Wase 21

Muria na Vosa ni Vuku

Sa solia vei keda na Turaga na Vosa ni Vuku me baleta na noda vakabulai vakayago kei na vakabulai vakayalo.

Na Bula nei Heber J. Grant

Ena gauna ni nona veiqaravi vakaiapositolo kei na Peresitedi ni Lotu o Peresitedi Heber J. Grant, era sa dau vakauqeti o koya kei ira na vo ni Vakaitutu Raraba me ra vosa vei ira na Yalododonu me baleta na Vosa ni Vuku, e dua na ivakatakila ka na kunei ena Vunau kei na Veiyalayalati 89. Ena ivakatakila oqo, e vakatabuya kina na Turaga na vakayagataka na wai ni veivakamatenitaki, tavako, kei na veigunu katakata, ka ra sa vakamacalataka na parofita ni gauna oqo me ti kei na kofe (raica V&V 89:5–9). E kaya talega na Turaga ni veikakana draudrau, sorenikau, kei na vuanikau era sa lesi me “vakayagataka na tamata, ” vata kei na lewe ni manumanu “me lewai vakamatau na kena vakayagataki” (raica V&V 89:10–17). Me ikuri ni nona dau vakauqeti ira na yalododonu me ra muria na ivakasala bibi oqo, e sa dau vosa saqata talega o Peresitedi Grant kei ira tale eso na Peresitedi ni Lotu na kena vakayagataki eso na waigaga dau vakatubu leqa me vaka na veiwaigaga vakatabui eso. E kaya kina o Peresitedi Grant, “E sega ni vinakata na Turaga mo vakayagataka e dua na waigaga ka na dau vakavure ikanakana ki lomamu.”¹

E dau vakavuna vakalevu na nona vunautaka o Peresitedi Grant na Vosa ni Vuku baleta na kena a vakacacani na nona bula e dua na nona itokani mai na tavako kei na gunu. E a biuta na cauravou oqo na tavako me laki kaulotu, ia a tekivu vakatavako tale ni oti ga mai na nona kaulotu. E a muria mai na vakatavako na gunu, ka tarava mai na gunu na kena sa yali na bula savasava kei na muduki tani mai na Lotu. A mate gone sara, ka qai laki sikova na nona ibulubulu o Heber J. Grant. “Niu tucake tu ena nona ibulubulu, ” e nanuma lesu o Peresitedi Grant, “Au rai cake ki lomalagi ka yalataka vua na noqu Kalou niu na veivala tiko kei na tavako vata kei na gunu ena maqosa taucoko sa solia vei au na Kalou me yacova na noqu mate.”²

Era dau vosakudrukudru eso na lewenilotu ena gauna nei Peresitedi Grant ena levu ni vunau era dau rogoca me baleta na Vosa ni Vuku. E kaya kina o Peresitedi Grant: E tu yadua sara na koniferedi me nanuma kina e dua me tukuna vei keitou: ‘Yalovinaka kakua ni vosa me baleta na Vosa ni Vuku. Keimami sa rui dau rogoca vakawasoma, keimami sa oca ni rogoca tiko vakawasoma.’ “E sauma na vosa kudrukudru oqori o Peresitedi Grant ena nona kaya: “E sega ni dua na Yalododonu Edaidai e bula tiko oqo ka muria tiko na Vosa ni Vuku me na oca ni rogoca tiko. Ni sa biuta yani e dua na tamata e dua na soqoni ka kaya. … ‘Sa sega beka ni rawa ni ra vakasaqara tale e dua na ulutaga ka sega ni baleta na Vosa ni Vuku me ra vosa kina; au sa oca mai na rogoca tiko’—ka dina taucoko sa oca dina ni rogoca tiko, baleta ni lauti koya sara tikoga, e se vakayagataka tikoga na veika e tukuna tiko vua na Vosa ni Vuku me biuta laivi.”³

Mai na veika e sa sotava, sa kila kina o Peresitedi Grant ni o ira era dau talairawarawa ena Vosa ni Vuku era na sega ni galala mai na tauvimate kei na veimate dewa eso. E tukuna talega ni “noda vakalougatataki e sega ni kena ibalebale ni da na vakuwai mai na veika rarawa ka dredre ni bula.”⁴ Ia e vakadinadinataka vakavica ni ena gauna era muria kina na Vosa ni Vuku na Yalododonu Edaidai, era na vakalougatataki ena bula vinaka, bula sautu, kei na kaukauwa vakayalo era na sega beka ni rawata kevaka era a sega ni muria na lawa oqo.

