Jolomil ch’utub’aj-ib’
Eb’ li loq’laj hu—lix k’ub’elal li paab’aal
Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2024


14:7

Eb’ li loq’laj hu—lix k’ub’elal li paab’aal

Ink’a’ naru naqak’os x’aajelil ru li loq’laj hu sa’ li jalaak jo’ ajwi’ lix k’anjel sa’ li kanaak chi tiik sa’ li evangelio.

Li wixaqil, xMary, ut laa’in kiqil jun li kamiis li wan xjalam-uuch jun li hu chiru ut jun ch’ol aatin li naxye: “Jun li hu: Li k’anjeleb’aal nak’amman sa’ uq’ej chalen chaq junxil.”

Li kamiis li naxye, “Jun li hu: Li k’anjeleb’aal nak’amman sa’ uq’ej chalen chaq junxil.”

Kin’ok chi k’oxlak chirix li na’leb’ a’in ut chan ru naq eb’ li kok’ ch’iich’ q’axal neke’k’eeman xwankil anajwan. Naq yookin chi k’oxlak, kink’e reetal naq yalaq k’a’ chi ch’iich’, malaj jun reheb’ li naxk’am chaq li inteligencia artificial, maajun wa tz’aqal aajelaq ru malaj nimaq xwankil jo’ li musiq’ejil b’eresihom li nachal sa’ xk’ab’a’ li loq’laj k’utb’esinb’il na’leb’.

Maare li nak’ame’ sa’ uq’ej malaj sa’ ch’iich’, li Santil Hu, ut lix Hu laj Mormon: Jun chik Ch’olob’anb’il Esil chirix li Jesukristo neke’xk’e musiq’ejil b’eresihom ut xk’utum li Jesukristo, laj Kolol re li ruchich’och’. Neke’qoxloq’i li hu a’an xb’aan naq chi sa’ wankeb’ lix b’eresihom li Dios choq’ reheb’ li profeet ut li najteril tenamit, ut li b’eresihom neke’xk’e choq’ re li qayu’am.

Chi junajinb’ileb’ ru rik’in lix k’utumeb’ li yo’yookil profeet, eb’ li loq’laj hu a’in nokohe’xb’eresi sa’ li tzol’leb’ sa’ li ruchich’och’ a’in. Eb’ li raqal sa’ li loq’laj hu jwal ninqeb’ wi’chik xwankil naq neke’k’amok b’e, neke’q’usuk, ut neke’xk’ojob’ xch’ooleb’ li kristiaan ut li junkab’al li neke’xsik’ xb’eresinkil rik’in li Qaawa’.

Eb’ li loq’laj hu, chi junajinb’ileb’ ru rik’in li musiq’ejil na’leb’ naxk’e li Santil Musiq’ej, toj neke’k’anjelak jo’ tz’aqal li b’e nachal wi’ xjalajikeb’ li ani yot’b’ileb’ xch’ool ut tuulaneb’ xmusiq’ ut neke’raj xtaaqenkil li Jesukristo. Eb’ li loq’laj hu neke’tenq’an chixk’ojob’ankil jun k’ub’elal li naru naxkuy lix yalb’al xq’e li xik’ na’ilok chixq’unob’resinkil li paab’aal.

Li ak’ komon neke’rosob’tesi ut neke’wan jo’ li raam li Iglees chiru chixjunil xnumik li hoonal. Jun li reetalil a’an tz’aqal aajel ru choq’ we. Naq laa’in chaq jun saaj obiisp, wiib’eb’ li chaab’il misioneer ixq yookeb’ chixtzolb’al lix junkab’al laj William Edward Mussman. Li yuwa’b’ej, a’an jun aj nawol chaq’rab’, a’an jun aj taqenaqil k’anjel sa’ jun li empresa aajel ru. Li rixaqil, xJanet, naxtenq’a li junkab’al chixyalb’al xq’e chi wank chi mas jo’ wi’chik li Kristo.

