B’aanu li naru chawu rik’in li usilal kanab’anb’il choq’ aawe

Xb’aan li Awa’b’ej Emily Belle Freeman

Jolomil Awa’b’ej reheb’ li Saaj Ixq

Tzol chan ru naq li k’ojob’anb’il k’anjel ut li ok sa’ sumwank tixk’e naq lix wankilal li Dios taak’anjelaq sa’ laa yu’am.

Lin b’eelom, laj Greg, toje’ kiyehe’ re naq taaraj ru cho’e’k ut xk’ulb’al li quimioterapia chiru k’iila po. Jo’ naab’al eere laa’ex ak nekenumsi a’in, sa’ junpaat koo’ok chi tijok re xpatz’b’al xtenq’ li choxa ut xwankil li Dios. Sa’ li domingo chirix naq kicho’e’ laj Greg, kik’ehe’ li loq’laj wa’ak qe sa’ li b’anleb’aal.

Sa’ li hoonal a’an, injunes laa’in kink’ul li loq’laj wa’ak. Jun jachal li kaxlan wa. Jun ch’ina sek’ chi ha’. Naq wankin sa’ li iglees, k’aynaqin chixk’oxlankil chan ru yookeb’ chirosob’tesinkil, chixkawresinkil, ut chixjek’inkil li loq’laj wa’ak. A’b’an sa’ li ewu a’an, kink’oxlan chirix li maatan re lix wankilal li Dios choq’ we li nachal rik’in li k’ojob’anb’il k’anjel ut chirix li sumwank yookin chi ok wi’ naq ninchap li kaxlan wa ut li ha’. Sa’ li hoonal a’an, jwal nawaj ru xwankilal li choxa. Sa’ xyot’ik inch’ool, lin lub’ik, ut xkab’ rix inch’ool, yookin chaq chi k’oxlak chirix li maatan a’an li truuq taakanab’anq we chixk’ulb’al lix wankilal a’an li jwal ajb’il ru inb’aan. Li xk’ulb’al li loq’laj wa’ak tinxnach’ob’resi rik’in lix Musiq’ li Qaawa’, li tinxkanab’ chixk’ulb’al li maatan re lix wankilal li Dios, jo’ lix kʼanjelebʼ li anjel ut lix wankilal li Kolonel re q’axok-u.

Maajun wa chik ink’ehom chaq reetal chi saqen ru naq moko ka’aj ta wi’ aajel ru li ani nak’anjelank re li k’ojob’anb’il k’anjel—aajel ajwi’ ru li k’a’ru kanab’anb’il xb’aan li k’ojob’anb’il k’anjel ut li qasumwank. Eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li tijonelil ut li k’a’ru yeechi’inb’il sa’ li qasumwank naxk’e xwankil li Dios chiqasantob’resinkil ut chixk’anjelankil li sachb’a-ch’oolej sa’ li qayu’am. A’b’an, chan ru naq nak’ulman a’in?

Xb’een, re naq jun k’ojob’anb’il k’anjel truuq tixk’utb’esi lix wankil li Dios sa’ li qayu’am, tento naq taab’aanumanq rik’in li wankilal naxk’e li Ralal li Dios. Chan ru naq nak’eeman, a’an aajel ru. Li Yuwa’b’ej kixq’axtesi re li Jesukristo eb’ li laaw ut li wankilal re xb’eresinkil lix k’anjelankileb’ lix k’ojob’anb’il k’anjel re li tijonelil. Chi b’eresinb’il xb’aan, jo’ chanru xk’anjelil li tijonelil, neke’k’ojob’aak li ralal li Dios chi xaqliik jo’ ruuchil li Ralal li Dios.

Xkab’, ink’a’ yal noko’ok sa’ sumwank—tento ajwi’ taqapaab’. Sa’eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li evangelio, noko’ok sa’ santil sumwank rik’in li Dios; a’an naxye naq toorosob’tesi wi taqapaab’ li qasumwank. Ma naqak’e reetal naq a’an lix junajinkil ru li k’ojob’anb’il k’anjel re li tijonelil ut li roxloq’inkil li qasumwank li natenq’an qe chixk’ulb’al lix wankil li Dios?