Ena koniferedi raraba ni Epereli 1933, e kaya kina o Peresitedi Grant ni baleta na nona a dau muria na Vosa ni Vuku, sa vakatara kina na Turaga me bula tiko ka vakaotia na nona cakacaka e vuravura. “Au laiva vei kemuni na noqu ivakadinadina, ” e kaya, “niu vakabauta deivaki sara me vaka ga na noqu vakabauta e dua ga na ka e vuravura oqo niu na sega ni rawa ni tu e matamuni ka vosa tiko vei kemuni ni kua kevaka au a sega ni muria tiko na Vosa ni Vuku. Ena gauna e kautani kina na noqu avenidikisi sa kacabote oti tu, ka vagagai na dra, me vaka e dau tukuni tu, sa tekivu na ikatolu ka iotioti ni kena ivakatagedegede. Eratou a tu e kea e ciwa na vuniwai ka ratou tukuna e walu ni sa dodonu meu mate. E vuki na dauveisele liu … vei Peresitedi Joseph F. Smith, ka kaya: ‘Mr. Smith ni kakua ni nanuma ni na rawa ni bula na tamata oqo. Baleta, kevaka ena bula sa na cakamana sara ga, ka sa sega ni gauna ni cakamana oqo.’

“Oqori na itukutuku ka a vakadewataka sara ga vei au o Joseph F. Smith vakataki koya ena iotioti ni nona tauvimate, ka kaya kina: ‘Sa mate yani na nodaru itokani vuniwai ka a kaya ni na cakamana. E se bera vakadua ena noqu bula meu raica ni o bulabula vinaka me vaka na kemu irairai ni kua, Heber.’

“Au tukuna vua na nasi ka a tukuna vei au me baleti iratou na ciwa na vuniwai niu sega ni via raica e dua vei iratou, ka vakavo ga na kena ka a kaya ka vakabauta niu na rawa ni bula. E qai kaya: ‘O koya na vuniwai ni valenibula, au na kacivi koya mai.’

“Au tarogi koya se cava e sega ni duavata kina kei iratou na kena vo, qai matadredredre, … ka kaya: ‘Misita Grant, au a vakatovolea tu ga. Au sa tara oti na tatuki ni uto, mai vei ira na udolu vakaudolu na tauvimate, me vaka niu vuniwai ni valenibula, ena vicasagavulu na valenibula, ia e se bera vakadua niu bau vakila e dua na tuki ni uto me vaka na nomu. Baleta na cava, o ni kila beka, ena veivakatovotovo kece sara au vakayacora ena loma ni dua na auwa 45 na miniti o ni sele tiko kina, e sega vakadua ni bau calata e dua na gauna ni kena tuki na nomu uto, au mani kaya kina ni na vakabulai iko na uto oqori.’

“Na mataqali uto vakacava e tiko vei au? E tu vei au e dua na uto ka tiko kina na dra bulabula ka savasava ka sega ni vakadukadukalitaki mai na ti, kofe, se gunu ni veivakamatenitaki. Oqori na vuna a vakamalumalumutaki kina na paisoni ka tu ena noqu dra.”⁵

“Me vukei iko kei au kei ira kecega na Yalododonu Edaidai na Kalou me da muria na Vosa ni Vuku, ” A masu vaqo ena dua na gauna o Peresitedi Grant, “me ra bulabula kina ka vakavukui ka kila na veika sa vuni tu, ka na vakatara kina vei keda na Kalou me da bula tiko e vuravura me yacova na gauna sa vakayacori oti kina na inaki eda a buli kina.”⁶

iVakavuvuli nei Heber J. Grant

Na Vosa ni Vuku e lawa ni bula kei na tiko bulabula vei ira na Yalododonu Edaidai.

Au raica ni volai tu ena Vunau kei na Veiyalayalati e dua na malanivosa lekaleka ka vakaoqo:

“Raica koi au na Turaga, au na vakayacora na noqu yalayala kevaka dou sa muria na noqu ivakaro; ia kevaka dou sa sega ni muria na noqu ivakaro, dou na sega ni rawata na ka sa yalataki.”[V&V 82:10.]

