Me iVakananumi: Me iKuri ni Liaona
Peresitedi James E. Faust
Na iVakatawa Daulomani
31 ni JULAI, 1920–10 ni OKOSITA, 2007
E dau nanuma voli tu ga o James E. Faust ni dau tagi mai na nona luve ni sipi ni rere. Ni se gonetagane lailai a guilecava ena dua na bogi me laki biuta na nona manumanu lomani oqo ki na kena vale ni liwa kaukauwa mai na cava.
E a tukuna o koya ena dua na soqoni ni matabete ena koniferedi raraba.
“Sa tukuna tikoga na lomaqu meu laki vukea na noqu manumanu lomani oqo, ia au sa vinakata ga meu taqomaki au, meu katakata voli ga, ka toka mamaca ena noqu loga ni moce. Au a sega ni tucake yani ni sa dodonu meu cakava vakakina,” “Ni sa mataka mai au a gole yani ka raica sara ni sa mate tu na noqu luve ni sipi. E a rogoca talega e dua na koli ni a tagi tiko na sipi lailai oqo ka laki katia mate.”
“E a kavoro sara ga na utoqu,”a kaya o koya. Sa qai kila kina o koya ni a sega ga ni dua na ivakatawa vinaka. Sa qai mosi ga vakalevu na lomana ni sa vunauci koya ena vosa ni loloma o tamana: “Luvequ, sa sega beka ni rawa meu nuitaki iko mo qarauna rawa mada ga e dua na sipi?”1
Mai na siga o ya sa vakadeitaki koya kina o James ni sa na saga sara na nona vinaka taucoko me kakua tale ni vakawalena vaka o ya na nona ilesilesi kevaka me na yaco tale mai e dua na madigi me na ivakatawa vinaka kina. Ni sa yaco mai na gauna me laki daukaulotu tudei mai Brazil, dua na tagane vakawati ka tama yalodina, loya gugumatua, daunipolitiki, lewe ni Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua, ka iKarua ni Daunivakasala ena Mataveiliutaki Taumada, sa dau nanuma tiko kina o koya na nona veivakadeitaki o ya. Ni mai cava na nona veiqaravi vakalotu, ena ika 10 ni Okosita, 2007, sa mai kacikaci kina ni cagi ena vuku ni mate ni sa balavu sara mai na nona bula. Sa dau yalodina tu ga o Peresitedi Faust ki na nona ivakaro na Turaga: “Vakani ira na noqu lami” (Joni 21:15).
Matavuvale kei na Vakabauta
E a sucu o James Esdras Faust mai Delta, e Utah, ena ika 31 ni Julai, 1920, e dua vei ira na lewe lima na luvena tagane o George A. kei Amy Finlinson Faust. Eratou a toki na matavuvale oqo ki Salt Lake City, ka laki cakacaka kina vakadaunilawa o George ka turaga ni lewa talega ena tikina o ya. Ena nodratou itikotiko kei na vanua ni teitei nei tukana kei buna ena loma kei Utah, e dau laki marautaka voli kina o James ni se cauravou na loloma kei na veitokoni ni matavuvale sa va- Karisito ka dau tutaka na bula savasava, cakacaka vakaukauwa, kei na veiqaravi.
