Wase 13

Matabete, na Matanitu kei na Kaukauwa ni Kalou

Na matabete. …sa ikoya na kaukauwa bula.¹

Na Bula nei John Taylor

Kivei John Taylor, na matabete, me ikuri ni lewa me matataka na yaca ni Kalou, e tu talega na lewa kaukauwa me rawa ni vakavatukanataki kina e vuqa na veika uasivi. E vakatavulica ni o ira na italai vakamatabete e dodonu me ra cakacakataka na vakayagataki ni matabete ka qaravi ira na tani e na vakadewataki ni inaki savasava ni Kalou. E vakauqeti ira na vakaitutu ni matabete me ra qarava nodra itavi ka gumatuataka nodra ilesilesi, e kaya “na ivakavuvuli se dikoni ka vakayacora nona itavi e uasivi cake sara nona dokai mai na dua na peresitedi se dua vei ira na le tinikarua ka sega ni vakayacora nona itavi.”²

O Peresitedi Taylor e raica rawa ka taleitaka talega na nodra lewa o ira era vakayagataka nodra matabete me qaravi koya kei na nona vuvale. Noda doka e na yalomalua na lewa ni matabete e vakaraitaki mai na italanoa ni luvena o Mosese W. Taylor nona a talanoataka baleta e dua na yakavi bogi e nodratou itikotiko na Taylor e na nodra veisiko yani na dauveituberi ni vuvale. “Dua vei rau na cauravou e yabaki tinikaono,” e nanuma lesu o Taylor lailai, “e na bogi o ya e veiliutaki kina o koya. E a kacivi ira vata taucoko mai na vuvale o tamana qai tukuna vei rau na dauveituberi ni keitou sa tiko taucoko qai kaya: ‘Keitou sa tiko e ligamuni ka waraka nomuni ivakaro.’”

E a tarogi Peresitedi Taylor na cauravou kevaka eratou dau masumasu vakavuvale ka masumasu yadudua, kevaka eratou dau caka vinaka vei ira na tiko vakavolivoliti iratou, la’i lotu wasoma, ka veitokoni vei ira na daunilewa e na Lotu. “E a sauma yadudua na veitaro oqo o tamaqu e na yalomalua me vaka sara ga e saumi taro tiko na gone lailai duadua e na vuvale. Ni rau sa tinia oti na dauveituberi nodrau itavi, erau a qai kerei tamaqu me solia vei rau e so na ivakaro.

“E a kaya vei rau nona taleitaka nodrau yalodina ka vakavinavinakataka na nodrau mai veisiko ka uqeti rau me rau dau mai sikova na vuvale vakawasoma baleta e raica rawa na vinaka uasivi e tu vua e dua na turaga ka taura tu na itutu ni matabete—sa ikoya na kaukauwa ni Kalou—ka rawa ni yaco e na nona vuvale, e tukuna vei rau ni sega ni dua na itutu e na lotu me rawa ni vakayacora na vinaka uasivi me tautauvata kei na dua na dauveituberi. E kaya me rau dau qaqarauni vinaka vei iratou na luvena ka vakasalataki iratou me vaka e dua na tama.

“‘Au sega ni dau tu e vale e na veigauna,’ e kaya, ‘na noqu ilesilesi vakalotu e kauti au tu vakayawa e veigauna ka’u sa rere ni na sega ni wasoma nodra vakasalataki vakavinaka na luavequ, de ra na qai lako tu vakaveitalia.’”³

iVakavuvuli nei John Taylor

Na Matabete sa ikoya na kaukauwa ni Kalou.

