Xmuqb’al chi tz’aqal li k’anjeleb’aal re po’jik ch’oolej
Nintz’aama naq chiqamuqaq chi tz’aqal yalaq k’a’ru li wan sa’ qayu’am li napo’resin ch’oolej chiru li Dios, ut chiqajal ru rik’in jun aamej ut jun k’a’uxlej k’eek’o xch’ool.
Sa’ lix Hu laj Mormon tz’iib’anb’il naq maare 90 chihab’ rub’elaj xyo’lajik li Kristo, eb’ li ralal li rey aj Mosiah ke’xtikib’ jun xmision chiru kaalaju chihab’ sa’ xyanqeb’ laj Lamanita. Chiru k’iila tasal tenamit kiyalman xk’amb’aleb’ laj Lamanita chixpaab’ankil lix tzol’leb’ li Kristo a’b’an ink’a’ kiru. A’b’anan, sa’ li hoonal a’in, rik’in lix sachb’a-ch’oolejil tenq’ li Santil Musiq’ej, k’iila mil laj Lamanita ke’xjal xyu’am ut ke’wulak chi wank choq’ xmoos li Jesukristo.
Naqil, “Ut joʼ chanru naq chʼolchʼo ru naq li Qaawaʼ yoʼyo, joʼkan ajwiʼ chʼolchʼo naq joʼ kʼihalebʼ li keʼpaabʼan, malaj joʼ kʼihalebʼ li keʼkʼameʼ chixnawbʼal li yaal, rikʼin lix jultikahomebʼ laj Ammon ut ebʼ lix komon, joʼ chanru li musiqʼej re kʼutbʼesink ut re profeetil aatin, ut lix wankil li Dios li nakʼanjelank re li sachbʼa-chʼoolej rikʼinebʼ—relik chi yaal, ninye eere, joʼ naq yoʼyo li Qaawaʼ, joʼ kʼihalebʼ laj Lamanita li keʼpaabʼank re lix jultikahomebʼ, ut keʼjaleʼ xchʼool choqʼ re li Qaawaʼ, maajoʼqʼe keʼxjalbʼehi ribʼ.”
Li k’a’ru kik’ehok re li tenamit a’in chi jalaak nach’olob’aman sa’ li raqal a’in: “Xb’aan naq ke’ok choq’ jun tenamit tiik xch’ool; ke’xkanab’ li k’anjeleb’aal re xpo’jikeb’ xch’ool, re ink’a’ chik ke’xpleeti li Dios, chi moko anihaq reheb’ li ras riitz’ineb’.”
Li ch’ol aatin “k’anjeleb’aal re xpo’jikeb’ xch’ool” na’aatinak chirix li k’a’ru ilb’il ut li moko ilb’il ta. Na’aatinak chirix lix yok’leb’ ch’iich’eb’ ut xkomon chik lix k’anjeleb’aaleb’ re pleet, a’b’an na’aatinak ajwi’ chirix lix q’etomeb’ chiru li Dios ut chiru lix taqlahom.
Lix reyeb’ laj Lamanita a’in li ke’jala ki’aatinak chirix a’an chi jo’ka’in: “Ut anajwan kʼehomaq reetal, ex was wiitzʼin, … ra chi sa … naq kooru chixjalbʼal qakʼaʼuxl chirix chixjunil li qamaak ut li kʼiila kamsink kilajqabʼaanu, ut naq kiru chiqu naq li Dios kirisi chaq aʼan saʼ li qachʼool xbʼaan naq ra chi sa naq tzʼaqal lix jalbʼal qakʼaʼuxl chiru li Dios re naq aʼan taarisi li qatzʼajnil.”
K’ehomaq reetal li raatin li rey—lix jalb’al xk’a’uxleb’ chi maak’a’ xb’alaq’eb’ kixk’ameb’ moko ka’aj ta wi’ sa’ xkuyb’al lix maakeb’, li Dios b’an ajwi’ kirisi lix tz’ajnil lix maakeb’ sa’ li raam ut li rajomeb’ chi maakob’k. Jo’ chanru nekenaw, sa’ xna’aj sutq’iik sa’ lix b’ach’b’ach’il wanjikeb’ chiru li Dios, ke’xmuq lix yok’leb’ ch’iich’eb’. Ut jo’ chanru naq ke’xmuq’ lix yok’leb’ ch’iich’eb’, chi jalb’ileb’ li raam, ke’xmuq ajwi’ li rajomeb’ chi maakob’k.
