Chʼol 12

Lix tojbʼal rix li maak

Naʼajman ru lix tojbʼal rix li maak choqʼ re li qakolbʼal

• Kʼaʼut naq naʼajman ru lix tojbʼal rix li maak choqʼ re li qakolbʼal?

Choqʼ re laj kʼutunel: Ebʼ li jalam-uuch teʼruuq chixtenqʼankilebʼ li komon saʼ li tzolebʼaal malaj saʼ li junkabʼal chixtawbʼal ru li naʼlebʼ ut li tzolʼlebʼ. Naru taatzʼiibʼa jun tusul aatin wan wiʼ wibʼ tzool; saʼ xbʼeen li jun taatzʼiibʼa: Li kiʼux xbʼaan li tʼaneʼk ut saʼ xbʼeen li jun chik: Li naʼux xbʼaan lix tojbʼal rix li maak. Taawoksi li jar naʼlebʼ re li jun chʼol aʼin saʼ xtzʼiibʼankil li aatin saʼ li tusul aatin.

Li Jesukristo “kichal saʼ li ruchichʼochʼ … re taakʼeheʼq chiru krus choqʼ re li ruchichʼochʼ, ut re riiqankil lix maak li ruchichʼochʼ, ut re xsantobʼresinkil li ruchichʼochʼ, ut re xchʼajobʼresinkil chiru chixjunil li maaʼusilal; re naq saʼ xkʼabʼaʼ aʼan taaruuq teʼkoleʼq chixjunilebʼ” (Tz. ut S. 76:41–42). Li nimla mayej kixkʼe re numtaak saʼ xbʼeen li maak ut li kamk, aʼan lix tojbʼal rix li maak nayeeman re. Aʼan li jun chi naʼlebʼ qʼaxal nim xwankil li kiʼuxman chiru joʼ kʼihal chihabʼ wanjenaqebʼ li winq: “Xbʼaan naq aajel ru naq taaʼuxmanq jun xtojbʼal rix li maak; xbʼaan naq joʼ chanru xnimal ru li naʼlebʼ kʼuubʼanbʼil xbʼaan li Junelik Dios, tento taaʼuxmanq jun xtojbʼal rix li maak, malaj ut chixjunilebʼ li winq tento teʼosoʼq chi maakʼaʼ xjalbʼal; relik chi yaal, chixjunilebʼ kawujenaqebʼ; relik chi yaal, chixjunilebʼ tʼanenaqebʼ ut sachenaqebʼ, ut tento teʼosoʼq wi inkʼaʼ taaʼuxmanq xtojbʼal rix li maak” (Alma 34:9).

Lix tʼanik laj Adan kixkʼam wibʼ paay chi kamk saʼ li ruchichʼochʼ: li tzʼejwalejil kamk ut li musiqʼejil kamk. Li tzʼejwalejil kamk, aʼan naq naxjach ribʼ li tzʼejwalej rikʼin li musiqʼej. Li musiqʼejil kamk, aʼan naq najacheʼ qu rikʼin li Dios. Wi ta inkʼaʼ qʼaxbʼil ru li wibʼ paay chi kamk aʼin xbʼaan lix tojbʼal rix li maak kixbʼaanu li Kristo, wibʼ paay li kʼaʼru raj kikʼulman: kikana raj li qatibʼel ut li qamusiqʼ chi jachjookebʼ ru chi junajwa, ut inkʼaʼ raj tooruuq chi wank wiʼchik rikʼin li qaChoxahil Yuwaʼ (chiʼilmanq 2 Nefi 9:7–9).