“E sega ni dua na tamata e vinaka cake na tamana me vakataka na tamaqu,”2 a kaya o koya. Me baleti tinana a kaya kina o koya, “E dua dina na marama bula vakayalo, ka yalododonu ka dau vakaraitaka na itovo sa va—Karisito.”3
Ni sa qase cake mai o Peresitedi Faust e guta me dau doka ka vakamuria na nodrau itovo na nona itubutubu, ena nona dau vakaliuca voli ga na matavuvale kei na Lotu. “Sa sega tale ni dua na ilesilesi e cecere cake me vakataka na itutu ni tagane vakawati kei na tama,”4 a vakavulica o koya. Me baleta na Lotu kei na kena ilesilesi, a kaya kina o koya, “E sega ni dua na cakacaka e tiko ena vuravura oqo me tautauvata kei na kena oqo.”5
Ni oti na vuli ena koronivuli torocake,na vanua e a gugumatua sara kina ena veicaqe kei na cici, e a kacivi sara me laki kaulotu ki na Tabana ni Kaulotu e Brazil mai na 1939 ki na 1942. Ena gauna a tiko kina mai Brazil, a kadre cake mai kina na nona lomani ira na luve ni Kalou kei na nodra bula raraba. “Ena gauna au a sucu kina a tauvi au na mata sara,” qai kaya o koya. “Au sa vulica rawa meu dau lomani ira na tamata kecega se ra mataqali tamata cava ga ena veivanua kece sara au a laki kaulotu kina, nisotia, se lewe ni Vakaitutu Raraba. Au dau gadreva tu meu tisaipeli … vakabibi me baleti ira na vakaloloma, na tabaki sobu, dravudravua, o ira na vakararawataki, o ira era vakaleqai tu, kei ira sa yalomalumalumu. Au sa kila deivaki tu ni kevaka eda na guilecava na veika oqo, sa sega kina ni rawa vei keda me da vakatokai me tisaipeli [ni Turaga].”6
Ni oti e ono na macawa na nona lesu mai ena kaulotu, a laki curu sara ki na mataivalu o Peresitedi Faust ena Mataivalu ni Vuka ni Matanitu o Amerika. Ena gauna a gade mai kina ena 1943 a vakamau sara kei Ruth Wright, ena Valetabu mai Salt Lake, ka se kilai koya voli mai ena gauna ni vuli torocake. Ena gauna a lako tu kina ena iKarua ni iValu Levu, e dau volavola mai vei Ruth ena veisiga.7 Me baleta na nodrau vakamau na Faust, e a kaya kina vakaoqo o Elder Joseph B. Wirthlin ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua, “Na nodrau bula vakamau sa qai dua na kena e totoka duadua.”8
Na nona dau dina tu vei Ruth kei iratou na luvedrau e 5, kei na 25 na makubudrau, kei na lewe 27 na makubudrau vakarua ka lako vata kei na nona dau tokoni koya tu o Ruth ena veigauna kece sara era sa dau vakadinadinataka o ira era kilai rau tu vakavinaka.
“Mai na vu ni yaloqu taucoko au gadreva me ratou kila na luvequ niu na sega ni rawa meu gugumatua ena noqu ilesilesi oqo kevaka meu sega ni gugumatua meu tamadratou vinaka, ka’u na dau vakaliuci iratou tikoga ena noqu bula,”9 a kaya o koya ni oti na nona tokoni ena laveliga me dua na iVukevuke ki na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua ena 1972. Ni oti na nona tokoni me lewe ni Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua ena ono na yabaki ka tarava, na imatai ni ka e yaco mai ena nona vakasama o ya me laki raici Ruth,10 ka a kaya kina o koya “ni o koya sa tikiqu dina sara ni sa utoqu ka yaloqu.”11
E Dua na Kabasi Savasava
Ni oti toka ga vakalailai na nona a kere curu ki na vuli turaganivalu ena 1942, sa kacivi sara o Peresitedi Faust ki na dua na matabose ni veivakatarogi. E voleka ni taro kecega e tarogi vua e baleta tiko na nona ivakarau ni bula kei na nona lotu. E dau kana tavako beka? E dau gunu beka? E dau masu beka? E dina ga ni rerevaka me veivakacudrui, a sauma yadua na taro o Peresitedi Faust ena veidokai. E a qai tarogi vua se na laki vakayagataki tikoga na veika oqo ena gauna ni veivaluvaluti.
“Au sa kila kina ni sa kena gauna o ya meu yalodoudou ka tukuna kina e so na ka me rawa ni vakamatatataka na veika me baleti au,” a kaya o koya. Au sa siqema kina ni o ira na tamata era taro tiko mai oya, era sega ni bulataka tiko e dua na ivakarau ni bula au a tuberi cake mai kina. Sa lako sara mai ena noqu vakasama ni sa rawa beka meu kaya ni sai koya ga o ya na noqu lotu, ia au a sega ni vinakata meu usumaka vei ira. Ia e vaka me votu sara vei au na matadra o ira e lewevuqa na tamata au a vakavulici ira ena lawa ni tiko savasava ena gauna au a kaulotu tiko kina. Ni mai cava au a mani kaya ga, ‘Au sega ni vakabauta ni rua tiko na sala ni ivakarau ni bula savasava.’”12
E a kurabui o koya, ni rawata na veivakatarogi ka ni a digitaki me vuli ena koronivuli ni turaganivalu.