Naru naqapatz’ k’a’ raj ru naru naqab’aanu re xtaaqenkil li na’leb’ a’an, re “xkanab’ankileb’ li k’anjeleb’aal re xpo’jikeb’ li qach’ool,” yalaq ta k’a’ chi k’anjeleb’aal, ut wulak chi “jalb’il qach’ool choq’ re li Qaawa’” toj reetal naq lix tz’ajnil li maak ut li qajom chi maakob’k te’isimanq sa’ li qaam ut maajun chik taqajalb’ehi qib’.
Lix po’jik li ch’oolej naru naq na’ux rik’in qajom malaj chi yal b’eresinb’ilo. Li reetalil xpo’jik li ch’oolej a’an laj Lucifer, li kixka’pak’ali chaq lix k’uub’anb’il na’leb’ li Yuwa’b’ej sa’ li ruchich’och’ rub’elaj li wank arin, ut kixwaklesi xch’ooleb’ jalan chik li kristiaan chixka’pak’alinkil ajwi’, “ut sa’ li kutan a’an, naab’al ke’taaqenk re.” Moko ch’a’aj ta xk’eeb’al reetal k’a’ru kixk’am chaq lix po’jik xch’ool sa’ li qakutankil.
Eb’ li oxib’ aj xik’ ilol re li Kristo sa’ lix Hu laj Mormon—laj Xerem, laj Nehor ut laj Korihor—neke’xk’utb’esi jun najter na’leb’ chirix lix po’jik li ch’oolej chiru li Dios. Lix na’leb’ laj Nehor ut laj Korihor a’an naq maak’a’ li maak; jo’kan naq, moko aajel ta ru li jalb’a-k’a’uxlej, ut maak’a’ junaq aj Kolonel. “Li junjunq chi winq na’usa jo’ chanru xseeb’al xk’a’uxl, ut … li junjunq chi winq nanumta jo’ chanru xmetz’ew; ut yalaq k’a’ru naxb’aanu junaq winq moko maak ta.” Li xik’ na’ilok re li Kristo ink’a’ naxk’ulub’a lix wankilal li paab’aal ut naxye naq li k’ojob’anb’il k’anjel ut eb’ li sumwank yal kok’ k’anjeleb’ “li k’ojob’anb’il chaq xb’aaneb’ li najteril aj tij, re xmaq’b’al li wankilal ut li awa’b’ejil sa’ xb’eeneb’.”
Jun reetalil lix po’b’al li ch’oolej sa’ li kutankil a’in li chaab’il naq kiraqe’ a’an li seraq’ chirix laj Willian W. Phelps. Laj Phelps ki’ok sa’ li Iglees sa’ 1831 ut kik’ojob’aak choq’ aj isinel hu choq’ re li Iglees. Kixtuqub’ ru naab’aleb’ reheb’ li hu ke’puktesiman sa’ li Iglees, naab’aleb’ li b’ich kixtz’iib’a, ut kik’anjelak choq’ aj tz’iib’ chiru laj Jose Smith. Chirix a’an, ki’ok chixka’pak’alinkil li Iglees ut li profeet toj reetal naq kixye b’alaq’il na’leb’ chirix laj Jose Smith sa’ li raqb’a aatin aran Misuri, li kik’ehe’ wi’ li profeet sa’ li tz’alam aran.
Chirix a’an, laj Phelps kixtz’iib’a laj Jose Smith re xpatz’b’al xkuyb’al xmaak. “Ninnaw chan ru wankin, laa’at nakanaw, ut li Dios naxnaw, ut twaj tinkole’q wi ta eb’ li wamiiw tine’xtenq’a.”
