Mataupu 62
Ua Malaga Atu le Au Paia i le Vanu o le Vai Tu Loto Tele Masima
Iuni 1846-Iulai 1847
Sa nonofo le au paia i Konesula Palafu. Sa latou manaomia ni alii malolosi e fesoasoani ia i latou i le malaga. O le toatele o tama talavou sa malaga i le Au Tau Mamona. O lea na tonu ai i le au paia e ’aua le o i Mauga Papa seia oo i le tau o le totogo a’e o laau.
Sa tuu mai e Initia i le Au Paia ni fanua i le isi itu o le vai tafe. O i inā na faatu ai e le au paia se nuu e igoa ia (Jinita Kuata. Sa latou fai ni auala ma faatutu ai o latou fale. Sa fau nisi fale i ogālaau. A e fai isi fale i ana sa i autafa o mauga. Sa totō foi e le au paionia faatoagaa.
Sa vaevae e Polika laga le aai i ni uarota. Sa ia tofia ni epikopo. Sa faalavelave nisi Initia i le au paionia. Sa fai e le au paionia se pa faataamilo i le aai e puipui ai mai Initia faatupu faalavelave.
A’o nonofo le au paionia i Uinita Kuata, sa oo mai ia Polika laga se faaaliga. Sa tau mai e le Alii ia te ia i lea faaaliga mea e tatau ona fai e le au paia e sauni ai e malaga atu. Sa ia tau mai ia Polika laga mea e tatau ona fai e le au paia a’o latou malaga.
Sa fetalai mai le Alii ia Polika laga ia vaevae tagata i ni vaega toaitiiti, ma ia tofu le vaega ma lo latou taitai. E tatau ona usiusitai le vaega i lo latou taitai. E tatau ona fesoasoani le tasi i le tasi. E tatau foi ona latou tausia aiga ua leai se tama poo se tina.
E tatau ona tofu le vaega ma ni a latou lava taavale toso e manu ma ni a latou lava mea ’ai. E tatau foi ona tofu vaega ma tagata e iloa fau taavale toso, ma fale, ma toto faatoaga, ma fai auala laupapa.
Sa tau mai foi e le Alii i le au paia isi mea e tatau ona latou faia. E tatau ona latou usiusitai i poloaiga. E tatau ona latou tausi a latou folafolaga i le tasi. E le tatau ona latou fai tala leaga i le tasi. E tatau ona latou faamaoni. E tatau ona latou toe faafoi atu mea latou te faanoi mai pe latou te mauaina.
Sa finagalo le Alii ia fiafia le au paionia. Sa ia fetalai mai ia i latou ia latou pepese ma sisiva faatasi. E le tatau ona latou fefefe. O le a ia fesoasoani mai ia i latou. Sa ia fetalai mai o le a oo mai faalavelave ia i latou. Peitai o le a avea ma mea e avea ai i latou ma tagata sili ona lelei. O le a faamanuiaina i latou.
Sa fai e Polika laga le mea na faatonu ai o ia e le Alii. Sa ia vaevae le au paionia i ni vaega. Sa i vaega uma mea o le a latou manaomia e faatu ai se aai i atu mauga.
Sa fai e le au paia se konafesi. Ona tofi lea e Polika laga se vaega e muamua. E 143 alii, 3 fafine, ma tamaiti e toalua na i ai. O le aso na sosoo ai, na tuua ai e le vaega muamua tlinita Kuata.
Sa tofu le tagata ma lana galuega e fai o le malaga. Sa tausi e fafine tamaiti. Sa latou fai mea ’ai. Sa ave e tamaloloa fana e puipui ai tagata ma a latou manu.
Sa malaga le au paionia i le aso atoa, a e tolauapi i le po. Sa latou faatutu faataamilo i se li’o a latou taavale solofanua, a e nonofo i totonu o le li’o ma a latou manu. Sa latou tafu ni afi ma fai ai a latou mea ’ai.
Sa latou pepese ma sisiva. O se tasi o pese sa latou usu o le “O Mai, O Mai, ia Galulue Nei.” O le pese lena sa latou fiafia lava e usu.
Sa i ai se alii sa tofia na te ilia le pu e faailoa atu ai i le au paionia ua oo i le taimi e momoe ai. A ili mai le pu, ona fai loa lea o tatalo a le au paionia ma momoe loa.
Sa umi ona malaga o le au paionia i le laueleele lafulafuā. E fa masina o malaga. Sa latou fetaui ma isi tagata i le auala. O nisi o ia tagata o ni tagata tuli manu. Sa latou fai mai ia Polika laga e ’aua latou te o i Mauga Papa. Sa latou fai mai e le ola ai ni mea totō.
A e sa fai mai isi tagata ia Polika laga e ave le au paia i Kalefonia. Peitai sa tali atu Polika laga ua uma ona faaali mai e le Alii le mea e tatau ona o i ai le au paia, ma o le a ia usiusitai i le Alii.
Sa oo ina taunuu le au paionia i mauga. Sa faigata lava le malaga mai i inā.
Sa oo ina gasegase Polika laga. Sa le mafai ona ia malaga televave. Sa ia tofi ni alii e muamua. Sa ia faatonu i latou e o i le vanu o le Vai Tu Loto Tele Masima, ma amata ona totō o faatoaga pe a taunuu.
Sa malaga atu loa ia alii ma a latou taavale toso i luga o mauga, ma latou o atu i lalo i le vanu, ma toiauapi i tafatafa o le vai tafe laiitiiti.
Sa latou tatalo atu i le Alii. Sa latou ole atu ia te ia ia faamanuia mai i fatu o le a latou totō. Sa latou totō loa fatu.
O le aso na sosoo ai na taunuu mai ai Polika laga ma e na faatasi ma ia, i le vanu. Sa vaai atu Polika laga i le vanu mai lana taavale solofanua, ma ia mautinoa o le laueleele lea ua finagalo le Alii e nonofo ai le au paia. Ona faapea atu lea o Polika laga, “O le nofoaga sa’o lenei. Tatou o.” Sa oo ina aumai e le au paia a latou taavale toso i le vanu. O le aso 24 lea o lulai, 1847.