Wase 14

“Lako Mai, na Yalododonu”

Na sere “Lako Mai, na Yalododonu” e vakatubura na vakavinavinaka vei ira na Yalododonu Edaidai ka ra a tauyavutaka na Lotu ka veituberi ki na tubu ni vakabauta kei na qaqa.

Na Bula nei Heber J. Grant

Na sere taleitaki nei Peresitedi Heber J. Grant na “Lako Mai, na Yalododonu, ” e dua na sere ni inuinui ka uqeti ira na Yalododonu Edaidai e liu ka ra lako mai ki na Salt Lake Valley (raica na Sere naba 30). E vakila ni bibi vei ira na lewe ni Lotu me ra kila na sere—vakauasivi na ikava ni qaqana, kei na kena itukutuku ni vakanuinui me baleti ira na “bale matekecega” kei ira na nodra bula e “karoni tikoga me yaco ni ra rawata nodra vakacegu.”

Na sere e vakavurea tale mai ki na vakanananu nei Peresitedi Grant na nona dra vakapainia. E a kaya: “Au se sega ni rogoca ka sega ni nanuma meu rogoca, me yacova na siga ni noqu mate, na noqu sere taleitaki, ‘Dou lako mai, na itavi me rawai, Lako mai ena marau, ’ [ka sega niu nanuma] na mate kei na bulu nei taciqu yalewa lailai kei ira na oliva ena nodra kelia na yagona ena buca. Au nanuma na nona mate na imatai ni wati tamaqu kei na kau mai ni yagona ki ke me mai bulu.”¹ Na italanoa oqo kei Jedediah Grant, na watina ko Caroline, kei na luvedrau yalewa ko Margaret e vakaraitaka na lesuvi ni itukutuku ena sere: “Cegu tu!”

Ena 1847 e a liutaka e dua na kabani painia ni Yalododonu Edaidai mai Winter Quarters, Nebraska, ki na Salt Lake Valley ko Jedediah Grant. Sega ni dede ni bera ni yaco na kabani ki na buca, e a tauvi cholera na luvena yalewa vula ono, ko Margaret ka mani mate. E a bulu na yagona voleka ga ena sala ka maroroi ga mai na dua na bukebuke qele keli vou. Ni oti ga ko ya, e a mate talega ko Caroline, na imatai ni wati Jedediah, mai na mate vata ga ka tauva na luvena kei na katakata levu. E a vakasolokakanataka na iotioti ni nona vosa vua na watina: “Cegu tu! Cegu tu! Yalovinaka ka kauti au ki na buca—Jeddy. Kauti Margaret mai— kauti koya mai—vei au!” E a sauma na watina: “Io, io, Caroline. Au na saga vakaukauwa. Au na saga vakaukauwa.”

E a yaco na kabani ki na buca ni oti e tolu na siga. Yaco sara na veibulu vei Caroline Grant ena yakavi koya. Ni oti e vica na siga ni vakacegu, e a lesu tale ko Jedediah me laki kauta mai na yago i Margaret. E a tomani koya na nona itokani ko Bates Noble kei na gone susu i Baraca Noble, ko Susan. Ena nodratou a keba ena dua na bogi, e a vakayatuyatutaka ko Jedediah na nona vakararavi ki na lewa ni Kalou:

“Bates, e sa vakaraitaka vakamatata na Kalou. Na marau nei Parataisi ena vanua erau sa tikovata kina na watiqu kei na luvequ, e vaka me sobuti au ena bogi edai. Ena so na inaki vuku erau sa vakacegui mai na ocaoca ni vuravura ka daru se vesuki tu kina ko iko kei au. E ka levu sara na nodrau marau mai na kena edaru na rawata eke. Na vanua ni keba oqo e dodonu me vanua ni rarawa duadua vei au, ia ena bogi edai e vaka me voleka sara ena ruku i lomalagi.”