Na cava na matabete? Au na sauma vakalekaleka ni sa ikoya na matanitu ni Kalou, na vanua cava ga e vuravura se mai lomalagi, mai na kaukauwa oqori, galala ni digidigi, se ivakavuvuli ni veika taucoko sara era lewai e vuravura kei lomalagi, mai na kaukauwa oqori ni veika taucoko sara era na tauri cake ka tokoni. E lewa na veika taucoko sara—e liutaka na veika taucoko sara— e tokona na veika taucoko sara—ka vakaitavi e na veika taucoko sara ni kalou kei na dina era veitokani vata kaya. Sa ikoya na kaukauwa ni Kalou e vakatala na kila ka mai lomalagi vata kei ira na tamata e na vuravura, ia e na gauna eda sa tadu yani kina e na matanitu selesitieli ni Kalou, eda na kunea na uasivi ni lewa matau kei na veimaliwai vinaka ka tu e kea, baleta ni tiko kina na ituvatuva matau, na uasivi ni lewa matau ni matanitu e vakayacori tiko, kei na gauna se evei na vanua cava ga e vuravura e vakatoroicaketaki tiko kina na ivakavuvuli oqori, e wasewasei e na kena vakatetei kei na kena cakacakataki, na kena wasewasei oqori era sa kauta mai kina na veivakalougatataki kei na vakabulai kei na vuvale vakatamata. E na gauna me sa qai vakarabailevutaki kina vakalevu na qaravi ni matanitu ni Kalou, kei na nona a masu o Jisu, ka vakatavulica vei ira nona tisaipeli, e sa saumi mai, kei na lako mai ki vuravura na matanitu ni Kalou, me caka na lomamuni e vuravura me vaka sa caka tiko mai lomalagi [raica Maciu 6:10], e na gauna o ya, yalo vakcegu, veimaliwai vinaka, kei na duavata e na yaco.⁴

[Matabete] sa ikoya…na ivakavuvuli kei na kaukauwa ni [Kalou] e vakamatautaka, lewa, vosataka ka qarava Nona cakacaka, Nona vuravura, Nona ivakavuvuli, Nona kaukauwa, Nona kila ka, kei na veika taucoko sara era vakarurugi Vua ka tiko e cake Vua, vata kei na kena me na cakava o Koya.⁵

Na kaukauwa ka vakatikori mai na matabete sa ikoya na kaukauwa ni Kalou, ni sa ikoya na ulu ni matabete…; ka sa ikoya na ivakavuvuli oqo e vakayacori rawa kina na cakacaka taucoko ni Kalou, e na vuravura se mai lomalagi; kei na dua ga na veivakatikori ni kaukauwa mai na matabete e vuravura sa ikoya na kaukauwa mana mai na matabete ni lomalagi kei na levu ga ni matabete e vuravura me yaco me ra tautauvata me vakataki ira na matabete mai lomalagi na kena levu ni kaukauwa qo eda na taukena.⁶

Na matabete ka ra bula tu e vuravura era talai mai lomalagi.

Na Kalou e a tuva e dua na matabete, na matabete o ya e vakatulewa e na veika taucoko sara me baleta na vuravura kei na lomalagi; e dua na kena iwase e tiko mai lomalagi, dua tale na kena iwase e na vuravura; erau veitokoni vata e na kena tarai cake o Saioni, na nodra vueti na mate kei ira na bula, kei na kena yaco mada “na gauna e na caka tale me vinaka kina na ka kecega;” [raica Cakacaka 3:21] me vaka ni ra sa veivolekati e na duavata, e yaga ka sa dodonu me dua na veitaratara e na kedrau maliwa e dua kei na dua tale, kei ira era tiko e vuravura e dodonu me ra ciqoma na ivakaro mai vei ira ea tiko mai lomalagi, ka ra buta vinaka tu vata kei na veika vakavuravura vaka talega kina na veika vakalomalagi, me vaka na nodra sa kila ruarua tu, ni ra a vakaitavi e na matabete vata ga e na vuravura.⁷

Sa ikoya na veisau kei na veitaratara ni matabete mai lomalagi e solia na kaukauwa, bula, kei na kaukauwa me vakaraitaka vei ira na matabete bula e vuravura, ke a sega o ya era sa na mate ka rusa vaka na tabanikau: ia kevaka e dua na turaga e tu vua na bula, se kaukauwa, sa ikoya sara ga na kaukauwa kei na bula ni matabete, ruarua e na lomalagi kei na vuravura; kei na kena vaqarai ka sega, e na vaka na uciwai ka vakasaqaqara wai ni sa maca na ivurevure, se tautauvata kei na tabanikau ka vaqara bula e na gauna sa mucu kina na tolona mai na wakana: kei na noda tukuna e dua na lotu me sega na kena matabete sa ikoya noda tukuna e dua na ka ni sega—a ivurevure ni wai mamaca, na vunikau mate ka rusa yani.⁸