“Ena noqu bula taucoko au sega ni dau vunitaka se ocei o au, kei na ka au vakabauta,” a kaya o koya ena koniferedi raraba a tiko kina ka se qai oti toka ga oqo. “Au sega ni nanuma rawa me se dua mada na gauna me vakaleqa na noqu cakacaka se meu vakayalia e dua na noqu itokani vinaka niu dau vakaraitaka vakadodonu niu lewena tiko na Lotu oqo.”13
Na cakacaka vakadodonu, ka vakatoka o Peresitedi Faust me “dua na kabasi savasava,” a qaravi koya sara vakavinaka ena gauna e a daunilawa tu kina ena 24 na yabaki. Na nona bula dodonu—vata kei na nona sa dau kilai levu tu ena cakacaka vakadodonu, na vakatulewa vuku, kei na nona daulomani ira na tamata ka kauwaitaki ira—e duatani sara kina o koya mai vei ira kece era cakacaka vata ka yaco sara me laki dau veiqaravi ena veika lelevu, ena matanitu, vata kei na vanua raraba. E a veiqaravi ena tabana ni buli lawa e Utah mai na 1949 ki na 1951, ka peresitedi ni iSoqosoqo ni Veika Vakalawa e Utah mai na 1962 ki na 1963, ka lewe talega ni Komiti ni peresitedi kei Amerika o John F. Kennedy’ Me Baleta na Dodonu ni Tamata kei na Lomolomora Vakamatatamata, ka lewe ni Matabose ni Vakadikevi ni Lawatu kei Utah.
E a vukei Peresitedi Faust talega na nona dau wakia vata na yalo ni kila sa tu vua kei na cakacaka gugumatua me veiqaravi sara kina vakavinaka ena nona ilesilesi vaka-bisopi, lewe ni matabose e cake, peresitedi ni iteki, mata ni iwasewase levu, iVukevuke ki na Le Tinikarua, Vitusagavulu, kei na iApositolo. “Ena veilesilesi yadua oqo,” a kaya kina o Elder Neal A. Maxwell (1926–2004) ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua, “a vakaraitaka o koya ni dua na iliuliu vinaka sai koya e dua ka dau vakarorogo vagumatua sara.”14
Tarai Cake ni iSema
E dina ga ni sega sara ni dau vakawalena na ka eso ka sega tu ni dau vinakata me vakacerecerei, sa levu sara na nona cau o Peresitedi Faust ki na Lotu ena gauna ni nona veiqaravi vakabalavu tu mai. Me vaka ni a lewe tu ni Komiti ni Veika Raraba ni Lotu, a vakayagataka kina o koya na nona kila vakadaunilawa ki na ulutaga eso vakapolitiki ka gadrevi tiko kina na veika ni bula savasava, ka oka tiko kina na iwalewale ni beti mai Utah. A tokona talega o koya na kena veisautaki na ivakatakilakila ni Lotu me taurivaki kina na yaca i Jisu Karisito. Me kena ikuri, e a raica o koya me vakadonuya na Lotu ena kena gadrevi me taurivaki tikoga na veiqaravi ni dua na kabani me baleta na cakacaka ni veimaliwai vakamatatamata e vuravura raraba ka sa vukea tiko mai na Lotu ena kena kaburaki yani na kena itukutuku, tukuna vakadodonu na veika me kaburaki yani, ka vakavinakataka na veimaliwai vakasoli itukutuku.
A gumatua talega o koya ena kena tarai cake na nodra semati na lewenilotu kei ira na iliuliu ni veimatalotu tale eso. Ena veisasaga kece oqori e a sega tu ni dau cudru vakaveitalia ia e totolo sara me dau vosota tu ga, yalololoma, ka kila vakavinaka na yalodra na tamata.
