Na Yalona na Yada
Mai vei Elder O. Vincent Haleck
Ena Vitusagavulu
Me da cakava na ka e ganita me rekitaka dina sara kina na yalo ni yada na veivakalougatataki ka na sotava na veika e “vinakati” ena muria mai.
Sa noqu na veivakalougatataki cecere ni veiqaravi ena kedra maliwa na Yalododonu ena Pasifika ena dua na iwase levu ni noqu bula vakauabula. Na nodra vakabauta, loloma, kei na solibula na Yalododonu vakasakiti oqo sa vakasinaiti au ena veivakauqeti, vakavinavinaka kei na reki. Na nodra italanoa e vaka ga na nomuni.
Sa votu vei au ni vuqa na ka era tautauvata kina na yalododonu oqo kei na yada ka a vakadikeva toka na iVakabula ena Nona sa “tiko … a sa raici ira na lewelevu ni ra sa biuta na ilavo ki na kato ni ilavo: ka lewe vuqa era sa vutuniyau era sa biuta vakalevu.
“A sa lako mai e dua na yada dravudravua, a sa biuta kina e rua na ilavo lalai sara. …
“A sa kacivi ira na nona tisaipeli ko koya, ka kaya vei ira, Au sa kaya vakaidina vei kemudou, na yada dravudravua oqo sa biuta vakalevu ki na kato ni ilavo:
“Ni ra biuta kina eso ko ira kecega mai na nodra ka e vuqa; ia ko koya oqo sa dravudravua, ka sa biuta na nona ka kecega, io na nona ka kece e bula kina.”1
E dina ga ni cau lailai sara na nona rua na sede lalai, sa cecere sara vua na iVakabula na nona isolisoli, baleta ni solia na ka kece sa tu vua. Ena tiki ni gauna oya, sa kila vakavinaka sara kina na yada oya na iVakabula, ni vakaraitaka Vua na yalona na nona isolisoli. Na uasivi kei na titobu ni nona loloma kei na vakabauta a solia kina ni kila tu ni na soli mai na veika e “vinakata.”
Au sa raica na mataqali yalo vata oya vei ira na Yalododonu ena Pasifika. Ena dua na gauna walega oqo ena dua na koro lailai ena dua na yanuyanu oqo, erau a ciqoma e dua na kena turaga kei na watina na nodrau veisureti na daukaulotu me rau taroga na Turaga ena yalodina kevaka e dina na lesoni e vakavulici vei rau. Ena iwalewale oqo, erau vakasamataka talega na revurevu ni yalayala erau na gadreva me rau cakava kevaka ena vakavuna na nodrau ciqoma na kosipeli vakalesui mai na isau ni masu erau ciqoma. Erau lolo ka masu me rau kila na dina ni Lotu kei na dodonu vinaka ni iVola i Momani. E yaco mai na isau ni nodrau masu ena dua na “Io! kamica ka voqa! E dina!”
Ni rau sa ciqoma na ivakadinadina bula oqo, erau sa digitaka me rau papitaiso. Oqo e sega ni dua na digidigi ka sega na kena isau vakatamata yadua. Na nodrau lewa kei na papitaiso e tiko e dua na kena isau cecere. A yali nodrau cakacaka, erau laiva nodrau itutu ena bula vakaitikotiko, vakanadakui na veitokani bibi, ka vakasukai na veitokoni, loloma, kei na veirokorokovi vakamatavuvale. Ena gauna oqo erau dau taubale ki Lotu e vei-Sigatabu, ka veimatalevutaki vei ira na itokani kei na veiwekani ka rau taubale veibasai kaya.
Ena gauna dredre oqo, a tarogi na turaga vinaka oqo baleta nona nanuma ena nodrau lewa me rau lewena na Lotu. Na kena isau rawarawa ka sega ni dua na kena vakasuka “E dina, se sega? E matata na neirau digidigi.”
E tu dina vei rau na Yalododonu saumaki vou mai qo na yalo ni yada. Oi rau, me vaka na yada, erau sa “biuta na [nodrau] ka kecega” e rawa ni rau biuta, ka rau nakita me rau solia na ka kecega erau “vinakata.” Ia ena vuku ni vakabauta ni yalodrau kei na nodrau vakabauta tudei ena veigauna dredre oya, a vakamamadataki kina na nodrau icolacola. Erau a vukei ka vakavolivoliti mai vei ira na lewe ni Lotu dau veitokoni ka dau veiqaravi, ka rau vaqaqacotaki sara mada ga o rau ena nodrau veiqaravi ena veikacivi ni Lotu.