Sa’ xsumenkil, li profeet kixye: “Yaal naq naab’al li rahilal xqak’ul xb’aan laa na’leb’. … A’b’anan, xquk’ chik li sek’, x’uxman li rajom li qaChoxahil Yuwa’ ut toj yo’yooko ajwi’. … Chalqat, at raarookil qas qiitz’in, xnume’ li pleetik, xb’aan naq eb’ li ani ramiiweb’ rib’ sa’ xtiklajik neke’kana ajwi’ choq’ amiiw sa’ xraqik.”
Chi jalb’il xk’a’uxl chi yaal, laj William Phelps kixmuqeb’ “lix k’anjeleb’aal re xpo’jik xch’ool” ut kik’ulub’aak wi’chik sa’ li komonil, maajun wa chik kixjal xb’e.
A’b’anan, maare naq naqapo’ qach’ool chiru li Dios yal rik’in qajom jwal yib’ wi’chik ru—xb’aan naq naqatz’eqtaana li rajom a’an sa’ li qayu’am. Naab’aleb’ kristiaan li maare ink’a’ neke’xkanab’ rib’ chi b’eresiik sa’ xpo’b’al xch’ooleb’ toj naru neke’xka’pak’ali li rajom ut li raatin li Dios naq neke’xtaaqe lix b’eheb’ a’an rik’in xtz’eqtaanankil li choxahil b’eresiik. Najultiko’ we li b’ich kixk’e chi nawe’k ru laj Frank Sinatra rik’in li ch’ol aatin li naxye “xinb’aanu jo’ chanru xwaj.” Yaal naq sa’ li yu’am wan naab’al li hoonal choq’ re li k’a’ru naqaj ut li k’a’ru naqasik’ ru, a’b’an wi wan rilom rik’in li qakolb’al ut li yu’am chi junelik, li naleb’ taqab’eresi a’an raj “xinb’aanu jo’ chanru naraj li Dios,” xb’aan naq maak’a’ junaq chik b’e.
Qoksiiq choq’ eetalil lix b’aanuhom li Kolonel sa’ li kub’iha’. Kixk’ulub’a li kub’iha’ re xk’utb’al xtiikilal chixpaab’ankil lix Yuwa’ ut re xk’amb’al qab’e laa’o:
“Naxkʼut chiruhebʼ li ralal xkʼajolebʼ li winq naq saʼ li tzʼejwalej naxtuulanobʼresi ribʼ chiru li Yuwaʼbʼej, ut naxkʼut xyaalal re li Yuwaʼbʼej naq taaʼabʼinq chiru rikʼin xpaabʼankil lix taqlahom. …
“Ut aʼan kixye rehebʼ li ralal xkʼajolebʼ li winq: Taaqehin laaʼat. Joʼkan ut, ex was wiitzʼin raarookex inbʼaan, ma naru taqataaqe li Jesus wi moko wan ta qachʼool chixpaabʼankil lix taqlahom li Yuwaʼbʼej?”
Maak’a’ chik junaq na’leb’ “jo’ li nawaj laa’in” wi tento naq taqataaqe li k’a’ru kixb’aanu li Kristo. Xyalb’al xtawb’al junaq chik li b’e toj sa’ choxa a’an chanchan chik li k’anjelak sa’ li najt xteramil kab’l Babel sa’ xna’aj ilok wan wi’ li Kristo ut lix kolb’a-ib’.
Li yok’leb’ ch’iich’ ut xkomoneb’ chik li k’anjeleb’aal ke’xmuq laj Lamanita li ke’xjal xch’ool a’aneb’ k’anjeleb’aal re xpo’jik li ch’oolej xb’aan naq ke’roksi chi moko ch’olch’o ta ru. Eb’ li k’anjeleb’aal a’an sa’ ruq’eb’ li ralal xk’ajoleb’, li ke’oksiman re xkolb’aleb’ rix lix junkab’aleb’ ut li wank chi ach’ab’anb’il, moko a’aneb’ ta k’anjeleb’aal re xpo’jik li ch’oolej chiru li Dios. Jo’kan ajwi’ kik’ulman rik’ineb’ li k’anjeleb’aal a’an sa’ ruq’eb’ laj Nefita: “Moko yookebʼ ta chi pleetik choqʼ re li reyil chi moko li wankilal; yookebʼ bʼan chi pleetik choqʼ re li rochochebʼ ut li achʼabʼaak wankebʼ wiʼ, li rixaqilebʼ ut lix kokʼalebʼ, ut chixjunil kʼaʼru rehebʼ; relik chi yaal, li kʼanjel nekeʼloqʼonink wiʼ, ut lix igleesebʼ.”