Eratou a yaco na lewe tolu ena ibulubulu ena mataka ni siga ka tarava. E a nanuma lesu ko Susan: Ni vo e vica na ikalawa mai na ibulubulu keitou tu vakadua ena veilecayaki, biu sobu na neitou iyaya ka wadrava na ka e tu e matai keitou. E sega ni dua e tovolea me vosa. E dua na qara rairai ca e sa sosomitaka na bukebuke lailai; ka ra se qai lako walega na oliva ka ni vou sara ga na veika e tu e matai keitou e vakaraitaka. Au sega ni rawa ni doudou meu rai vei Jedediah. Mai na ka au a vakila, au rawa ni kila na veika e vakila. Keitou duri tu me vaka na matakau ni lekutu, ka sega ni rawa ni toso, ka keitou kila yadudua ni sega tale ni dua na ka e rawa ni caka. Ni oti e vica na miniti ni tagi lo, keitou vakasuka, ka kauta yani na veika ga keitou a kauta mai.”²

Ni oti e rauta e ciwa na yabaki, a vakayacori kina na lotu ni veibulu vei Peresitedi Jedediah Grant, ka a vakaitavi tu vaka iKarua ni Daunivakasala vei Peresitedi Brigham Young. Ena nona vosa ko Peresitedi Heber C. Kimball, iMatai ni Daunivakasala ki na Mataveiliutaki Taumada, vei ira na ivavakoso, e tukuna kina na raivotu ka yaco vua na nona itokani ko Jedediah:

“E a raici ira na yalododonu ni ra soqoni vata tu ena vuravura ni yalo, ka sega ni dua na yalo ca e tu kina. E a raici watina; na imatai ni tamata me lako mai vua. E raica e vuqa ka kila, ia e sega ni veivosaki kei ira vakavo ga na watina ko Caroline. E a lako mai vei koya, ka kaya ni sa rairai totoka dina na kena irairai ka roqota tiko na luvedrau lailai, ka a mate ena bucabuca, ka kaya, ‘… Oqo ko Margaret; ko sa kila ni ra a kani koya na oliva, ia e sega ni vakamavoataki koya, eke e sa vinaka sara.’”³

iVakavuvuli nei Heber J. Grant

“Lako ena Marau”

Au vakabauta ni a uqeti William Clayton na Turaga ena nona vola na sere oqo. … E a dua na ilakolako totoka era sa vakarau kitaka oqo na Painia. … Au doka vakalevu na qaqa, na vakabauta, kei na nodra lewa iloma na tamada kei na tinada ka ra tekivutaka na ilakolako ena lekutu, sega ni kilai na vanua era lako kina, ia era lagasere:

Yalododonu dou gole mai, na itavi me rawai,

Lako ena marau.

Au a veitalanoa kei na drau era a kosova na bucabuca ka yaco vei ira na reki kei na marau dina ena nodra taubale mai ki na vanua oqo.

Dredre ni toso dou sotava tu

Dou lomani tu ga

E dina sara ni lomani ira tu ga na Kalou ena veisiga.

Vinaka me tou vaqara, 
Ka biuta noda itovo ca, 
Tou qai marau, ka matalau—
Cegu tu! Cegu tu!

E sega walega ni vakasala vinaka vei ira na tamata ka ra kosova tiko na bucabuca, ia e ivakasala vinaka vei keda yadudua ka vakakina vei keda kece sara ena veisiga ni noda bula. Na yalo mamarau, kei na vakacegu e taleitaki vua na Tamada Vakalomalagi. Na levu kei na rawati ni vakabauti kei na vakadonui ni ivolanikalou e vakavulici keda me da vakatusa na liga ni Kalou ena ka kecega [raica V&V 59:21] e talei vua na Tamada Vakalomalagi.

“Dou vakadre ka yalodei”

Tou kua ni kudru se tou vuturi, 
Yalodina, tu ga!
Kua ni nanuma me tou saumi mai, 
Ke tou suka edai?

