iTokani Dina
Eda na vakatovolei kece sara. Eda na vinakata na itokani dina me ra lomani keda, me ra rogoci keda, me ra vakaraitaka vei keda na sala, ka ra vakadinadinataka vei keda na dina.
Ena veiyabaki taucoko era dau curu mai ki Na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai e vica na drau na udolu na Luvena na Tamada Vakalomalagi. E levu vei ira era vakayacora ki na nodra bula e dua na veisau vakaitamera. Era vakayacora kece sara e dua na veiyalayalati tabu kei na veiyalayala cecere ka ra sa bole kina me ra na vosota. E sa rui veiyalayalati bibi na veiyalayalati oqori ka sa vakamacalataka kina na Tamada Vakalomalagi vua na parofita o Nifai na kena veivakalougatataki kei na kena bolebole:
“Ka’u sa rogoca na vosa i Tamada, ni sa kaya: Io, sa mana ka dina na vosa i Koya na noqu daulomani. Ko koya sa vosota me yacova na ivakataotioti, ena vakabulai.
“Oi kemudou na wekaqu lomani, kevaka ena sega ni vosota na tamata me muria na nona vunau na Luve ni Kalou Bula me yacova na ivakataotioti, ena sega ni vakabulai.”1
Sa vakasalataki keda na iVakabula ni, kevaka eda sa tekivu muria na sala ka sa dede na noda lakova tiko ka da qai biuta ka cakitaki Koya, e vinaka cake me da a kakua ga ni tekivu lakova.2
Au dau vakananuma na veika oqo ena veigauna kece au dau sikovi ira kina na lewenilotu vou. E dau yaco vei au vakawasoma na veigauna vivinaka vakaoqo, e vuravura raraba. Au dau raica na matadra veivakabauti, ka ra dau tukuna vakawasoma vei au me baleta na kena dau vakatovolei na nodra vakabauta, ka ra qai dau vakasolokakanataka ena domo ni gagadre dina: “yalovinaka masulaki au.”Ena veigauna vakaoqori, au dau vakila tale kina na bibi ni itavi ka keimami vakacolati yadua kina mai vua na nona parofita bula na Turaga. Sa ikoya ga me maroroi na yalayala ena wai ni veipapitaisotaki “mo dou veivuketaka na nomudou icolacola.”3 Oya mo dua na itokani
Na veivosa oqo nei Peresitedi Hinckley e vakaukawataki au : “… Au nuitaka, Au masulaka, Au vakamasuti kemuni, oi kemuni vakayadua sara, mo ni vakamareqeti ira na lewe ni Lotu vou yadua. Vakaitokanitaki koya. Tauri koya vinaka toka.”4
Ena sega ni rawa vei Peresitedi Hinckley me itokani vei ira yadua na lewenilotu vou. Ia o iko e rawa ni o itokani ki vua e dua mada ga vei ira. E gadrevi walega mo vakila na veika era vakila ka vakakina e dua na ka e vakila na iVakabula me baleti ira. Tovolea mo vakila na veika e vakila e dua na cauravou, na veika e vola o Nkosiyabo Eddie Luphala, mai Aferika, me baleta na nona itokani.
“Ena rua veimama na yabaki ni se bera ni’u mai lewena na Lotu ena 1999, a mai raici au o Mbuti Yona e dua na noqu itokani vinaka. Keirau dau veitokani vinaka sara mai na kalasi 5 ki na 12, keirau qai mai veitawasei ni keirau sa dewa ki na rua na koronivuli duidui.