E sega ni dua na tamata me [rawa] ni veidusimaki e na matanitu oqo. E sega ni rawata vakavo walega me tiko vata kei koya na Kalou kei na nodra yasana na qase ni isireli. Ia ni tiko vata kei ira o koya e na nodra yasana, na veika taucoko sara era na toso vakadodonu, kei na kila ka kei na ivakaraitaki ni Kalou e na sovaraki mai. E na vakatakilai na nona lawa kei na ivakavuvuli ni dina e na tubu cake; se e sega ni matanitu ni Kalou. Ia o keda taucoko sa naoda itavi me da vakamalumalumutaki keda e na mata ni Kalou, ka vakasaqara na veidusimaki nei koya sa Cecere sara. …

E dua tiko na ivakavuvuli ka veitokani vata kei na matanitu ni Kalou ni raica rawa na Kalou e na veika taucoko sara, ka raica rawa na matabete e na veika taucoko sara, kei ira era sega ni cakava e daumaka me ra veivutuni se era na sega ni rawa me ra toso cake; au tukuna vei keumni oqori e na yaca ni Turaga. Kakua ni nanuma ni o sa vuku ka ni rawa mo cakava ka vakalecalecava na matabete, e sega ni rawa mo cakava. Na Kalou e dodonu me cakava, vakamatautaka, vosataka, ka tucake me ulu, kei na tamata taucoko e na nona itutu. Na kato ni Kalou e sge ni yaga me tu vakadua [raica 2 Samuela 6:3; 6–7], vakabibi mai vei ira na tamata sega ni nuitaki, sega na ivakatakilai ka sega na kila ka ni matanitu ni Kalou kei na kena lawa. E sa dua na cakacaka uasivi eda sa vakaitavitaki keda tiko kina, ka sa ikoya sara ga noda vakarautaki keda e na cakacaka ka tu e matada, ka me da vakadinadinataka na Kalou, nona kaukauwa, nona lawa kei na nona matabete ena veika taucoko.⁹

Eda vinakata me da dauveiqaravi ni Kalou e na gauna oqo kei na gauna taucoko ni vuravura tawamudu era na lako mai. Eda sa tekivutaka, ka da na tovolea mai na veivuke ni Kalou kei na rarama ni Nona Yalo Tabu, kei na ivakatakila ni na solia o Koya vei keda e na veigauna—eda na tovolea me da cakava ka cakava vata kei ira na Matabete e na vurvaura tawamudu e na vuravura qo se mai lomalagi. Eda na cakava me yacova ni sa rawa na cakacaka e a tuvana na Kalou ka vinaka e na vuravura oqo, ka ra vakabulai na bula kei na mate me yacova mai qo ni rawa me ra vakabulai me vaka na lawa tawamudu ka tu mai lomalagi, me vaka talega na ivakaro nei koya sa Cecere sara. …

Au tomana tu ga noqu dau tukuna, “O ikemuni na Kalou, ni liutaki au e na gaunisala dodonu: O ikemuni na Kalou, ni taqomaki au mai na veicala kecega; O ikemuni na Kalou, au dravudravua, sega ni kaukauwa, malumalumu, tamata lakosese, vakavolivoliti tu e na malumalumu kei na veitemaki. Au gadreva Nomuni veivuke e na siga taucoko. O ikemuni na Kalou, ni vukei au.” Oqori na noqu vakanananu, kei na vakanananu ni taciqu e na mataveiliutaki taumada, kei na Lewe Tinikarua kei ira tale e so. Keimami nanuma ni keimami gadreva na veivuke nei koya sa Cecere sara. Keimami na tovolea me keimami yalomalua, ka yalodina ka maroroya na veiyalayalati. Ia kevaka keimami vakarorogo ki na ivakasala ka muria na lawa ni Kalou, ka cakava e ligada na veika e vinakata o Koya, e na vukei keda o Koya ka vakalougatataki keda, ka na vakalougatataki Saioni o Koya ka taqomaki Isireli.¹⁰

E soli na Matabete me rawa ni da tara cake kina na Saioni.