Aʼbʼanan li qaChoxahil Yuwaʼ, rikʼin xnimal lix naʼlebʼ, kixkʼuubʼ jun chaqʼal ru naʼlebʼ aj uxtaan re qakolbʼal chiru li tzʼejwalejil ut li musiqʼejil kamk. Kixkʼuubʼ naq taachalq jun li Kolonel saʼ li ruchichʼochʼ re xtojbʼal qix, re qakolbʼal chiru li qamaak ut chiru li kamk. Saʼ xkʼabʼaʼ li qamaak ut lix qʼunal xmetzʼew li qatibʼel li naru nakam, inkʼaʼ kooru chixtojbʼal qix qajunes (chiʼilmanq Alma 34:10–12). Li ani taawanq choqʼ qaKolonel, tento naq maakʼaʼaq xmaak ut naq taawanq xwankil saʼ xbʼeen li kamk.

Kaʼajwiʼ li Jesukristo kiru chixtojbʼal rix li qamaak

• Kʼaʼut naq kaʼajwiʼ li Jesukristo kiru chixtojbʼal rix li qamaak?

Wan junjunq paay kʼaʼut naq kaʼajwiʼ li Jesukristo kiru chi wank choqʼ qaKolonel. Xbʼeen wa, li qaChoxahil Yuwaʼ kixsikʼ ru Aʼan re taawanq choqʼ aj Kolonel. Aʼan li Ralal li Dios Junaj Chiribʼil, ut chi joʼkan kiwan xwankil saʼ xbʼeen li kamk. Li Jesus kixye: “Ninkʼe lin yuʼam re naq tinkʼul wiʼchik. Maaʼani namaqʼok chiwu lin yuʼam, laaʼin bʼan ninkʼehok re, xbʼaan naq joʼkan xʼalaak saʼ inchʼool. Wank inwankil chixqʼaxtesinkil lin yuʼam ut wank inwankil chixkʼulbʼal wiʼchik” (Jwan 10:17–18).

Joʼkan ajwiʼ, kaʼajwiʼ li Jesus kiru chi wank choqʼ qaKolonel xbʼaan naq kaʼajwiʼ Aʼan kiwan saʼ li ruchichʼochʼ chi maajun wa kimaakobʼ. Rikʼin aʼan kʼulubʼej chi wank choqʼ mayej re xtojbʼal rix lix maakebʼ jalan.

Li Kristo kixkʼul rahilal ut kikam re xtojbʼal rix li qamaak

• Naq nakawil li jun raqal aʼin, kʼoxla saʼ aachʼool naq wankat saʼ li Awimq Getsemani malaj saʼ xnaʼaj li krus, ut yookat chirilbʼal lix rahil li Jesukristo.

Li Kolonel kixtoj rix li qamaak naq kixkʼul rahilal saʼ li naʼajej Getsemani ut naq kixqʼaxtesi lix yuʼam chiru li krus. Inkʼaʼ naru naq taqataw ru chi tzʼaqal chan ru li rahilal kixkʼul choqʼ re chixjunil li qamaak. Saʼ li Awimq Getsemani, xbʼaan raalil li qamaak qʼaxal nim lix yotʼik li raam kireekʼa, toj reetal kiʼel xkikʼel ruuchil li tiqobʼ (chiʼilmanq Tz. ut S. 19:18–19). Moqon, naq chircho chiru li krus li Jesus kixkʼul xrahil jun rehebʼ li kamsink qʼaxal ra li kʼoxlanbʼil xbʼaanebʼ li winq.

Kʼaʼjoʼ naq nokoxra li Jesus, rikʼin naq kixnumsi xnimal li rahilal aʼin re musiqʼej ut re tzʼejwalej choqʼ qe! Kʼaʼjo xnimal lix rahom li qaChoxahil Yuwaʼ, naq kixtaqla li Ralal Junaj Chiribʼil re tixkʼul rahilal ut taakamq choqʼ rehebʼ li jun chʼol chik rehebʼ li ralal xkʼajol. “Xbʼaan naq li Dios kʼaʼjoʼ naq kixra li ruchichʼochʼ: kixkʼe chaq li Ralal jun chiribʼil re naq chixjunil li taapaabʼanq re, inkʼaʼ taasachq, wanq bʼan xyuʼam chi junelik” (Jwan 3:16).