Na leqa baleta e levu na tamata sa ikoya, era sega ni yalo rawarawa me ra cakava na ka e vinakati me rawa kina na inaki; era sega ni yalo rawarawa me ra cakacaka vakaukauwa me ra rawata na rawa ka ena nodra bula. Era tautauvata vinaka kei ira na tamata kau a wilika e na ivola ni vunau nei Baraca N.L. Nelson—kau a dolava ena dua na siga, kau a wilika me baleti ira na tamata ka ra taura ga na vosa vaka vosa na ivakadre me kakua ni loma ocaoca se dou na vosa vakaevei se cava dou na kaya, ko Baraca Nelson [e dua na parofesa ena Brigham Young Academy] e a vola e levu vei ira ka sega ni vakasamataka e dua na ka me ra sega ni ra tukuna kina e dua na ka, baleta ni veibasai na nodra ivalavala mai na ivakavuvuli me da vakarautaki keda kina; ka kaya ko koya, me baleti ira ka ra sega ni vakasama, ni gauna era vosa kina era … kaya, “Isa, Turaga, koi au oqo. E tu vei au e dua na gusu kei na rua na yatevuso kau na solia vakadinau vei kemuni ena dua na gauna lekaleka; vakasinaiti au ena vuku me rawa niu vakavukui ira na tamata; ka kitaka vakavudua na Turaga. [Raica Preaching and Public Speaking: A Manual for the Use of Preachers of the Gospel and Public Speakers in General (1898), 3–7.]

Kua ni nanuma me tou saumi mai, 
Ke tou suka edai?
Dou vakadre, ka yalodei, 
Liutaki keda na Kalou;
Tou qai tukuna kecega—
Cegu tu! Cegu tu!

Na ivavakoso vakaitamera oqo [ena koniferedi raraba], noda valetabu totoka, na vale ni (Veiqaravi Liu) ni Lotu, na valetabu mai Canada ki na Ceva kei Utah, kei na Veiyanuyanu e Hawaii, e vakadinadinataka ki vuravura taucoko ni sega vakadua ni biuti ira na Nona tamata na Kalou.

“Tou na kunea na vanua e vakarautaka vei keda na Kalou”

Tou na kunea na vanua vou, 
Mai vua na Kalou;
Tou mai galala ena inaki ca;
Kalougata tu ga.

Au vakabauta ni sega ni dua na Yalododonu Edaidai dina me sega ni vakabauta ni a vakarautaka dina na Kalou na vanua oqo me nodra na nona tamata. Ko Brigham Young …, ena nona raica yani na buca, e a kaya: “Oqo na vanua.” E a vakaraitaka vua na vanua oqo na Kalou ena dua na raivotu, ni bera mada ga ni lako mai ki ke. Era a via vakaukauwataki koya na tamata me lako ki Kalifonia ki na vanua bulabula ko ya, ia sa ikoya oqo na vanua e a vakarautaka na Kalou, ka da mai tu kina vakadua eke, ka sega na cala e caka.

Na ivakatagi rogo mai, 
Tou seretaka na Kalou;
Me rogo levu tikoga—
Cegu tu! Cegu tu!4

“Ke tou na bale mate koso ga … “

Ke tou na bale mate koso ga, 
Mo marau! Cegu tu!
Tou na galala ka qai cegu tu;
Bula kaya mai kea.

Eda vakila li, ke da mate, eda cegu tu? Eda bula tiko li me gauna eda kacivi mai kina, eda kilikili tu li me da lesu tale vua na Tamada Vakalomalagi, ni da biuta na vuravura oqo, ka kidavaki mai kea? Eda bula tiko li ka da kilikili me da taura na veivakalougatataki? Au tarogi au, Au cakava tiko li na ka kece au rawa ni kitaka ena kena vakatoroicaketaki sega ni koi au ga ia ko ira na tamata kecega, au ivakaraitaki li ni rarama dauveituberi vei ira na tamata, ena vuku ni ivakaraitaki au vakarautaka e matadra?⁵