A papitaiso o Mbuti ena Epereli 1999, ena va na macawa e muri a sikovi au yani ki vale ka vakaveikilaitaki au ki na kosipeli. E dina ni tu na kudrukudruiramo me baleta na Lotu, au a vakauqeti mai vei ira na ‘itokani yalododonu’ ka ra a kidavaki au vakavinaka ena imatai ni noqu veisiko yani. Ena Sigatabu vata oqori a vakaveikilaitaki au kina vei rau na daukaulotu na noqu itokani. A tuvai sara me sa tekivu na veivakavulici. A tiko na noqu itokani ena veilesoni kece sara, ka tomana tikoga na nona veisureti ki na veiitavi qaravi kece sara. Au sa taleitaka dina na tiko vata kei ira e tautauvata na ka keimami vakabibitaka, taleitaka, ivakatagedegede, kei na neimami takete. Ena gauna vata oqo sa tekivu me’u lakova kina na yavulotu. E sega ni vaka me dua na ka vou: Bogi ni Lotulevu; 5:30—lesoni mai vei rau na daukalotu, qai muria na yavulotu.
“Au vulica e levu sara na ka ena yavulotu ka’u taleitaka vakalevu cake sara na neitou kalasi me baleta na sala me da rawata kina na vakamau vakaselesitieli. A cava ena vula o Me na imatai ni wasewase ni vuli, ni se qai oti ga vakalailai na noqu tekivu lakova, e vaka vei au ni’u lawakitaki. Ia au a kalougata ni a rawa me’u lakova na kalasi ena ikarua ni wasewase ni vuli, Nodra iVakavuvuli na Parofita Bula. Ena noqu tiko ena yavulotu, au a volia kina na Va na iVolayavu ni Lotu ka tomana na noqu vuli ka tubu ena loma ni Lotu mai na laini ki na laini, mai na ivunau ki na ivunau; vakalailai eke ka vakalailai e kea. Au a papitaiso ena i ka 17 ni Sepiteba, 1999, mai vua e dua tale na tokani keirau a sota ena gauna ni yavulotu.
“Au sa vakavinavinaka vakalevu me baleta na parokaramu ni Yavulotu. E sega walega ni buli au cake, ia e vukei au talega me rawa ni dua na daukaulotu, na sasaga oqori au a tekivu vakavakarautaka ni oti e lima na vula mai na noqu papitaiso. Au sa vakalougatataki ena noqu sotava e vuqa na veigauna vivinaka me’u veiqaravi ka veivakavulici kina ni se bera na noqu kaulotu
“Au vakavinavinaka vakalevu ena vukuna na noqu itokani. Au nuitaka ni na kila na veika sa vakayacora vei au. Keirau sa veiqaravi oti ruarua vakadaukaulotu. Koi au mai Durban e Sauca Aferika, o koya mai Cape Town e Sauca Aferika. Ena gadrevi walega e dua na itokani me yaco kina e dua na veisau levu ki na nona bula e dua.”5
E kena irairai ni sega ni dua na cakamana e yaco ena italanoa oya. Ia e koto kina e dua na cakamana levu ni yalomatua ka sivia sara na veika ena rawata na tamata.
E rairai baleta beka ni sa lakova sara ga na kena sala o Mbuti vakataki koya se baleta beka na ivakatakila, e kila o koya na veika me na cakava na nona itokani me vosota kina. Ka kila o koya na sala me veilaveti ka veivuke kina.
A vakaveikilaitaki nona itokani vei rau na daukaulotu. A raica me papitaiso na nona itokani ka ciqoma na isolisoli ni Yalo Tabu. A kauti nona itokani, ni se bera sara mada ga ni papitaiso, ki na vanua me na vulica kina na ivolanikalou ka vakani kina mai na vosa ni Kalou. A vukei nona itokani me kila na yalayala oqo ni se bera talega ni papitaiso: “O koya, au sa tukuna kina vei kemudou, mo dou tugana ki lomamudou na vosa i Karisito; raica na vosa i Karisito sa tukuna vei kemudou na veika kece mo dou kitaka.”6 Na veivosa beka oqori e tukuna vua me volia na ivolanikalou, me vaka a vakayacora vakakina.
