Na Yavu Tudei
Taumada sa rawa me da vaqaqacotaka na noda yavu ni vakabauta, na noda ivakadinadina ni veika dina, me da kakua kina ni bale, eda na sega ni druka.
Kemuni na taciqu kei na ganequ lomani, oi kemuni ko ni raici au tiko mai ena ivavakoso kece sara e vuravura, au sa gadreva na nomuni masu kei na vakabauta niu mai vakayacora na noqu itavi ni vosa vei kemuni.
Ena 1959, ni oti toka ga na noqu a lesi meu peresitedi ni Tabana ni Kaulotu e Kenada, ena valenivolavola liu e Toronto, Ontario, e Kenada, au a sotavi N. Eldon Tanner, e dua na lewenivanua tudei e Kenada ka ni oti toka ga e vica na vula a qai lesi me dua na iVukevuke ki na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua, dewa sara ki na Kuoramu ni Le Tinikarua ka laki daunivakasala ki na va na Peresitedi ni Lotu .
Na gauna au a sotavi Peresitedi Tanner kina a peresitedi tiko ni kabani levu na Trans-Canada Pipelines, Ltd., ka peresitedi ni iTeki o Kenada Calgary. Ena imatai ni neirau sota keirau a veivosakitaka talega kina na draki batabata e Kenada, kei na kena cagi kaukauwa, ka dau batabata vakasivia sara me vica na macawa, ka vakatorocaketaka sara na batabata oqo na cagi kudukudua. Au a tarogi Peresitedi Tanner na vuna era tu vinaka tu ga kina na gaunisala lalai kei na gaunisala lelevu ena ra kei Kenada ena draki batabata vakaoqo, ka vica ga se sega sara ga ni dua na kakaca se vakacacani, ka so na gaunisala ena vuqa na vanua ka sega ni batabata sara na kena draki era kakaca ka vakacacani ka kune kina na qara lalai.
E a kaya, “Na kena isau o ya na vavaku ni kena iubi e cake. Na kena gadevi me ra kaukauwa tikoga ka sega ni kaca, sa vinakati me na vavaku sara ki ra na kena yavu taucoko. Ni sega ni vavaku sobu vinaka na kena yavu, ena sega ni tudei na kena iubi e cake ni sotava na draki ca.”
Ena veiyabaki oqo au dau vakasamataka na veika a vakamacalataka vei au o Peresitedi Tanner, niu a kila rawa mai kina na kena vakaibalebale dina ki na noda bula. Na kena dina, kevaka e sega ni vavaku titobu na noda vakabauta kei na ivakadinadina tudei ni ka dina, ena dredre ni da vorata rawa na cagilaba kei na cagi batabata ni veika butobuto ena dau yaco ga mai vei keda.
Oqo na bula ni veivakatovolei, na gauna me da vakadinadinataki keda kina ni da sa kilikili me da lesu vua na Tamada Vakalomalagi. Na noda vakatovolei, eda na sotava kina na bolebole kei na veika dredre. Oqo ena rawa ni voroki keda, ka rawa ni kakaca ka kasere na iubi ni yaloda—oqori, kevaka e sega ni vavaku titobu vinaka na noda vakabauta, ka sega tu ni vakayavutaki dei vei keda na noda ivakadinadina.
Eda na ravi toka ga vakalekaleka ki na nodra vakabauta kei na ivakadinadina na tamata. Ia ena yaco me tikoga na noda dui yavu vavaku ka titobu, ka rawa kina me da vorata rawa kina na cagilaba ni bula oqo, ena yaco ga mai. E levu tu na veimataqali cagilaba. Eda na rarawataka ka mosita e dua na gone sa digitaka me vukitani mai na salatu ni dina tawamudu ka mua yani ki na ilakolako drakidrakita ni ivalavala ca kei na vakasama vakatani. Eda na dau tauvimate se dua na wekada lomani, ka kauta mai na rarawa se yaco na mate. Na vakacalaka e dau biuta tu mai na mawe ka dau nanumi tiko se kauta laivi na bula. Era na mate o ira sa qase malumalumu sara. E dau yaco talega vei ira era se qai gu me ra bula ena ilakolako oqo, ka dau vagaluya talega na nodra bula mamarau na gonelalai.
