’Ia hiti noa mai te mana’o paruparu, ’a ha’amana’o i te vahine ’ivi nō Naina
I te taime iho ā rā ’ua hiti mai te mana’o mo’emo’e ’e te tāu’a-’ore-hia, tītauhia ’ia ha’amana’o tātou ē : ’ua haere mai Iesu nō te tauturu i te vahine ’ivi i te taime hina’aro mau, ’e e haere ato’a mai ’oia nō tātou.
I te tahi taime, i roto i te mau mea maita’i ’e te mau mea ’ino o te orara’a, mai te huru ē, ’aita te Atua e ’ohipa rahi nei i roto i tō tātou orara’a tāmahana. E mea huru rohirohi ’e te haumani tātou. ’Aita e tauira’a rahi roa, ’e e mea huru pa’ari ’ia fa’a’ite i te hō’ē vāhi ’ua tauturu ti’a mai te Atua i tō tātou vaira’a. I te mau taime ato’a e puta mai te mau mana’o nō te faufa’a ’ore o tō’u orara’a, pinepine au i te feruri i te hō’ē vahine i roto i te Faufa’a ’Āpī tei mana’o ato’a paha mai te reira. ’Aita i hōro’ahia tōna i’oa i roto i te mau pāpa’ira’a mo’a, ’ua parau-noa-hia te i’oa o tōna ’oire iti ’e tōna vaira’a vahine ’ivi.
’O te vahine ’ivi nō Naina ïa, ’e nā te ta’ata pāpa’i ’evanelia noa, ’o Luka, tei pāpa’i i tōna ’ā’amu fa’ahiahia. Iā’u nei, tē fa’ahōho’a nei ’oia i te mana’o tumu nō te tāvinira’a a te Fa’aora ’ia au i te ta’ata hō’ē ’e te huru ’oia e toro nei i te rima i tei paruparu te mana’o, i te mau ta’ata noa o te sōtaiete. Tē pāhono maita’i nei teie fa’ati’ara’a i te uira’a ē ’ua ’ite ānei te Atua ’e tē tāu’a nei ānei ’oia ia tātou.
’Ia fa’ahiti-poto-hia te semeio i roto i te pene 7 nō Luka, tē ’ite nei tātou ia Iesu tē tāpe’a ra i te hō’ē tuā ta’ata ’āpe’e nō te hunara’a ’e ’ua fa’aora nā roto i te hō’ē semeio i te hō’ē taure’are’a tamāroa mai te pohe mai. ’Ua rahi atu ā rā e māramarama nō ni’a i te reira ’ohipa. Mai te tahi atu mau semeio, ’e nō teie iho ā rā, e mea faufa’a tumu te vaira’a o te mau ta’ata nō te māramarama i teie ’ohipa. Nō te mea ’ua ha’api’i au i te reira i te pū Brigham Young University i Ierusalema, e fa’a’ite atu vau i te tahi mau mea tā’u i ’apo mai nō ni’a i teie semeio.
I te tau o Iesu, e ’oire fa’a’apu Naina, i raro mai i te mou’a ra More, i te pae hiti’a o te rā o te ’āfa’a nō Iezeraela. E mea ātea ri’i te ’oire i te purūmu mau. Hō’ē noa ’ē’a iti e vai ra nō te haere i reira. I te tau o Iesu, e mea iti te ta’ata e noho i reira ’e e mea huru veve, ’e ’ua vai noa rātou mai te reira ē tae noa mai i teienei. I te hō’ē taime o tōna ’ā’amu, e 34 noa fare tei fa’a’ati i te ’oire ’e e 189 ta’ata.1 I teie mahana, e 1 500 ti’ahapa ta’ata e noho nei i reira.