Ena gauna ni papitaiso, a ciqoma kina o Baraca Luphala na isolisoli ni Yalo Tabu me nona itokani tudei kevaka ena dau sureta ka bula kilikili kaya. A vakadeitaka kina vua e dua tale na yalayala: “Raica au sa kaya tale vei kemudou, kevaka dou sa curu ena matamata ka rawata na Yalo Tabu, ena vakaraitaka vei kemudou ko koya na veika kece mo dou kitaka.”7 A tukuna beka vua na Yalo Tabu me tekivu vakavakarau ki na kaulotu, me vaka a vakayacora vakakina.
Eda sega ni kila se nona itokani cava soti a lako vata kei koya ki na soqoni ni sakaramede ni se bera ka vakakina ni sa oti na papitaiso, ia eso beka era a kidavaki koya sara vakavinaka, me vaka era a vakayacora ena imatai ni gauna a veisiko yani kina. A vakavouya mai kea na nona veiyalayalati me na dau nanuma tikoga na iVakabula, me maroroya na nona ivakaro, ka me ciqoma tale kina na yalayala ni veitokani ni Yalo Tabu. Eda sega ni kila se na itavi cava era vakaitavitaki ira kina na nona itokani ena nona kacivi me veiqaravi ka vakakina na nona vosa. Ia e rawa ga ni da vakadeitaka ni ra a vakavinavinakataki koya ka tukuna vua na nodra vakila na Yalo Tabu ena nona veiqaravi kei na nona veivakavulici.
E rawa ni da kila e dua na ka mai na nona bula vakataki koya. Nanuma tiko ni a vola ni a tomani tikoga na nona vuli. A vola ni a tubu “ena Lotu mai na laini ki na laini, na ivunau ki na ivunau, vakalailai eke ka vakalailai e kea.” E kaya ni buli koya cake na veika e sotava ena yavulotu ena Tabana ni Vuli ni Lotu. Eda kila mai na ivolanikalou na vu ni veisau oqori. A masu tiko beka ena nona vakabauta na iVakabula. A ciqoma tiko beka na ivakadinadina kei na veidusimaki mai vua na Yalo Tabu. Ia a sega ni cakava tikoga na veika a vakauqeti kina me cakava ia a kerea tiko vua na Kalou me laiva na Veisorovaki me cakacaka ki na nona bula
E vakamacalataka o Nifai na cakamana ni veisau oqori kei na ka e kauta mai, ka kaya kina:
“O i kemudou na wekaqu lomani, au kila ni dou sa vakatataro tikoga e lomamudou ka sa ka ni rarawa vei au me’u vosataka na veika oqo. Ia kevaka dou sa vakarorogo vua na Yalo Tabu o koya sa vakavulica vua na tamata me dau masu; dou na kila ni sa dodonu mo dou daumasu; ia na yalo ni tevoro sa sega ni vakavulica vua na tamata me dau masu; sa vakavulica ga vua me kakua ni daumasu.
“Ia au sa kaya vei kemudou, mo dou daumasu tikoga ka kakua ni ceguoca; mo dou masulaka taumada vua na Tamada ena yaca i Karisito na veika kece dou sa kitaka vua na Turaga, ena qai vakalougatataka ko Koya na nomudou cakacaka mo dou vinaka kina.”8
Na Yalo Tabu e dauveivakacegui ka dauveituberi. Ia e dau veivakasavasavataki talega. Oqori na vuna e sa rui bibi kina ki na noda vosota, na noda veiqaravi ena matanitu ni Kalou. Ni da sa kacivi me da veiqaravi, eda rawa ni masulaka na Yalo Tabu me noda itokani ka da nuidei ni na yaco mai. Ni da kerekere ena vakabauta, e rawa ni yaco mai ki na noda bula e dua na veisau me baleta na noda tiko vinaka ka vakakina me na vakadeitaki keda me baleta na veivakatovolei eda na sotava kece sara.
E vakaiyalayala na veika era rawa ni cakava na itokani me ra vukei ira kina o ira e dodonu me ra vosota. O ira na lewenilotu vou e dodonu me ra masu. Sa ira e dodonu me ra na vakararavi ki na kaukauwa era na ciqoma me isau ni nodra masu. Sa dodonu me ra digitaka vakataki ira ena vakabauta me ra papitaisotaki ka me ra nuitaka tikoga na nodra itokani sa uasivi sara, o koya na iVakabula. Me ra digitaka mai na nodra vakabauti Koya me ra veivutuni, me ra yalomalua ka yalomalumalumu.