Ena so na gauna sa sega ni laurai na cina ena mua ni tanala sa sega ni kida na mataka me oti kina na bogi. Eda sa wavokiti tu ena kavoro ni yalo, na rarawataki ni sa kasere na ituvatuva, kei na luluqa ni sa yali na inuinui. Eda duavata oqo ena vakamamasu ni ivolanikalou, “Sa sega beka na ibotani mai Kiliati?” (Jeremaia 8:22). Eda sa dau vakaraica na veika rarawa vakaoqo ena yalo e lolovira sara. Eda sa vaka na luveniyali, rarawa, ka galili.
Me da tara vakacava e dua na yavu tudei ka kaukauwa me na vorata rawa na veika tawakilai ni bula oqo? Me tudei tikoga vakacava na noda vakabauta kei na ivakadinadina eda na gadreva, me da sotava kina na marau e yalataki vei ira na yalodina? Sa gadrevi kina na cakacaka e gugumatua ka tudei. E vuqa vei keda sa vakauqeti vakayalo ka tuturu na wainimata ena kena kaukauwa ka yalodina tikoga. Au sa rogoca oti na vosa oqo, “Kevaka me na tudei tikoga na yaloqu vaka o ya, ena sega vakadua niu vakaleqai.” Na vakanananu vakaoqo, ena rawa me yali yani. Na veivakauqeti eda sotava ena veisoqoni ni koniferedi oqo ena rawa me malumalumu ka yali yani ni sa Moniti mai ka yaco mai na veiqaravi vakacakacaka, na vuli, na itavi e vale kei na matavuvale. Na veika oqo ena vagolei keda mai na ka vakayalo ki na veika vakavuravura, ka da kuitaki kina ke da laki cakava ka na drudruga laivi na noda ivakadinadina, na noda yavu kaukauwa.
E dina ni da sega ni bula tiko ena vuravura eda vakila ga na veika vakayalo, ia sa rawa me da vaqaqacotaka na noda yavu ni vakabauta, na noda ivakadinadina ni veika dina, me da kakua kina ni bale, eda na sega ni druka. Me caka beka vakacava, eda na rawa beka ni rawata ka maroroya na yavu gadrevi ki na bula vakayalo ena vuravura oqo eda tiko kina?
Meu vakaraitaka mada e tolu na idusidusi ni noda sasaga oqo.
iMatai, vaqaqacotaka na nomu yavu ena masu. “Na masu sai koya na gagadre dina ni yalomu, Cavuti se vakanananu ga” (“Prayer Is the Soul’s Sincere Desire,” Hymns, naba 145).
Ni da masu, me da veivosaki sara ga vakaidina kei na Tamada mai Lomalagi. E rawarawa sara me dua tu ga na kena ivakarau, na kena cavuti e so na vosa e mamada ka sega na kena ibalebale. Ni da sa kila tiko ni da sa luvena tagane se yalewa na Kalou, ena sega ni dredre na masu Vua. E kilai keda; e lomani keda; e gadreva me da tiko vinaka. Me da masu ena yalodina ka vakainaki, cabora na noda vakavinavinaka ka kerea na veika eda gadreva ena noda bula. Vakarorogo ena sauma mai o Koya, me da kila kina ni sa yaco mai. Ni da vakayacora eda na vaqaqacotaki ka kune kalougata. Eda na kilai Koya vakavinaka kei na Nona gagadre baleti keda. Ni da sa kilai Koya, ka nuitaka na Nona lewa, ena vaqaqacotaki na noda vakabauta. Kevaka e dua vei keda sa sega ni vakasalataki rawa me dau masu, sai koya sara ga oqo na kena gauna vinaka. E kaya o William Cowper “Ena sautaninini o Setani ni raica e dua na yalododonu luluqa dina ni tekiduru ena masu.” (ena William Neil, comp., Concise Dictionary of Religious Quotations [1974], 144).