Ena dua na soqo ni vanua ka a tiko kina o koya vata kei Sisita Faust, a vosabeca kina na Lotu e dua na iliuliu ni dua tale na matalotu. E nanuma lesu o Sisita Faust, “Au sa katakata cake tikoga ena gauna sa vosa tikoga kina o koya na iliuliu o ya, ia a vakarorogo tu ga ena yalomalua o Jim. Ni sa oti, sa qai gole yani o koya kivei koya na turaga o ya ka kaya, ‘Isa, talatala, kevaka o ni nanuma vakaoqori, keimami sa cakava tiko beka e dua na ka cala. Au sureti kemuni ki na dua na nodaru vakasigalevu mo ni tukuna kina vei au na veika ko ni sega tiko ni taleitaka.’ Erau a qai laki vakasigalevu vata, erau mani yaco kina me rau veitokani vinaka sara mai na gauna o ya.”15
Ena veiyabaki ni 1980 a cakacaka vakavoleka sara kina o Peresitedi Faust vata kei Peresitedi Howard W. Hunter (1907–95), ena gauna o ya a lewe tiko kina ni Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua, vata kei Elder Jeffrey R. Holland, ena gauna o ya a se peresitedi tiko kina ni Brigham Young Univesiti, me yaco kina e dua na raivou ni BYU Jerusalem Center me baleta na Vuli ni Ceva me yaco me vakavotukana kina. Erau a sotava o Peresitedi Faust vata kei Peresitedi Hunter e dua na veivosaki dredre sara kei na veisaqasaqa eso ena kena lisitaki na qele kei na kena tara na valelevu oqo.
E kaya e dua ka tiko talega ena veivosaki oqo, “Sa dua dina na turaga dauloloma o Elder Faust, ka dau vakasaqara voli ga na sala eso me vakaceguya na yalodra totolo na wekai keitou na Jiu ka ra saga me a tagutuvi vakadua na neitou tiko mai Jerusalemi, se me dau vakamaravutaka na ualoka rerevaki ena kedra maliwa na Yalododonu Edaidai mai Jerusalemi ka ra cudruvaka na nodra dau saqati tiko mai vakaoqo.”16
Dodoliga Yani
Mai na nona veiqaravi voli e Brazil ena itutu ni Supavaisa ni iWasewase me baleta na Ceva kei Amerika mai na 1975 ki na 1977, ka dabe veiliutaki ena Tabana ni Kaulotu ki na Veimatanitu Raraba ka lewena tiko na Mataveiliutaki ni iMatai ni Kuoramu ni Vitusagavulu, ka veiqaravi vei ira na lewe ni Lotu ena nona itutu vaka-Apositolo vakatekivu mai na 1978, se veiqaravi ena itutu ni iKarua ni Daunivakasala kivei Peresitedi Gordon B. Hinckley vakatekivu mai na 1995, sa nona isakisaki voli ga o Peresitedi Faust me dau saga me dodoliga yani ena yalololoma kei na yalo ni veitacini.
Na nona veivosa kece sara ena koniferedi sa dau vagolea matua kina o koya na bibi ni ilesilesi e rua ni Turaga: o ya na lomana ka qarava na Kalou kei na lomana ka qaravi ira na Luvena. Ena yalololoma, kila kei na vuku, sa dau veivunauci kina vakalotu ena loloma levu vakalou o Peresitedi Faust, ka vakalougatataka kina na nodra bula o ira era dau vakarogoca na nona ivakadinadina ka muria na nona ivakasala.
