Na Yavu kei na iVakaro

Mai vei Elder Dallin H. Oaks

Ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua

Na ivakaro ni matavuvale e vaqaqacotaka tale kina na Turaga na kena gadrevi me vakabibitaki na dina ni kosipeli me maroroi keda ena gauna dredre sa donumaka tiko na matavuvale.

Me vaka sa matata tu ena ivakaro ki Vuravura, o keda na lewe ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai eda sa vakalougatataki ena ivunau totoka kei na duidui ni noda raica tu yani na vuravura. Eda dau vakaitavi vinaka sara ena levu na itaviqaravi, ia eso nai ulutaga eda sega ni via vakaitavi kina ni da na via vakamuria na ivakavuvuli nei Jisu Karisito kei ira na iApositolo, mai liu kei na gauna oqo.

I.

Ena dua na vosa vakatautauvata, e a kaya kina o Jisu ni o “koya e rogoca na vosa” ka sa sega ni “vua” ena vuku ni vuravura oqo, kei na iyau dauveivakasini ni sa “vakaruguta” na vosa” (Maciu 13:22). E muri, e a qai vakadodonutaki Pita o Jisu ni a sega ni vakamareqeta “na veika ni Kalou, ia na veika sa vakatamata,” ni a kaya, “A cava na kena yaga vua na tamata, kevaka ena rawati vuravura taucoko, ka vakayalia na yalona?” (Maciu 16:23, 26). Ena iotioti ni nona veivakavulici, e a kaya kina vei iratou na i Apositolo, “Kevaka dou sa vakavuravura, ena lomana na kai nona ko vuravura, … sa ikoya oqo sa cati kemudou kina ko vuravura” (Joni 15:19; raica talega na Joni 17:14, 16).

Sa vakakina, ena nodratou volavola na iApositolo taumada i Jisu Karisito ena nodratou dau vakayagataka na iyaloyalo “ni vuravura” me matataka na veisaqasaqa kina vakavulici ni kosipeli. Vakavulica na iApositolo o Paula, “Ia dou kakua ni vakatauvatani kemudou kei ira sa vakavuravura” (Roma12:2). “Ni sa ka sesewa vua na Kalou na vuku ni vuravura oqo” (1 Koronica 3:19). Vakakina, mo “Dou raica vinaka,” “de dua sa vakacacani kemudou … e vaka nai tukuni vakatamata, ena ivakavuvuli vakavuravura, ka sa sega ni vaka na ivakavuvuli i Karisito” (Kolosa 2:8). Vakavulica na iApositolo o Jemesa, “ni sa veicati kei na Kalou na veivinakati kei vuravura … ni sa veimecaki kei na Kalou ko koya sa veiwekani kei vuravura.” (Jemesa 4:4).

Dau vakayagataka na iVola i Momani na ivakatakarakara oqo me vakaraitaka na veisaqasaqa “ni vuravura.” Parofisaitaka o Nifai na veivakarusai levu “kei ira sa taracakeme dokai ira ko vuravura, kei ira sa vaqara … na veika vakavuravura” (1 Nifai 22:23; raica talega na 2 Nifai 9:30). E a vakacacani ira o Alama era “sa viavialevu … ka ra sa guta na iyau kei vuravura” (Alama 31:27). E vakaraitaka na tadra nei Liai ni o ira era vaqara me ra muria na ititoko kaukamea, na vosa ni Kalou, era na sotava na veisaqasaqa kei vuravura. O ira era tiko ena vale vakaitamera, ka a raica o Liai “era sa veidusi ka veivakalialiai ira ena iqaqalo ni liga ni veivakalialiai” (1 Nifai 8:26–27, 33). Ena nona raivotu me vakadewataka na tadra, a vulica kina o Nifai ni veivakalialiai kei na veisaqasaqa oqo e tadu tiko mai vei ira “na lewevuqa kei vuravura, … ko vuravura kei na nona yalomatua; … na viavialevu ni vuravura” (1 Nifai 11:34–36).

