“A’an a’in lin evangelio”—“A’an a’in lin Iglees”
A’an a’in lix evangelio li Kolonel, ut a’an a’in lix Iglees (chi’ilmanq 3 Nefi 27:21; Mosiah 26:22; 27:13). Naq neke’junaman ru neke’k’ehok metz’ew ut neke’jalok yu’amej.
Chiru k’iila mil chihab’, li q’eqi polvora a’an li jwal kaw namoq. Wan naq ki’oksiman li cañon re jorok pek, a’b’an moko naxb’aanu ta chi us lix k’anjel sa’ li mineria ut sa’ xyiib’ankileb’ li ninqi b’e. Moko kaw ta xmetz’ew re xjorb’aleb’ li pek.
Sa’ 1846, jun aj quimico aj Italia laj Ascanio Sobrero xk’ab’a’ kixyoob’ jun ak’ morteer, a’ li nitroglicerina. Li ch’ina ha’ a’in chanchan li aseeyt k’a’jo’ wi’chik xmetz’ew chiru li q’eqi polvora. Naru xjorb’aleb’ li pek sa’ junpaat. A’b’an, li nitroglicerina jwal ch’a’aj xch’e’b’al. Wi nat’ane’ chawu yal chi nach’, namoq. Wi nanumta xtiqwal, namoq. Wi jwal ke li kutan, namoq. Wi nakana ajwi’ sa’ junaq na’ajej ke ut q’ojyin ru ut nakana xjunes, namoq. Haye’ chixjunileb’ li tenamit ke’xye naq ink’a’ naru nak’ame’ sa’ b’eleb’aal ch’iich’, ut naab’aleb’ ke’xye naq ink’a’ naru nayiib’aman.
Sa’ 1860, jun aj cientifico laj Alfred Nobel xk’ab’a’ kixtikib’ xtuqub’ankil ru li nitroglicerina. Chirix wuqub’ chihab’, kiru chixjunajinkil ru li nitroglicerina sa’ jun siir li ch’och’ li yal maak’a’ aj-e li nawb’il ru jo’ diatomeas, malaj kieselguhr. Li kieselguhr a’an jun li pek wan xk’ob’olal li naru najorman toj reetal naq nakana choq’ poqs. Naq najunajiman ru rik’in li nitroglicerina, li kieselguhr naxtz’ub’ li nitroglicerina ut nakana jo’ li q’em li naru napak’man chi kok’ b’arb’o. Chi jo’kan ut, li nitroglicerina naru chik chi ch’e’mank chi chaab’il. Naru chik chi k’uulamank, chi k’ame’k sa’ b’eleb’aal ch’iich’, ut naru chik chi oksimank chixjunil lix metz’ew re jorok. Laj Nobel “dinamita” kixk’ab’a’i li q’em na’el sa’ li nitroglicerina ut li kieselguhr.
Li dinamita kixjal li ruchich’och’. Kixk’e ajwi’ chi b’ihomo’k laj Nobel. Chi ink’a’ k’osb’il xmetz’ew, li nitroglicerina q’axal xuwajel raj roksinkil, jo’ kixtaw laj Ascanio Sobrero. Yal xjunes rib’, jo’ xinye, li kieselguhr maak’a’ na’ok wi’. A’b’an naq neke’junaman ru kijala tz’aqal li dinamita.
Chi jo’kan ajwi’ naq, lix junajinkil ru lix evangelio li Jesukristo ut Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan naxk’e xnimal qametz’ew ut nokoxjal. Li evangelio tz’aqal re ru, a’b’an na’ajman ru jun li iglees li k’ojob’anb’il chaq sa’ choxa re xjultikankil, re naq junelik saqaq ru ut b’ar wi’ te’k’anjelamanq lix loq’laj k’ojob’anb’il k’anjel rik’in lix wankilal li Kolonel.
K’oxlan chirix xjunajinkil lix evangelio li Kolonel ut lix Iglees, jo’ chanru naq kixk’ojob’ laj Alma, jun profeet sa’ lix Hu laj Mormon. Kitenebʼaak saʼ xbʼeen li Iglees naq “maakʼaʼ chik tixjultika, kaʼajwiʼ li jalbʼa-kʼaʼuxlej ut xpaabʼankil li Qaawaʼ, li tixtoj rix lix tenamit.” Rik’in lix wankilal li Dios, teneb’anb’il sa’ xb’een li Iglees xk’anjelankil li k’ojob’anb’il k’anjel re li kub’iha’ “sa’ lix k’ab’a’ li Qaawa’, re xk’utb’al xyaalal chiru a’an [li ok] sa’ jun sumwank rik’in a’an, [re] k’anjelak chiru ut xpaab’ankil lix taqlahom.” Eb’ li kristiaan ke’kub’siik xha’ ke’xk’ul sa’ xb’eeneb’ lix k’ab’a’ li Jesukristo, ke’xjunaji rib’ sa’ lix Iglees, ut kixyeechi’i xnimal wankilal reheb’ rik’in xhoyb’al chaq li Musiq’ej.