Yookeb’ chi tzole’k lix yumeb’ ut lix rab’ineb’, li b’ab’ay nanume’ jun may xchihab’eb’. Sa’ kaahib’al ke’xk’ul xtzolb’aleb’ ut neke’wulak sa’ li Iglees. Li misioneer ke’xk’e xch’ool chi aatinak chirix rilb’al lix Hu laj Mormon ut tijok re xk’ulb’al jun xnawom xch’ooleb’ chirix li loq’laj hu a’an. Kisach qach’ool xb’aan naq li junkab’al sa’ junpaat ke’ril chixjunil lix Hu laj Mormon rik’in xmusiq’ejil li tijok.

Eb’ li misioneer re oqech, li ke’wan chaq choq’ awa’b’ej sa’ li Komonil re Tenq’ank sa’ li teep, ke’rochb’eeniheb’ sa’ li ch’utam re li loq’laj wa’ak.

Naq ak kub’eekeb’ re xha’ li junkab’al, ke’xk’ul jun siireb’ li na’leb’ li neke’xwech’i rix li Iglees. Kik’ulman a’an rub’elaj naq wanq li internet, a’b’an ke’xk’ul jun nimla karton chi hu.

Li misioneer kine’xk’am, jo’ obiisp aj 34 chihab’ li toje’ xb’oqe’, chi tenq’ank chixsumenkileb’ li patz’om ke’el chaq. Naq kooch’utla sa’ li rochocheb’, li nimla karton chi hu li neke’xwech’i rix li Iglees wan sa’ xyi li kab’l. Kink’ulub’a li k’anjel a’an rik’in li tijok. Sa’ xb’een li tij, li Musiq’ej kixye sa’ inch’ool, “A’an ak naxnaw naq yaal.” Aajel ru a’an. Li misioneer neke’xnaw naq chixjunil li junkab’al ak wankeb’ xnawom xch’ool. A’b’an moko ch’olch’o ta ru a’an rik’in li yuwa’b’ej.

Sa’ junpaat kinye reheb’ naq li Musiq’ej kinixmusiq’a chixnawb’al naq a’an ak wan xnawom xch’ool. “Ma yaal a’an?” Kinixka’ya ut kixye naq li Musiq’ej kixch’olob’ chiru a’an xyaalil lix Hu laj Mormon ut li Iglees.

Jo’kan ut naq kinpatz’ ma aajel raj ru rilb’aleb’ li kok’ hu, wi ak ke’xk’ul xch’olob’ahom li Musiq’ej.

Li yuwa’b’ej kixsume naq moko aajel ta ru. Lix komoneb’ chik ke’xye naq us a’an.

Kixye naq wan jun xpatz’om aajel ru: Jun reheb’ lix yaalal naq ke’xk’ul jun siir li hu li neke’xka’pak’ali li Iglees a’an naq komoneb’ chaq sa’ jun li iglees. Ut kixyeechi’i ajwi’ chaq tenq’ank chixyiib’ankil jun li ak’ kapiiy choq’ re li iglees a’an. Kixye we naq eb’ li misioneer ke’xk’ut chiru a’an lix aajelil ru xtojb’al li lajetqil, li kixk’ulub’a rik’in b’antioxink, a’b’an kixpatz’ rib’ ma ink’a’ ta raj wi’ us tixb’aanu li k’a’ru kixyeechi’i chaq. Kinch’olob’ chiru naq lix b’aanunkil li k’a’ru kixyeechi’i chaq loq’ choq’ re ut chaab’il a’an.

Li junkab’al aj Mussman.

Eb’ laj Mussman rik’in li ralal, li rixaqil li ralal, ut lix rab’in.

Chixjunil li junkab’al kikub’siik xha’. Jun chihab’ chik chirix a’an, ke’tz’ape’ sa’ junajil sa’ li santil ochoch re Oakland California. Kiwan inhoonal chi wank aran. Lix yumeb’ kixchoy lix tzolb’al chirix chaq’rab’, kixnumsi lix examen sa’ li Colegio de Abogados re California, ut chirix a’an kik’anjelak chaq chi tiik sa’ lix mision aran Japon. Chiru xnumikeb’ li chihab’, nink’e reetal chan ru naq eb’ li tasal tenamit ke’chal chirixeb’ a’an xe’kana chi tiik sa’ li evangelio. Kin’osob’tesiik chixb’eresinkil lix tz’apb’aleb’ sa’ junajil jun reheb’ li imamb’ej.