Na cava na ibalebale ni tiki ni ivolanikalou ka veivakaroti ka veivakavulici ka dodonu me da kakua ni “vakavuravura” se na ivakaro ena gauna oqo mo “vakanadakuya na ka kecega”? (V&V 53:2). E umana vata na ivakavuvuli oqo o Peresitedi Thomas S. Monson: “Me da sa na gumatua tiko ena vuravura ka sa gole tani tiko mai vakayawa ena veika vakayalo. Sa dodonu meda na vakatabuya na veika e sega ni salavata kei na noda itagede, ka vakatabuya ena kena gauna e rawa kina na ka eda gadreva vakalevu sara: bula tawamudu ena Matanitu ni Kalou.”¹

E a bulia na vuravura qo na Kalou me vaka na Nona ituvatuva me vakarautaka vei ira na luvena vakayalo e dua na vanua me ra mai bula kina vakatamata vakayago ka na veiganiti kevaka ena laki rawati na lagilagi e gadreva vei ira kece na luvena. Me vaka ni levu na matanitu kei na kena lagilagi, na veika ena gadreva sara vakalevu na Tamada Vakalomalagi vei ira na luvena na veika e vakatoka o Peresitedi Monson, “bulatawamudu ena matanitu ni Kalou,” ka sa ikoya na bula vakacerecerei vakamatavuvale. Oqo e sega walega ni veivakabulai. E vakananumi keda kina o Peresitedi Russell M. Nelson, “Ena ituvatuva tawamudu ni Kalou, na vakabulai e ka ni bula yadua; [ia] na bula vakacerecerei sa ka vakamatavuvale.”²

Na kosipeli vakalesumai i Jisu Karisito kei na veivakauqeti ni iVakaro ni Matavuvale, ka’u na vosa kina vakamalua, e gadreva na veivakavulici kina vakavakarau vakayago kina bula vakalou. Ni da sa bulataka tiko na lawa ni bulavakawati kei na so tale nai tovo ena vuravura, ka sa kakaseresere tiko mai vakamalua na kena karusa, o ira era sasaga tiko yani kina bula vakalou me ra sa na digidigi sara ga vakai ira ena bula vakamatavuvale baleta na ivakarau ni Turaga ena gauna e duidui kina mai na ivakarau vakavuravura.

Ena bula oqo, eda sega ni nanuma rawa na veika e a yaco taumada ni bera na sucu, ka da sa sotava sara tikoga oqo na veisaqasaqa. Eda na tubu ka qaseta na bula vakayalo ena noda digitaka meda talairawarawa kina ivunau ni Kalou ena veimuri ni digidigi donu eda cakava. Oqo ena gadrevi kina na veiyalayalati kei na cakacaka vakalotu kei na veivutuni ni sa cala noda digidigi. Me vakatauvatani, ena gauna eda sa sega ni vakabauta na ituvatuva ni Kalou ka sa sega ni talairawarawa kina se vukitani mai na veika e dododnu me vakayacori kina, eda sa vakuwai mai na tubu kei na kena kilai vakamatua.Vakatavuvulitaka na iVola i Momani “Raica me vakarautaki koya na tamata ena bula oqo me na lesu tale vua na Kalou” (Alama 34:32).

II.

O ira na Yalododonu Edaidai ka ra kila na ituvatuva ni veivakabulai ni Kalou e tiko vei ira na rai rabailevu duatani me vukei ira me ra raica na ivakaro ni Kalou, na kena sega ni dau veisau na nona cakacaka vakalotu vakakina na itavi bibi ni iVakabula, o Jisu Karisito. Ena vueti keda mai na mate na Veisorovaki ni noda iVakabula, ka na vakatau ena noda na veivutunitaka na noda na bula mai na ivalavala ca. Ni sa ikoya o ya na rai kei vuravura, ia o ira na Yalododonu Edaidai era sa kila tu na veika me ra na cakava ka sa tu vei ira na kaukauwa me ra na lako curuma kina na dredre kei na mosi ena sotavi ena bula oqo.

Sa sega vakadua ni cala, ena vakavuna nodra ivukivuki o ira era tovolea me ra vakamuria na yavu ni marau ni Kalou e rawa ni vakavuna na cala ni vakanananu vei ira e so na lewe ni matavuvale se itokani ka ra sega ni vakabauta na ivakavuvuli oqo. Ena vaka ga o ya na veisaqasaqa ena veigauna. Na veitabatamata era tovolea me ra vakamuria na ituvatuva ni Kalou era na sotava ga na dredre. Na parofita ni gauna makawa o Aisea, e vakayaloqaqataki ira na Isireli, ka tokai ira me “koi kemudou sa kila na yalododonu, … na tamata sa tiko e lomamudou na noqu vunau.” Vei ira oqo e kaya, “Kakua ni dou rerevaka na nodra vosa ca na tamata, ia, ni ra ia na veivakalialiai kakua ni dou yalolailai kina” (Aisea 51:7; raica talega na 2 Nifai 8:7). Se na cava ga e vuna na veisaqasaqa kei ira era sega ni kila se vakabauta na ituvatuva ni Kalou, o ira era vakabauta era sa vakaroti me ra digitaka na yasa ni Turaga ka sega ni yasa ni vuravura.

III.

