Wase 6

Vauci vata ni Matavuvale ena cakacaka ni Valetabu kei na iTukutuku ni Kawa

Na cakacaka tabu ni valetabu e vakalevutaka na sala ni bula vakalou vei ira na luve ni Kalou ena yasa ruarua ni ilati.

Na Bula nei Heber J. Grant

Levu na gauna ena nona bula, e biuta na veika talei ni vuravura ko Heber J. Grant me vakaitavi ena cakacaka ni valetabu kei na itukutuku ni kawa. E a tekivu oqo ni se itabagone ena nodra galala na lewe ni Lotu me ra soli lavo ena kena vukei na tara ni Valetabu e Salt Lake. “Vula vaka vula, ni se gone, ” e a nanuma lesu, “au dau solia e dua na dola dua na vula. Ni sa toso cake na kequ isau au dau solia e rua na dola dua na vula, ka tolu na dola, va na dola, lima na dola, ka tini sara niu solia e vica vata na udolu na dola ena kena vakacavari na valetabu. Baleta na cava? Baleta ni a solia vei au na Turaga na Kalou Cecere na kila ni sa vagolei na yalodra na gone vei ira na nodra qase; ia na idola ka taura tu ko Ilaitia na parofita sa ikoya sara ga ka soli vei Josefa Simici kei Oliver Cowdery.”¹

Na idola ni Matabete ka vakalesuya mai ko Ilaija e rawa kina me vauci na matavuvale ena gauna oqo kei na tawamudu taucoko ena cakacaka tabu ni valetabu, Me vaka e a vakamacalataka ko Peresitedi Grant, na cakacaka oqo e tautauvata na kena ibalebale vei ira na bula kei na mate. E sa vakalesui mai vei keda na kosipeli i Jisu Karisito; e tu vei keda na cakacaka tabu ni kosipeli me baleti ira na bula kei na mate. E tu vei keda na veika kece e vinakati, sega ni baleta ga na noda vakabulai koi keda, ia se dua eda sa rawa ni iVakabula ena Ulunivanua ko Saioni, ’ [raica Opetaia 1:21] ka curu ki na valetabu ni noda Kalou ka vakabulai ira na noda qase era sa mate ka sega ni kila na kosipeli.”²

E vakaraitaka ko Peresitedi Grant na nona taleitaka na cakacaka ni valetabu kei na itukutuku ni kawa ena nona kaya: “Au sa rui taleitaka vakalevu na cakacaka oqo. Au vinakata meu vakauqeti ira na tamata me ra tosoya tiko na vaqarai ni nodra tuvakawa ia ni oti oqori me ra cakacaka vakaukauwa ena nodra valetabu.”³ Ena vuku ni nona ivakaraitaki kei na ivakavuvuli, era taleitaka kina na nona lewe ni matavuvale na cakacaka ni valetabu. Ena Janueri 1928 e a navuca kina me tekivutaka na veibogi kece ni Lotulevu me bogi ni valetabu ni vuvale na Grant. Ko ira kece na lewe ni matavuvale sa oti na nodra edaumeni era soqoni vata me ra vakayakavi ka gole ki na Valetabu mai Salt Lake me ra taura na cakacaka tabu e na vukudra na nodra qase era sa mate. Ena nona siganisucu ena 1934, e 50 na lewe ni nona matavuvale era a soqoni vata yani ena valetabu ka vakaitavi ena nodra vauci e 1, 516 na gone vei ira na nodra itubutubu.⁴

iVakavuvuli nei Heber J. Grant

E sega ni dua na solibula me rui levu ena noda sasaga me da vauca vata na noda vuvale ena vuku ni cakacaka ni valetabu.

Au na vakavinavinaka tu ga, me yacova na noqu mate, niu a sega ni vakarogoci ira e vuqa na noqu itokani ena gauna, au se cauravou kina kau se bera ni yabaki ruasagavulu kadua kina, au a bolea na dredre meu lakova mai na sala mai Utah Country ki St. George meu laki vakamau ena Valetabu mai St. George. Oqo ni se bera na sala ni sitimanivanua ka gole ki na ceva ni Utah County, ka keimami vodo kareti dreta na ose ena vo ni sala, E sala balavu ka dredre ena gauna ko ya, lako baleta na sala sukusukura ka veilecayaki, kei na ilakolako yani ka lesu e taura e vica vata na siga.