Sa’ li ewu a’an kinpatz’ wib’, jo’ jun xrab’in li Dios sa’ li sumwank, ma nintaw ru chi tz’aqal chan ru xk’ulb’al li maatan re lix wankilal li Dios rik’ineb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li tijonelil, ut ma nink’e tz’aqal reetal chan ru naq yoo chi k’anjelak lix wankilal li Dios wik’in.

Sa’ 2019 li profeet kixk’e xb’oqb’aleb’ li ixq re li Iglees, kixk’ut chiqu chan ru taqoksi lix wankilal li Kolonel sa’ li qayu’am. Li Awa’b’ej Russell M. Nelson kooxb’oq chixtzolb’al Tzol’leb’ ut Sumwank 25, jun k’utb’esinb’il na’leb’ kik’eeman re li xEmma Smith aran Harmony, Pennsylvania. Xjala inyu’am naq xink’ulub’a xb’oqom.

Sa’ li po xnume’ xintz’aq chi xik aran Harmony. Aran, rub’eleb’ xtoonal li che’ arce, kik’ojob’aak wi’chik li tijonelil rik’in laj Jose Smith ut laj Oliver Cowdery. Nach’ rik’ineb’ li che’ a’an wan li rokeb’aal li rochoch laj Jose ut li xEmma. Chixjunpak’al li xna’aj li xam wan jun ventaan. Kinxaqli chiru li ventaan a’an ut kinyal xk’oxlankil k’a’ raj ru kixk’oxla li xEmma naq kixaqli aran chirilb’aleb’ li che’.

Sa’ li julio re 1830, xEmma 26 chihab’ wan re; jwal saaj chaq a’an. Maji’ naxket kaahib’ chihab’ xsumlajik. Ak xkam jun xk’uula’al teelom—li xb’een. Lix ch’ina muqleb’aal nach’ wan rik’in li rochoch. Naq xinxaqli chiru li ventaan, moko ch’a’aj ta chiwu xk’oxlankil li k’a’ru yoo chaq chixk’oxlankil. Ak re naq yoo chaq xk’a’uxl chirix xtumineb’, chirix li rahob’tesiik neke’xk’ul, ut chirix li te’xnumsi chalel. A’ut yoo chi uxk ajwi’ lix k’anjel li Dios chixsutam. Ma kik’oxlak ajwi’ chirix lix na’aj sa’ li k’uub’anb’il na’leb’, li rajom xyu’am sa’ lix awa’b’ejihom, ut li naru taawulaq wi’ sa’ rilob’aal li Dios?

Nink’oxla naq yoo chi jo’kan.

Chixjunpak’al li b’e, xk’ojob’aman wi’chik li maatan re lix tijonelil li Dios ut eb’ lix laawil sa’ li ruchich’och’. Sa’ li hoonal a’an, li xEmma jwal kiraj ru xwankilal li choxa. Sa’ xyot’ik xch’ool, lix lub’ik, ut xkab’ rix xch’ool, nink’oxla naq li xEmma yoo chi k’oxlak chirix li maatan a’in re lix tijonelil li Dios li truuq taakanab’anq re lix wankilal a’an li jwal ajb’il ru xb’aan.

A’ut li xEmma ink’a’ kikana chiru li ventaan chi k’oxlak.

Naq li profeet aj Jose yoo chixk’ulb’al xtzolb’al chirixeb’ li laaw, li opiis, li k’ojob’anb’il k’anjel, ut chan ru tenq’ank sa’ xk’anjel li tijonelil, li Qaawa’, rik’in xtz’uumal re lix profeet, kixk’e jun k’utb’esinb’il na’leb’ choq’ re li xEmma. Ink’a’ re li xEmma Smith li ak wan jo’ awa’b’ej sa’ xb’een li Komonil re Tenq’ank aran Nauvoo—re b’an li xEmma yal 26 chihab’ xyu’am aran Harmony. Rik’in k’utb’esinb’il na’leb’, li xEmma kitzolok chirix li santob’resiik sa’ ch’oolej ut li sumwanjik li tixnimob’resi xwankilaleb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li tijonelil sa’ lix yu’am.

Xb’een wa, li Qaawa’ kixjultika re xEmma b’ar wan xna’aj sa’ lix k’uub’anb’il na’leb’, jo’ ajwi’ ani a’an ut ani aj-e—jun rab’inb’ej sa’ lix awa’b’ejihom. Kib’oqe’ chi “bʼeek saʼ xbʼehil li saq ruhil naʼlebʼ,” jun b’e neke’tawman wi’ li k’ojob’anb’il k’anjel li te’tehoq re lix wankilal li Dios wi xEmma tixpaab’eb’ lix sumwank.