Li jalaak yoo chi k’ulmank sa’eb’ li qakutankil aajeleb’ ajwi’ ru. Sa’ li po junio xnume’, laj Andy Reid, aj entrenador reheb’ laj Kansas City Chiefs sa’ li futbol americano, ut laa’in, qochb’eeneb’ jun siir chik li komoneb’ sa’ li qapaab’aal ut jalaneb’ chik paab’aal, koo’aatinak chirix jun k’anjel sa’ li Iglees Riverside, sa’ li tenamit Nueva York. Li entrenador aj Reid ki’aatinak chirix li xkab’ li hoonal naqak’ul ut xk’ulub’ankileb’ li hoonal a’an, a’ ajwi’ li na’aatinak wi’ lix evangelio li Jesukristo. Wulajaq chik eq’la, qochb’eeneb’ li qixaqil, xTammy Reid ut xMary, kootz’aqon sa’ li ch’utam re li loq’laj wa’ak sa’ li teep Manhattan 2. K’ieek’aman li Musiq’ej sa’ li ch’utam a’an. Naab’aleb’ li ak’ komon wankeb’ sa’ li ch’utam. Oob’ li komon li toje’ ke’kub’e xha’, kaahib’ li winq ut jun li saaj winq, ke’wan sa’ xyanqeb’ li komon sa’ li Tijonelil re Aaron li ke’jek’in re li loq’laj wa’ak. Nasaho’ inch’ool chixyeeb’al resil naq yoo chi k’ulmank a’an rik’ineb’ li ak’ komon sa’ chixjunil li Iglees.

Nokob’antioxin naq naab’aleb’ li kristiaan neke’xk’ulub’a li loq’laj b’oqom, neke’xjal lix yu’am, ut neke’roksi lix hoonal re xtaaqenkil li Jesukristo. Neke’ok sa’ xb’ehileb’ li sumwank rik’in li paab’aal, li jalb’a-k’a’uxlej, li kub’iha’, ut li k’ojob’ank, jo’ chanru naxk’ut li Santil Hu ut lix Hu laj Mormon.

Ink’a’ naru naqak’os x’aajelil ru li loq’laj hu sa’ li jalaak jo’ ajwi’ lix k’anjel sa’ li kanaak chi tiik sa’ li evangelio. Eb’ li najer profeet sa’ lix Hu laj Mormon ke’xnaw chirix lix k’anjel li Jesukristo, ut ke’xk’ut lix evangelio. Lix Hu laj Mormon nokoxtenq’a chi nach’ok rik’in li Dios naq naqatzol, naqataw ru, ut naqayu’ami li na’leb’ naxk’ut. Li profeet aj Jose Smith kixye, “Jun li winq [malaj ixq] q’axal wi’chik taaruuq chixjilosinkil rib’ rik’in li Dios rik’in xpaab’ankil li na’leb’ wan chi sa’ [li hu a’an], chiru k’a’ruhaq chik chi hu.”

Re xnawb’al naq lix Hu laj Mormon a’an li raatin li Dios, tento taqil, took’oxlaq chirix, ut tootijoq chirix, ut chirix a’an taqab’aanu li k’a’ru naxk’ut. Li profeet aj Moroni kixyeechi’i naq li Dios tixk’ut xyaalal li hu chiqu wi tootijoq rik’in x’anchalil qach’ool, chi tiik li qajom, ut chi wan qapaab’aal chirix li Kristo. Aajel ru xtzolb’al lix Hu laj Mormon re naq li qach’ool taakanaaq chi jaljo.

Naq naqak’e reetal lix k’anjel li Santil Hu ut lix Hu laj Mormon jo’ k’anjeleb’aal naru neke’k’amman, naru naqapatz’ qib’. Ma tz’aqal te’k’anjelaq raj ut te’xtenq’a raj rib’ li wiib’ chi hu wi ta li Qaawa’ tixye raj naq te’junajiiq ru ut “junaqeb’ aj raj wi’ sa’ laa wuq’”? A’an li kixye li Qaawa’ chirix lix “che’ laj Juda,” li Santil Hu, ut lix “che’ laj Jose,” lix Hu laj Mormon.

Sa’ naab’aleb’ li na’leb’, lix Hu laj Mormon naxk’ut aajelil ru tzol’leb’ li naxnimob’resi ut naxwaklesi li k’a’ru naxk’ut li Santil Hu. Li tzol’leb’ chirix lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo a’an jun reetalil a’an.