K’a’jo’ xk’ihaleb’ li kristiaan ke’wulak wan wi’ li ha’ Mormon re rab’inkil li evangelio rik’in laj Alma. Us ta ke’xra li ha’ a’an ut li k’iche’ wan chixsutam, lix Iglees li Qaawa’ moko a’an ta jun na’ajej chi moko jun ochoch, toj reetal anajwan. Li Iglees a’aneb’ li kristiaan, xmoos li Jesukristo, li neke’xch’utub’ rib’ ut k’uub’anb’ileb’ jo’ chaq sa’ choxa ut neke’xtenq’a li Qaawa’ chixtz’aqob’resinkil ru li rajom. Li Iglees a’an jun k’anjeleb’aal li naqatzol wi’ k’a’ru xk’anjel li Jesukristo sa’ lix k’uub’anb’il na’leb’ li qaChoxahil Yuwa’. Li Iglees naxtenq’aheb’ li kristiaan chi tz’aqonk sa’eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel ut chi ok sa’ sumwank rik’in li Dios. Roxloq’inkileb’ li sumwank a’an nokoxjilosi rik’in li Dios, nokoxtenq’a chixk’ulb’al lix wankilal a’an, ut nokoxtenq’a chi wulak jo’ chanru naraj a’an naq toowulaq.
Jo’ naq li dinamita chi maak’a’ lix nitroglicerina ink’a’ raj jwal chaab’il, lix Iglees li Kolonel ka’ajwi’ jwal chaab’il wi k’ojob’anb’il sa’ xb’een xk’ub’elal lix evangelio. Wi ta maak’a’ raj lix evangelio li Kolonel ut lix wankilal re xk’anjelankileb’ lix k’ojob’anb’il k’anjel, li Iglees maak’a’ xchaab’ilal.
Wi ta maak’a’ raj li kieselguhr, li nitroglicerina moko jwal chaab’il ta raj choq’ morteer. Jo’ chanru naxk’utb’esi xnumik li hoonal, naq maak’a’ lix Iglees li Qaawa’, lix tawom ru li winqilal chirix lix evangelio moko tz’aqal ta—naru najalman ru li tzol’leb’ ut najunajiman ru rik’in xna’leb’ jalan chik li paab’aal, li na’ajej, ut k’a’uxleb’aal. Lix k’ihaleb’ li na’leb’ a’an neke’ilman chiru xnumik li k’iila tasal li xe’nume’ chaq rub’elaj li wanko wi’ anajwan. Us ta sa’ xtiklajik kik’utb’esiman li evangelio chi saqen ru, lix tawb’al ru ut li roksinkil li evangelio a’an ki’ok chi kanaak jo’ re li choxa a’b’an chi maak’a’ xwankil xb’aan naq li na’leb’ li k’ojob’anb’il rik’in choxahilal moko wan ta.
Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan naxk’e lix wankilal li Dios xb’aan naq k’ojob’anb’il xb’aan a’an re xk’utb’al lix tzol’leb’ li Kristo ut re xk’eeb’aleb’ chi uxmank li k’ojob’anb’il k’anjel re li kolb’a-ib’ ut li taqenaqil loq’al naxyeechi’i li evangelio. Li Kolonel naraj xkuyb’aleb’ li qamaak, qatenq’ankil chixk’ulb’al lix wankilal, ut xjalb’al li qayu’am. A’an kixnumsi rahilal sa’ xk’ab’a’ li qamaak ut naraj naq ink’a’ taqak’ul li tojb’a-maak li tento raj taqak’ul. A’an naraj naq toxoosanto’q ut naq toxtz’aqlo’q qu rik’in a’an.
Li Jesuskristo wan xwankil re xk’eeb’al chi uxmank a’an. Ink’a’ ka’ajwi’ kiraho’ chirix li qamajelal chi moko ka’aj ta wi’ kixtoq’ob’a qu naq took’ehe’q raj sa’ junelikil tojb’a-maak sa’ xk’ab’a’ li maak. Ink’a’, kixnumsi rib’ sa’ xb’een a’an, kinumta wi’chik chi us, ut kixk’ojob’ wi’chik lix Iglees re tooruuq chiroksinkil lix wankilal a’an.