E dodonu me ra digia me ra ciqoma na Yalo Tabu. Na vosa ni veivakadeitaki ki na Lotu e vosa ni veisureti: “Ciqoma na Yalo Tabu.” Ia na digidigi oqori e dodonu me kakua ni vakayacori ga vakadua, ia me vakayacori tiko e veisiga, ena veiauwa, ena veiminiti. Ena gauna sara mada ga e sa lako mai kina na Yalo Tabu ka mai vakauqeti ira ena veika me ra cakava, na nodra cakava se sega e nodra digidigi. Ena gauna mada ga era sa dau wilika kina e veigauna na ivolanikalou, ena gadrevi tale na digidigi me ra “kana magiti ena vosa i Karisito.” Ena sega ni veivakamamautaki na kana magiti kevaka e sega na digidigi me da digia kina me da vakayacora na veika e tukuna vei keda na vosa i Karisito. Ni sa vakatovotovotaki vakabalavu na vakabauta kei na talairawarawa, ena yaco me itokani tudei na Yalo Tabu, ka veisau na keda ivatuka ka na basika kina na vosota.
E dodonu me vakayacora na lewenilotu na digidigi, ia sa ka bibi sara talega na itokani dina. E koto eso na sala bibi mo ni wasea kina na nona icolacola na lewenilotu vou me mamada kina. E rawa ni da loloma, vakarorogo, vakaraitaka, ka vakadinadinataka.
Taumada me da lomani ira. Oqori na veika a vakayacora na iVakabula. E rawa ni da vakayacora vata kei Koya ka rawa talega ni da vakayacora ena Vukuna. E vakaraitaka vei keda na kena sala ena nona a cakacaka voli e vuravura. E veivakavulici ena ivunau kei na nona ivakaraitaki me da lomani ira na Nona tisaipeli.
“Sa noqu ivunau oqo mo dou veilomani me vaka ka’u sa lomani kemudou.
“Sa sega na nona loloma e dua na tamata me uasivi cake ena ka oqo, me solia na nona bula ena vukudra na wekana.
“Dou sa wekaqu, kevaka dou sa kitaka na ka kecega au sa vakarota vei kemudou.
“Au sa sega ni vakatokai kemudou tale me noqu tamata: ni sa sega ni kila na tamata na ka sa kitaka na nona turaga; ia ka’u sa vakatokai kemudou me wekaqu; ni’u sa vakatakila vei kemudou na ka kecega ka’u a rogoca mai vei Tamaqu.”9
E vakaraica tu mai na iVakabula na lewenilotu ka sotava tiko na dredre oqo me vaka ni Nona itokani. E solia na Nona bula ena vukuda kece sara. E lomani keda ka na solia vei keda, kevaka eda sa yalodina tiko, na isolisoli me da vakila e dua na tiki ni Nona loloma ena vukudra. Au sa dau vakalougatataki ena so na gauna mai vua na Yalo Tabu me’u vakila na nona loloma na iVakabula me baleta e dua na lewenilotu vou ka sotava tiko na veika dredre. Au kila ni rawa ni yaco na veika oqori.
Na kena ikarua, e dodonu me da vakarorogo vua na lewenilotu vou ena veikawaitaki kei na loloma. Ena gadrevi talega e keri na veisolisoli vakayalo ka ni dau vakavudua sara me dau tautauvata na veika eda sa sotava mai. Ena sega ni rauta na noda kaya, “Au kila na veika o sotava tiko,” vakavo sara kevaka eda vakila dina tiko. Ia na iVakabula e vakakina. Sa vakarau tu o Koya me vukei iko mo itokani ka kilai ira o ira sara mada ga o se qai sotava vakadua, kevaka o na kerea ena vakabauta. Ni se bera ni sucu mai, era sa kila rawa tu na parofita na veika ena cakava me rawa kina ni vukei iko mo itokani ena Vukuna:
“Ia ena mai vunau voli ko Koya; ena vosota na ka rarawa, na veivakararawataki kei na veivakatovolei kecega; a sa yaco na veika oqo me vakayacori kina na vosa sa tukuni, ni na colata ko Koya na nodra rarawa kei na nodra ivalavala ca na nona tamata.