Li Santil Hu na’aatinak chi tz’aqal chirix lix k’anjel li Jesukristo sa’ li ruchich’och’, chirix ajwi’ lix kamik ut lix waklijik chi yo’yo. Lix Hu laj Mormon saqen wi’chik ru li naxye chirix lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo, a’ li k’a’ru ke’xch’olob’ li profeet chi ch’olch’o ru rub’elaj lix kamik.

Lix jolomil Alma ch’ol 42 naxk’ut xyaalil li tzol’leb’ chirix lix tojb’al rix li maak x’baan li Jesukristo.

Naxye: “Li yuʼam aʼin aʼan jun kutan re yalok-ix re naq li winq taaruuq chixjalbʼal xkʼaʼuxl ut chi kʼanjelak chiru li Dios—Li tʼaneʼk kixkʼam chaq li kamk re li yuʼam aʼin ut re musiqʼej saʼ xbʼeenebʼ chixjunil li winq—Nachal li tojbʼal-ix xbʼaan li jalbʼa-kʼaʼuxlej—Li Dios ajwiʼ naxtoj rix xmaak li ruchichʼochʼ—Li uxtaan nawan choqʼ rehebʼ li nekeʼxjal xkʼaʼuxl—Chixjunilebʼ li jun chʼol chik jitbʼilebʼ xbʼaan lix tiik ruhil naʼlebʼ li Dios—Nachal li uxtaan xbʼaan lix tojbʼal rix li maak—Kaʼajebʼ wiʼ li tzʼaqal yotʼbʼilebʼ xchʼool nekeʼkoleʼ.”

Li Awa’b’ej Russell M. Nelson kixye: “Wi teetzol lix Hu laj Mormon wulaj wulaj, rik’in jun tij sa’ eech’ool, chaab’ilaq chik li teesik’ ru xb’aanunkil sa’ lee yu’am—wulaj wulaj.” A’an kixye ajwi’ naq wi “teetz’il rix lix Hu laj Mormon wulaj wulaj, taaruuq texkawob’resiiq re xtz’eqtaanankil li maa’usilal re li kutan a’in.”

Jo’ xinye, kixsach inch’ool li na’leb’ chirix li k’anjeleb’aal nak’amman sa’ uq’ej—jun li hu. A’b’anan, nink’e reetal naq li internet aajel ru sa’ li ruchich’och’ anajwan. Jun k’anjeleb’aal ak’ na’oksiman sa’ li hoonal a’in naru naxk’ut chiqu li na’leb’ naqataw chaq junxil sa’ jun li biblioteca. Naqab’antioxi naq wanko’ sa’ jun kutankil jo’ a’in. Ninb’antioxin ajwi’ chirix naq naru neke’qataw li loq’laj hu ut xkomoneb’ chik li hu re li Iglees sa’eb’ li kok’ ch’iich’. Li internet a’an jun li k’anjeleb’aal nim xwankil re xtzolb’al li evangelio. Sa’eb’ li kutan a’in, naab’aleb’ li kristiaan neke’xwotz raqal re li loq’laj hu rik’ineb’ li ramiiw rik’in li kok’ ch’iich’. Li aplicacion re lix Hu laj Mormon, a’an jun k’anjeleb’aal naru naqak’e wi’ chi nawmank ru lix Hu laj Mormon rik’ineb’ li qamiiw ut naru chi wotzmank chi moko ch’a’aj ta ut yalaq ta b’ar wankat.

Aplicacion re lix Hu laj Mormon.

Us ta li internet naab’al li k’a’ru chaab’il naru naxb’aanu, wan naq, jo’eb’ li kok’ hu neke’xwech’i rix li Iglees li xin’aatinak wi’, na’oksiman ajwi’ re roksinkil li xkab’ rix ch’oolej ut xtenb’al li paab’aal chirixeb’ li na’leb’ re li evangelio. Naru nakattz’aqon sa’ xyanq li “k’a’ru ink’a’ us sa’ li kutankil a’in” jo’ kixye li Awa’b’ej Nelson.