Na masu vakamatavuvale me kakua ni guileca. Oqo na isasabai vinaka ni ivalavala ca, ka na kune kina na marau kei na reki. E dina na ivosavosa o ya: “Na matavuvale e masu vata sa duavata.” Ni da ivakaraitaki tiko ni masu vei ira na luveda, eda sa vukei ira tiko me ra tara na nodra yavu vavaku ka titobu ni vakabauta kei na ivakadinadina era gadreva me ra na bula voli kina.
Na ikarua ni noqu veidusimaki: Me da vulica na ivolanikalou ka “vakanananu kina ena siga kei na bogi,” ni sa ivakasala ni Turaga ena ivola i Josua (1:8).
Ena 2005, e drau vakaudolu na Yalododonu Edaidai era a ciqoma na ibolebole nei Peresitedi Gordon B. Hinckley me wiliki na iVola i Momani ni bera ni cava na yabaki. Au vakabauta ni Tiseba ni 2005 sa mai rawati e dua na isausau vakagauna ni kena sa rawati na ibolebole ena kena gauna donu. Eda sa vakalougatataki kina ni da a vakayacora; sa qaqaco kina na noda ivakadinadina, ka da sa vakavukui cake vakalevu. Au sa vakayaloqaqataki kemuni mo ni tomana tiko na wiliki kei na vulici ni ivolanikalou, ka me da na kila vakavinaka ka bulataka ena veisiga na kena ivakavuvuli eda kunea kina. Meu veisautaka mada na serekali nei James Phinney Baxter:
Sa vuli tikoga ka sega ni kila mada
Sa vaka ni sa cuki tikoga ka sega ni teivaka.
(“The Baxter Collection,” Baxter Memorial Library, Gorham, Maine)
Na veisiga e vakayagataki ena vulici ni ivolanikalou, ena yaco vakaidina, me vakaukauwataka na noda yavu ni vakabauta kei na ivakadinadina ni veika dina.
Me da raica vata na marau nei Alama ena nona ilakolako mai na vanua o Kitioni ena ceva ki na vanua o Manitai ka laki sotavi iratou kina na luvei Mosaia. E sa dede e sega tu ni raici iratou o Alama, ka a marau vakalevu ni kila “ni ratou sa wekana talega ena vuku ni Turaga; io, sa kaukauwa sara na nodratou vakabauta na ivakavuvuli dina; eratou sa tamata yalomatua ka dauwilika vagumatua na ivolatabu, me ratou kila kina na vosa ni Kalou” (raica na Alama 17:12).
Me da kila vakakina na vosa ni Kalou ka vakayacora ena noda bula.
Na ikatolu ni noqu veidusimaki ki na tarai cake e dua na yavu kaukauwa ni vakabauta kei na ivakadinadina e okati kina na veiqaravi.
Niu draiva tiko ki valenivolavola ena dua na mataka, au sivita sara e dua na vale ni sava isulu ka toka e katuba leka e dua na ivakatakilakila. E volai kina, “Na Veiqaravi Ga e Vinakati.” Na ivakatakilakila oqo e sega ni rawarawa meu guilecava. Au sa qai kila na vuna. Na kena dina ni veiqaravi ga e vinakati—na veiqaravi ni Turaga.
Ena iVola i Momani eda wilika kina na Tui dokai o Penijamini. Ena yalomalumalumu dina ka iliuliu vakalou, e vaqaqacotaka na nona gagadre me qaravi ira na nona tamata ka liutaki ira ki na salatu ni ivalavala dodonu. E a qai kaya vei ira:
“Raica au sa kaya vei kemuni au sega ni via dokai ena noqu kaya niu sa qaravi kemuni ena noqu bula taucoko, niu sa vakayacora ga na itavi sa lesia vei au na Kalou.