E vuqa era vakasalataki au me kua niu tovolea—me kua niu lako sobu ki St. George meu laki vakamau. Era tukuna ni rawa meu kerea na peresitedi ni iteki se noqu bisopi me vakamautaki au, ka qai waraka me tara oti na Valetabu e Salt Lake, e rawa meu qai lako ki kea vata kei na watiqu kei na luvequ meu vauci vua ka ra vauci na luvei keirau vei keirau me tawamudu.

Na cava au sega ni vakarogoci ira kina? Baleta niu vinakata meu vakamau ena gauna oqo kei na tawamudu—baleta niu gadreva meu tekivutaka vakadodonu na bula. E muri au a qai marautaka vakalevu na noqu yalodei meu vakamau ena valetabu ena gauna ko ya ka sega ni waraka e dua na gauna ka vinaka cake e muri. …

Au vakabauta ni sega ni dua na Yalododonu Edaidai tagane se yalewa ka kilikili na nona bula me sega ni sasagataka me lako mai ki na vale ni Turaga me na tauyavutaka kina na nodra bula vata. Na yalayala ni vakamau ka vakayacori ena vanua vakarokorokotaki oqo kei na cakacaka tabu e vakayacori ena gauna oqo kei na tawamudu e [veitaqomaki] mai na veitemaki ni bula ka dau voroka na itikotiko ka vakacacana na marau. …

Na veivakalougatataki kei na yalayala ka lako mai ena itekitekivu ni bula vata, ena gauna oqo kei na tawamudu, ena nona valetabu na Turaga, e sega ni rawati ena dua tale na sala ia ko ira na cauravou kei na gone yalewa kilikili na nodra bula ka na tekivutaka na nodra bula vata era na kunea ni nodra duavata tawamudu ena ruku ni veiyalayalati tawamudu e mai duru ka tara kina na vakacegu, marau, bula dodonu, loloma kei ira kece na vakarau tawamudu ni bula, eke ka vakakina mai muri.⁵

E sega ni rawa niu vakaukauwataka … na bibi ni nodra lako mai na itabagone ni Yalododonu Edaidai ki na Nona vale, me ra mai vakamau vakavinaka ka tekivutaka na ivalu ni bula ena veivakauqeti ni Kalou bula kei na veivakalougatataki ni ilesilesi ni matabete ni Kalou ka na taura tu na Nona italai ka ra vakaitavi ena valetabu. Au via vakaraitaka e yalomuni ni ko ni na sega ni rawa ni kitaka e dua na solibula ni sega ni dede sa na yaco mai na kena isau vei iko, ke sega ni gauna oqo ena tawamudu, ka voleka ni sega ni vakataratutu ni kitaka e dua na solibula ena sala ni itavi ka vakayacori na veika e taleitaki ena mata ni Kalou eda rawata na kena isau ena noda gauna ni bula.⁶

E sivia vakalailai oqo e dua na yabaki au sa yalataka kina me tuvana na veika baleti au ena noqu kauti au tani mada mai na rogo ivunau se koniseti se cieta se opera, me rawa niu lako ki na valetabu vakadua ena veimacawa ka vakayacora na cakacaka tabu ena vukudra e so na noqu dualomani ka ra sa takali yani. Ena noqu navuca meu kitaka oqo e sega ni dua na dredre au raica ena noqu lako ki na valetabu vakadua dua na macawa ena yabaki taucoko. … E dina, au sa calata e dua beka na opera se cieta se dua tale na soqo kau dau taleitaka na tiko kina, ia au sega ni bau kunea e dua na dredre. …

E rawa ni da kitaka na veika eda gadreva me da cakava. E dua na cauravou e rawa me kunea na gauna vakaitamera me tiko vata kina kei na nona daulomani. E rawa ni tuvana na veika ni nona bula me kitaka oqori. E rawa ni da tuvana na veika baleti keda me da rawa ni vakaukauwa yago ena qito golf se dua tale na qito. E rawa ni da tuvana na veika e baleti keda me rawa na ka ni lasa. Ia kevaka eda sa nanuma me da kitaka vakakina e rawa ni da tuvana na veika baleti keda me da kitaka na cakacaka ni valetabu, vakatulewataki mai na ka au kila.⁷

