Vosa o Elder Hafen Ena Matabose ni Matavuvale

E a vosa o Elder Bruce C. Hafen ena Vitusagavulu kivei ira na mata ni veimatanitu mai na veiyasai vuravura taucoko me baleta na bibi ni kena vakadeitaki tikoga na inaki taumada ni vakamau. E a cavuta na vosa oqo ena iKava ni Matabose kei Vuravura ni Matavuvale ka a vakayacori mai Warsaw, e Poladi mai na 11 ki na 13 ni Me, 2007.

Mai na itukutuku taucoko kei vuravura sa dau yaco kina e dua “na italanoa ni veidomoni” ni nodrau veikilai e dua na cauravou kei na dua na goneyalewa, erau veidomoni, ka rau vakamau, a kaya vakaoqo o Elder Hafen. Na isema ni vakamau oqo e sega walega ni baleti rau duadua ga na veiwatini oqo, ia ena vuku ni vanua raraba o ya e sa na gadreva sara kina vakaidina me tudei tikoga na vakamau o ya.

“Oqori na vuna era dau marautaka kina na soqo ni vakamau o ira na vulagi kei na itokani veiwekani me sa dua na soqo ni vanua,” e kaya o Elder Hafen. “Na bula vakamau sa dau isema tudei tikoga ni vakadeitaki ni kena duavata tikoga e dua na matatamata. Na vakamau yadua ena dau tara yani na nodra bula o ira era rawa ni umanaki tiko kina kei na kena taleua mai vei rau na veiwatini, kivei rau na luvedrau ka yaco sara ki na itikotiko raraba… .

“Era na sega ni laki marautaka na vakamau na lewe ni itikotiko raraba ena vuku ni dua na ka vakatani, ia sa baleta sara ga na bibi ni icolacola e tiko ena dua na matavuvale vakamau ni nodrau susuga cake mai e dua na kawatamata. Na vakamau sa kena ibalebale ni sa vakayacori e dua na yalayala ki na vanua taucoko ni sa nona itavi dina na bula ni luvedrau kei na nodra ivakaraitaki vinaka ki na dua na itikotiko raraba eda na tara cake ena veigauna,” a vakamacalataka o koya.

Na veika sa lavaki mai oqo me baleta na bula raraba kei na tamata yadua sa yaco kina na vakamau me i usutu ni kena vakadewataki tiko na itovo mai na dua na itabatamata ki na kena e tarava, a kaya o koya. Ia sa vaka me torosobu tikoga mai na ivurevure bibi oqo ni dua na ituvatuva tudei ni bula raraba.

E sivia e 80 na pasede vei ira na lewenivanua e Iurope ka 46 na pasede na lewenivanua o Amerika era kaya ni sega ni cala na nodrau tiko vakawati e dua na veiwatini ke rau sega ni vinakata me rau vakamau, e kaya o Elder Hafen. Mai Scandinavia duadua mada ga e 82 na pasede na gone sucu ulumatua era sucu ena taudaku ni vakamau—ena gauna mada ga e vakayacori tiko kina e levu sara na vakadidike ka vakaraitaka tiko na kena rawa ni vakaleqai na nodra vakasama na gone kei na leqa tale eso e vu mai na nodra tiko vata na itubutubu ka ra sega ni vakamau. E dau veivakaleqai dina sara ki na bula raraba na kena dau yaco tikoga na mataqali leqa vakaoqo.

Me kena ikuri, na iwiliwili ni veisere vakatekivu mai na 1960 e Amerika —na matanitu e levu duadua kina na veisere e vuravura taucoko—e sa vakaruataki na kena levu, sa kena ibalebale o ya ni sa rawa me laki tini ga ena veisere e veimama na iwiliwili taucoko ni vakamau e vakayacori edaidai. Ena rawa me na tubu cake sara kevaka me na wili kina o ira era tiko vata era sa veibiu, ka sa tubu cake sara na kedra iwiliwili ki na 760 na pasede e Amerika vakatekivu mai na 1960.

“Sa rawa ni da raica ena iwiliwili oqo na cakacaka kaukauwa ni kena veikuitaki tiko na saqati ni bula vakamau ka sa vakavuna me sa sega ni wili rawa na levu ni sucu ena taudaku ni vakamau, tiko vata sega ni vakamau, kei na veisere,” e kaya o Elder Hafen. “Ena 40 na yabaki sa oti e vuqa sara na tamata … era sa sega ni vakabauta ni vakamau sa dua na isema vakatamata tudei ni dua na vanua raraba… . Era sa ‘guilecava na italanoa o ya’ me baleta na italanoa ni dodomo o ira na tamata ena gauna oqo.”