Li xik’ na’ilok ut eb’ li neke’tenq’an re, chi wan xnawomeb’ malaj ink’a’, neke’xyiib’ sa’ internet jo’ li jun karton chi hu li neke’xwech’i rix li Iglees li xin’aatinak wi’, re eenajtob’resinkil chiru li yaal naxk’e li Dios.

Li na’leb’ re roksinkil chaq li xkab’ rix ch’ooleb’ chiru xnumikeb’ li chihab’ haye’ juntaq’eeteb’. Nayaalo’ a’in naq najuntaq’eetaman li kutankil sa’ chaq 1960, naq wankin chaq sa’ li jun may chihab’.

Li loq’laj hu neke’xk’ut chiqu li tz’ilok-ix ut roksinkil xchaab’ilal li qana’leb’ sa’ chixjunil li k’a’aq re ru. Li internet naru na’oksiman chi chaab’il malaj choq’ re sachok.

Eb’ li komon li ak naab’al hoonal neke’xk’am jo’eb’ ajwi’ li toje’ xe’xtikib’ xtzolb’al li evangelio tento te’xk’e reetal li k’a’ru neke’ril. Mixik eech’ool rik’in li tz’aj aj jalam-uuch, li k’a’ru ink’a’ yaal malaj li k’a’ru ink’a’ tiik. Wi nekeb’aanu a’an, naru nekexk’ame’ sa’ jun li b’e li tixkamsi lee paab’aal ut tixram lee xikik sa’ li junelikil chaab’ilal. Naru nekexk’anjelak sa’ xb’een li k’a’ru chaab’il malaj li k’a’ru ink’a’ chaab’il. Sik’omaq li k’a’ru tiik ut isihomaq eerib’ chiru li moymoy ru sa’ internet. Nujob’resihomaq lee yu’am rik’in chaab’il ut tiikil na’leb’; sahaq eech’ool; ajsihomaq eeru, a’b’an meeb’aanu li k’a’ru yal sachal. Wan xjalanil a’an. Li roxlajuhil xraqalil li paab’aal a’an jun xchaq’al ru aj b’eresinel. Chirix chixjunil a’in, oksihomaq eerib’ sa’ lix Hu laj Mormon, a’an tixk’am chaq li Musiq’ej sa’ lee yu’am ut texxtenq’a chixk’eeb’al reetal li yaal chiru li ink’a’ yaal.

Li na’leb’ nink’e choq’ reheb’ li ani xe’xjal xb’e chiru xb’ehileb’ li sumwank a’an naq che’xsutq’isi rib’ sa’eb’ li loq’laj hu, sa’ lix b’eresihomeb’ li profeet, sa’ li loq’onink sa’ li junkab’al, ut sa’eb’ li b’ich re li paab’aal. Chixjunileb’ li aamej tertookeb’ xtz’aq choq’ re li Qaawa’. Aajel eeru choq’ qe! Li Qaawa’ naraj eeru ut laa’ex nekeraj ru a’an! Junelik k’ulb’ilex. Sa’ lin k’anjel chiru k’iila chihab’ sa’ li Iglees, nawoxloq’iheb’ li kristiaan jwal chaab’ileb’ li xe’xsutq’isi rib’ sa’ xb’ehileb’ li sumwank ut chirix a’an xe’k’anjelak ut xe’rosob’tesiheb’ chixjunileb’ li ani neke’xra ut li ani neke’xnaw ru.

Li loq’laj hu ut eb’ li yo’yookil profeet a’aneb’ aajel ruhil k’anjeleb’aal choq’ re li Dios re xk’eeb’al lix k’uub’anb’il na’leb’ re sahil ch’oolejil reheb’ chixjunileb’ li ralal xk’ajol.

Ninwotz lix kawil xnawom inch’ool chirix lix choxahilal li Jesukristo ut lix tojb’al rix li maak, sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.

Eb’ li raqalil

  1. Chi’ilmanq 2 Timoteo 3:16.

  2. Chi’ilmanq Jultika Lin Evangelio: Jun tenq’anel hu re xwotzb’al lix evangelio li Jesukristo (2023), 28; chi’ilmanq ajwi’ 2 Nefi 2:7; 3 Nefi 12:19; Tzol’leb’ ut Sumwank 20:37; Ezra Taft Benson, “A Mighty Change of Heart,” Ensign, octubre 1989, 2–5.