Lix tojbʼal rix li maak ut li wakliik chi yoʼyo nekeʼxkʼam li wakliik chi yoʼyo saʼ xbʼeenebʼ chixjunil

Oxibʼ kutan xkamik chaq li Kristo chiru krus naq kixkʼul wiʼchik lix tzʼejwal ut kiʼok choqʼ li xbʼeen li waklijenaq chi yoʼyo. Naq keʼwulak lix komon chirilbʼal, ebʼ li anjel li yookebʼ chixkʼaakʼalenkil lix muqlebʼaal kixye rehebʼ, “Maaʼani chik arin: xwakliik chi yoʼyo kamaʼ kixye” (Mateo 28:6). Lix musiqʼ ak kiʼok wiʼchik saʼ lix tzʼejwal, chi maakʼaʼaq chik xjachbʼalebʼ ribʼ.

Chi joʼkan li Kristo kinumta saʼ xbʼeen li tzʼejwalejil kamk. Saʼ xkʼabʼaʼ lix tojbʼal rix li maak kixbʼaanu, chixjunilebʼ li xeʼyoʼla saʼ li ruchichʼochʼ teʼwakliiq chi yoʼyo (chiʼilmanq 1 Korintios 15:21–22). Joʼ chanru naq li Jesus kiwakli wiʼchik chi yoʼyo, joʼkan ajwiʼ laaʼo taajunajiiq li qamusiqʼ rikʼin li qatzʼejwal “re naq inkʼaʼ chik teʼruuq chi kamk … chi maajoʼqʼe chik teʼxjach ribʼ” (Alma 11:45). Aʼin li koleʼk chiru li kamk nayeeman re. Chixjunilebʼ li ani wanjenaqebʼ chi yoʼyo teʼwakliiq wiʼchik chi yoʼyo, “joʼ tiix joʼ saaj, joʼ moos joʼ achʼabʼanbʼil, joʼ winq joʼ ixq, joʼ aj maak joʼ li tiik xchʼool” (Alma 11:44).

Choqʼ re laj kʼutunel: Wan naq xkʼutbʼal junaq eetalil li teʼril wiʼ xyaalal li naʼlebʼ ut li tzolʼlebʼ naru chixtenqʼankilebʼ li komon saʼ li tzolebʼaal malaj li junkabʼal re teʼxtaw ru. Re xchʼolobʼankil li kamk ut li wakliik chi yoʼyo, naru taakʼut aʼin: Kʼe laa wuqʼ saʼ jun xrambʼal li uqʼ. Chʼolobʼ naq li uqʼej saʼ lix rambʼal li uqʼ chanchan lix musiqʼ junaq saʼ lix junxaqalil. Isi lix rambʼal li uqʼ. Chʼolobʼ naq aʼin chanchan li tzʼejwalejil kamk—li musiqʼej (li uqʼej) ut li tzʼejwalej (lix rambʼal li uqʼ) jachbʼilebʼ ru. Kʼe wiʼchik xrambʼal laa wuqʼ. Chʼolobʼ naq aʼin chanchan li wakliik chi yoʼyo—li musiqʼej ut li tzʼejwalej chʼutchʼuukebʼ wiʼchik.

• Chan ru naq xattenqʼaak rikʼin xnawbʼal chirix li wakliik chi yoʼyo?

Lix tojbʼal rix li maak naxkanabʼebʼ li nekeʼpaabʼank re li Kristo chi koleʼk chiru lix maakebʼ

• Kʼoxla chan ru naq li jaljookil ru aatin saʼ li jun raqal aʼin nokoxtenqʼa chixtawbʼal ru lix tojbʼal rix li maak. Anihebʼ choqʼ qe li winq li eetalinbʼilebʼ saʼ li jaljookil ru aatin aʼin?