Xkab’, sa’ xq’ehil li rahok ch’oolej, li Qaawa’ kixk’e rajom. Li xEmma ink’a’ ka’ajwi’ yoo chixk’eeb’al reetal lix k’ojlajik wi’chik li evangelio; yoo b’an chi tz’aqonk sa’ li k’anjel a’an. A’an taak’ojob’aaq “re xchʼolobʼankilebʼ li loqʼlaj hu, ut re xwaklesinkil xchʼool li iglees.” Kʼeebʼilaq lix hoonal “chi tzʼiibʼak, ut chixtzolbʼal naabʼal.” Kik’eeman re li xEmma jun santil k’anjel re xkawresinkileb’ laj santil paab’anel chi loq’onink; eb’ lix b’ich a’anaqeb’ li tij chiru li Qaawa’, ut “sumenbʼilaq rikʼin jun osobʼtesink saʼ xbʼeen lix jolomeb’.”

Sa’ roso’jik, li Qaawa’ kixye chan ru naq taasantob’resiiq sa’ xch’ool, li tixkawresi li xEmma choq’ re li taqenaqil loq’al. “Wi inkʼaʼ nakabʼaanu aʼin,” kixch’olob’ li Qaawa’ re, “bʼar wankin wiʼ moko tatruuq ta chi chalk.”

Wi naqatz’il rix li tasal 25, naqak’e reetal jun na’leb’ aajel ru. Sa’ xtiklajik li xEmma a’an jun rab’inb’ej sa’ li awa’b’ejihom, chirix a’an jun “Qanaʼ sikʼbʼil ru” ut chirix chik a’an jun ixqi rey. Eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li Tijonelil re Aaron ut Melkisedek, chi junajinb’ileb’ ru rik’in xpaab’ankileb’ lix sumwank, tixnach’ob’resi rik’in li Musiq’ej ut eb’ li anjel, li tixk’e xwankil chixnumsinkil xyu’am chi b’eresinb’il xb’aan choxa. Rik’in lix choxahil wankilal, li Dios tixk’irtesi xch’ool, tixnimob’resi xseeb’al, ut tixjal toj reetal naq taawulaq jo’ li ixq naxnaw li Dios naq naru nawulak wi’. Ut rik’ineb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li Tijonelil re Melkisedek, “taakʼutmanq li wankilal re choxahilal” sa’ lix yu’am, ut li Qaawa’ taarisi li tz’apleb’ t’ikr re naq xEmma truuq tixk’ul xnawom rik’in. A’an a’in reetalil lix wankil li Dios naq nak’anjelak qik’in.

Li Awa’b’ej Russell M. Nelson kixk’ut:

“Chixjunil li kik’ulman aran [Harmony] k’a’jo’ xnimal lix toch’om sa’ lee yu’am. Lix k’ojob’ankil wi’chik li tijonelil, ut lix na’leb’ li Qaawa’ choq’ re li xEmma, naru texxb’eresi ut texrosob’tesi chejunqalex. …

“… Roksinkil lix wankil li Dios sa’ lee yu’am naraj naq teeb’aanu ajwi’ li k’a’ru kixk’ut li Qaawa’ chiru li xEmma ut chiqu laa’o naq taqab’aanu.”

Ke’k’ulman xninqal ru na’leb’ chi ka’pak’al li ventaan a’an aran Harmony, jo’ li na’leb’ kik’utb’esiman chiru li Qana’ sik’b’il ru ut b’oqb’il xb’aan li Qaawa’—jun k’utb’esinb’il na’leb’ li tixk’e xmetz’ew, tixwaklesi xch’ool, ut tixk’e xna’leb’ li xEmma Smith, lix rab’in li Dios.

Naq li qimam xIsabelle kik’ehe’ xk’ab’a’ ut ki’osob’tesiik, lix yuwa’ kirosob’tesi re tixtaw ru li tijonelil; naq taak’iiq rik’in ut taatzoloq chirix li rosob’tesihom a’an sa’ xyu’am; ut naq lix paab’aal chirix li tijonelil taanimanq naq yooq ajwi’ chi nimank lix nawom chirix.