Sa dua na vakabauta cecere—ni ka kece e vinaka! Kevaka mada mo mate ena bucabuca, ka bulu ena dua na ibulubulu sega ni kilai, me ivakaraitaki, ia sa ikoya ko ya na nodra vakabauta; ka rawa me ra lagata na vosa oqo, ena veibogi kece, na yalodra e na ka era lagata. Era a masu vakaidina tiko vua na Kalou. Era vakabauta vakaidina ena ivakatakila ka soli vua na watina na Parofita o Josefa Simici, ka a volai kina: “Io na nodra sere na yalododonu sa nodra masu vei au, kau na vakalougatataki ira kina.” Ka dua tale: “au sa rekitaka sara na sere sa lagati ena yalodina.” [V&V 25:12.]

Ke tou na bale mate koso ga, 
Mo marau! Cegu tu!
Tou na galala ka qai cegu tu, 
Bula kaya mai kea.
Ke tou karoni tikoga
Me yaco ki vanua vou
Tou qai lagata kece mai—
Cegu tu, cegu tu!

Au nanuma sara ena dua na gauna, kau sa dau tukuna vakavuqa, … ko ya na vugoqu, ko Oscar Winters ka sa mate, e a kaya: “Heber, au vakabauta ni ko ira na itabagone kei Saioni era sega soti ni taleitaka na ka e vakaibalebaletaka vei keda na sere nei Baraca Clayton, ni da lagata, ena veibogi kece, ni kosovi tiko na bucabuca. … Au via tukuna vei iko e dua na ka e a yaco ena noqu a lako tiko mai ki na buca. E dua na lewe ni neitou kabani e a vakaberai na nona lako mai ki na keba. Keitou a taura rawa e so ka ra via veivuke, ka keimami vakarau sara ga me lesu tale me raici de dua na ka e sa yaco vua, … keimami raica ni sa lako tiko mai vakayawa. Ni sa yaco mai, keimami sereka sara na nona bulumakau ka vukei koya me vakayakavi. E a tauvimate vakalevu ena nona lako tiko mai, ka davo vakadua se vakarua ena yasa ni gaunisala. Ni vakayakavi oti e a dabe sobu ena dua na vatu levu, ena yasa ni bukawaqa ni keba, ka laga na sere, ‘Dou gole mai.’ E lawa ni keba ni kevaka e dua me tekivu lagata mai na sere ko ya, me keimami na laga kece yani kei koya, ia ena so na vuna, e sega ni dua e laga vata kei na baraca oqo. E a malumalumu sara ka malai na domona, ni sa oti, au a veiraiyaki wavoki, kau sega ni vakabauta ni dua vei ira na dabe tiko e kea me sega ni tagi. E a lagata na sere ena domo totoka, ia ena domo malumu ka rarawa, ia ena yalo kei na ivakaraitaki ni sere. Ena mataka keimami kunea ni sega tiko ni vesuka tiko na nona bulumakau, keimami lako ki na nona qiqi, ka kunea ni a mate ena bogi! Keimami kelia e dua na ibulubulu vovodea ka buluti koya. Keimami qai nanuma na vatu ka dabe tiko kina ena bogi ni a lagata tiko:

“Ke tou na bale mate koso ga, 
Mo marau! Cegu tu!
Tou na galala ka qai cegu tu, 
Bula kaya mai kea.

“Keimami a qai vaqiqica yani na vatu ko ya ka biuta me vatu ni kena ibulubulu.”

Au raica ni suasua na mata i Baraca Winter. E a tekivu, me vaka ni via tukuna vei au e dua tale na ka, ia e lomalomarua ka sega ni kitaka. Au qai kila e muria ni a sa tiko voli ena buca ena vica na gauna e a lako mai ena nona itikotiko mai na vanua ni teitei kei na susu manumanu ki Salt Lake me mai raici tinana, ka qai mai kila ni o koya, talega, e a mate koso ni bera ni mai cava na ilakolako.