Saʼ xkʼabʼaʼ lix tojbʼal rix li maak kixbʼaanu li Kolonel, laaʼo naru nokonumta saʼ xbʼeen li musiqʼejil kamk. Us ta chixjunilebʼ teʼwakliiq chi yoʼyo, kaʼajebʼ wiʼ li ani nekeʼkʼulubʼank re lix tojbʼal rix li maak teʼkoleʼq chiru li musiqʼejil kamk (chiʼilmanq Ebʼ lix Raqalil li Paabʼaal 1:3).

Naqasume xkʼulbʼal lix tojbʼal rix li maak kixbʼaanu li Kristo naq nokopaabʼank chiru Aʼan. Saʼ xkʼabʼaʼ li paabʼaal aʼin, naqajal li qakʼaʼuxl chirix li qamaak, nakubʼe li qahaʼ, naqakʼul li Santil Musiqʼej, ut nokoʼabʼin chiru lix taqlahom li Jesukristo. Nokoʼok choqʼ xtiikil tzolom li Jesukristo. Nakuyeʼ li qamaak ut nokochʼajeʼ chirix, ut nokokawresiik chi sutqʼiik ut chi wank chi junelik rikʼin li qaChoxahil Yuwaʼ.

Li Kolonel naxye qe: “Xbʼaan naq kʼe reetal, laaʼin, li Dios, kinnumsi li kʼaʼaq re ru aʼin choqʼ re chixjunilebʼ, re naq inkʼaʼ teʼxnumsi rahilal … joʼ kinkʼul ajwiʼ laaʼin” (Tz. ut S. 19:16–17). Li Kristo kixbʼaanu li wan saʼ xbʼeen aʼan re xtojbʼal rix li qamaak. Re naq lix tojbʼal rix li maak kixbʼaanu aʼan taaruuq chi kʼanjelak chi tzʼaqal saʼ li qayuʼam, laaʼo tento taqayal qaqʼe chi abʼink chiru Aʼan ut chixjalbʼal qakʼaʼuxl chirix li qamaak.

Li Awaʼbʼej Boyd K. Packer, xkomonebʼ lix Chʼutamebʼ li Kabʼlaju, kixye li jaljookil ru aatin aʼin re xkʼutbʼal chan ru naq lix tojbʼal rix li maak kixbʼaanu li Kristo nokoxtenqʼa chi koleʼk chiru li maak wi naqabʼaanu li kʼaʼru tento saʼ qabʼeen.

“Inyehaq eere jun li seraqʼ—jun li jaljookil ru aatin.

“Kiwan jun sut jun li winq, ut wan kʼaʼru kiraj aʼan chi anchal xchʼool. Kixkʼoxla naq aʼan li qʼaxal wiʼchik naraj chiru kʼaʼruhaq chik saʼ lix yuʼam. Re xkʼulbʼal li kʼaʼru naraj, kixpatzʼ naabʼal li tumin chi toʼninbʼil.

“Ak tijbʼil naq inkʼaʼ us naq taawanq xnimal lix kʼas, ut naxnaw ajwiʼ naq josqʼ aj winq li yoo chi toʼnink re. Aʼbʼanan qʼaxal naxik xchʼool chixbʼaanunkil li kʼaʼru naraj ut chixloqʼbʼal li kʼaʼru kiraj saʼ aʼ hoonal ajwiʼ aʼan. Saʼ xchʼool aʼan, chʼolchʼo naq taaruuq chixtojbʼal lix kʼas moqon.

“Joʼkan naq kixkʼe lix juchʼ saʼ jun li kontraat. Saʼ junaq kutan tixtoj chixjunil, chan. Inkʼaʼ mas kikʼoxlak chirix, xbʼaan naq chanchan toj najt chik xkutankil li tojok. Ak xkʼul chaq li kʼaʼru naraj, ut aʼan li mas naʼajman, joʼ naxkʼoxla.