Ink’a’ k’aynaqo chirosob’tesinkileb’ li ixqa’al re te’xtaw ru li tijonelil ut te’xtzol chan ru naq li k’ojob’anb’il k’anjel ut li k’a’ru yeechi’inb’il sa’ li sumwank te’tenq’anq re chiroksinkil lix wankil li Dios. A’b’an kink’oxla li xEmma ut kinpatz’ wib’, K’a’ut naq ink’a’? Li ch’ina rab’inb’ej a’in taaruuq taa’ok jo’ jun Qana’ sik’b’il ru sa’ lix awa’b’ejihom, ut sa’ junaq kutan jo’ ixqi rey. Rik’ineb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li tijonelil ut lix paab’ankileb’ lix sumwank, lix wankilal li Dios taak’anjelaq sa’ raam ut sa’ ruq’ re xtenq’ankil chi numtaak sa’ xb’een li yalb’a-ix re li yu’am ut chi wulak jo’ li ixq naxnaw li Dios naq naru nawulak wi’. A’in jun na’leb’ nawaj naq tixnaw li junjunq chi ixqa’al sa’ li awa’b’ejihom.

“B’aanu li naru chawu rik’in li usilal kanab’anb’il choq’ aawe.”

Tzol chan ru naq li k’ojob’anb’il k’anjel ut li ok sa’ sumwank tixk’e naq lix wankilal li Dios taak’anjelaq sa’ laa yu’am chi chaab’il wi’chik, taak’anjelaq sa’ laa waam ut sa’ laa wuq’, ut tixk’e aawankil ut aaseeb’al chi wulak sa’ lix tz’aqalil aawe aawu.

Tz’ileb’ rix li k’ojob’anb’il k’anjel re li Tijonelil re Aaron ut Melkisedek, eb’ li sumwank noko’ok wi’ sa’ li junjunq reheb’, ut lix wankilal li Dios naqak’ul rik’ineb’ li k’ojob’anb’il k’anjel a’an.

Chinaq sa’ aach’ool naq moko ka’aj ta wi’ aajel ru li ani nak’anjelank re li k’ojob’anb’il k’anjel, aajel ajwi’ ru li k’a’ru kanab’anb’il xb’aan li k’ojob’anb’il k’anjel ut li k’a’ru yeechi’inb’il sa’ laa sumwank.

Li xk’ulb’al li kaxlan wa ut li ha’ a’an naxjultika aawe rajlal xamaan li maatan re lix wankilal li nak’anjelak sa’ laa waam re naq tatnumtaaq. Li xk’amb’al chawix li loq’laj t’ikr re li santil tijonelil a’an naxjultika aawe rajlal kutan li maatan re lix wankilal li nak’anjelak sa’ laa waam re naq tatk’iiq.

Chiqajunilo naru naqak’ul li maatan re lix wankilal li Dios.

Rajlal sut naq naqak’ul li loq’laj wa’ak.

Rajlal sut naq noko’ok chiru rokeb’aal li santil ochoch.

A’an a’in li nasaho’ wi’ inch’ool chiru li hilob’aal kutan. Xb’aan a’in naq ninb’antioxi naq wan lin recomendacion re ok sa’ li santil ochoch.

“Sa’ li k’ojob’anb’il k’anjel re a’an, nak’utman li wankilal re choxahilal.”

Ninch’olob’ xyaalal li maatan a’in, sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.

Eb’ li raqalil

1. Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 107:20.

2. Li Elder D. Todd Christofferson kixye: “Sa’ chixjunileb’ li k’ojob’anb’il k’anjel, ut q’axal wi’chik sa’ li santil ochoch, nokotiqibʼaak rikʼin li wankilal chalen chaq taqeʼq. “Li wankilal re li choxahilal” nachal rik’in li kristiaan ut xb’aan lix wankilal li Santil Musiq’ej. … Ninch’olob’ xyaalal naq li Dios tixb’aanu li xyeechi’i aawe naq nakawoxloq’i laa sumwank rik’in a’an. … A’an, rik’in lix Loq’laj Musiq’, tatxnujob’resi rik’in choxahil wankilal” (”El poder de los convenios,” Liahona, mayo 2009, 22, 23).