Au diva me ra na nanuma tiko na vica na malanivosa oqo na Yalododonu Edaidai vakayadua. Sa dua tale ga na ka na noqu dau diva tu ke rawa ni ceuti tu ki na noda vakanananu ka vakakina ki yaloda, ka me da lewa me vauci na Kalou me vakayacora na Nona yalayala vei keda, baleta ni da na muria na Nona ivakaro. Raica sa virikotori tu mai lomalagi na ivakaro—o koya sa tukuna kina vei keda na Parofita o Josefa—ni se bera ni buli na vuravura, ia sa vakayavutaki kina na veivakalougatataki kecega, ia ni da sa muria e dua na ivakaro, ena vakalougatataki keda na Kalou ena veika sa yalataki tu kina [raica na V&V 131:20–21]. Kevaka e daru vinakata na veivakalougatataki ni bula, ni tiko bulabula, na waribariba ni yago kei na vakasama; kevaka eda vinakata me lako siviti keda na agilosi dauveivakarusai, me vaka a yaco vei ira na luvei Isireli, sa dodonu me da talairawarawa mada ki na Vosa ni Vuku; sa na qai vauci kina na Kalou, ka na yaco mai vei keda na veivakalougatataki.⁷

Ni sa tukuna oti na veika e vinaka vei keda [raica na V&V 89:10–17], sa vakayacora na Turaga e dua na yalayala, e dua vei ira na kena ka talei duadua, e dua vei ira na yalayala ka veilaveti se veivakauqeti duadua beka me tukuni vei ira kecega na tamata bula. E kaya kina:

“Ia na lewenilotu kecega sa nanuma ka vakayacora na veika sa tukuni oqo, ka ra muria tiko na vunau, ena ka ni bula ki na nodra ivicovico ka vakauto kina na suidra.

“Ia era na vakavukui ka kila ka vakalevu; io era na kila na ka sa vuni tu;

“Io era na cici ka sega ni ceguoca, io era na lako tiko ka sega ni malumalumu mai.

“Ia koi au na Turaga au sa yalataka vei ira ni na lako siviti ira na agilosi dauveivakarusai; io me vaka a lako siviti ira na Isireli, ka sega ni vakamatei ira.” [V&V 89:18–21.]

Sa tukuna vei keda na Turaga mai vua na Parofita o Josefa Simici:

“Ia kevaka e dua na tamata sa levu na ka e vulica ka kila ena nona gugumatua ka talairawarawa, ena yaga vakalevu cake sara vua ena bula sa bera mai.” [V&V 130:19.]

E sega ni dua na tamata e dau voroka na Vosa ni Vuku me na tautauvata na kila ka e rawata ena vuravura oqo me vakataki koya e dau talairawarawa ki na lawa oqori. Au sega ni via kila se o cei o koya kei na vanua e lako mai kina, ena sega ni makare sara na nona vakasama, ka na sega ni rawa ni tubu sara vakalevu ka vakatotolo ka dau maroroya vakalevu na nona kaukauwa me vakatauvatani kevaka e dau muria na Vosa ni Vuku.⁸

E dua tale na vuna au gadreva vakalevu kina me ra dau muria na Yalododonu Edaidai na Vosa ni Vuku oya ni a tukuna na Turaga, ni soli vei keda me baleta na noda vakabulai vakayago [raica na V&V 89:2]. Au vinakata me kilai ni kevaka eda na sega ni vakayagataka na ti se na kofe se na tavako se na gunu, eda na yaco me tamata vutuniyau duadua e vuravura. Baleta na cava? Baleta ni da na vakalevutaka na waribariba ni yago, vakalevutaka na waribariba ni vakasama; eda na tubu vakayalo; ena tiko kina e dua na noda laini ni veitaratara vakadodonu vua na Kalou, na Tamada Vakalomalagi, eda na rawata e levu tale na ka. …

