaka e dua na ilavo oqo ni nomu vanua ka vakayagataka ki na dausolidinau yadua), ena vica beka na ilavo au na sauma niu sa saumalesu taucoko na dinau, oka kina na tubu, ilavo soli kei na so tale?. Keu sa dinau vakarauta me baleta e dua na iyautaukeni, me vaka, e dua na toa, ena vica beka na kena ikuri niu sa dinau? E vica beka meu na solia taumada? E vica beka e dua na sausaumi? Oqo beka e tubu vakatautauvata se na kena e lutu sobu? | |||
|
5. iSau Vakatikitiki: Na cava na balavu ni gauna me caka kina e dua na sausaumi? Ena vica beka au na vakayagataka meu gole kina vei dausolidinau meu sausaumi? | |||
|
6. iSau Dina ni Dinau: Na cava na isau dodonu kei na isau vakatikitiki taucoko? (Soqona vata na isau mai na taro 4 kei na 5.) | |||
iTukutuku ni Taurivaki iLavo ni Ono na Vula
Lavetaka na pepa cakacaka oqo ni taurivaki ilavo ki na nomu ivolalailai ni bisinisi. Vakayagataka e dua me baleta na dausolidinau yadua mo kila kevaka o rawa ni sauma na veika e gadrevi ena dinau ena vulici ena macawa oqo.
|
TAURIVAKI ILAVO | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Yacai Dausolidinau: | ||||||||
|
2 na Vula sa Oti |
Vula sa Oti |
Vula Oqo |
Vula Tarava |
Ka 3 ni vula |
Ka 4 ni vula |
Ka 5 ni vula |
Ka 6 ni vula | |
|
Levu Taucoko ni iLavo e Rawati Mai | ||||||||
|
Vakayagataki iLavo Tudei | ||||||||
|
Sausaumi ni Dinau | ||||||||
|
Vakayagataki iLavo Tale Eso | ||||||||
|
Levu Taucoko ni Tubu/Lusi | ||||||||
|
iLavo Me tekivu Kina | ||||||||
|
iLavo sa Tiko Rawa | ||||||||