Ena vica na yabaki sa oti, ena kena a caka tiko na Burling Railroad mai Nebraska ki Wyoming, era a kunea na idinia e dua na tiki ni uli ni qiqi ni coba tu ena qele, ka ceuti kina na vosa, “Winters.” Eratou volavola mai ki Salt Lake City, ka tukuna kina na ka eratou kunea, ka ratou lesu tale ena vica na maile ka veisautaka na laini ni sala me cici e yasana ka kakua ni cici baleta na vanua ko ya, ni kilai ni kedra ibulubulu e so na painia ni Utah. Keimami sa mani vakaduria, e kea, e dua na ivakananumi lailai me nanumi kina ko Grandma Winters, e na dua na yasa ni vakananumi lailai ko ya, caka ena vatu ni valetabu, keitou raica me ceuti kina na iotioti ni qaqa ni “Dou gole mai.”

Sega ni rawa niu rogoca na sere oqo, sega ni rawa niu wilika, me na sega ni lako yani na yaloqu ena vakavinavinaka vua na tamaqu kei na tinaqu, kei na udolu na turaga kei na marama qaqa ka ra a taubaletaka na bucabuca. Vuqa vei ira, era lesuva vakavica na bucabuca me ra vukei ira tale e so, vosota ena yalomarau na dredre, ra vakayacora vakaidina na ivakavuvuli ni sere veiuqeti oqo! Au sega ni rawa ni vakasamataki ira meu na sega ni sinai ena qoroqoro kei na vakavinavinaka, ka cavuta e dua na masu vua na Turaga me vukei au niu dua vei ira na makubudra na ilawalawa vakaturaga ko ya, meu yalodina, meu dina, me vakarorogo me vakataki ira! E dina ga, era ilawalawa turaga kei na marama ka di ga ni na, lako mai ka lako na veiyabaki, era na taura na veivakacaucautaki kei na dokai vakaitamera mai vei ira na tamata e vuravura.⁶

Vakatutu ni Vuli kei na Veivosaki

Na cava e vakaibalebaletaka vei iko na sere oqo? Na lesoni cava so e rawa ni da vulica mai na sere oqo?
Ena sala cava eda painia kina edai? Eda doka vakacava na iyau eda taura mai vei ira e so tale na painia Yalododonu Edaidai?
E rawa vakacava ni da tomana tiko na yalo mamarau kei na vakacegu veitalia na leqa?
Vakasamataka na veitaro oqo mai vei Peresitedi Grant: “Eda vakila beka ni, kevaka eda mate, ena vinaka tu na ka kecega? Eda bula tiko ni kevaka e sa lako mai vei keda na kaci, ni da sa kilikili tu me da lesu tale vua na Tamada Vakalomalagi, ni da biuta na vuravura oqo, ka da na kidavaki mai kea? Eda bulataka tiko li na bula ka kilikili kina na veivakalougatataki eda sa taura oti? Au vakayacora tiko li na veika kece e rawa niu kitaka ena noqu vakavinakataki ka vakakina ko ira na noqu itokani, au ivakaraitaki li ni cina ramase, vei ira na tamata, ena vuku ni ivakaraitaki au vakarautaka e matadra?
Na cava na vinaka ni noda dau vakasamataka na ilakolako ni noda bula? Na cava e rawa ni da cakava me da vakarautaki keda kina me da “lesu tale vua na Tamada Vakalomalagi”?
Na cava e rawa ni da cakava me da vinaka cake kina koi keda kei ira na tani?

Saints crossing Mississippi River — Ena i ka 4 ni Feperueri 1846 e vuqa na Yalododonu Edaidai era biuti Nauvoo, Illinois, kosova na Mississippi River me ra tekivutaka na nodra ilakolako ki na Rocky Mountains. E dau vakaraitaka vakawasoma ko Peresitedi Heber J. Grant na nona “qoroqoro kei na vakavinavinaka” ena nodra vakabauta na painia ko ya.