Laipelí
Malí


“Malí,” Ngaahi Tefitó mo e Ngaahi Fehuʻí (2023)

ongomeʻa mali

Vakai Fakalūkufuá

Malí

ʻOku fakahā ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ko e “mali ʻi ha vā ʻo ha tangata mo ha fefine naʻe tuʻutuʻuni ia ʻe he ʻOtuá pea ko e fāmilí ko e uho ia ʻo e palani ʻa e Fakamoʻuí ki he ikuʻanga taʻengata ʻo ʻEne fānaú.” Ko e taimi ʻoku mali ai ha tangata mo ha fefine ʻi he temipalé, ʻe lava ke fakataha hona fāmilí ʻo taʻengata. Ko ha taumuʻa angamaheni ʻeni ʻa e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní.

Ko e ngaahi fiefia maʻongoʻonga taha ʻo e moʻuí ʻoku maʻu ia ʻi he fāmilí. ʻOku fiemaʻu ha ngāue kae maʻu ʻa e ngaahi vā fetuʻutaki mālohi ʻi he fāmilí, ka ʻoku ʻomi ʻe he ngāue ko iá ʻa e fiefia lahi ʻi he moʻuí ni ʻo aʻu ki he taʻengatá. ʻI he palani ʻo e fiefia ʻa ʻetau Tamai Hēvaní, ʻe lava ke silaʻi ha tangata mo ha fefine ki taimi mo hono kotoa ʻo ʻitānití. ʻOku maʻu ʻe kinautolu ʻoku sila ʻi he temipalé ha fakapapau ʻe hoko atu ʻa ʻenau feohí ʻo taʻengata ʻo kapau te nau tauhi pau ki heʻenau ngaahi fuakavá. ʻOku nau ʻiloʻi he ʻikai lava ha meʻa, naʻa mo e maté, ke ne fakamavahevaheʻi kinautolu ʻo taʻengata.

ʻOku fiemaʻu ʻa e fuakava ʻo e mali taʻengatá ki he hakeakiʻí. Naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ʻo fakafou mai ʻia Siosefa Sāmita: “ʻI he nāunau fakasilesitialé ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi langi pe ngaahi tuʻunga ʻe tolu; pea ko e meʻa ʻe maʻu ai ʻa e tuʻunga māʻolunga tahá, kuo pau ke kau ha tangata ʻi he angá ni ʻo e lakanga fakataulaʻeikí [ko e ʻuhinga ki he fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí]; pea kapau ʻe ʻikai te ne kau ki ai, ʻe ʻikai te ne lava ke maʻu ia. Te ne lava ʻo hū ki he tuʻunga ʻe tahá, ka ko e ngataʻanga ia ʻo hono puleʻangá; ʻe ʻikai te ne lava ʻo maʻu ha tupulaki.”

ʻI he hili hono maʻu ʻa e ouau ʻo e silá mo hono fakahoko ʻa e ngaahi fuakava toputapu ʻi he temipalé, kuo pau ke hokohoko atu ʻa e ongomeʻa malí ʻi he moʻui angatonú, ka na lava ʻo maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e mali taʻengatá mo e hakeakiʻí. Naʻe folofola ʻa e ʻEikí:

“Kapau ʻe mali ha tangata mo ha uaifi ʻi heʻeku leá, ʻa ia ko ʻeku fonó, pea ʻi he fuakava foʻou mo taʻengatá, pea ʻoku fakamaʻu ia kiate kinaua ʻe he Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e talaʻofá, ʻe ia ʻa ia kuo paní, ʻa ia kuó u fili ki he mālohi ko ʻení pea mo e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ko ʻení; … pea kapau te [na] nofo maʻu ʻi heʻeku fuakavá, … ʻe fai kiate kinaua ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē ʻa ia kuo hilifaki kiate kinaua ʻe heʻeku tamaioʻeikí, ʻi he nofo taimí, pea fai atu ʻi hono kotoa ʻo e nofo taʻengatá; pea ʻe mālohi kakato ia ʻo ka na ka mamaʻo mei he māmaní.”