Chi jo’kan ut, wankeb’ li k’a’aq re ru sa’ li qayu’am li maare yal moko yib’eb’ ta ru malaj yal chaab’ileb’, a’b’an wi neke’oksiman chi ink’a’ ch’olch’o ru, neke’wulak chi wank choq’ “k’anjeleb’aal re po’jik ch’oolej.” Qayehaq, eb’ li qaatin, naru neke’waklesin malaj naru neke’majewan. Jo’ kixye laj Santiago:
“A’ut li ru’uj aq’ej [chanchan naq] maajun winq natuulanob’resink re; li ru’uj aq’ej a’an ink’a’ us, junelik nasaapan, numtajenaq xmay chi kamsink.
“Chiru a’an naqa’usilaatina li Qaawa’, li Yuwa’b’ej Dios, ut chiru ajwi’ a’an naqamajewaheb’ li qas qiitz’in li yo’ob’tesinb’ileb’ choq’ xjalam-u li Dios.
“Sa’ jun chi ehej na’el chaq li usilaatinank ut li majewank. Ex was wiitz’in, a’in ink’a’ naru taawanq chi jo’kan.”
Naab’al raatineb’ li kristiaan malaj qaatin laa’o li maare wan xyib’al ru ut narahob’tesin. Naab’al raatineb’ li kristiaan wan xyib’al ru ut narahob’tesin, jo’eb’ ajwi’ li saaj. Eb’ li aatin a’an, a’aneb’ “k’anjeleb’aal re xpo’jik li ch’oolej” chiru li Dios, li numtajenaq xmay chi kamsink.”
K’ehomaq reetal jun chik li eetalil li chaab’il, a’b’an li maare naru nawulak jo’ li k’a’ru ink’a’ us chiru li choxahil na’leb’—a’an li k’a’ru naxtzol junaq kristiaan. Naru naqataw xsahil qach’ool sa’ junaq trab’aaj, qatzolb’al, malaj qak’anjel, ut chiqajunilo nokotenq’aak xb’aaneb’ li kristiaan li neke’xyal xq’e ut wankeb’ xseeb’al sa’ junaq k’anjel neke’xb’aanu ut neke’xyoob’.
Ut toj chi jok’an, wan naq lix yalok q’e sa’ junaq li k’anjel nawulak chi wank jo’ li k’a’ru jwal aajel ru sa’ li yu’amej. Nakana ut chixjunil chik li k’a’aq re ru chi ixb’ej, jo’ ajwi’ li hoonal ut li seeb’al li naru naqak’e re li Kolonel. Choq’ reheb’ li winq, jo’ ajwi’ li ixq, xkanab’ankil chi ixb’ej li sumlaak, ink’a’ rajb’al li wank sa’ sumalil ut tenq’ank-ib’, ink’a’ rajb’al xk’iiresinkileb’ li alal k’ajolb’ej, malaj xramb’al li osob’tesihom ut eelelik chiru li k’iiresink kok’al yal xb’aan li tzolok, a’an naru nawulak chi wank jo’ jun xpo’jik li ch’oolej.
Jun chik li eetalil a’an li qajunxaqalil. Laj Pablo naxjultika qe naq tento taqaloq’oni li Dios sa’ tib’elej jo’ ajwi’ sa’ musiq’ej ut naq li junxaqalil a’an lix santil ochoch li Santil Musiq’ej, “li wan eerik’in ut eek’ulum rik’in li Dios, moko laa’ex ta yaal eere sa’ eeb’een.” Jo’kan ut, aajel ru naq taqak’e qahoonal chirilb’al li qajunxaqalil chi chaab’il jo’ naru chiqu. Moko naab’al ta qe tooruq raj chi wank jo’ neke’wan li kristiaan xqileb’ sa’ li olimpicos ut paralimpicos, ut wan qe li maare yoo chi nume’k qachihab’, malaj a’ li kixye li Awa’b’ej M. Russell Ballard naq a’aneb’ “li kok’ klawx neke’t’anje’.”