“Na cakacaka cecere duadua e vuravura [sai koya] na nodra vakabulai o ira yadua na luvena na Tamada,”17 a kaya o koya. “Na vakacegu levu duadua ena bula oqo ni rawa ni da veiqaravi vei ira na tani.”18
Ena nona vosa ena Okosita 2007 ni iTukutuku ni Mataveiliutaki Taumada, a kaya kina o Peresitedi Faust ni sa nuitaka tiko o koya “me na vakarautaka na veimadigi eso me ra vakatorocaketaka kina na nodra bula na lewenilotu ke me ra bula marau, vakamau se sega.” Ena nona nanuma lesu na italanoa vakaibalebale ni ivakatawa vinaka, a kaya kina o koya, “Na noda vakasaqarai ira era gadreva tu na noda veivuke sa gadrevi kina na noda dodoliga yani ena veisala kece sara.”19
Ena nona vosa ena iotioti ni nona koniferedi raraba, a vakadinadinataka kina o koya na kaukauwa ni veivakabulai ni veivosoti. “Kivei keda kece sara eda sa veivosoti kivei ira ‘era sa ivalavala ca kivei keda’ [iVakadewa nei Josefa Simici, Maciu 6:13], sa vakakina kivei ira era cakava na veicaka ca lelevu, sa solia mai na Veisorovaki na ivakarau ni sautu kei na yalo vakacegu,”a kaya o koya. “Me da nanuma ni da na gadreva me da dau vosota me rawa kina ni da vosoti… . Mai vu ni yaloqu taucoko, au vakabauta na kaukauwa veivakabulai e rawa ni yaco mai vei keda ni da muria na nona ivakasala na iVakabula me da ‘vosota na tamata kecega’ [V&V 64:10].”20
iVakadinadina
Ena gauna ni nona cakacaka vakalotu sa dau vakadinadinataka tu ga kina o Peresitedi Faust na dina ni iVola i Momani, na Vakalesuimai, na Parofita o Josefa Simici, kei na idola kei na lewa sa dau tiko vei ira na Peresitedi ni Lotu. “Ia na domoi Peresitedi Hinckley e dodonu me da rogoca nikua, na nona ivakasala e dodonu me da muria,” a vakaraitaka o koya, “me rawa ni yaco kina vei keda na veika vivinaka.”21
Sa dau vakadinadinataka talega o Peresitedi Faust na iVakabula, ka vola kina na qaqa ni sere o ya “Oqo na Karisito” ka vakadinadinataka vakaoqo: “Kivei keda eda taura tu na itutu vakaiapositolo e sa noda inuinui tu ga me da vakayacora sara vakavinaka na noda ilesilesi ena noda vakadinadinataka ni sa mai vua na Kalou na iVakabula. Sa lomaqu dina sara meu vakayacora vakakina. Ena noqu bula taucoko sa umanaki tu ga kina na noqu ivakadinadina. Ena dua na gauna lekaleka sa oti, sa solega na noqu bula taucoko e dua na ivakadinadina e veiulabaleti dina e baleta ni sa vakalou dina na veicakacaka kece oqo. Na veivakadeitaki oqo sa qai koya dina na kena e se bera mada niu sotava ena noqu bula taucoko.”22
E sega vakadua ni bau guilecava o Peresitedi Faust na rere ni luve ni sipi o ya ena gauna ni nona cauravou. Ka sega talega ni guilecava na nona a vakadeitaki koya kina o ya me ivakatawa vinaka kivei ira na qele ni sipi. Ena nona saga tikoga me vakatotomuria na iVakatawa Vinaka, sai koya sa dau tukuni koya ena nona ivakadinadina “sega ni yavalati rawa”23, sai koya oqo na nona bula ka sa yaco me nona ivunau vinaka duadua—na vunau me baleta e dua na na ivakatawa daulomani.
