Upoko 21
Ngā Tikanga Tapu
He aha ngā mea e taea ai e ngā tāne me ngā tamariki tāne te mahi ki te tohungatanga?
Mā te Tohungatanga, Ka Ōrite te Mana i Ngā Tāne ki te Mana i a Ihu ki te Mahi i Ngā Tikanga Tapu
He momo mahinga tapu ngā tikanga tapu kua whakahaeretia e rātou e mau nei te mana o te tohungatanga. Ko te rumakitanga, ko te whakaūnga, ko te whakapānga o ngā ringa ki te hunga māuiui hei whakaora i a rātou, ā, ko te whakapainga hoki o te hakarameta ētahi o ngā tikanga tapu.
I a Ihu e ora ana i te ao, i mahi Ia i ngā tikanga tapu hei āwhina i ngā tāngata. Nāna te hunga māuiui i whakaora, ā, nāna te hunga matapō kia kite ai. Nāna te hunga turi kia taea ai te rongo, ā, i whakaorangia mai anō e Ia te hunga mate. I hoatu Ia i te hakarameta ki Āna kaiaru.
Kua hoatungia e Ihu te kaha me te mana ki te mahi i ngā tikanga tapu ki ngā tāne e mau nei te tohungatanga. Ka taea e ngā tāne me ngā tamariki tāne tōtika te mahi i ngā tikanga tapu. Ka mahi rātou i ngā tikanga tapu hei manaaki i a tātou, ā, hei āwhina hoki i a tātou kia meinga ai pērā ki tō tātou Matua i te Rangi. Ka āwhina ngā tikanga tapu i a tātou ki te whakarite i a tātou anō kia hoki atu ai ki Tōna taha noho ai.
Nō te mea kua hoatungia e Ihu te tohungatanga ki ngā tāne i tēnei rā, ka taea e tātou te whiwhi i ngā manaakitanga maha i ō tātou nei oranga. Ka taea e tātou te rumaki, te whiwhi i te takohatanga o te Wairua Tapu, ā, me te whakahīri ki ō tātou whānau mō āke tonu atu.
Me whakaako ngā tumuaki o ngā kōrama i ngā mema o ō rātou kōrama me pēhea te mahi i ngā tikanga tapu. Mehemea me mahi tētahi tāne e mau nei te tohungatanga i tētahi o ngā tikanga tapu, ēngari kāore ia i te mōhio me pēhea te mahi, me pātai atu ia ki te tumuaki o tōna kōrama ki te whakaako i a ia.
Hei Matapaki
-
He aha te take e mahia ai ngā tikanga tapu?
I whakaritea tuatahitia ai a Ihu i te hakarameta i te Hapa Whakamutunga me Āna Āpotoro.
E Mahia Ana ngā Tikanga Tapu hei Āwhina i a Tātou
Rumakitanga
Ko te rumakitanga te tikanga tapu tuatahi o te rongopai o Ihu Karaiti. I mua i te rumaki, me whakapono tuatahi ngā tāngata ki a Ihu, me rīpenetā i ō rātou hara, ā, me hiahia hoki ki te mahi i ngā mea i whakaakongia e Ihu.
Ko ngā tāngata anake e mau nei te tohungatanga e āhei ana te rumaki i ētahi atu. Kia rumakina ai tētahi i tētahi, me whakaae ia e tōna pīhopa, te tumuaki rānei o tōna peka. Ka heke iho te kairumaki rāua ko te tangata ka rumakina ki roto i te wai. Ka karanga te kairumaki i te ingoa o te tangata e rumakina ana, ā, ka tuku i tētahi inoi poto. Kātahi ka rumaki ia i te tangata ki te wai, ā, ka kukume ake anō i te tangata, wahine rānei ki waho i te wai.
Ko tēnei te inoi ka takina e te kairumaki: “Kua whakamanaia ahau e Ihu Karaiti, ka rumakina koe e ahau i runga i te ingoa o te Matua, o te Tama, o te Wairua Tapu. Āmine.”