Au vakabauta ni kevaka au rawa ni raica na gauna meu lako ki na valetabu ka kitaka na cakacaka ni valetabu vakadua ena dua na macawa e sega ni dua na tamata ena loma ni Lotu taucoko i Jisu Karisito na Yalododonu Edaidai e rawa ni raica na gauna ke gadreva me tuvana vakavinaka na nona cakacaka. Au vosa tiko vei ira na tamata ka ra tiko ena vanua e tiko kina e dua na valetabu, ka sega ni ko ira era lako vakayawa me ra yaco kina. … Au sega ni kila e dua me osooso cake vei au, ia ke rawa niu kitaka e rawa talega ko ira, kevaka walega me ra lomadra ena nodra vinakata me ra kitaka. Na leqa vua na vuqa vei keda sa ikoya ni sega ni tiko na gagadre.⁸

Ena noqu vakasama, e dua na galala levu eda marautaka vaka Yalododonu Edaidai sa ikoya na vakayacori ni cakacaka ni valetabu vei ira na noda qase era sa mate ka ra sega tu ni kila na Kosipeli. …

… Kevaka ko taura ena yalomu kei na lomamu ni oqo e dua na ka bibi ko rawa ni kitaka ni ko Yalododonu Edaidai, ko na kunea e dua na sala mo kitaka kina.⁹

Mai na gauna a vakalesui mai kina na ki ni veivauci, e vuqa na tamata era vakila na gagadre me ra vaqarai ira na nodra qase.

Mai na gauna a veisiko mai kina ko Ilaija, ka vakasuka tale mai na ki ka taura tu, me vukica na lomadra na gone kivei ira na nodra qase [raica V&V 110:13–15], e sa lako mai ki na lomadra na tamata kece e vuravura na gagadre me ra kila e so na ka baleti ira na nodra qase.¹⁰

Na tagane kei na yalewa e vuravura taucoko era sa vakaduri isoqosoqo, vaqara itukutuku baleti ira na nodra qase, ka vakasoqoni itukutuku ni kawa ni nodra matavuvale. E milioni na dola e vakayagataki ena inaki oqo. Au a sa vosa ka rogoca vakavuqa me baleti ira na tamata ka ra biuta na ilavo vakaitamera me ra vakasoqona kina na itukutuku baleti ira na nodra qase e liu, ia na gauna e sa vakasoqoni oti kina, ni ra tarogi se cava era kitaka kina, era a kaya: “Au sega ni kila; au a vakasiniti ena gagadre levu meu vakasoqona na itukutuku ko ya ka meu vakayagataka na ilavo me caka kina. Ni sa vakasoqoni oti oqo e sega ni dua na kena yaga vei au.” Na Yalododonu Edaidai e taleitaka na ivola vaka koya ka sega ni rawa ni saumi vakailavo ena kena dredre.¹¹

Vua e dua na Yalododonu Edaidai e dua na ivola vakaoqo [taura cake na iVola i Momani] ka tu kina na yacadra na nona qase mai liu, e kena isau e vuqa, vakavuqa, vakavuqa tale vakadrau na kena bibi ena koula.¹²

Ni da vakayacora na cakacaka tabu ni valetabu e na vukudra na wekada sa mate, eda sa “ivakabula ena Ulunivanua ko Saioni.”

Au reki ena cakacaka uasivi ka sa vakayacori ena noda valetabu, ena vakalesui tale mai ki vuravura na galala ni veipapitaisotaki, ena kaukauwa ni Kalou bula, ena vukudra ka ra sa takali yani, kei na vakayacori ni cakacaka tabu ke vakadonui, ena liutaki ira na mate ki na bula tawamudu kei na veivakabulai, dina ga ni ra a mate ka sega tu ni kila na Kosipeli.¹³

E taroga na vuravura, e rawa vakacava ko ya, me rawa ni papitaiso e dua me baleta e dua? Ia kevaka eda vakabauta na veika e dau vakayacora ena vukuda na Karisito, sa dodonu me da vakabauta ni rawa vua e dua me cakava na cakacaka baleta e dua tale, ka sa rawa talega me da “ivakabula ena Ulunivanua ko Saioni.” [Raica Opetaia 1:21.]¹⁴