“Laj toʼnihom tumin junelik wan saʼ xchʼool, ut yalaq joʼqʼe naxtaqla kaʼchʼinaq li tumin re, ut kixkʼoxla tanaʼ naq maajoʼqʼe taawulaq xqʼehil naq taapatzʼmanq li tojlebʼ.

“Aʼbʼan kiwulak li kutan, joʼ junelik naʼuxman, ut kixtaw xqʼehil li kutan tzʼiibʼanbʼil saʼ li kontraat. Toj majiʼ natojman li kʼas chi tzʼaqal. Kichal laj toʼnihom tumin ut kixtzʼaama naq taatojmanq chixjunil li kʼas.

“Tojaʼ saʼ li hoonal aʼan kixkʼe reetal naq laj toʼnihom tumin inkʼaʼ kaʼajwiʼ wan xwankil chixmaqʼbʼal chixjunil li kʼaʼru re, wan ajbʼan wiʼ xwankil chixtzʼapbʼal saʼ tzʼalam.

“Inkʼaʼ naru tatintoj, chan, xbʼaan naq maakʼaʼ li tinruuq wiʼ chixbʼaanunkil.

“Joʼkan nawabʼi, chan laj toʼnihom tumin; taqabʼaanu bʼiʼ li kʼaʼru naxye li kontraat, taqamaqʼ li kʼaʼru aawe ut tatxik saʼ tzʼalam. Aʼan li xakʼulubʼa. Aʼan li xasikʼ ru xbʼaanunkil. Xakʼe laa juchʼ chiru li kontraat, ut anajwan tento taapaabʼamanq.ʼ

“Ma inkʼaʼ naru taakʼe bʼayaq chik inkutan, malaj taakuy raj inkʼas? chan laj kʼas. Kʼoxlahaq chanru naq taaruuq taakanaaq wikʼin li kʼaʼru we, ut inkʼaʼ tinxik saʼ tzʼalam. Ma inkʼaʼ nakapaabʼ naq us li uxtaan? chan. Ma inkʼaʼ taawuxtaana wu?

“Kichaqʼok laj toʼnihom tumin, ut kixye re: Li uxtaan jun ajwiʼ li tenqʼanbʼil xbʼaan. Kaʼajat wiʼ aawe laaʼat taakʼanjelaq. Wi ninkʼe li uxtaan aawe, tinixkanabʼ chi maakʼaʼ intojbʼal, chan. Li kʼaʼru tiik ru, aʼan li nawelaji, chan. Ma inkʼaʼ nakapaabʼ naq us naq taabʼaanumanq li kʼaʼru tiik ru?

“Kiwaj li kʼaʼru tiik ru naq kinkʼe injuchʼ chiru li kontraat, chan laj kʼas. Saʼ li kutan aʼan xkʼanjelak choqʼ we laaʼin, xbʼaan naq xinkʼoxla naq tixkol wix. Inkʼaʼ xwaj ru li uxtaan saʼ li kutan aʼan, ut saʼ inchʼool naq maajoʼqʼe tinwaj ru. Xinkʼoxla naq li kʼaʼru tiik ru taakʼanjelaq choqʼ qe saʼ wibʼal.ʼ

“Aʼan li tiik ruhil naʼlebʼ li naʼelajink re naq taatoj li kʼas malaj taakʼul li tojbʼa-maak, chan laj toʼnihom tumin. Joʼkan naxye li chaqʼrabʼ, chan. Laaʼat xaakʼulubʼa, ut aʼan li tento taaʼuxmanq. Li uxtaan inkʼaʼ naru chi elqʼak chiru li kʼaʼru tiik ru.ʼ

“Joʼkan naq keʼwan: Li jun yoo chixkʼanjelankil li kʼaʼru tiik ru, ut li jun chik yoo chixtzʼaamankil li uxtaan. Maajun rehebʼ naru naq us taaʼelq, kaʼajwiʼ bʼan wi li jun chik tixkʼul jun li sachk.