Hei Matapaki
-
He aha te tikanga tapu tuatahi o te rongopai o Ihu Karaiti?
Te Hoatu i te Takohatanga o te Wairua Tapu
I muri i te rumakitanga o tētahi tangata, ka whakapāngia ngā ringaringa o ngā tāne e mau nei te Tohungatanga o Merekihereke ki tōna māhunga, ā, ka tuku inoi motuhake tētahi o rātou. I roto i taua inoi, ka whakaū rātou i taua tangata hei mema o Te Hāhi o Ihu Karaiti o te Hunga Tapu o Ngā Rā o Muri Nei, ā, ka kī hoki ki a ia, “Whiwhia te Wairua Tapu.” Ko te tikanga o tēnei, ka whiwhi taua tangata rā i te tika kia ārahina ai e te Wairua Tapu i ngā wā katoa, mehemea e pono ana te ū o taua tangata ki te mau ki ngā whakahaunga o Ihu. Ko tēnei takohatanga o te Wairua Tapu te tikanga tapu tuarua o te rongopai o Ihu Karaiti. Kātahi ka manaakitia te tangata i rumakina ai e te tāne e inoi ana e ai ki te ranga wairua o te Wairua Tapu. Me whakaae te pīhopa, te tumuaki rānei o te peka kia hoatungia ai te takohatanga o te Wairua Tapu.
Hei Matapaki
-
Ko wai e taea ana te hoatu i te takohatanga o te Wairua Tapu?
Tikanga Whakamanatanga ki te Tohungatanga
He momo tikanga tapu te hoatutanga i te tohungatanga ki tētahi tāne. Me mahi e tētahi atu tāne e mau nei te tohungatanga. Me whakaae te pīhopa, te tumuaki o te peka rānei ki te whakamanatanga ki te Tohungatanga o Ārona, ā, me whakaae hoki te tumuaki o te pou ā-rohe i te whakamanatanga ki te Tohungatanga o Merekihereke. He hōnore nui mō tētahi tāne, tētahi tamaiti tāne rānei ki te whiwhi i te tohungatanga. Ka mau rātou i te tohungatanga mō āke tonu atu mehemea e pūmau ana ki ngā mea i kī taurangi ai rātou i te whiwhinga i te tohungatanga.
Hei Matapaki
-
Ko wai e taea ana te hoatu i te tohungatanga ki ētahi atu?
Te Hakarameta
Ka inoi tētahi e mau nei te tohungatanga ki te whakapai i ētahi taro me te wai. Kātahi ka hoatungia e ia, e tētahi atu tangata rānei e mau nei te tohungatanga, i tētahi wāhanga paku o te taro kia kai ai, ā, me tētahi kapu iti rawa o te wai kia inumia ai, ki ngā mema o te Hāhi. Kua karangahia tēnei ko te hakarameta. He tikanga tapu te hakarameta.
He tohu te taro me te wai mō te kikokiko me te toto o Ihu. Ka āwhina ērā i a tātou kia maumahara ai, i whakahere* Ia i Tōna oranga mō tātou. Me maumahara tātou i Tōna aroha mō tātou. Me tuku whakamoemiti tātou, i te mea Nāna te huarahi mō tātou kia taea ai te whakamurua i ō tātou hara, ā, e ora ai anō hoki i te taha o tō tātou Matua i te Rangi.
Ia wā kai ai tātou i te hakarameta, ka mea anō tātou i ērā i kīa taurangitia ai e tātou ki tō tātou Matua i te Rangi i te wā i rumakina ai tātou. Ka kī taurangi anō tātou ka maumahara i a Ihu i ngā wā katoa, e ngākaunui ana kia karangahia ai tātou mā Tōna ingoa, ā, ka mau hoki ki Āna whakahaunga i ngā wā katoa. I mua i tō tātou kai i te hakarameta, me rīpenetā tātou i ngā hē i mahia e tātou, ā, me maumahara hoki ki ō tātou kīanga taurangi i mahia e tātou.