Ni rau sa biuta na nodrau “ka kecega,” na siga rekitaki cecere duadua vei rau sai koya na nodratou laki vauci vata ena valetabu vakamatavuvale tawamudu. Me vakataki ira na saumaki mai ena gauna ni veiliutaki nei Alama, “io, a sa vakaukauwataki ira na Turaga me rawarawa vei ira na nodra icolacola, ka ra soli ira ena yalomarau kei na yalovosota ki na nona inaki na Turaga.”2 E vaqori na kena vakavotukanataki na yalona na yada vei rau na veiwatini vakasakiti oqo.
Meu tukuna tale mada e dua na ka au sotava ka laurai votu kina na yalona na yada. Mai Samoa, keimami cakacaka vata kei na matabose ni veikorokoro me rawa ni ra curu yani na daukaulotu me ra vunautaka na kosipeli. Ena vica na yabaki sa oti keirau a veitalanoa kei na dua na turaga ni dua na koro a vakatabui tu kina na daukaulotu ena vuqa na yabaki. A yaco tiko na veitalanoa oqo sega ni dede sa dolava na turaga levu ni koro na Lotu, ka vakatarai kina vei ira na noda daukauotu me ra vakavulici ira era taleitaka me ra vulica na kosipeli kei na kena ivunau.
Ni sa oti e vica vata na yabaki, mai na kena yaco na ka veivakurabuitaki oqo, au a gadreva meu kila se cava a yaco ka vakavuna nona cakava na turaga levu na ka oqo. Au a taro baleta na ka oqo, qai sauma na turaga keirau a veivosaki tiko, “E rawa vua e dua na tamata me bula tiko ena butobuto ena dua na gauna, ia ena yaco mai na gauna ena gadreva kina me lako mai ki na rarama.”
A vakaraitaka na yalo ni yada na turaga levu oqo ena nona dolava na koro—na yalo a lokomi ena gauna e vakatakilai kina na katakata kei na rarama ni dina. A tuvakarau na iliuliu oqo me biuta yani na veiyabaki ni bula vakavanua, sotava na veisaqasaqa levu, ka tudei tu me rawa kina ni ra vakalougatataki na tani. Oqo e dua na iliuliu ka a vakanamata na yalona ena nodra tiko vinaka kei na marau na nona tamata, ka sega ni nanuma walega na bula vakavanua kei na kena itovo, kei na kaukauwa yadua. E biuta laivi na veivakasama oqori ena nona nanuma na veika e vakavuvulitaka vei keda o Peresitedi Thomas S. Monson: “Ni da muria na ivakaraitaki ni iVakabula, ena noda na madigi me da rarama ena nodra bula na tani.”3
Kena iotioti, meu wasea tale mada vei kemuni e dua na ka au sotava ena kedra maliwa na Yalododonu ena Pasifika ka sa dromu tu vakatitobu ka buroro tu vakayalo e yaloqu. Ena vica na yabaki sa oti, au a dua na daunivakasala gone vua e dua na bisopi ena dua na tabanalevu vou e Samoa vaka-Amerika. E 99 na lewenilotu ka ra okati kina na dauteitei, cakacaka ena vanua ni tawaikavataki kakana, cakacaka vakamatanitu, kei na nodra dui matavuvale. Ni ratou kacivaka na Mataveiliutaki Taumada ena 1977 ni sa vakarau me tara mai Samoa e dua na valetabu, sa dua na ka na levu ni reki kei na vakavinavinaka mai vei keimami kece. Na lako ki valetabu mai Samoa vaka-Amerika ena gauna koya eda na lako ki na dua vei rau e Awai se Niu Siladi. Qo e dua na ilakolako sau levu ka ra sega ni ceguva rawa e vuqa na lewe ni Lotu yalodina.