“Wi inkʼaʼ nakakuy li kʼas, maakʼaʼaq li uxtaan, chan laj kʼas saʼ xrahil xchʼool.

“Wi ninkuy, inkʼaʼ taaʼuxq li kʼaʼru tiik ru, chan li jun chik.

“Chanchan naq inkʼaʼ kiru naq teʼkʼanjelaq li wibʼ chi chaqʼrabʼ. Aʼanebʼ aʼin wibʼ li naʼlebʼ re li junelik qʼe kutan, li chanchan nekeʼxsach xwankil chiribʼilebʼ ribʼ. Ma maakʼaʼ junaq xjayalil re taaʼuxmanq chi tzʼaqal li kʼaʼru tiik ru, ut taaʼuxmanq ajwiʼ chi tzʼaqal li uxtaan?

“Wan ajwiʼ xjayalil! Naru naq taapaabʼamanq chi tzʼaqal xchaqʼrabʼil li kʼaʼru tiik ru, ut taakʼeemanq ajwiʼ chi tzʼaqal li uxtaan—aʼut naʼajman naq taawanq jalan chik li ani taawanq choqʼ aj tenqʼanel. Ut joʼkan naq kikʼulman saʼ li kutan aʼan.

“Laj kʼas wan jun li ramiiw. Aʼan kichal chixtenqʼankil. Naxnaw ru laj kʼas chi us. Naxnaw naq inkʼaʼ naxkʼoxla chi us li naxbʼaanu. Kiril naq maakʼaʼ xnaʼlebʼ naq kixkʼe chaq ribʼ saʼ li chʼaʼajkilal aʼin. Aʼbʼanan kiraj xkʼeebʼal xtenqʼankil laj kʼas, xbʼaan naq kixra. Aʼan kixkʼe ribʼ saʼ xyihebʼ ut kixye aʼin re laj toʼnihom tumin:

“Laaʼin tintoj li kʼas wi taawisi laj kʼas saʼ lix kontraat re naq inkʼaʼ taamaqʼeʼq li kʼaʼru wan re, ut re naq inkʼaʼ taaxik saʼ tzʼalam.ʼ

“Naq laj toʼnihom tumin yoo chixkʼoxlankil li kʼaʼru xyeechiʼi chaq, laj bʼaanunel uuchil kixye: Laaʼat xawaj li kʼaʼru tiik ru. Us ta aʼan inkʼaʼ naru chatojbʼal, laaʼin tinbʼaanu. Rikʼin aʼan tiikaq ru li kʼaʼru taakʼul, ut maakʼaʼ chik naru taapatzʼ saʼ xbʼeen. Moko tiikaq ta raj ru aʼan, chan.ʼ

“Ut chi joʼkan laj toʼnihom tumin kixkʼam ribʼ saʼ aatin rikʼin.

“Tojaʼ naq laj bʼaanunel uuchil kixsutqʼi ribʼ rikʼin laj kʼas. Wi nintoj rix laa kʼas, ma tinaakʼul choqʼ aj toʼnihom tumin aawe? kixpatzʼ.

Tinbʼaanu, tinbʼaanu, chan laj kʼas. Laaʼat xinaakol chiru li tzʼalam ut xawuxtaana wu, chan.ʼ

Us, chan laj tenqʼanel, laaʼat taatoj li kʼas we laaʼin, ut laaʼin tinye chan ru naq taatojmanq. Chʼaʼajaq xbʼaanunkil, aʼut taaruuq chawu, chan. Laaʼin tinkʼuubʼ jun li bʼe. Inkʼaʼ taaʼajmanq naq tatxik saʼ tzʼalam, chan.ʼ

“Ut chi joʼkan laj toʼnihom tumin kitojeʼ chi tzʼaqal. Kixkʼul li kʼaʼru tiik ru. Maajun kontraat kiqʼetman.