E levu na tamata era tukuna ni ra Yalododonu Edaidai, era sa vakayalia na vale ka ra dau vakarurugi kina na watina kei na luvena, ia kevaka me a dau vakamuria na Vosa ni Vuku, ke a rawa me vakabula. Na vakacacani ni Vosa ni Vuku sa kena ibalebale vua na duidui ni druka kei na qaqa. Ni muri na Vosa ni Vuku, ena rawa kina na ilavo me saumi kina na tubu ni dinau, kei na ikuri ni veivuke me baleta na matavuvale kei na iteitei.⁹

Au sega ni vinakata meu vakalatilati ki na nona dodonu kei na galala e dua na tamata. Au sega ni vinakata meu lewa tiko vua e dua na tamata na ka me cakava. Ia ni solia vei au na Turaga e dua na ivakatakila ka tukuna kina vei au na veika me vinaka kina na noqu bula vakailavo kei na nodra bula vakailavo na tamata oqo, me baleta “na veika ca kei na nodra inaki ca na tamata ena gauna oqo, ” [V&V 89:4] Au nanuma ni taumada ga sa dodonu me ra vakarorogo na Yalododonu Edaidai ki na veika e tukuna na Turaga.¹⁰

E sega ni dua na turaga se marama me muria tiko na Vosa ni Vuku me na raica kina e dua na kena cala. Baleta na cava? Baleta ni ra kila na bula vinaka era marautaka, era kila na sautu, na reki, na vakacegu, na mamau ni yalodra ni ra cakava na veika e vinakata na Turaga me ra cakava.¹¹

E sega sara ga ni dua na ka me vinaka vua na tamata, ena basika mai na kena voroki na Vosa ni Vuku, ia na veika vivinaka kecega ni: itovo, vakasama, yago, kei na yalo ena basika ni vakamuri.¹²

Na lawa ni bula kei na tiko bulabula vei ira na Yalododonu Edaidai sai koya na muri ni Vosa ni Vuku.¹³

O ira era sega ni dau muria na Vosa ni Vuku era dau vakamalumalumutaki vakayago ka vakayalo.

Eda dau tu beka vakadua ena dua na gauna me da vakananuma ni o koya na Dauveibuli ni lomalagi kei na vuravura, na Daucakacaka ni veika kece ga eda raica ena vuravura vakaitamera oqo, na Tama ni yaloda, na Tama ni noda Turaga o Jisu Karisito ena yalo kei na lewe, e sa veivosaki vata kei keda, sa vakasalataki keda ena veivakasala ka na kauti keda lesu ki na nona iserau, oqori ena solia vei keda na waribariba ni yago kei na vakasama?

Ia e drau ka udolu vei ira na Yalododonu Edaidai e sa solia oti vei ira na Turaga na Kalou Kaukauwa na ivakadinadina kei na kila ni bula tiko o koya, na kila ni sa Karisito ko Jisu, na kila ni sa parofita dina ni Kalou dina ka bula o Josefa Simici, ka sa rawa vei ira me ra vakadinadinataka ena nodra vanua ka vakakina e veivanua tani, ni tukuna vei ira na Turaga na Kalou Kaukauwa, na dauveibuli ni lomalagi kei vuravura, na ka ena vinaka vei ira, vakayago ka vakayalo talega, ka vola vei ira e dua na ivola, era se sega ga ni via vakarorogo kina. E ka ni rarawa dina meu vakaraitaka ni ena gauna oqo e levu vei ira na luvedra tagane kei na yalewa na Yalododonu Edaidai—eso na luvedra na turaga kei na marama kilai ena Lotu oqo, era dau sota vakailawalawa ni veimaliwai ka ra dau nanuma ni ivakaraitaki ni savasava kei na galala ni vakasama na nodra gunu waini kei na nodra gunuva na medra ti kei na kofe ka ra veimau, kei na nodra cakava na veika sa vakavulici vei keda ni sega ni vinaka. Au na wilika vei kemuni e dua na nona ivola na Turaga vei ira na Yalododonu Edaidai. [Ni cavuta oti na malanivosa oqo, a qai wilika o Peresitedi Grant na Vunau kei na Veiyalayalati 89.]¹⁴