Ena gauna oya era dau vakauqeti na lewenilotu me ra cau ki na dua na ilavo ni taravale me veivuke ena kena tara na veivaletabu. Ena yalo vata oqori, eratou a tarogi ira na lewe ni tabanalevu na matabisopi me ra vakasamataka ena yalomasumasu na veika era rawa ni solia. A lokuci e dua na siga me ra soqoni vata kina na veimatavuvale me ra solia na nodra cau. E muri, ni sa mai dolavi na cau eso oqori ena vanua vakatikitiki, eratou luluvu ka yavalati na matabisopi ena nodra vakabauta kei na lomasoli na lewe ni neimami tabanalevu vakasakiti.
Niu kila na matavuvale yadua kei na kedra ituvaki, au vakila e dua na yalo titobu ni qoroqoro, vakarokoroko, kei na luluvu. Qo, ena ivakarau kece sara, na nona ilavo lailai na marama yada soli ena yalo galala mai na veika era “vinakata” kei na reki ni sa vakarau tara e dua na valetabu ni Turaga e Samoa. Era sa vakatabuya na veika kece sara era rawata vua na Turaga na veimatavuvale oqo, ena vakabauta ni ra na sega ni vakaweleweletaki ena veika era gadreva. Na nodra isolisoli sa ivakaraitaki ni yalodra me vaka na yada. O ira kece era a soli era a vakayacora ena lomasoli kei na reki baleta na yalo ni yada e tu vei ira e rawa ni ra raica kina ena mata ni vakabauta na isala ni veivakalougatataki sa waraka tu na nodra dui matavuvale, kei ira kece na kai Samoa kei Samoa vaka-Amerika. Au kila ni nodra cau vakatabui, nodra ilavo lailai na yada, e kila ka ciqoma na Turaga.
Na yalo ni yada ka solia na nona rua na ilavo lailai sai koya na yalo ena solia na ka kecega ena solibula; ena vosoti ni dredre, veivakacacani, kei na biliraki; kei na ciqomi ni veimataqali icolacola. Na yalo ni yada sai koya na yalo ena kidava, vakila, ka kila na rarama ni dina ka na solia yani na ka kecega me taura na dina oqori. Ena vukei ira talega na tani me ra raica na rarama vata oqori ka rawata na ivakarau vata ni marau kei na reki tawamudu. Meu tinia, na yalo ni yada e vakaraitaki ena tuvakarau me solia na ka kecega me tarai cake na matanitu ni Kalou e vuravura.
Me da duavata vaka-Yalododonu ni vuravura raraba ena kena caka na veika e ganita me da rawata na yalo ni yada, ena reki dina ni veivakalougatataki ka na sotava na veika e “vinakati” ena muria mai. Na noqu masu me baleti keda yadua sai koya na vakatakekere me tu vei keda na yalo me da dau colata na noda icolacola, vakayacora na solibula e ganita, ka me tu na yalo ni solika kei na vakayacoka. Au yalataka ni na sega ni laiva na Turaga me da na sega ni vakacegui na veika o vinakata. Na yalona na yada e vakasinaiti tu ena vakavinavinaka ni a “colata [na noda iVakabula] na noda rarawa, ka sa colata na rarawa ni lomada”4 me da kakua kina ni tovolea na “bilo wiwi.”5 E dina ni tu noda malumalumu kei na druka, ia ena vukudra, sa dodoka tu na Ligana, ka a laucoka ena vukuda. Ena laveti keda cake ko Koya kevaka eda sa tuvakarau me da lako mai ki na rarama ni Nona kosipeli, ciqomi Koya, ka vakatarai Koya me vakasinaita na ka eda “vinakata.”
Au wasea na noqu ivakadinadina me baleta na loloma cecere eda rawa ni wasea ni da tisaipeli ka dau muria na Turaga o Jisu Karisito. Au lomani Peresitedi Thomas S. Monson ka tokoni koya ni parofita ni Kalou e vuravura. Na iVola i Momani e dua tale na ivakadinadina kei Jisu Karisito i vuravura, kau sureta na tamata kecega me wilika ka kila na kena itukutuku vei kemuni. O ira kece era ciqoma na veisureti ni Turaga me ra lako mai Vua era na kunea na vakacegu, loloma, kei na rarama. Sa noda iVakaraitaki ka Dauveivueti cecere o Jisu Karisito. Ena vukui Jisu Karisito duadua ga, kei na cakamana ni Nona Veisorovaki Tawayalani, eda na rawa ni rawata kina na bula tawamudu. Au sa vakadinadinataka oqo ena Yacana tabu, io na yaca i Jisu Karisito, emeni.