A’b’anan, ninnaw naq laj Yo’ob’tesinel qe nasaho’ xch’ool naq naqayal qaq’e chirilb’al lix nimal ru maatan, a’ li junxaqalil. A’an jun xpo’jik li ch’oolej naq naqarahob’tesi li qajunxaqalil, malaj naq naqamux ru, malaj naq ink’a’ naqach’oolani chi chaab’il. Jo’kan ajwi’, li jo’maajo’il na’leb’ ut lix xikik li ch’oolej chirix li tib’elej, lix jalinkil rilb’al, ut lix tiqib’ankil naru neke’wulak choq’ xpo’jik li ch’oolej xb’aan naq naru na’ux roxloq’inkil lix maatan li Dios sa’ xna’aj tz’aqal li Dios.
Sa’ xraqik, xmuqb’aleb’ li qak’anjeleb’aal re xpo’jik li ch’oolej chiru li Dios naraj naxye naq naqak’ulub’a lix b’eresihom li Santil Musiq’ej, naqakanab’ li ruchich’och’il winq ut noko’ok choq’ aj santil paab’anel sa’ xk’ab’a’ lix tojb’al rix li maak xb’aan li Kristo li Qaawa’.” Naraj naxye xk’eeb’al li xb’eenil taqlahom sa’ xb’een na’ajej sa’ li qayu’am. Naraj naxye xkanab’ankil li Dios chi numtaak. Wi li qarahom choq’ re li Dios ut li qajom chi k’anjelak chiru a’an chi anchal qach’ool, qak’a’uxl, ut qametz’ew neke’wulak jo’ li oor li nokoraqok wi’ aatin chirixeb’ li k’a’aq re ru ut li naqasik’ wi’ ru li k’a’ru naqab’aanu, naraj naxye naq ak xe’qamuq li qak’anjeleb’aal re xpo’jik li ch’oolej. Sa’ xk’ab’a’ li rusilal li Kristo, li Dios tixk’uyeb’ li qamaak ut lix po’jik qach’ool ut taarisi lix tz’ajnileb’ li maak ut li po’jik ch’oolej a’an chiru li qaam. Chiru xnumik li hoonal, taarisi ajwi’ li rajb’al xb’aanunkil li k’a’ru ink’a’ us, jo’ kixb’aanu rik’ineb’ laj Lamanita li ke’xjal xch’ool. Chalen sa’ li hoonal a’an, laa’o ajwi’ “maajo’q’e taqajalb’ehi qib’.”
Xmuqb’aleb’ li qak’anjeleb’aal re xpo’jik li ch’oolej nokoxk’am sa’ jun xnimal sahil ch’oolej. Jo’eb’ li ani ak xe’xjal xk’a’uxl chiru li Qaawa’, laa’o noko’eek’asiik “chixb’ichankil li rahok li natojok ix.” Li qaChoxahil Yuwa’ ut li Ralal, laj Tojol qix, ak xe’xk’ut xyaalal naq k’eeb’ileb’ xch’ool chi junelik chirix lix sahilal qach’ool laa’o, ut neke’xb’aanu a’an rik’in lix mayejeb’ ut xnimal lix rahomeb’. Naqak’ul xrahomeb’ a’an wulaj wulaj. Ch’olch’o naq naru naqasutq’isi rik’in li qarahom ut li qapaab’aal. Nintz’aama naq chiqamuqaq chi tz’aqal yalaq k’a’ru li wan sa’ qayu’am li napo’resin ch’oolej chiru li Dios, ut chiqajal ru rik’in jun aamej ut jun k’a’uxlej k’eek’o xch’ool.” Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.