E kī taurangi ana tō tātou Matua i te Rangi ki a tātou, mehemea ka mahi tātou i ngā mea i kī taurangi ai tātou, ka tono Ia i te Wairua Tapu kia noho ai ki tō tātou taha i ngā wā katoa.
Te Whakapaitanga o te Taro
Kua homai e Ihu he inoi motuhake mō te hakarameta. Ko tēnei te inoi mō te taro:
“E te Atua, e te Matua Ora Tonu, e inoi ake ana mātou ki a koe i runga i te ingoa o tāu Tama o Ihu Karaiti, kia whakapaingia kia whakatapua tēnei taro mō ngā wairua o te hunga katoa e kai ana, kia kainga e rātou hei whakamaharatanga ki te tinana o tāu Tama, me te whakaatu atu ki a koe, e te Atua, e te Matua Ora Tonu, e whakaae ana rātou kia mau ki runga ki a rātou te ingoa o tāu Tama, ā ka mahara tonu ki a Ia, ka pupuri i āna whakahaunga i homai nei e ia ki a rātou; kia noho tonu ai tōna Wairua i a rātou. Āmine.”
Te Whakapaitanga o te Wai
Ko tēnei te inoi mō te wai:
“E te Atua, e te Matua Ora Tonu, e inoi ake ana mātou ki a koe i runga i te ingoa o tāu Tama o Ihu Karaiti, kia whakapaingia kia whakatapua tēnei wai mō ngā wairua o te hunga katoa e inu ana, kia meatia e rātou hei whakamaharatanga ki ngā toto o tāu Tama, i whakahekea nei mō rātou; kia whakaatu atu ai rātou ki a koe, e te Atua, e te Matua Ora Tonu, ka mahara tonu rātou ki a Ia, kia noho ai tōna wairua i a rātou. Āmine.”
Hei Matapaki
-
He aha te hakarameta?
-
Me whakaaro tātou mō te aha i te wā e manaaki ana, ā, e tohatoha ana ngā kaipupuri tohungatanga i te hakarameta?
-
He aha ngā mea e kī taurangi ai tātou i a tātou e kai ana i te hakarameta?
Te Manaaki i ngā Tamariki
Ka taea e ngā tāne e mau nei te tohungatanga te manaaki i ngā pēpi, kia torutoru wiki nei pea i muri i te whanautanga mai o te pēpi. Me whakaae tuatahi te pīhopa, te tumuaki o te peka rānei ki tēnei. Ka taea e te pāpā o te tamaiti te manaaki i te pēpi mehemea e mau i a ia te Tohungatanga o Merekihereke. Ki te kore ia e mau te Tohungatanga o Merekihereke, tē taea e ia te manaaki i te pēpi te tū porohita rānei i te taha o ngā tāne e manaaki ana i te pēpi. Ka taea e ia te pātai atu ki tētahi tāne e mau nei te Tohungatanga o Merekihereke kia manaakitia ai te pēpi. Ko te pāpā, ina mau nei te Tohungatanga o Merekihereke, ā, e whaipai ana, ko tētahi atu tangata rānei e mau nei te Tohungatanga o Merekihereke, ka pupuri i te pēpi i ōna ringa, ā, ka tuku inoi e tautokohia ana e ētahi atu e mau nei hoki te Tohungatanga o Merekihereke. I roto i te inoi, ka whakahua i te ingoa o tō tātou Matua i te Rangi, ka kī ia e mahia ana te tikanga tapu mā te mana o te Tohungatanga o Merekihereke, ā, ka hoatu ki te pēpi i te ingoa i kōwhiria ai e ngā Mātua. Kātahi ka manaaki ia i te pēpi e ai ki ngā whakaaro ihiihi a te Wairua Tapu.
Hei Matapaki
-
Ka aha tētahi tangata e mau nei te Tohungatanga o Merekihereke i te wā e manaaki ana ia i tētahi pēpi?