“Ena soli koya me mate me sereka kina na ivesu ni mate sa vesuki ira tu na nona tamata; ia sa mai bula vakatamata ko Koya me kila kina na nodra malumalumu na nona tamata, ka vakabulai ira ena nona yalololoma.”10
Na kena ikatolu, sa dodonu me da ivakaraitaki vei ira na lewenilotu vou. E rawa me da kana magiti ena vosa ni Kalou. E rawa ni da kerea, ka bula me da rawata kina na veitokani ni Yalo Tabu. E rawa me da talairawarawa mai na noda vakabauti Jisu Karisito. Ka na yaco na gauna me rawa kina ni da ivakaraitaki ni dua na tisaipeli ka sa sucu tale ena vuku ni Veisorovaki. Ena dede beka. Ena dredre beka me da vakaduiduitaka e lomada. Ia ena yaco me ka dina. Ka na solia na inuinui vei ira na lewenilotu vou kei ira kece eda veitokani vata ena sala ki na bula tawamudu. Na kena i kava, me da vakadinadinataka na dina vei ira na lewenilotu vou. E dodonu me dina, ka na vinaka duadua kevaka e rawarawa ga. Ena veivuke vakalevu duadua kevaka e baleta na dina kei na cakacaka ni iVakabula, ke baleta na Nona loloma na Tamada Vakalomalagi, kei na isolisoli kei na veitokani ni Yalo Tabu. Ka vakakina ni na dau yaga tiko ga me da vakadinadinataka ni rau a rairai dina vua na gonetagane o Josefa Simici na Tamana kei na Luvena ka vakakina ni sa vakalesui mai na Lotu dina kei na kosipeli taucoko mai vei ira na italai vakalomalagi. Ena vakadeitaka na Yalo Tabu na veitukutuku rawarawa oqori ni ra ka dina.
Ena gadreva na lewenilotu vou na veivakadeitaki oqori, ena veigauna, kevaka sara mada ga eda sega ni tiko e kea me da vakadinadinataka. Kevaka era na gadreva me ra cakitaka na veitokani ni Yalo Tabu, sa na sega ni rawa vua me vosota. Ia e dina na veika oqori me baleti keda kece sara, se na vanua cava ga eda tiko kina se vakacava sara na ivakarau ni noda yalodina. Eda na vakatovolei taucoko. Ka da na gadreva taucoko na itokani dina me ra lomani keda, me ra rogoci keda, me ra vakaraitaka vei keda na sala, me ra ivakadinadina ni dina vei keda me rawa kina ni tiko ga kei keda na veitokani ni Yalo Tabu. Sa dodonu mo dua o iko na itokani dina vakaoqori.
Au se nanuma tiko ga, me vaka ga a yaco ni kua, na nodra tara na noqu bula ena veika vinaka na noqu itokani ena dua na gauna balavu sa oti. Era sa yali yani, ia na vakanananu ni nodra loloma, nodra ivakaraitaki, nodra vakabauta kei na nodra ivakadinadina e se laveti au tu ga. Ia na nomu veitokani ki vua mada ga e dua na lewenilotu vou e rawa, ni vakavuna ena bula oqo kei na bula sa bera mai me ra vakalougatataki iko e udolu na tubuna kei ira na nona kawa.
Oqo na Lotu dina i Jisu Karisito. E bula tiko o Koya. E lomani iko, ka lomani ira talega o ira ka dodonu mo qaravi ira ka ra na yaco me nomu itokani me tawamudu.
Ena yaca tabu i Jisu Karisito, emeni.