Na cava e solia vei keda na matabete oqo? Me rawa kina vei kedaa me da rawata na kena tara cake ko Saioni na koro ni Kalou. Na cava e baleta? Me muduki kina na cala kei na qito duka, bula dukadukali, lasulasu, butabutako, lawaki ca, kocokoco vata na veimataqali ivalavalaca, me vakauqeti talega na vakabauta, dau vakarorogo, loloma cecere, savasava, loloma vakaveitacini, yalodina, bula dodonu, yalododonu kei na veika kece ka sa tuvani tu e na bula vakalou kei na veidokai vakatamata ka me rawa ni da dina ka matataka vakadodonu na Kalou ko Tamada eke e na vuravura, me rawa ni da vulica ka kila nona lewa ka kitaka; ka me caka na lomamuni e vuravura me vaka sa caka tiko mai lomalagi.¹¹

Me da rawata na inakinaki oqo—me taqomaki na ibulibuli e na kena a buli taumada kei na kena irairai vinaka kei na kena vakayacori na inaki ni kena a buli—me vueti, maroroi, bula vakalou, ka vakalagilagia na tamata—me maroroi ka vueti na mate, kei ira na bula, kei ira taucoko era na vakabulai me vaka na kena lawa, sa ikoya na ituvatuva ka inaki ni kena tauyavutaki na matabete e vuravura e na veisiga e muri. Sa ikoya na inaki ni kena vakayacori na ka e a sega ni caka—me rawa ni maucokona na cakacaka ni Kalou—na gauna ni vakavinakataki ni veika taucoko sara me caka, kei na, kena semati vata na matabete tawamudu mai lomalagi (e na sega ni rawa me da vakavinakataki sara ke sega ko ira; io e na sega ni rawa me ra vakavinakataki sara ko ira ke sega ko ikeda), e rawa me da kauta mai na veika taucoko era tu e na vakasama ni Kalou, se tukuna mai na yalo ni Kalou, e na gusudra na parofita yalosavasava mai na ivakatekivu kei vuravura…

Na matabete kece mai lomalagi era duavata kei keda e na kena vakavotukanataki na inakinaki oqo, me vaka ni ra lewai mai na ivakavuvuli vata ga, e na vakadinadinataki mai na noda cakacaka— de mani dua tiko na veivuke mai lomalagi ka na ciqomi mai lomalagi noda veivuke, kei na lewa ni Kalou (me vaka noda vakasama) me caka na lomamuni e vuravura me vaka sa caka tiko mai lomalagi. Sa ikoya oqo na ka me da vulica, kei na ka oqo e dodonu me da cakava me vakayacori kina noda ilesilesi ka solia lesu noda cakacaka me ciqomi e na mata ni Kalou kei na agilosi yalosavasava, ka vaka talega kina e matadra na tacida tagane, ka da veitokani vata e na matabete ni matanitu ni Kalou e vuravura.¹²

Na inaki oqo era vakatikori kina na matabete e na lotu, me samaki, cukiraki vakavolivolita ka vakasuasuataki, me vakavulici na ivakavuvuli dodonu, me vakatoroicaketaki kina na lawa ni matanitu ni Kalou, me valuta na tevoro, ka maroroya ka tokona na veiliutaki e na lotu nei Karisito e vuravura. E sa noda itavi taucoko me da cakacaka vata ka vakaduria e dua na iwasewase vakaitamera…e dua na mataivalu vakaitamera [se isoqosoqo matau], ka ra yalataka na yalodina ki na matanitu ni Kalou; ka qai toso tu na veika taucoko e na vakadirorogo, yalomalumalumu, ka rawarawa, e sa na qai lailai sara ga kina na leqa.¹³

E soli mai na matabete me vakalougatataka na vuvale vakatamata.

Na Matabete e a soli mai me vakalougatataka na vuvale vakatamata. Era veitalanoataka na tamata me vaka sara ga me yaga ga vakatabakidua ki na tamata yadua. Na cava e a tukuna o Eparama? “Sa soli vei iko kei ira na nona kawa”—na cava? Au na vakatikora na veivakalougatataki vei iko. Io, sa rauta vinaka na vanua e sa lakova. Ia, “vei iko kei ira na nomu kawa, au sa yalataka kina oqo ni na tiko ga vei kemudou me tawamudu; raica era na kalougata na vuvale kecega e vuravura.” [raica Eparama 2:11.] Me da vakatikora na loloma, kevaka eda vu mai vei Atama, me da vakatotomuria na we ni yavana ka cakava na veika e veiganiti kaya na vosa ni yalayala, na gagadre me da vukei ira na bula kei ira na sa mate, ka vakasaqara me da vakalougatataka ka me yaga, vakacerecerea ka laveti ira cake taucoko era tu volivoliti keda; me rawa vei keda noda marautaka vata taucoko ka bula vakalou mai na ivakavuvuli vata ga e a vakatakilai me yaga vei ira na tamata kecega. …