“Chi joʼkan ajwiʼ, laj kʼas kikʼeheʼ li uxtaan re. Keʼkana xkabʼichal li chaqʼrabʼ chi tzʼaqlojenaqebʼ ru. Rikʼin naq kiwan jun aj bʼaanunel uuchil, kikʼeheʼ chi tzʼaqal joʼ nimal naraj li tiik ruhil naʼlebʼ, ut li uxtaan kikʼeheʼ ajwiʼ li kʼaʼru ajbʼil xbʼaan” (chiʼilmanq Liahona, octubre 1977, perel 42–43).

Li qamaak, aʼan li qamusiqʼejil kʼas. Wi ta maakʼaʼ li Jesukristo, li qaKolonel ut aj Bʼaanunel quuchil, chiqajunil taqatoj raj qamaak qajunes, rikʼin xkʼulbʼal li musiqʼejil kamk. Aʼbʼanan saʼ xkʼabʼaʼ Aʼan, wi naqabʼaanu li tenebʼanbʼil xbʼaan Aʼan, aʼan naq taqajal qakʼaʼuxl ut taqapaabʼ lix taqlahom, tooruuq chi sutqʼiik ut chi wank rikʼin li qaChoxahil Yuwaʼ.

Qʼaxal chaabʼil naq li Kristo kixkʼuubʼ chan ru naq tookʼiraaq chirix li qamaak. Aʼan kixye:

“Kʼehomaq reetal, kinchal saʼ li ruchichoʼchʼ … re xkolbʼal li ruchichʼochʼ chiru li maak.

“Joʼkan ut, ani naxjal xkʼaʼuxl ut nachal wikʼin chanchan jun chʼina al, aʼan tinkʼul, xbʼaan naq re xkomon aʼan lix awaʼbʼejihom li Dios. Kʼehomaq reetal, choqʼ re xkomon aʼan kinqʼaxtesi inyuʼam, ut kinkʼul wiʼchik; joʼkan ut, jalomaq eekʼaʼuxl, ut chalqex wikʼin ex xmaril li ruchichʼochʼ, ut chexkoleʼq” (3 Nefi 9:21–22).

• Kʼoxla chan ru naq tatruuq chixbʼantioxinkil li maatan re lix tojbʼal rix li maak.

Ebʼ li loqʼlaj hu

• Alma 34:9–16 (aajel ru lix tojbʼal rix li maak; lix mayej li Dios)

• 2 Nefi 9:7–12 (lix tojbʼal rix li maak nokoxkol chiru li tzʼejwalejil ut li musiqʼejil kamk)

• Romanos 5:12–17 (xbʼaan li jun kichal li kamk, xbʼaan li jun kichal li yuʼam)

• Helaman 14:15–18 (kʼaʼut naq kikam li Jesus)

• Ebʼ lix Raqalil li Paabʼaal 1:3 (chixjunilebʼ nekeʼru chi koleʼk)

• 1 Pedro 1:18–20 (kikʼojobʼaak li Jesus chi junxilaj)

• Mateo 16:21 (kiʼajman ru li mayej kixkʼe li Jesus)

• Lukas 22:39–46 (li Jesus kixkʼul rahilal saʼ li awimq)

• 1 Jwan 1:7 (li Jesus nachʼajobʼresink chirix li maak)

• 2 Nefi 9:21—22 (li Kolonel kixkʼul rahilal choqʼ rehebʼ chixjunil)

• Mosiah 16:6–8 (kaʼajwiʼ kiru chi uxmank li wakliik chi yoʼyo saʼ xkʼabʼaʼ li Jesus)

• Alma 11:40–45; Mormon 9:12–14 (chixjunilebʼ teʼwaklesiiq chi yoʼyo)

• Isaias 1:18 (ebʼ li maak teʼsaqobʼresiiq)

• 1 Korintios 15:40–44; Alma 40:23 (chan ruhaq li wakliik chi yoʼyo)