3. Chi’ilmanq Dallin H. Oaks, “El Sacerdocio Aarónico Y La Santa Cena,” Liahona, enero 1999, 45.

4. “Chixjunil li winq ut ixq li natz’aqon sa’eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li tijonelil ut li na’ok sa’ sumwank rik’in li Dios naru tixk’ul lix wankilal li Dios” (Russell M. Nelson, “El convenio sempiterno,” Liahona, octubre 2022, 10).

5. Chi’ilmanq Josue 3:5. Li Elder Dale G. Renlund kixye: “Rik’ineb’ li sumwank a’an, naru naqak’ul lix wankilal [li Qaawa’] chi nim wi’chik. A’ut relik chi yaal, eb’ li sumwank re li kub’iha’ ut li santil ochoch maawa’eb’ lix yo’leb’aal li wankilal. Lix yo’leb’aal li wankilal a’an li Qaawa’ Jesukristo ut li qaChoxahil Yuwa’. Li ok sa’ sumwank ut xpaab’ankileb’, a’an li b’e naqoksi’ wi’ lix wankileb’ a’an sa’ li qayu’am.” (“Li xmetz’ew ut xsaqal ru lix tzol’leb’ li Kristo,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re abril 2024.)

6. Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 107:1–3; JJS, Hebreos 7:3 (sa’ li K’utul Raqal reheb’ li Loq’laj Hu); Alma 13:2, 16. Li Awa’b’ej Dallin H. Oaks kixye: “Sa’ li loq’laj hu naqatzol naq eb’ li neke’xk’anjela li k’ojob’anb’il k’anjel neke’xb’aanu jo’ ruuchil li Qaawa’ (chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 1:38; 36:2). Anajwan tinye chan ru naq eb’ laj tzolonel ut laj tij ut laj tenq’anel tento te’xb’aanu lix santil teneb’ankil re k’anjelak jo’ ruuchil li Qaawa’ sa’ xkawresinkil, rosob’tesinkil, ut xjek’inkil li loq’laj wa’ak (“El Sacerdocio Aarónico Y La Santa Cena,” Liahona, enero 1999, 45).

7. Chi’ilmanq Jolomil K’anjenel Hu: Li k’anjelak sa’ lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan, 3.5.1–2, Biblioteca del Evangelio.

8. Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 107:18–20; Filipenses 1:6.

9. Chi’ilmanq Russell M. Nelson, “Li musiq’ejil b’ihomal,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2019.

10. Chi’ilmanq “Joseph and Emma Smith’s Home” (history.ChurchofJesusChrist.org) re xtawb’al xkomon chik li na’leb’ chirix lix kab’lankil chi ak’il li rochocheb’ laj Smith sa’ xna’aj li Iglees aran Harmony, Pennsylvania.

11. “Lix wankil ut lix laawil li tijonelil tixk’e chi numsimank lix wankilal li Dios sa’ xyu’ameb’ li ani neke’xk’uleb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li tijonelil ut neke’xpaab’eb’ li sumwank neke’chal rik’in” (chi’ilmanq Jolomil K’anjenel Hu, 3.5, Biblioteca del Evangelio).

12. Chi’ilmanq Jose Smith—Resilal 1:71, li aatin chi rub’el.

13. Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 25.

14. Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 25:1.

15. Tzol’leb’ ut Sumwank 25:2.

16. Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 25:13. “Li aatin convenio (sumwank) nachal rik’in li Latin, con venire, ut naraj naxye “ch’utlaak.” Sa’ li tijonelil, jun “convenio” a’an li ch’utlaak malaj li ok sa’ aatin naxb’aanu li Dios ut jun kristiaan. A’an naraj naxye naq li Dios ut li winq neke’ch’utla re ok sa’ aatin, re xxaqab’ankil k’a’ru yeechi’inb’il, chaq’rab’inb’il, k’ulub’anb’il, ut teneb’anb’il. …

    “Jun sumwank jo’ a’in ink’a’ naru taa’isimanq chi moko taajalmanq. A’an naxxaqab’ li aamej; naxk’uub’ xk’ub’elal li taayo’onimanq moqon” (Dale G. Renlund ut Ruth Lybbert Renlund, The Melchizedek Priesthood: Understanding the Doctrine, Living the Principles [2018], 60).

17. Tzol’leb’ ut Sumwank 25:7.

18. Tzol’leb’ ut Sumwank 25:8.

19. Tzol’leb’ ut Sumwank 25:12.

20. Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 25:15.