  3. Li Hermana Beverly Bridge ut Cheril Morgan ke’wan chaq choq’ misioneer.

  4. Li alalb’ej, laj William E. Mussman III, kiraqe’ chi tzolok aran Stanford ut yoo chi tzolok sa’ li facultad de derecho sa’ li Universidad re California, aran San Francisco. Li ranab’, xAnn C. Mussman, yoo chi xik sa’ li Universidad Stanford.

  5. Li Hermana Eleanor Mehr ut li Hermana Louise Johnson a’aneb’ li misioneer re li oqech.

  6. Li Asociacion Profesional aj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan aran Nueva York (NYLDSPA, a’in li reetalil sa’ Ingles) ke’roxloq’i ru li reverendo A. R. Bernard ut li entrenador aj Andrew “Andy” W. Reid sa’ li najteril iglees interconfesional Riverside aran Manhattan. Ke’wan ajwi’ aran laj jolominel sa’ li qapaab’aal ut naab’aleb’ chik li Iglees, ut sa’ xyanqeb’ kiwan li ani ki’oxloq’iman ru rub’elaj a’an, li rabino laj Joseph Potasnik.

  7. Chi’ilmanq Tad Walch, “How Andy Reid’s Beliefs in Jesus Christ and a Second Chance for Michael Vick Guide the Kansas City Chiefs,” Deseret News, July 3, 2024, deseret.com.

  8. Numenaq 198.000 chi ak’ komon xe’kub’e xha’ chalen sa’ li 1 re enero re 2024 toj sa’ li 30 re agosto re 2024 (li esil a’in k’eeb’il xb’aan li Departamento Misional).

  9. Sa’ li ch’ol 5 sa’ Jultika Lin Evangelio nach’olob’aman k’a’ut naq lix Hu laj Mormon a’an lix pekul li qapaab’aal.

  10. Xtikib’ankil re lix Hu laj Mormon.

  11. Li profeet aj Jose Smith kixch’olob’ naq jun li winq q’axal wi’chik taaruuq chixjilosinkil rib’ rik’in li Dios rik’in xpaab’ankil li na’leb’ wan chi sa’ lix Hu laj mormon, chiru k’a’ruhaq chik chi hu (chi’ilmanq li “xtikib’ankil lix Hu laj Mormon).

  12. Chi’ilmanq Moroni 10:4.

  13. Chi’ilmanq Esekiel 37:15–17; chi’ilmanq ajwi’ 2 Nefi 3:12.

  14. Lix tojb’al rix li maak, naq na’aatinak chirix lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo, nayeeman resil yal jun sut sa’ li Ak’ Chaq’rab’ (chi’ilmanq Romanos 5:11). Sa’ lix Hu laj Mormon, naqataw resil lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo kaahib’ xkak’aal sut. Sa’ 2 Nefi 2:10 nach’olob’aman li “sahil ch’oolejil” li nak’ulman sa’ xk’ab’a’ lix tojb’al rix li maak.

  15. Chi’ilmanq Russell M. Nelson, “Lix Hu laj Mormon: K’a’ru raj xjalanil laa yu’am chi maak’a’ li hu a’an?,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2017.

  16. K’oxlahomaq xnimal li qosob’tesinkil naq nokoru chixtzolb’al Kim, Taaqehin rajlal xamaan sa’ internet.

  17. Junjunq reheb’ li na’leb’ yal b’alaq’eb’. Wankeb’ li neke’xjal li k’a’ru naxye li esilal. Wankeb’ li neke’kolok rix li k’a’ru neke’xye li redes sociales us ta moko naxk’am ta rib’ rik’in li Santil Hu chi moko rik’in lix Hu laj Mormon. Wankeb’ li neke’aatinak chirix li na’leb’ maji’ naxk’utb’esi li Qaawa’.

  18. Li Iglees yoo chi k’iik ut yoo chi tamk xk’ihaleb’ li neke’wulak sa’ li Iglees chiruheb’ li chihab’ yookeb’ chi nume’k. Lix k’ihaleb’ li neke’risi rib’ sa’ li Iglees ka’ch’in wi’chik chiru chaq junxil, a’b’an neke’qaj ru chixjunileb’ li komon.