VEIKA CECERE ENA BULA NEI PERESITEDI JAMES E. FAUST
31 ni Julai, 1920
Sucu mai Delta, Utah, mai vei rau o George A. kei Amy Finlinson Faust
1937–39
Vuli ena Univesiti mai Utah e Salt Lake City
1939–42
Kaulotu ki Brazil
21 ni Epe., 1943
Vakamau vata kei Ruth Wright ena Valetabu e Salt Lake
1942–45
Sotia ena iKarua ni iValu Levu ka lewena na Mataivalu ni Vuka kei Amerika, ka vakacegui mai vakavinaka ena itutu vaka-turaganivalu
1948
Tauri ivola mai na Univesiti e Utah ena koroi kei na koroi levu ni Lawa; ka tekivu veiqaravi vaka-daunilawa e Salt Lake City
8 ni Me, 1949
Tokoni me bisopi ni Tabanalevu o Big Cottonwood
1949–51
Veqaravi vaka-Mata ni Buli Lawa e Utah
18 ni Maj., 1956
Tokoni me peresitedi ni iteki kei Cottonwood
31 ni Me, 1962
Digitaki me peresitedi ni iSoqosoqo ni Loya ena Yasana o Utah
1962
Digitaki mai vei John F. Kennedy na peresitedi kei Amerika me lewe ni Komiti Me Baleta na Dodonu ni Tamata kei na Lomolomora Vakamatatamata
14 ni Tis., 1968
Kacivi me mata ni iwasewase levu
Janu. 1970
Digitaki me lewe ni matabose vakadairekita ni Deseret News
6 ni Okot., 1972
Tokoni me dua na iVukevuke ki na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua
1 ni Okot., 1976
Tokoni me lewe ni Mataveiliutaki ena iMatai ni Kuoramu ni Vitusagavulu
June 1977
Kacivi me veiliutaki ena Tabana ni Kaulotu ki na Veimatanitu Raraba
30 ni Sepi., 1978
Tokoni me lewe ni Kuoramu ni iApositolo Le Tinkarua
12 ni Maj., 1995
Tabaki me iKarua ni Daunivakasala ena Mataveiliutaki Taumada
27 ni Epe., 1998
Ciqoma e dua na icocovi ni lewenivanua dokai mai na matanitu o Brazil—oqo na icocovi e dau soli vakatabakidua ga kivei ira eso na iliuliu e vuravura
2000
Vakatabuya e vitu na valetabu: mai Oaxaca Mexico, Tuxtla Gutiérrez Mexico, Medford Oregon, Memphis Tennessee, Nashville Tennessee, San José Costa Rica, kei na kena e Oklahoma City e Oklahoma
10 ni Okos., 2007
Mate e Salt Lake City, Utah, ni sa yabaki 87
VOSA NI VAKAVINAVINAKA NI MATAVEILIUTAKI TAUMADA
“Na nona vuku e sa rui titobu ka bibi. E a yaco oqo mai na veika e cakava ena veivakatagedegede e vuqa ena bula oqo. E dau bulataka voli tu ga na vakasama ni dua na daunilawa kei na dua na iliuliu ni Lotu dauloloma… . E sega ni veivukiyaki na nona vakabauta tu na dina ni kosipeli vakalesuimai. E sega tale ni vakabekataka na nona nanuma me baleta ni sa dina na veikacivi vakaparofita vei Josefa Simici. Sa dei tu ga na nona vakabauta na dina ni iVola i Momani… .
“Na nona sa mai takali oqo sa ivakaraitaki dina ni dua na vakacegu kei na loloma kei na rarama. Me sautu tikoga na veika eda vakananumi koya kina. Eda sa vutuniyau cake vakalevu ena veika mai na noda veiwekani sara vakavoleka kei koya.”
Peresitedi Gordon B. Hinckley
“Oqo e dua na turaga e levu na veika e kila, e turaga vuku, ka tamata dauloloma. Sa isaluwaki ni nona bula na vakabauta, e tamata daumasu, ia na kena e cecere duadua o ya ni sa tamata dina ni Kalou o koya. E sega ni malumalu na nona iyaragi vakayalo; e sega ni kune ena nona bula e dua na cala; e sega ni laurai e dua na veivakaisini ena nona ivakarau.
“Sa dau lomana na Turaga o Peresitedi Faust mai na yalona kei na lomana taucoko ka qarava na Turaga ena nona kaukauwa taucoko me yacova sara na itinitini ni nona bula ena vuravura oqo… . Sa dau vakatavuvulitaka o koya na veika dina. Sa biuta tu mai vei keda e dua na iyau levu ni veika dokai kei na veika talei ni loloma. Me na vakalougataka na Kalou na kena ivakananumi.”
Peresitedi Thomas S. Monson, iMatai ni Daunivakasala ena Mataveiliutaki Taumada