Na ka vakamadua levu duadua beka ena gauna oqo sai koya na sega ni bula savasava. E dua ga na ivakatagedegede ni itovo ena Lotu i Karisito. Eda sa vakavulici, e udolu vei keda ka da susugi cake ena Lotu oqo mai na noda gauna ni gone, ka ni tarava sara ga na laba na ivalavala ca ni beci ni bula savasava, kau sa via kaya kina vei ira na tama kei na tina, kei na luvedra tagane kei na yalewa, ena noda Lalai, ena noda Cauravou kei na Goneyalewa, ena noda semineri kei na yavulotu, ena Wilivola ni Sigatabu, ena iSoqosoqo ni Veivukei kei na noda veikuoramu kece ni matabete—au vinakata me kilai ni vakayagataki ni gunu kei na tavako sa i koya na sala naba dua ni meca me rawa kina na nona inaki ena tikina qo, me temaki ira tani kina na gonetagane kei na goneyalewa mai na bula dodonu.

E voleka ni veigauna kece o ira era dau vakayalia na nodra bula savasava e taumada ni ra dau vakayagataka na veika oqo ka dau vakamikamicataka na lomadra vakalailaitaka na nodra kaukauwa ni veisaqasaqa ka vakabuwawataka na nodra vakasama. … O ira na cauravou kei na goneyalewa ni gauna oqo ka ra dau nanuma ni ra rairai vinaka kina ena nodra kauta mai vakalailai na waini kei na gunu ki na nodra veivale, kei na nodra vakayacora na veika e tukuna vei ira na Turaga me ra kakua ni vakayacora, oqori na sala era sa vakotora tiko kina na yavu ni nodra vakarusai. Ena sega ni rawa ni ra basuka tikoga na ivakaro ka sega ni sotava na leqa. Na cava na leqa? Na leqa ena basika ena gunu vagauna oya ni na yaco kina na gunu vakasivia, ka na basika mai na gunu vakasivia na rusa ni yago kei na vakasama kei na vakabauta.¹⁵

Ni sa curuma na yagona e dua na tamata na mate, ka sinai tu kina na tavako kei na gunu, se o koya sa rui dau vakayagataka sivia ena dua na gauna ni nona bula, sa na sega kina ni dua na nona tikina ena yalayala oqo [ena V&V 89:18–21].¹⁶

Ena nona veivuke na Turaga, sa na rawa kina vei ira kecega na Yalododonu Edaidai me ra muria na Vosa ni Vuku.

Ena sega ni vakalougatataki au na Turaga ena dua na isolisoli, na kaukauwa, na maqosa, na taledi, ka me qai sega ni tarogi au kina, sa vakalougatataka oti tu o koya na turaga kei na marama Yalododonu Edaidai kece sara ena kaukauwa kei na maqosa me ra rawa ni maroroya kina na Vosa ni Vuku.¹⁷

“Na iVakaro Me Da Bulabula Kina, sa tukuni ki na matabose ni bete levu era a soqoni tiko mai Kirtland, kei na isoqosoqo lewenilotu; io kei ira talega na lewe ni lotu mai Saioni—

“Raica sa vakauti yani ena vakanuinui vinaka; io sa sega ni vakaroti se lavaki vakaukauwa—“

E so era kaya, “O, qori sara ga na vanua au rawa ni cakava tikoga kina. E sega ni soli vakaivakaro se me vakaukauwataki.” Na cava beka o ya? Au na tukuna vei kemuni na cava oqori—

“ia sa vakatakilai ga me da bula kina, raica sa tukuni kina na ivakarau kei na loma ni Kalou.” [V&V 89:1–2]

Ni sa vakaraitaka mai na Turaga na nona ivakarau kei na lomana, ni kakua ni tovolea mo ni vakalogalogavinakataka na lomamuni oi kemuni o ni se voroka tikoga na Vosa ni Vuku.¹⁸

Ena dua na Sigatabu au a tiko kina ena dua na soqoni ni lolo ena mataka kei na dua tale ena yakavi. E dua vei ira ka a vosa ena soqoni e muri o Sisita Anna Snow. …