E a tekivu na kena sa torosobu tikoga na iwiliwili ni vakamau taumada ena gauna ni kena sa valataki na dodonu ni tamata yadua ena 1960 vakacaca. Sa gadrevi kina me sa veisautaka o Amerika na nona yavu ni veivakaduiduitaki vakakawa tamata vata kei na ituvaki ni tagane se yalewa, e kaya o Elder Hafen. Ia, eso vei ira na dauvakacaca era saga sara me ra saqata na lawa kei na ivakarau ni vanua e tutaka na isema vakamatavuvale. Ena kena sa sagai tikoga vakaukauwa na “veivagalalataki” oqo, era sa ciqoma tiko na mataveilewai me ra vakaliuca na nodra vagalalataki o ira na qase ka sega soti ni bibi na nodra dodonu na gone.

“Ena dua na gauna au a raica ni tucake duadua tu e dua na cauravou lailai, e kena rairai ni sa yali ka yalo taqaya,” e kaya o Elder Hafen. “E a dara toka e dua na siqeleti ka volai toka kina, ‘Ni laivi au ga.’ E … sa vakaraitaka sara tikoga eke o koya na kena rerevaki me ra vakatarai o ira na itubutubu veilecayaki me ra mai biuta tu vakaoqo na luvedra ‘me ra mai tu duadua’ ena vuku ga ni nodra vinakata na bula galala mai na ivesu ni bula raraba [era kaya tiko] ni vakavuna tiko na bula vakamatavuvale.”

Sa vakadikevi rawa talega ni gauna erau sega tiko kina ni vakamau e dua na veiwatini sa itekitekivu sara tikoga ni nodra laki bula cidroi na luvedrau, ia ni vakatautauvatataki kei ira era vakamau, era na dau sotava o ira na vakawati era tiko vata ga, na lomaocaoca, na gunu, veivakaisini, rawa ilavo ga vakalailai, ka sega ni bula marau, ka dau vakawasoma na veivakamavoataki, a vakamacalataka o Elder Hafen.

E a vosa talega o Elder Hafen ena iulutaga ni kena rerevaki na vakamau vakatagane se vakayalewa vata. Ena tinikalima na yabaki sa oti e a sega sara ni dua na matanitu e vuravura me vakabibitaka na vakamau vakatagane se vakayalewa vata me vaka na kena sa mai yaco tu ena gauna oqo. Era sa tokona tiko na mataveilewai eso na vakamau vakatagane se vakayalewa vata ka vakayavutaki tiko mai na digidigi kei na galala ni tamata yadua, ka sega ni vakayavutaki mai na yavunibula raraba ni vakamau, a kaya o koya.

“Na vakamau vakaoqo sa qai tarogi tiko kina e dua na taro bibi sara: sa qai inaki beka ga ni vakamau me tutaka na nona digidigi e dua ga na tamata vakataki koya, se sai koya beka e dua na isema vakatamata ena dua na inaki raraba ni nodra tarai cake na nodra bula na gone kei na itikotiko raraba ka vakakina na nodrau bula na veiwatini?” a kaya o Elder Hafen.

E a qai tinia o Elder Hafen ena nona vakamacalataka vakalekaleka e va na “iyau” ni bula raraba e dau vakarautaka na vakamau taumada: imatai, ena dau rawati kece sara na nodra gagadre kei na nodra dodonu na gone; ikarua, ena dau vakavulici ka vakadewataki yani ki na itabatamata e tarava na yavunibula vakatamata; ikatolu, era na dau vakatulewa na itubutubu ki na veika me baleta na itovo me ra vulica o ira na gone; kei na ikava, e dau yaco me rawati rawa na veimaliwai vinaka vakatamata yadua.

“Na noqu gagadre meu vakamau, me vakataka ga na noqu gadreva meu vakaluveni, sa tukuna tiko ki na noqu matavuvale kei na itikotiko raraba niu sa mai umana na noqu bula taucoko ki na isema oqo me tawamudu,” e kaya o Elder Hafen. “Sa qai rawa talega vakakina vei watiqu kei iratou na gone me ratou umana talega kina na nodratou bula taucoko ka kakua ni vakataroga tale tiko ke sa yaga dina beka na nodratou solibula o ya.”