Ko kinautolu kuo ʻosi malí, ʻoku totonu ke nau fakakaukau ki heʻenau fakatahá ko e vā fetuʻutaki mahuʻinga taha ia ʻi he māmaní. Ko e hoa malí pē ʻa e toko taha mavahe mei he ʻEikí ʻa ia kuo fekauʻi ke tau ʻofa kiate ia ʻaki hotau lotó kotoa.

Ko e malí ʻi hono tuʻunga totonú, ko ha hoa-ngāue ʻa ha ongo tuʻunga tatau, ʻo ʻikai pule ha taha ki ha taha, ka na fakatou fepoupouaki, fefakafiemālieʻaki, pea mo fetokoniʻaki.

Koeʻuhi ko e nofomalí ko ha vā fetuʻutaki matuʻaki mahuʻinga ia ʻi he moʻuí, ʻoku fiemaʻu pea taau ke lahi ange ʻa e taimi ki aí ʻi ha ngaahi tukupā ʻoku ʻikai fuʻu mahuʻinga. ʻE lava ke fakamālohia ʻe he ngaahi hoa malí ʻenau nofomalí ʻaki ʻena tuku ha taimi ke na talanoa fakataha ai pea mo fefakafanongoʻaki, ke na fakaʻatuʻi mo fakaʻapaʻapaʻi, pea mo fakahaaʻi maʻu pē ʻa e ngaahi ongoʻi ʻofa mo tokanga.

Kuo pau ke fetauhiʻaki ʻa e ngaahi hoa malí mo tauhi faivelenga ki heʻena ngaahi fuakava ʻo e nofomalí ʻi he fakakaukau, lea, mo e ngāue. Kuo folofola ʻa e ʻEikí, “Ke ke ʻofa ʻi ho uaifí ʻaki ho lotó kotoa, pea pīkitai kiate ia kae ʻikai ki ha toe taha kehe.” ʻOku akoʻi mai ʻe he kupuʻi lea “ʻikai ki ha toe taha kehe” ʻoku ʻikai totonu ke toe mahuʻinga ange ha tokotaha, ngāue, pe koloa, ʻi he vā fetuʻutaki ʻo e nofomalí.

ʻOku totonu ke fakamamaʻo ʻa e ongomeʻa malí mei ha faʻahinga meʻa ʻe iku ki he taʻefaitotonú ʻi ha faʻahinga founga pē. ʻE holoki ʻe he ponokalafí, ngaahi fakakaukau taʻemaʻá, mo e hua fieʻevá, ʻa e tuʻunga fakalaumālie ʻo ha taha pea te ne fakavaivaiʻi ʻa e vā fetuʻutaki ʻo e nofomalí. (Ako ki he founga ʻoku maluʻi mo faitoʻo ai ʻe he ongoongoleleí ʻa e ngaahi fāmilí mei he ngaahi nunuʻa ʻo e ponokalafí.)

ʻOku totonu ke ngāue fakataha ʻa e ngaahi hoa malí ke na levaʻi ʻena ngaahi meʻa fakapaʻangá pea ngāue fakataha ʻi hono fokotuʻu pea muimui ki ha patiseti. ʻOku tokoni ʻa e levaʻi fakapotopoto ʻo e paʻangá mo e tauʻatāina mei he moʻuá, ki he melino ʻi ʻapí.

Ko hono fakaʻosí, kuo pau ke fakatefito ʻe he ongomeʻa malí ʻa ʻena moʻuí ʻi he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. ʻI he fetokoniʻaki ʻa e ongomeʻa malí ke tauhi ʻa e ngaahi fuakava naʻá na fakahokó, ʻalu fakataha ki he lotú mo e temipalé, ako fakataha ʻa e folofolá, mo tūʻulutui fakataha ʻi he lotú, ʻe fakahinohinoʻi kinaua ʻe he ʻOtuá. ʻE felātani ange ʻena feohí ʻo laui taʻu; ʻe fakaivia ange ʻena feʻofaʻakí. ʻE tupulaki ʻena fefakahoungaʻiʻakí.

Kanotohi Fekauʻakí