Tē ha’amata nei Luka i tāna fa’ati’ara’a nā roto i te paraura’a ē, tei Kaperenaumi ’o Iesu i te mahana nā mua a’e ’e ’ua fa’aora ’oia i te ma’i o te tāvini a te hō’ē tāpena ra’atira hānere (hi’o Luka 7:1–10). ’Ei reira tē ha’api’i nei tātou ē « e ao a’era » (’īrava 11; reta tei fa’ahuru-’ē-hia), ’ua tomo te Fa’aora i roto i te hō’ē ’oire tei pi’ihia Naina, ’āpe’ehia e te naho’a rahi pipi. E mea faufa’a roa te reira. Tei te pae apato’erau o te roto nō Galilea ’o Kaperenaumi, e 600 ’āvae (183 m) i raro a’e i te miti. Tei te 30 maile (48 km) Naina i te pae ’apato’a tō’o’a o te rā nō Kaperenaumi, e 700 ’āvae (213 m) i ni’a mai i te miti, nō reira tītauhia ’ia pa’uma atu i te ’āivi nō te haere i Naina. Nō tē haere nā raro mai Kaperenaumi i Naina, e tai’ohia hō’ē a’e ’aore rā e piti a’e mahana. ’Aita i maoro a’enei, ’ua tere te hō’ē pupu feiā ’āpī nō BYU i Ierusalema e 10 hora nō te haere i terā purūmu tei patuhia. Te aura’a ra, pāpū ē, ’ua ara Iesu i te po’ipo’i roa ’aore rā ’ua ha’amata ’oia i tē haere i te maorora’a pō ’ia noa’a iāna te tuā ta’ata ’āpe’e nō te hunara’a ma’i « e ao a’era ».2
I te fātatara’a te Mesia i te ’oire i muri mai i terā tere pa’ari mau, tē ta’ita’ihia ra te hō’ē taure’are’a tamāroa, i terā mau matahiti 20 ra3 nā ni’a i te hō’ē pa’epa’e hunara’a. Tē parau nei Luka ē, ’o ’ōna ana’e te tamaiti a te hō’ē vahine ’ivi, ’e tē parau nei te tahi mau ’aivāna’a ē, tē parau nei te pāpa’ira’a nā roto i te reo heleni ē, ’aita atu ai tāna e tamari’i.4 Tē ’āpe’e ra te naho’a rahi o te ’oire iāna i roto i teie ’ati ’utuāfare tāna.
’Ia hi’ohia, e ’ati rahi te pohera’a o te hō’ē tamaiti, e aha atu pa’i ïa nō teie vahine ’ivi. E aha te aura’a i te pae sōtiare, i te pae vārua ’e i te pae faufa’a, te rirora’a ’ei vahine ’ivi ’aita e hua’ai i ’Īserā’ela tahito ra ? I te tau o te Faufa’a Tahito, ’ua ti’aturihia ē ’ia pohe te hō’ē tāne fa’aipoipo nā mua i tōna ruhiruhiara’a, e tāpa’o te reira nō te fa’autu’ara’a te Atua i te hara. Nō reira, tē ti’aturi ra vetahi ē, tē fa’autu’a ra te Atua i teie vahine ’ivi i ora mai. I roto i te buka a Ruta, i te rirora’a Naomi ’ei vahine ’ivi i tōna matahiti ’āpī ri’i, ’ua heva ’oia : « [’Ua] fa’aha’aha’a mai Iehova iā’u, ’e ’ua tu’u mai te Mana hope i te ’ati iā’u nei » (Ruta 1:21, [International Standard Version]).5
E ’ere i te māuiui pae vārua noa ’e i te māuiui pae manava, tē fa’aruru ato’a nei teie vahine ’ivi nō Naina i te topatari i te pae faufa’a—’e tei mua noa te o’e iāna.6 ’Ia fa’aipoipo te hō’ē vahine, e tu’uhia i ni’a i te ’utuāfare o te tāne te hōpoi’a i te pae faufa’a nōna. ’Ia pohe te tāne, e fa’autahia te hōpoi’a i ni’a i tāna tamaiti matahiapo. I teienei ’ua pohe te matahiapo ’e tāna hō’ē noa tamaiti, ’ua tae ato’a ’oia i te hope’a i te pae faufa’a. Mai te mea tei roto tāna tamaiti i tōna 20 ti’ahapa matahiti, e ’ere ïa ’oia i te mea pa’ari roa ’ino, tē ora ra i roto i te hō’ē ’oire fa’a’apu iti, i te ātea ’ē, ’e i teienei, ’ua ’ere i tāna rāve’a i te pae vārua, i te pae sōtiare ’e i te pae faufa’a.
’E i te taime iho ā ’a ta’ita’i ai te mau ta’ata o te ’oire i te tamaiti a teie vahine nō te huna iāna, tē haere mai nei ’o Iesu ’e « aroha atura iāna » (Luka 7:13). ’O te fa’ahitira’a ri’i noa ïa te reira a Luka. ’Ua huru ’ite Iesu i te vaira’a ata’ata roa o teie vahine ’ivi. Penei a’e te pō tā’āto’a ’oia i te tāravara’a i raro i te repo, i te tāparura’a i te Metua i te Ao ra nō te nō te ite ē nō te aha. Penei a’e ’ua ui hua atu ’oia nō te aha ’oia i tītau ai iāna ’ia ora maoro a’e i ni’a i teie nei fenua. ’Aore rā penei a’e ’ua ri’ari’a roa ’oia i te ’ōtahira’a e tīa’i ra iāna, ’o tāna e fa’aruru atu. ’Aita tātou i ’ite. ’Ua ’ite rā tātou ē, ’ua mā’iti te Fa’aora e reva ’oi’oi atu mai Kaperenaumi, ’o tei tītau paha ’ia haere ’oia i roto i te pō nō te tāpae i mua i te tuā ta’ata ’āpe’e hou te tino ’a hunahia ai i roto i te repo.
