Mataupu 1
O losefa Samita ma Lona Aiga
1805–1820
Sa fanau losefa Samita i le aso 23 o Tesema 1805. Sa nonofo lona aiga i le setete o Veromota. O Veromota o se tasi o setete o Amerika. O le ioga o le tama o losefa Samita, o losefa…. O le igoa o lona tina o Lusi.
O losefa e toaono ona uso ma ona tuafafine e toatolu. Na oti le tasi ona uso laiitiiti a’o pepe.
O ni tagata lelei le tamā ma le tinā o losefa. E alolofa tele i laua i le la’ua fanau. Sa galulue malosi i laua e tausi le la’ua fanau.
A’o laiitiiti losefa sa tupu se mai tiga leaga i lona vae. Sa taumafai fomai e togafiti lona vae ina ia lelei, a e sa le mafai ona togafitia.
O Ailama o le uso o losefa e matua ia te ia. E alofa tele o ia ia losefa. Sa faanoanoa lava Ailama ona o le le maua o se mapu o losefa i le tiga o lona vae. E nofonofo o ia i tafatafa o le moega o losefa. Sa taumafai o ia e milimili le vae sei tau mapu ai losefa.
Sa manao fomai e tipi motu le vae o losefa. A e sa musu lona tina e tipi. Sa loto loa fomai e tau ia o se fasi ponaivi e tipi ese. Sa iloa e losefa o le a matua tigaina tele o ia pe a faia lona taotoga. A e sa ia te ia le faatuatua. Sa na iloa e fesoasonai le Tama o i le lagi ia te ia.
Sa fai atu fomai ia losefa e inu sana ipu uaina ina ia faaitiitia ai le tiga. Sa fai atu losefa i lona tina e alu o ia i fafo e le manao e vaai i lona taotoga.
Sa ole atu losefa i lona tamā e tago e taofi o ia. Sa tago loa le fomai ma tipi le ponaivi o le vae o losefa, a e ave ese le fasi ponaivi leaga. Sa matua tigaina tele losefa. A e o ia o se tagata toa. Sa oo ina ua lelei lona vae ina ua mavae le tele o aso o faapelepele.
Ina ua fai si matua o losefa sa sii atu lo latou aiga i Niu loka. Sa latou nonofo ai i se fale e fai i ogalaau i se faatoaga e latalata i Palamaina.
O se aiga matitiva le aiga o losefa. O lea e tatau ai ona latou galulue maloiosi e totogi ai le faatoaga. O tama e fesoasoani i lo latou tama e toto le faatoaga ma tausi manu. A’o teine e galulue ma lo latou tina.
O se tama lelei losefa. O se tagata fiafia. E fiafia o ia e taalo.