Sa noda itavi … me da qarauni ira na luvena na Tamada ka ra sa liu vei keda ena mate ka ra sega ni kila na kosipeli, ka dolava vei ira na katuba ni veivakabulai ena valetabu, ka tu kina na noda itavi me da vakayacora.¹⁵

Kevaka eda gugumatua, ena vakarautaka vei keda na Turaga na gaunisala me da kitaka kina na cakacaka ni valetabu kei na vola kawa baleti ira na wekada sa mate.

Au masulaka ni na vakauqeti keda yadua kei keda kece na Turaga me da makututaka vakalevu na vakayacora ena kena levu eda rawata me caka kina na cakacaka baleti ira na noda mate. …Ni da vaqara vakaidina, ena veiyabaki, me da rawata na kila baleti ira na noda vuvale ka ra sa yali yani ka ra sega ni kila na kosipeli, au kila ni Turaga ena vakalougatataki keda ni da rawata mai.¹⁶

Na tuva kawa oqo, vei au, e sa rui uasivi. E sa rui totoka ni so vei keda ka taleitaka e sa vakarautaki vei ira na kena sala. E vaka me veivakurabuitaki na sala e rawata kina na watiqu e liu me soqona mai na itukutuku ni tuva kawa me baleti ira na tukana. E sa bau uasivi na kena yaco mai vei keirau na ivola kei na veitukutuku e so. Ni keirau sa dau veikabiti sara ga kei na lalaga, ena so na sala e dau caka e dua na qara ena lalaga ko ya me rawa ni keirau qasi ka basika ki yasana ka dua, kena ivosavosataki, ka kunea e dua na ka talei.¹⁷

Sa oti e vica vata na yabaki na nona waraka tiko ko watiqu me vulica na itubutubu nei tukana vakarua, Gideon Burdick. E vitu na nona itabatamata e a matataki ena Lotu, ia ena dakuna e sega ni na toso rawa. E vakamuria e vuqa na ivakaraitaki, ka sega mada ni rawa ni kunea na yaca i tamana.

Baleta ni a curu me sotia ni Revolutionary War, e a nanumi de na laurai ena itukutuku maroroi mai Washington, DC. Ia oqo e vakaraitaka ni a rua na Gideon Burdics ka rau curu tu ena mataivalu nei Amerika ena gauna ko ya, na ka oqo e sa qai vakadredretaka ga na cakacaka ni ivakadinadina.

Ena vica na yabaki sa oti keirau a laki sikovi Washington ko Mrs Grant kei au ka laki raica sara na akaivi ni peniseni. E a kunea ena faile na kerekere nei Gideon Burdick me peniseni. Ena nona vakadikeva ka, a kunea ni nona yabaki ni bula e tautauvata kei na nei tukana. … E dua na ivakadinadina o Hyrum Winters, na vugoi Gideon, ka tukana dina.

Na vanua e sucu kina e kilai ni mai Rhode Island, [o koya gona] sa itavi sa vo me caka me vakamuri lesu tale ko koya ki na itukutuku ni nona vuvale mai na State ko ya.

Ni oti e vuqa na vaqaqara e a qai vulica mai ena dua na ivola ko Mrs Grant ni dua na Mr Harcourt e kumuna vata tiko na ivola ni kawa nodratou na vuvale na Burdick. E a volavola sara vakatotolo ki na nona katonimeli, ka taura e dua na ivola mai vua na luvena yalewa ka kilai kina ni sa oti e tini na yabaki na nona mate, ka ra sa sega ni tikovata kei iratou na itukutuku, ka sega ni kila se ra sa tu evei.

E rairai me se baci duatale na lalaga me tarovi keirau, e dua ka keirau na sega ni rawa ni sivita. Ia e a kaya na watiqu, “Au na sega ni tu vakadua e kea.” E a volavola vua na Postmaster ni vanua ka bula kina ko Marcourt ka kerea me solia na nona ivola vua e dua ga ka tiko vua na yaca Burdick.