Kevaka au a Bisopi—au sega ni kila na ka me’u na cakava, ia au kila na cava e dodonu me’u cakava. E dodonu me’u nanuma ka kaya, iTamaqu, ko ni sa biuta mai vei au e vica na yalo me’u qarauna nodra gagadre vakayago, ka tosoya cake talega nodra tiko vinaka vakayalo, ka raica me ra vakaroti vakavinaka e na veilawa ni bula; vukei ira talega me’u vakavulici ira na dauveituberi ka ra lako wavokiti ira na tamata, me rawa ni ra vakasinaiti e na Yalo Tabu ka lako yani ka veivakalougatataki me yaga vei ira na tamata, o ya vata kei na nodra veivuke na taciqu e rawa me’u sa iVakabula e na kedra maliwa. Sa ikoya qori na sala e dodonu me- ’u vakananuma ka sa ikoya talega qori na ka e dodonu me’u cakava. Ni oti o ya, kevaka me’u a dua na bete, ivakavuvuli se Dikoni, ka’u lako wavoki tiko me’u veivakavulici e na kedra maliwa na tamata, au na vinakata me’u qarauna nodra tiko vinaka.¹⁴

[E kaya o Jisu], “Saimoni na luvei Jona, ko sa lomani au se segai? A sa kaya vua, Kemuni na Turaga, ko ni sa kila ni’u sa lomani kemuni.” Kevaka ko sa lomani au, kevaka ko sa noqu itokani ka noqu tisaipeli, “Vakani ira na noqu sipi.” E a sega ni dredre na kena caka o ya; e a kacivi e na inaki o ya. “E a kaya tale vakarua vua, Saimoni, na luve i Jona, ko sa lomani au se sega? A sa kaya vua ko Jisu, Vakani ira na noqu sipi.” Ia na ikatolu ni gauna e a taroga na iVakabula na taro vata ga o ya vei Pita, e na nona sauma o Pita e na kena isau vata ga e liu, e a kaya vua, “Vakani ira na noqu Sipi.” [raica Joni 21:15–17.] Na cava na itavi ni Apositolo; na Peresitedi ni iTeki, o ira na Bete Levu, na Le Vitusagavulu, vakabibi ga vei ira era veiliutaki raraba? Kevaka me a tiko eke o Jisu, e na kaya vei iko mo biuta vakatikitiki nomu veika tawa yaga, lialia kei na malumalumu, ka vakaitovotaki iko me vaka na tagane kei na Yalododonu ka lako mo cakacaka ka “vakania noqu Siipi.”¹⁵

Na Kalou e solia na kaukauwa vei ira era gumatuataka na matabete.

Kevaka eda kilai keda kei na noda itutu, e dodonu me liu taumada, na matanitu ni Kalou ka qai muri o keda. Kevaka e rawa me da vulica ka rawata e dua na ka lailai, e na rairai tukuna beka vei keda na Turaga me da cakava e dua na ka levu cake sara, baleta ni da sa vakavakarau tu me kitaka…Kevaka eda tamata ni Kalou kei na nona vakadinati keda ni da rawa ni vakayacora na veinaki uasivi oqo, me da na cakava vakalevu cake tale mai na keda eda sa cakava oti, ka dodonu me da makutu ka talairawarawa e na ka e tukuni e na Yalo ni Turaga kei ira na nona italai o koya eda a vakacolata kina. Kevaka eda cakava qo, eda na marautaka ka taleitaka na veicakacaka taucoko sara eda vakaitavitaki keda kina, na vakacegu e na vakatulewa e lomada kei na vakacegu ni Kalou e na tudei e na noda veivale, e na yavavala mai e buradelada na Yalo ni Kalou, eda na vakasinaiti e na reki ka mamarau e na veisiga kece ka bogi e na vaka tu kina me yacova na otioti na gauna oqo e na itukutuku kei vuravura. Au sega ni kila rawa tale e dua na sala me vakayacori rawa kina na cakacaka kece oqo, e na veivakavulici duadua ga ni Turaga, kei na inaki o ya e sa tuvana kina na nona matabete tabu.¹⁶

E na levu ni itavi era vakacolati kina na bete, dauveituberi, kei ira na dikoni, kei ira e vakalailai na matabete me vakataki ira na lewenilotu tale eso. Ni sa sega ni vakayacora na nodra itavi, na cava e na yaco kina? Era na lako na tamata ki vei ira na le tinikarua, se ki na Mataveiliutaki Taumada; era siviti ira na vakaitutu ka dodonu me ra veiqaravi, sa na yaco na lomatarotaro kei na veiklecayaki; kei na gauna vakamareqeti e sa vakamaumautaki;…kei na veika kecega qo e vinakati ga kina na tamata me kila na nona itavi ka vakayacora.