“Ia au sa tukuna vei kemuni na veika oqo mo ni yalomatua kina; mo ni kila ko ni sa qaravi Koya tiko na nomuni Kalou, ena nomuni qaravi ira tiko na wekamuni” (Mosaia 2:16–17)
Oqo ga na veiqaravi e vinakati, na itavi qaravi kece eda sa kacivi kina: o ya na veiqaravi ni Turaga o Jisu Karisito.
Ena loma ni nomu salatu ni bula oqo ko na raica ni sega ni iko walega o lako tiko kina. Eso era na kere veivuke mai. Me vakaukauwataki na duru sa malumu mai, na liga me tuberi, na vakasama me vakayaloqaqataki, na yalo me vakauqeti kei na tamata me ra vakabulai.
Ena tinikatolu na yabaki sa oti e a noqu madigi meu masulaki Jami Palmer, e dua na goneyalewa lailai totoka yabaki 12. Sa raici vakavuniwai ni sa tauvi koya tiko na kenisa ka sa rere ka taqataqaya o koya. E a qai vakayacori vua na veisele kei na veiqaravi vakavuniwai mosi. Ena gauna oqo sa yali vua na kenisa ka sa goneyalewa vuku ka totoka ka yabaki 26 ka sa rawa ka vakalevu ena nona bula. Ena dua na gauna sa oti, au a rogoca ni a sotava e dua na leqa, ka vaka me vakaleqa na ituvatuva sa tu, ni sa mai kila ni na rawa me na sele veitarataravi na yavana ka a tiko kina na kenisa taumada. Sa vakasamataka o koya ni sa na vakadaroya na taubale vata kei ira na kalasi ni Goneyalewa ena salavatu ki na Qara o Timpanogos—ka tiko ena Veiulunivamua o Wasatch e rauta ni 40 na maile ena ceva kei Salt Lake City e Utah. Sa tukuna o Jami vei iratou na nona itokani me ratou sa lako ga sa sega ni lako o koya. Au kila dina ni sa duatani na domona ka luluvu na lomana. Ia era a qai kaya maqusa mai na goneyalewa, “E sega, Jami, eda na lako vata!”
“Ia au sega ni rawa ni taubale,” a sauma vakararawa yani.
“Io, Jami, keimami na colati iko ki cake!” Era a qai colati koya.
Edaidai sa balolo ga ni vakanananu na taubale o ya, ia na kena dina e levu cake sara. E kaya vakaoqo o James Barrie, na dauniserekali ni Sikoteladi: “sa solia vei keda na Kalou na balolo ni vakanananu, me noda kina na rosi ni June ena Tiseba ni noda bula” vakuria na vosa nei James Barrie, ena Laurence J. Peter, comp., Peter’s Quotations: Ideas for our Time [1977], 335). Ena sega ni dua vei ira na goneyalewa talei oqo me na guilecava rawa na siga taleitaki o ya ni a rai sobu mai na Tamada Vakalomalagi ena matadredredre veivakadonui ka sa marau kina.
Ni sa lesi keda ki na Nona cakacaka, sa sureti keda o Koya me da toso yani Vua, ka da vakila na Yalona ena noda bula.
Ni da tara e dua na yavu dei ni noda bula, me da dui nanuma tiko na Nona iyalayala talei:
Dou kua ni rere, se dou taqaya,
Na noda Kalou me vukei kedatou.
Tou sa na tuberi ka tokoni tu,
E liga imatau ni noda Kalou.
(“Na Yavu Tudei,” Serenilotu naba 6)
Me da rawata yadua na veivakalougatataki oqo, ka sa noqu masu, ena yaca i Jisu Karisito, na noda iVakabula, emeni.