E a soli na ivola vei Dr. Alfred A. Burdick ka vakaitikotiko voleka ga ena Positovesi. E a sauma sara mai vakatotolo, ka tukuna mai ni tu vua na itukutuku ka vakasoqona ko Hancourt, ka se vakumuna tikoga na tuva kawa nei Burdick, kei na nona inaki me vola ena dua na ivola. E kaya ni tu kece vei koya na itukutuku kece ni vuvale na Burdick kece me yaco sara vei Gideon, ia e sega ga na nona vuvale ko koya, ni vaka me yali ga mai vei iratou ena gauna e a toki kina ki na ra. “Vakauta mai vei au, ” e a vola, “na itukutuku kece kei Gideon, kau na qai vakauta yani na ka kece ko via kila baleti ira na nona qase.”.

E a caka sara na ka oqo, ka vakauta sara mai ko koya na itukutuku ni tukai Gideon Burdick, ka solia mai na veivakadonui me vakayagataka me vaka na ka e vinakata. Ena sala oqo e rawata kina e dua na ilavelave taucoko ni itukutuku ka vaqara tiko ena dua na gauna balavu ka semati ira na nona vakaidina kei ira na vuvale mai Rhode Island. …

Au a qai kila e muri…na italanoa oqo me baleta na itukutuku nei Burdick.

Ena vica vata na yabaki sa oti erau a tekivuna me rau kumuna vata ko William M. B. Harcourt kei Dr. Alfred A. Burdick e dua na tuva kawa ni vuvale na Burdick. E vuqa sara na itukutuku e a soqoni ka tuvani vakadodonu, me na tabaki.

Ena gauna oqo sa mate ko Mr. Harcourt, ka mani taura na ivola e dua na tavalei Dr. Burdick ka kauta sara ki Niu Yoka. Taumada e a nanuma me tabaka, ia e vuqa tale na yabaki sa qai volavola vei Dr. Burdick, ka tukuna ni kevaka me sauma (Dr. Burdick) na kena ivodovodo sa na rawa ni nona na [itukutuku]. E sega ni taleitaka ko Dr. Burdick na nona a kauta tani yani na tamata ko ya na itukutuku, ka sega ni sauma, me yacova mada ga na gauna e vakarerei koya kina me vakama na ka kece.

E a tukuna vua na dausasamaki ko tavalena me vakama kece na pepa dredre ko ya. E mani sega ni vakayacora vakakina na dausasamaki ko ya, ia ni a qai kunea ko tavalena na ka oqo e muri, e a tawana na veika kece ka vakauta vei tacina. Ia na tacina e sega na rumu me biu kina ena nona vale, ka biuti ira ena nona daku ni vale. E tu ekea ka vakavula, kena tu na uca kei na siga, ka sega ni dua e kila na cava me cakava vei ira.

Na wati tacina e a mate; ka mani laki veibulu ko Dr. Burdick. E a qai laki kila ekea na vanua era sa tu kina na ivola oqo ka tukuni vua ni rawa ni kauta kevaka e kila ni so na ka talei e tu kina. E a kauta ki vale, ia ni se taqayataka de baci yali tale mai vei koya, e a kopitaka na veivola kece. E levu na tikina era sa vakacacani ena uca, cagi ia, ni vakadikevi taucoko vakamalua, e a marau ni kunea ni voleka ni ko ira kece na ka bibi ka ra vakacurumi era maroroi tu.

Mai na gauna ko ya me yacova edai e tosoya tikoga na nona vakadidike, ka kuria na nona itukutuku.

Ena neirau tiko mai Washington, ena Tiseba sa oti, keirau a gole ki Baltimore ko Mrs Grant kei au me keirau laki sota kei na turaga oqo ka sa vukei keirau sara vakavinaka—E a kilai keirau mai na itaba keirau a vakauta., ka dodoka mai na ligana ruarua ena veikidavaki. E kauti keirau sara ki na nona valenivolavola e loma sara ka vakaraitaka vei keirau e voliumu vaka voliumu na tuva kawa ka soqona me baleta na vuvale na Burdick kei na so tale. “Ena ka oqo, ” e a kaya kina, “Au makutu na dabe ka veitalanoa kei kemudrau me bogi taucoko.”