Ia mai na noda veiqatitaka tiko na veika lalai na cava e na yaco vei keda? Sa yali tiko yani na noda itavi; eda sa guilecava ni matanitu oqo e a tauyavutaki e vuravura ka kena inaki na kena vakaraitaki na bula savasava kei na lawa ni lomalagi e na vuravura, kei na nodra vakalougatataki na tamata kei na noda vakabulai na bula kei ira era sa mate. Eda sa guilecava na vu ni noda lako mai ki ke, kei na vuna e a tauyavutaki kina na matanitu ni Kalou. E sega ni baleti iko taudua se o au se o cei tale; sa ikoya me taleitaki e na vuravura kei na vakabulai ni tamata. E sa namaki tu vei keda, o keda vakayadua, me da vakayacora na dui itavi kei na veika eda vakacolati kina. Kevaka eda vakaweleweletaka, e sega li ni da cala e mata ni Kalou? E na lako mai evei na dredre ka tu e na keda maliwa? Au a sa tukuna e na vuqa na gauna baleta nodra sega ni vakayacora tiko na nodra itavi na matabete, era sega ni qaqarauni ka yalodina.¹⁷

Au sa raica e so e na noqu dau lako tu, o ira, ka ra, era vaka na tisaipeli makawa i Jisu, era vakaraitaka na vakaitamera ni gadreva tu na kaukauwa, ka taukena e dua na gagadre sega ni vakaiyalayala me ra kila se ko cei sa levu cake vei ira. Oqo e sa rui lialia, na dokai e sega ni lako mai ena itutu, ia mai vua e dua na tamata ka gumatuataka nona itutu kei na ilesilesi. Kevaka me dua na veidokai e lako mai se basika mai e na matabete, e lako mai vua na Kalou, e sega ni yaga vei keda me da dokadokataka e dua na isolisoli ni sega ni da vakaitavitaki keda e na isolisoli, e na noda ciqoma ga. Kevaka e lako mai vua na Kalou, e dodonu me nona na lagilagi ka sega o keda, kei na noda gumatuataka na noda ilesilesi sa ikoya na sala duadua ga se icakacaka e rawa ni da rawata kina na dokai kei na veivakayarayarataki.¹⁸

Vakatutu ni Vuli kei na Veivosaki

Na cava na matabete ni Kalou? Na veivakalougatataki cava e vakarautaki tu vei keda mai vei ira na matabete?
Na cava e rawa ni cakava na lewe ni vuvale yadua me vakaukauwataki kina na kaukauwa ni matabete e na lomanivale?
Na cava e rui bibi kina vei ira na vakaitutu na matabete me ra ciqoma e veigauna na veidusimaki mai vua na Turaga?
E rawa ni veivuke vakacava na matabete “me vueti, maroroi, bula vakalou, ka vakalagilagia na tamata?”
E rawa vakacava na veivakalougatataki vei iko kei ira na wekamu mai na kena vakayagataki vakadodonu na matabete? E rawa vakacava vei ira na marama me ra wasea na veivakalougatataki ni matabete?
Na gauna donu cava so me ra veiqaravi kina na matabete e na nomudou itikotiko? Na cava era rawa ni cakava na vakaitutu e na matabete me ra vukea kina na veilomanivale ka ra sega tu na kena matabete?
Wilika na V&V 84:33–34. Na cava na kena ibalebale me vakalevutaka e dua na ilesilesi vakamatabete? Na cava na kena ibalebale me vakalevutaka e dua na ilesilesi cava ga e na loma ni Lotu? Na veisala cava e rawa ni da vukei ira kina e na noda tabana se tabana levu ka ra tovolea tiko me ra vakalevutaka nodra ilesilesi?

iVolanikalou me Salavata:1 Koronica 4:20; 1 Timoci 4:12–16; Jekope 1:18–19; V&V 58:26–28; 84:18–21, 26–27, 33–34; 107:99–100