E cavutu mai na vanua o Scandinavia ka sa dau matau vua me tekivu sara mai na nona gauna ni gone na gunu kofi, e dau nanuma tu ni na sega ni bula rawa kevaka e sega na kofe. Ia ni sa yabaki walusagavulu karua, sa kila ni sa sega ni qarava vinaka tiko mai na nona itavi ena vuku ni ka oqo ka sa mani lewa kina, ena ika walusagavulu katolu ni nona yabaki, ni sa na muria sara vakavinaka na Vosa ni Vuku ka biuta vakadua na kofi. E a voleka sara ni vakamatei koya, ia a mani rawata me biuta na itovo o ya. E a tucake ena yalomalua e matadra na tamata, ka vakatusa na nona malumalumu ena nona sega ni dau vakamuria sara vakavinaka na Vosa ni Vuku ka vakaraitaka na nona vakavinavinaka vua na Turaga ena nona solia vua na kaukauwa me rawata kina, ena yabaki ni bula sara mada ga oqo me vakadruka kina na veika e dau malumalumu kina. Ka vakadinadinataka talega na veika vinaka sa rawata mai kina ena kena sa veisau me vinaka cake na nona bula ena nona muria na lawa ni Kalou oqo.

A tarai au sara vakabibi na nona ivakadinadina uasivi o ya. Au dau diva sara tu vakalevu ke rawa me ra a tiko e kea ka rogoca talega o ira na wekada marama, ka vakakina vei ira na turaga, ka ra dau voroka tu ga e veiyabaki na ivakaro rawarawa oqo ni Turaga.

Au kila ni vuqa sara na tamata era sa dau rogoca tu ena veiyabaki e vuqa na ivunau ni Vosa ni Vuku ka sega ni dau veivakauqeti vei ira. Au sega sara ni kila se na sala cava e tu e vuravura oqo ena rawa kina me da vakauqeti ira eso na tamata. Au kila ni levu na tamata era a qaravi vagumatua ena sala vuni, ka vakatalega kina na nodra vakavulici ka vakasalataki e matanalevu. Ia a sega ga ni dua na kena yaga vei ira na veiqaravi oqori. Au vakila e vu ni yaloqu ni sa noqu itavi meu raica na veika au malumalumu kina, ka qai masuta na Kalou me vukei au meu valuta. Niu wilika na Vosa ni Vuku, au qai vulica kina ni caka me veiganiti kei koya na tamata malumalumu taudua vei ira kece na tamata malumalumu era Yalododonu se rawa ni ra vakatokai vakakina [raica V&V 89:3]. Kau vakabauta ni na dua na veivuke uasivi sara ena kena tosoi ki liu na matanitu ni Kalou kevaka era na talairawarawa ki na ivakaro rawarawa oqo ni Turaga na Yalododonu Edaidai kece sara. Ena noqu rogoca na nona sa vakadruka rawa na marama qase oqo, au a diva ke a rawa me ra rogoca kece na lewenilotu na ivakadinadina o ya ka ra vakauqeti kina.¹⁹

E sega sara ni dua na turaga se na marama vei ira na Yalododonu Edaidai ena sega ni rawa ni muria na Vosa ni Vuku kevaka walega me ra lolou sobu e durudra … ka masuta na Kalou me ra vukei.²⁰

Vakatutu ni Vuli kei na Veivosaki

Na sala cava ena laki tara kina na noda vakasaqara na veika oqo na noda talairawarawa se na noda sega ni talairawarawa ki na Vosa ni Vuku: na kila ka? Na noda rawa ni ciqoma na ivakatakila me baleti keda yadua? Na noda kilikili me da curuma na valetabu? Na noda bulabula vakayago?
Na veisala cava soti ena laki vakatubura kina na noda tiko sautu vakayago ka vakayalo talega na noda talairawarawa ki na Vosa ni Vuku? Na cava na vuna ena sega kina ni rawa vei ira na tamata yadua me ra sautu dina sara kevaka era sega ni dau kauwaitaka na dina ena Vosa ni Vuku?
Na sala cava e rawa kina ni yaco na yali ni bula savasava ena kena sega ni rokovi na Vosa ni Vuku?
Kevaka e dua na tamata e nona leqa tiko ena gauna oqo na rokovi ni Vosa ni Vuku, na cava e rawa ni vakayacora me rawata kina na kaukauwa me rokova na ivakaro oqo?

fruits and bread — Ena ivakatakila ka vakatokai na Vosa ni Vuku, e kaya kina na Turaga, “Ia na veimataqali sila kecega sa yaga me kedra kakana na tamata; a sa vakatalega kina na vua ni vaini; io na ka kecega sa vua ena vunikau, se vakalewena e loma ni qele” (V&V 89:16).