’Oia, i tōna ’itera’a i tōna mata tei rari roa i te roimata ’a haere ai nā muri i te tuā ta’ata ’āpe’e, ’ua aroha rahi roa Iesu i teie vahine—e au ra ē, nō roto mai tōna aumihi i te mau mana’o tei tae mai nā mua roa a’e i te « fārereira’a » i teie tuā ta’ata ’āpe’e. ’Ua tae mai ’oia i reira i te taime hina’arohia e teie vahine.
’Ua nā ’ō atura Iesu i te vahine ’ivi « ’eiaha e oto » (’īrava 13). Ma te mata’u ’ore i te peu nō ni’a i te ha’avi’ivi’ira’a, ’ua « rave atura i te ’iri hōpoi ra », ’e ’ua « fa’aea noa ihora te feiā i hōpoi ». ’Ua fa’aue atura ’oia : « E teie ta’ata ’āpī, ’a ti’a, tē parau atu nei au ia ’oe.
« ’Ua ti’a maira taua ta’ata i pohe ra i ni’a, ’e ’ua parau maira. ’Ua tu’u atura [Iesu] iāna i te metua vahine ra » (mau ’īrava 14–15). Nō reira, ’ua māere roa te naho’a ta’ata o te ’oire ’e te mau ’āpe’e o Iesu i te tauira’a te ’oto ’ei ’oa’oa mau. « Ha’amaita’i atura i te Atua, nā ’ō a’era, E peropheta rahi teie i tupu iho nei i roto ia tātou nei » (’īrava 16). Nō ni’a ato’a rā teie semeio i te fa’aorara’a i te hō’ē vārua ’ua oto roa. ’Ua ta’a ia Iesu ē, e ’ohipa fifi mau tā teie vahine—e ta’ata tei hi’o-’ē-roa-hia ’ia au i tā rātou mau peu. ’Ua pi’i te vaira’a o teie vahine i te Fatu ’ia hi’o ’oi’oi mai ’oia iāna, noa atu ā e tītauhia ’ia haere ātea roa nō te tāpae i terā taime tano roa. ’Ua ’ite ’oia i tōna vaira’a ’ati rahi, ’e ’ua haere ’oi’oi mai ’oia. E parau mau rahi mau tā te peresideni Thomas S. Monson (1927-2018) i parau ’a nā ’ō ai ’oia ē : « I te hō’ē mahana, e ho’i tātou i muri i ni’a i te mau mea huru tupu noa i roto i tō tātou orara’a, e ’ite mai tātou ē, e ’ere roa atu paha ïa i te mea i tupu noa mai ».7
I teienei, ta’a ’ē noa atu te mana’o ha’apōpou nō teie ’ohipa, tītauhia te reira ’ia riro rahi atu ā i te hō’ē noa ’ā’amu Bibilia. ’Aita roa e hape ē, ’ua ’ite Iesu i te parau nō teie vahine ’ivi iti, tei mo’ehia ’e tei ’ati rahi. I te taime iho ā rā ’ua hiti mai te mana’o mo’emo’e ’e te tāu’a-’ore-hia ’e te faufa’a ’ore, tītauhia ’ia ha’amana’o tātou ē : ’ua haere mai Iesu nō te tauturu i te vahine ’ivi i te taime hina’aro mau, ’e e haere ato’a mai ’oia nō tātou. Hau atu, te piti o te ha’api’ira’a e nehenehe e ’apo mai roto mai i te hi’ora’a o tō tātou Fa’aora, ’oia ho’i, ’o te faufa’a nō te torora’a i te rima nō tē ha’amaita’i i te ta’ata ’ati a’e ia tātou. E rave rahi ta’ata tē paruparu atu te mana’o ’ati a’e ia tātou, i terā taime ’e terā taime. Mai te mea e ti’a ia ’outou ’ia fa’ati’a ia rātou i te parau nō ni’a i te « tuahine Naina » ’e te huru tō te Fatu ’ite- ta’a ’ē-ra’a mau i tōna mana’o paruparu ’e tōna ’ati rahi, e taui roa mai te pō ’ei ao. ’A ha’amana’o i te parau rahi a te peresideni Spencer W. Kimball (1895-1985) : « Tē ’ite mai nei te Atua ia tātou, ’e tē hi’o mai nei ’oia ia tātou. Terā rā, e mea matarohia ē, e nā roto ’oia i te tahi ta’ata i te pāhono i tō tātou mau hina’aro ».8
I roto i te mau semeio ato’a a Iesu i ni’a i te fenua nei, iā’u nei, ’aita i rahi a’e te auma’i ’e te aumihi mai tōna aupurura’a i te vahine ’ivi nō Naina. Tē fa’aha’amana’o nei te reira ia tātou ē, tē māna’ona’o nei ’oia ia tātou, ’e e’ita roa atu tātou e mo’ehia iāna. E’ita e ti’a ia tātou ia ha’amo’e i te reira.