21. Tzol’leb’ ut Sumwank 25:15 Li Awa’b’ej Dallin H. Oaks kixye: “Li k’ojob’anb’il k’anjel re li kub’iha’ ut eb’ lix sumwank aajeleb’ ru re ok sa’ li choxahil awa’b’ejihom. Li k’ojob’anb’il k’anjel ut li sumwank wankeb’ rilom rik’in li santil ochoch aajeleb’ ru choq’ re li taqenaqil loq’al sa’ li choxahil awa’b’ejihom, a’ li junelik yu’am, “li xnimal ru maatan naxk’e li Dios” [Tzol’leb’ ut Sumwank 14:7]” (“Eb’ li sumwank ut eb’ li teneb’ank,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re abril 2024).

22. Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 25:1.

23. Tzol’leb’ ut Sumwank 25:3.

24. Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 25:15.

25. Chi’ilmanq Dallin H. Oaks, “El Sacerdocio Aarónico Y La Santa Cena,” Liahona, enero 1999, 44–45. Li Awa’b’ej Oaks kixye:

    “Chi jo’kan ajwi’, aajeleb’ ajwi’ ru li k’ojob’anb’il k’anjel re li Tijonelil re Aaron sa’ lix k’anjeleb’ li anjel. …

    “… Li raatineb’ li anjel naru neke’k’eeman rik’in jun xyaab’ kuxej malaj sa’ k’a’uxlej malaj reek’ob’aal ch’oolej” (“El Sacerdocio Aarónico Y La Santa Cena,” Liahona, enero 1999, 44, 45.

    Jo’kan ajwi’, li profeet aj Jose Smith kixyeechi’i a’in reheb’ ixq re li Komonil re Tenq’ank: “Wi teeb’aanu li jo’ k’ihal li naru cheru, eb’ li anjel ink’a’ naru narame’ naq te’wanq sa’ komonil eerik’in”” (Enseñanzas de los Presidentes de la Iglesia: José Smith [2011]).

26. Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 84:19–20.

27. Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 107:18–19.

28. Russell M. Nelson, “Li musiq’ejil b’ihomal “Laj Willard Richards kixye: “Li profeet aj Jose Smith kiril li k’utb’esinb’il na’leb’ [k’eeb’il] re xEmma Smith … ut kixye naq … moko xjunes a’an, a’b’an chixjunileb’, naru neke’xk’uleb’ li osob’tesink a’an”” (Enseñanzas: José Smith). Chi’ilmanq ajwi’ Nauvoo Relief Society Minute Book, March 17, 1842, in The First Fifty Years of Relief Society: Key Documents in Latter-day Saint Women’s History (2016), 1.2.1, churchhistorianspress.org.

29. Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 24, xtiklajik li tasal. Aʼan naxye naq “li oxibʼ chi kʼutbʼesinbʼil naʼlebʼ aʼin keʼkʼeheʼ saʼ li kutan aʼin re xkʼeebʼal xkawilalebʼ, re xwaklesinkilebʼ xchʼool, ut re xtzolbʼalebʼ.”

30. Enseñanzas: José Smith.

31. Chi’ilmanq Russell M. Nelson, “Li musiq’ejil b’ihomal.” “Nin’elajin eere naq teetzol rik’in tijok chixjunileb’ li yaal naru teetaw chirix lix wankilal li tijonelil. Naru teetikib’ a’an rik’in rilb’aleb’ ru li tasal 84 ut 107 re li Tzol’leb’ ut Sumwank. Eb’ li tasal a’an texxb’eresi rik’in xkomoneb’ li raqal. Eb’ li loq’laj hu ut lix k’utumeb’ li profeet, aj ilol na’leb’, ut aj k’utb’esinel re li kutan a’in nujenaqeb’ rik’ineb’ li yaal a’an. Naq naniman eenawom ut naq nekek’anjela eepaab’aal chirix li Qaawa’ ut lix wankilal lix tijonelil, taanimanq ajwi’ lee seeb’al chiroksinkil li musiq’ejil b’ihomal li naxq’axtesi li Qaawa’” (Russell M. Nelson, “Li musiq’ejil b’ihomal”).

32. Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 109:22.

33. Tzol’leb’ ut Sumwank 84:20.