Lix tz’aqalil ru li evangelio li naxk’ut li Iglees a’an naq li Jesukristo kixk’ul “li qayajel ut kixkuy riiqaninkil li qarahilal.” A’an “kiriiqa li qamaak chiqajunilo.” A’an “kixkuy li krus,” kixhit “lix b’ak’leb’ li kamk,” kitaqe’ sa’ choxa, ut … kik’ojla sa’ xnim uq’ li Dios, re xk’ulb’al rik’in li Yuwa’b’ej li k’a’ru xk’ulub’ chirix li uxtaan.” Li Kolonel kixb’aanu chixjunil a’in xb’aan naq naxra lix Yuwa’ ut nokoxra laa’o. A’an ak kixtoj li tz’aq q’axal nim re naq naru “nareechani chixjunileb’ li neke’paab’ank re [ut] na’aatinak re xb’aanunkil ruuchileb’” sa’ xk’ab’a’eb’ a’an—ut sa’ qak’ab’a’ laa’o. Li k’a’ru naraj li Jesukristo a’an naq taqajal qak’a’uxl ut toochalq rik’in a’an re naq a’an tooxtiikob’resi ut tooxsantob’resi. Sa’ li ajom a’in, a’an tz’aqal re ru ut ink’a’ naxjal li k’a’ru naxye.
Ka’ajwi’ rik’in li Iglees naru naqak’ul lix wankilal ut lix rahom li Dios sa’eb’ li sumwank. Lix junajinkil ru lix evangelio li Kolonel ut lix Iglees naxyal li qayu’am. Kixjal xyu’ameb’ lix na’ xyuwa’ lin na’. Lin mama’, laj Oskar Andersson, nak’anjelak chaq jo’ jun aj yiib’anel jukub’ aran Högmarsö, jun ch’ina ch’och’ sa’ xyanq li ha’ aran Estocolmo. Li rixaqil, xAlbertina, ut eb’ lix kok’al wankeb’ chaq aran Suecia. Jun sut chiru wiib’ xamaan, sa’ li sabado, laj Oskar nasutq’i sa’ rochoch sa’ jun ch’ina jukub’ sa’ xraqik li xamaan rub’elaj naq naxik aran Högmarsö sa’ li domingo sa’ q’ojyin. Sa’ jun kutan, naq wan chaq araj Högmarsö, kirab’iheb’ wiib’eb’ li misioneer aj Estados Unidos li yookeb’ chixjultikankil lix evangelio li Jesukristo li k’ojob’anb’il wi’chik. Laj Oskar kireek’a naq yaal li k’a’ru kirab’i ut kinujak xsahil xch’ool li ink’a’ naru nach’olob’aman.
Naq kisutq’i sa’ li rochoch, laj Oskar, chi sa xch’ool, kixseraq’i resileb’ li misioneer re xAlbertina. Kixch’olob’ naq naxpaab’ li k’a’ru ke’xk’ut. Kixpatz’ re naq taarileb’ li kok’ hu ke’xk’e li misioneer re, ut kixye re naq maajun raj reheb’ lix kok’al te’kub’simanq raj xha’ naq toj k’uula’alaqeb’. Li xAlbertina kijosq’o’ ut kixkuteb’ li kok’ hu sa’ xna’aj li mul. Maak’a’ chik ke’xye toj reetal naq laj Oskar kisutq’i sa’ lix trab’aaj sa’ domingo sa’ q’ojyin.
Sa’ junpaat chirix naq kixchap xb’e, li xAlbertina kixxokeb’ wi’chik li kok’ hu. Kixjuntaq’eeta lix tzol’leb’eb’ rik’in li k’a’ru naxk’ut lix q’eel Santil Hu. Kisach xch’ool naq kireek’a naq yaal li k’a’ru yoo chirilb’al. Naq laj Oskar kiwulak wi’chik sa’ li rochoch, chaab’il naq kik’ule’, ut kik’ule’ ajwi’ lix Hu laj Mormon kixk’am. Li xAlbertina kiril chi sa xch’ool, ut kixjuntaq’eeta wi’chik li tzol’leb’ a’an rik’in lix Santil Hu. Jo’ ajwi’ laj Oskar, a’an kixk’e reetal li saq ruhil yaal ut kinujak xsahil xch’ool li ink’a’ naru nach’olob’aman.
Laj Oskar, xAlbertina, ut eb’ lix kok’al ke’nume’ chi wank aran Högmarsö re wank chi nach’ rik’ineb’ li komon re li Iglees li wankeb’ aran. Jun xamaan chik chirix naq laj Oskar ut xAlbertina ke’kub’e xha’ sa’ 1916, laj Oskar kib’oqe’ chi k’anjelak jo’ aj jolominel re li ch’uut aran Högmarsö. Jo’ naab’aleb’ li ak’ komon, laj Oskar ut xAlbertina ke’xnumsi li wech’iik xb’aan lix ak’ paab’aaleb’. Eb’ laj k’aleb’aal ink’a’ chik ke’raj xk’ayinkil xleecheb’, jo’kan naq laj Oskar naxik sa’ jukub’ re xloq’b’al chaq li leech rik’in jun chik kristiaan li chaab’il b’ayaq xna’leb’.