E tu vua e ruasagavulu na voliumu ni itukutuku kei Burdick ka ra tuvani tu vakamaqosa. E va e tu kina na laini dodonu mai vei Gideon. E solia vei keirau na itukutuku oqo ko Dr. Burdick, me kopitaki ka vakayagataka ena kena icakacaka e keirau kila ni dodonu. Au vakaraitaka me talai mai e dua na dautaipa me lako mai ki na nona valenivolavola ka mai kitaka na kopi, se me cakava e dua na drua. E a biuta na ivola e ligaqu, ka kaya, “Au rawa ni vakabauti iko mo raici ira oqo, Peresitedi Grant, niu kila ni ra na bula e ligamu.”

Na kopi taipataki e sa caka tu oqo ena kena taucoko, e dua e sa vakasukai vei Dr. Burdick. E so tale na itukutuku e a tauri mai na noda Genealogical Library, kei na tuva kawa, me sosomitaka na nona sosoqoni. …

E nuitaki ni ka kece oqo e taleitaki sega ni vei Mrs. Grant ga koi au talega, ia vei ira kece ka ra qara tiko na nodra tuva kawa, me ivakadinadina ni nona cakacaka tiko na Turaga ena kedra maliwa na luvena e tautuba ni Lotu, ka veivakauqeti vei ira na veiliutaki ena iteki kei na tabana levu ni Lotu me ra dina ena nodra tosoya na nodra vaqaqara. “Dou vakasaqara, ka dou na kunea.” [Maciu 4:17.]¹⁸

Na veivakabulai vei ira na mate e dua na yavu ni inaki ka vakalesui tale mai kina na Kosipeli Tawamudu, ka tauyavu tale kina na Lotu i Jisu Karisito, edaidai. Na levu ni kena taleitaki vakatakilai mai vei ira na Yalododonu ena gauna bibi oqo ni Nona veisorovaki na iVakabula e ivakaraitaki vinaka. Na noda valetabu e vutucoqa mai na mataka lailai me yacova sara na bogi levu, mai vei ira ka ra dei ena nodra veivueti vei ira na wekadra sa mate ka veivukei ena kena duavata na ivau ka na vauca na Kosipeli ni veitabagauna ka kauta vata mai na veika kece vei Karisito, mai lomalagi ka vakakina e vuravura—e dua na cakacaka ka duatani ena iCavacava ni Tabagauna. Na marau cava e waraki ira na dau cakacaka yalodina ena Vuravura ni yalo ka ciqoma e dua na veikidavaki levu mai vei ira ka ra soli ira ki na veiqaravi cecere oqo!¹⁹

Vakatutu ni Vuli kei na Veivosaki

Na sala cava e vakalougatataka kina na nomu bula na vakaitavi ena cakacaka tabu ni valetabu? Na cava e rawa ni da cakava me da marautaka kina vakalevu na veivakalougatataki ni valetabu?
Na cava e rui bibi kina me da vakamau ena valetabu? E vakaukauwataka vakacava na nodrau veimaliwai na tagane kei na watina na nodrau vakamau ena valetabu?
Na cava na kena ibalebale mo dua na “ivakabula ena Ulunivanua mai Saioni”? (Raica talega V&V 128; 138:47–48, 53–54, 57–58.) E vukei iko vakacava na cakacaka ni valetabu kei na volakawa ena kena tavuki na lomamu kivei iratou na lewe ni nomu vuvale, vei ira era bula kei ira era mate?
Na ivurevure cava e solia na Lotu me vukei keda ena noda kitaka na ivola kawa ni vuvale?
E vukei keda vakacava na Turaga me vakarautaka na sala mo kunea kina na veika me baleta na ituva kawa ni vuvale? Na ivakaraitaki cava ko sa raica vei ira na tamata e vuravura taucoko ni ra sa gadreva me ra vulica na veika baleti ira na nodra qase?
Na cava e rawa ni da kitaka me rawa ni da solia na gauna ena lako wasoma ki na valetabu? Ki na cakacaka ni ivola kawa?
E rawa vakacava vei ira ka vakatikotiko yawa mai na valetabu me ra bulia e dua na ivakarau ni vakarokoroko kei na veidokai ena cakacaka ni valetabu?