Dodonu me ra vakamuria na matavuvale na yavu ni kosipeli me baleta na bula tawamudu kei na bula vakalou e tiko ena ivakaro ni 1995, “Matavuvale: Ai Vakaro ki Vuravura Raraba.”³ Na veika e cauraka, e duidui sara mai na so, na veika vakalawa, na ivakarau, kei na ile ni vuravura eda bula tiko kina.Ena gauna oqo, na duidui e matata sara ga ni bula vata ka sega ni vakawati, vakamataqali vata, kei na susugi cake ni gone ena mataqali veiwatini vaka oya. O ira era sega ni vakabauta se vakanuinui kina bulatawamudu era sa vagolei sara ga kina veika vakavuravura ka nanuma ni ivakaro ni matavuvale e dua ga na itukutuku walega ka na ganita me na veisautaki.Kena veibasai, o ira na Yalododonu Edaidai era sa duavata e na ivakaro ni Matavuvale e tiko kina na veimaliwai vakamatavuvale ka na vakatorocaketaki kina na sasaga ni matavuvale me tawamudu ka vakalou.

Eda sa raica na kena sa totolo sara na tubu ni kena vakadonui ni laki bula vata sega na vakamau kei na vakamau vakamataqali vata. Na kena ivakamacala vakaitukutuku, kena vakavulici, vaka kina na kena cakacakataki e sotava tiko e dua na bolebole vei ira na Yalododonu Edaidai. Dodonu meda tovolea meda veidutaitaka na gagadre ni kena vakamuri na lawa ni kosipeli ena noda bula yadua kei na vakavulici ni noda na lomani ira vakatautauvata.⁴ Ni da cakava, eda na sotava ena so na gauna ia e sega ni dodonu meda loma taqaya kina, ni kaya o Aisea, “dou kakua ni rerevaka na nodra vosa na tamata.”

O ira na Yalododonu Edaidai ka ra sa saumaki mai era vakabauta ni ivunau e tiko ena ivakaro ni matavuvale, ka a soli rauta e dua na ika va ni senitiuri sa oti, e vaqaqacotaka tale kina na Turaga na kena gadrevi me vakabibitaki na dina ni kosipeli me maroroi keda ena gauna dredre sa donumaka tiko na matavuvale. Rua na ivakaraitaki sa ikoya na vakamau vakamataqali vata kei na bula vakawati ka sega ni vakamau. Ni oti ga e 20 na yabaki mai na gauna ni ivakaro ni matavuvale, sa vakadonuya kina na mataveilewai cecere duadua e Amerika na vakamau vakamataqali vata, ka sa vukici kina e udolu na yabaki ni kena vakalawataki ni vakamau ga na tagane kei na yalewa. Na pasede ni gone ni Amerika ka ra sucu sega na tamadra e a tubucake sara ga ka ni a 5 na pasede ena 1960,⁵ 32 na pasede ena 1995,⁶ kei na gauna oqo sa sivia sara na 40 na pasede.⁷

IV.

Tekivu na ivakaro ni matavuvale ni sa “qisia na Kalou me vakawati na tagane kei na yalewa me vaka ni suitu tiko ni nona yavu ni bula oqo na Dauniveibuli na tiko vakamatavuvale, me da cokonaki kina ena noda ilakolako ki na bula tawamudu na Luvena vakayadua.” E sa vakadeitaka talega ni “noda yalewa se tagane sa tiki bibi ni tamata yadua na ivakatakilakila ni bula taumada, bula oqo kei na tawamudu kei na inaki.” E vunautaka talega kina “ni sa vakarota na Kalou me rau qai vakayagataka walega na isolisoli vakalou oqori me rau vakatubukawa o tagane kei yalewa, ni rau sa vakamautaki vakalawa vakaveiwatini.”

Na ivakaro e vakadeitaka na tosoi ni tavi ni tama kei na tina ena tomani ni vakawa e vuravura kei na nodrau itavi me rau dau veilomani ka lomani ira na luvedrau”: “Sa kena ivakarau me ra cadra mai ki vuravura na luveda ena loma ni nodrau vuvale nai tubutubu erau sa vakamau me ra mai susugu kina vei tamadra kei tinadra ka dau doka e veigauna kece na veidinadinati vakaveiwatini rau sa vauci kina.” E vakabibitaka sara na nodra dau vakalolomataki na watidra se o ira na gone, ka vakadeitaka me “na qai laki kunei ga na bula marau ena veimatavuvale ke yavutaki ena ivakavuvuli ni Turaga o Jisu Karisito.” Kena itinitini, sa kerei kina na kena “tutaki na vakalawataki ni qaqaco ni matavuvale ena kena ivakadei ena loma ni itikotiko.”