A’b’anan, chiru chik li chihab’ ke’chal, lix k’ihaleb’ li komon aran Högmarsö kitam, xb’aan naq lix nawom xch’ool li xAlbertina nim xwankil ut kaw xch’ool chi wank choq’ misioneer. Naq li ch’uut kiwulak choq’ uq’ej, laj Oskar kib’oqe’ chi k’anjelak jo’ li awa’b’ej sa’ li uq’ej.
Eb’ li komon sa’ li uq’ej Högmarsö ke’xra li ch’ina ch’och’ a’an. A’an li ha’ Mormon choq’ reheb’ a’an. Aran ke’xtaw xnawom chirix laj Tojol rixeb’.
Chiru xnumikeb’ li chihab’, sa’ xk’ab’a’ naq neke’roxloq’i lix sumwankeb’ re li kub’iha’, laj Oskar ut li xAlbertina ke’jale’ lix yu’am xb’aan lix wankil li Jesukristo. Ke’raj ok sa’ sumwank ut xk’ulb’al li rosob’tesihom li santil ochoch. Re xk’ulb’aleb’ li osob’tesihom a’an, ke’xkanab’ chaq lix na’ajeb’ aran Suecia re xik sa’ Lago Salado sa’ 1949. Laj Oskar kik’anjelak choq’ aj jolominel reheb’ li komon aran Högmarsö chiru 33 chihab’.
Lix junajinkil ru li nitroglicerina ut li kieselguhr kixk’e xwankil li dinamita; lix junajinkil ru lix evangelio li Jesukristo ut lix Iglees moko naru ta xtojb’al xtz’aq. Laj Oskar ut li xAlbertina ke’rab’i resil li evangelio li k’ojob’anb’il wi’chik xb’aan naq jun xprofeet li Dios kixk’e xb’oqb’aleb’ li misioneer aran Suecia. Rik’in xtaql li choxa, eb’ li misioneer ke’xk’ut lix tzol’leb’ li Kristo ut rik’in xwankilal li tijonelil, ke’xk’ub’si xha’ laj Oskar ut xAlbertina. Jo’ komon, laj Oskar ut li xAlbertina toj ke’xsik’ xnawom, ke’chaab’ilo’ ut ke’k’anjelak chiruheb’ li ras riitz’in. Ke’wulak chi wank choq’ aj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan xb’aan naq ke’roxloq’i li sumwank ke’ok wi’.
Li Kolonel naxye “lin iglees” re Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan xb’aan naq a’an kik’ojob’an re rik’in xtaql li choxa re xk’eeb’al chi uxmank li rajom—xjultikankil lix evangelio, xk’eeb’al chi uxmank lix k’ojob’anb’il k’anjel ut lix sumwank, ut xk’eeb’al chi k’anjelak lix wankilal li nokoxtiikob’resi ut nokoxsantob’resi. Chi maak’a’ lix Iglees, maak’a’ li wankilal, li jultikank chirix li yaal k’utb’esinb’il sa’ xk’ab’a’, li k’ojob’anb’il k’anjel ut li sumwank, lix k’utb’esinkil li wankilal re choxahilal, li wulak jo’ chanru naraj li Dios, ut nakana chi yal joʼmaajoʼ chik lix kʼuubʼanbʼil naʼlebʼ li Dios choqʼ rehebʼ li ralal xkʼajol. Li Iglees saʼ li kutankil aʼin tzʼaqal aajel ru saʼ lix kʼuubʼanbʼil naʼlebʼ.
Nekexinb’oq chixteneb’ankil eerib’ chi anchal wi’chik rik’in li Kolonel, lix evangelio, ut lix Iglees. Naq teeb’aanu a’an teek’e reetal naq lix junajinkil ru lix evangelio li Kolonel ut lix Iglees naxk’e wankilal sa’ lee yu’am. Li wankilal a’an k’a’jo’ wi’chik xnimal chiru lix metz’ew li dinamita. Tixjor li pek sa’ lee b’e, ut tixk’e eek’ulub’ejil re reechaninkil lix awa’b’ejihom li Dios. Ut “texnujaq rikʼin li sahil chʼoolejil aʼan li inkʼaʼ naru xyeebʼal, ut li nujenaq chi loqʼalil.” Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.