Te Manaaki i te Hunga Māuiui
Ina māuiui haere te tangata, ka taea e ia te pātai atu ki tētahi tāne e mau nei te Tohungatanga o Merekihereke kia manaakitia ia. Tuatahi, ka whakawahi tētahi kaipupuri tohungatanga i te tangata māuiui. Ka pērā ia mā te āta tāringi i tētahi wāhi paku o te hinu kua whakatapua ki te māhunga o te tangata, ā, kātahi ka whakapā i ōna ringa ki te māhunga o te tangata me te tuku i tētahi inoi motuhake. I muri i tēnei, ka whakapā ngā kaipupuri tohungatanga i ō rātou ringa ki te māhunga o te tangata, ā, ka hīria te whakawahinga, ka manaakitia hoki e tētahi o rātou e ai ki te ranga wairua o te Wairua Tapu. He tokomaha ngā tāngata kua piki ō rātou nei oranga, kua whakaorangia hoki i o rātou māuiuitanga nā te whiwhi i tēnei manaakitanga tohungatanga. He tikanga tapu te manaakitanga o tētahi tangata māuiui.
Kua whakatapua te hinu e whakamahia ana motuhake nei ki te whakawahi i te hunga māuiui mā tētahi atu tikanga tapu. Kia whakatapua ai te hinu, ka pupuri tētahi tāne e mau nei te Tohungatanga o Merekihereke i tētahi wāhanga o te hinu i tētahi ipu tūwhera, ā, ka taki i tētahi karakia motuhake.
Ehara i te mea me whai whakaaetanga tuatahi tētahi tāne e mau nei te Tohungatanga o Merekihereke e tētahi pīhopa, tētahi tumuaki o te peka, tētahi tumuaki o te pou ā-rohe rānei kia mahi i tēnei tikanga tapu.
Hei Matapaki
-
Ka taea e wai te manaaki i te hunga māuiui?
Ka Taea e Tētahi Matua te Manaaki i ngā Mema o Tōna Whānau
Ka taea e tētahi Matua e mau nei te Tohungatanga o Merekihereke te manaaki i ngā mema o tōna whānau. Ka taea e ia te pēnei ina māuiui tētahi mema o tōna whānau, mehemea e hiahia āwhina motuhake rānei rātou. Ehara i te mea me whai whakaaetanga e tētahi pīhopa, tētahi tumuaki o te peka, tētahi tumuaki o te pou ā-rohe rānei kia mahi i tēnei. Ka whakapā te Matua i ōna ringa ki te mahunga o te tangata, ā, ka inoi ia. I roto i te inoi nei, ka tuku ia i ngā manaakitanga ka meatia ai e te Wairua Tapu kia hoatungia ai. He tikanga tapu te manaakitanga o ngā mema whānau.
Hei Matapaki
-
Āwhea manaakitia ai tētahi Matua i ngā mema o tōna whānau?
E Tino Whai Tikanga Ana Ētahi o Ngā Tikanga Tapu, Nā Wai Rā Me Whiwhi Ērā e Ngā Tāngata Katoa
E tino whai tikanga ana ētahi o ngā tikanga tapu o te tohungatanga kia hoki atu ai te tangata ki te aroaro o tō tātou Matua i te Rangi noho ai. Ko te rumakitanga me te whakawhiwhinga o te takohatanga o te Wairua Tapu ētahi o ērā tikanga tapu e rua. Me whiwhi hoki ngā tāne me ngā tamariki tāne i te tohungatanga. Ka mahia ērā atu tikanga tapu, pērā i ngā manaakitanga ka hoatu tētahi Matua ki ngā mema o tōna whānau, i te wā e hiahia āwhina ana, te whakaāhurutanga rānei.
Hei Matapaki
-
He aha ētahi tikanga tapu?
-
He aha te manaakitanga e hāngai ana ki ia o aua tikanga tapu?