Ena 1995, a duavata na Peresitedi ni Lotu kei na 14 tale na iApositolo ni Turaga me ratou solia mai na ivunau bibi oqo ni Turaga. Niu dua vei iratou na vitu na iApositolo ka se bula tiko, au vakauqeti meu wasea se cava e vakavuna me basika kina na iVakaro ni Matavuvale mo ni kila na via kila tiko.

Na veivakauqeti ka vakavuna me dua na ivakaro baleta na matavuvale e yaco mai vei ira na iliuliu oqo ena 23 na yabaki sa oti. E a veivakurabuitaki sara vei ira e so ka ra nanuma ni ivunau dina baleta na bula vakamau kei na matavuvale sa kilai vinaka tu ka na sega ni vinakati me volai tale.⁸ Ia, keitou a vakila na kena veivakauqeti ka keitou sa tekivu cakacaka kina. Vakaceuti e vica na vakasama ka keitou sa tekivu cakacaka sara kina me rauta e dua na yabaki na Kuoramu ni Le Tinikarua. Vakatututaki na kena vakarautaki ka railesuvi na kena vosa ka raicilesu. Keitou tomana neitou masumasu ka kerea na Turaga ena nona veivakauqeti me keitou kila na ka me tukuni kei na kena itukutukuni. Eda sa vulica kece ni “vosa ena vosa, ivakavuvuli ena ivakavuvuli,” me vaka sa yalataka na Turaga (V&V 98:12).

Na itaba kei Peresitedi Gordon B. Hinckley

Ena gauna oqo ni drodro mai na ivakatakila, e a vakau kina e dua na itutu vakaturi vei iratou na Mataveiliutaki Taumada, ni ratou na vakadonuya ka veivakavulici kei na ivunau ni Lotu. Ni ratou sa laki toqa mai nodratou veisau na Mataveiliutaki, sa qai kacivaki nai ivakaro ni matavuvale mai vua na Peresitedi ni Lotu, Gordon B. Hinckley. Sa qai mai kacivaki ena soqoni ni marama na ika 23 ni Sepiteba, 1995, vakaoqo na ka e a kaya ni sa laki vakaraitaka na ivakaro “Ena kena sa levu tiko ga mai na vereverea ka sa vaka me tukuni tu ni sa ka dina, na kena levu ni veilasutaki baleta na itagede kei na ivakarau, na kena sa kaukauwa ga mai na idre ni veitemaki me sa qaravi kina na rokataki ni vuravura, keitou sa via veivakasalataki ka veivakadreti.”⁹

Au vakadinadinataka ni ivakaro baleta na matavuvale sa itukutuku dina tawamudu, sa loma ni Turaga, baleti ira na luvena era vakasaqara na bula tawamudu. Sa dau yavu vuli mai ni veivakavulici ni Lotu ena 22 na yabaki sa oti ka na tomani tiko yani kina veisiga ni mataka. Vakananuma vakaoqo, vakavulica, bulataka, ka ko na vakalougatataki kina.

Ena 40 na yabaki sa oti, e a vakatavuvulitaka kina o Peresitedi Ezra Taft Benson “ni veitabatamata e tiko nodra bolebole kei na madigi mera na tucake ka dui vakadinadinataki koya.”¹⁰ Au vakabauta ni noda ivakarau ni raica kei na vakayagataki ni ivakaro ni matavuvale e dua vei ira na bolebole me baleta na itabatamata oqo. Au sa masulaka ni o keda kece na Yalododonu Edaidai eda na tu ka sotava na bolebole oqo.

Au sa na mai tinia ena vosa e a cavuta o Peresitedi Gordon B. Hinckley ni oti e rua na yabaki mai na gauna e a kacivaki kina na iVakaro ni Matavuvale. E kaya o koya: “Au raica e dua naveisiga ni mataka totoka ena dua na vuravura veilecayaki. Kevaka eda na taura matua na veika e yaga vei keda, kevaka eda na taracake na ka eda taukena, kevaka eda na talairawarawa kivua na Turaga, kevaka eda na bulataka ga na kosipeli, eda na vakalougatataki ena dua na sala vakasakiti ka totoka. Eda na raici tu vaka e dua na mata tamata matalia ka sa kunea na idola kina dua na vanua ni marau matalia.”¹¹

Au vakadinadinataka na dina tawamudu ni ivakaro ni matavuvale, ka sa vakatakila na Turaga o Jisu Karisito vei ira na Nona iApositolo baleta na nodra na bula vakalou na luveni Kalou (raica na V&V 131:1–4), ena yaca i Jisu Karisito, emeni.