‘Inisititiuti
Lēsoni 2 Naunau ʻa e Faiakó: Ko Hono Fakamālohia ʻEtau Fakamoʻoni ki he Kalaisi Moʻuí


“Lēsoni 2 Naunau ʻa e Faiakó: Ko Hono Fakamālohia ʻEtau Fakamoʻoni ki he Kalaisi Moʻuí,” Ko Sīsū Kalaisi mo ʻEne Ongoongolelei Taʻengatá – Naunau ʻa e Faiakó (2023)

“Lēsoni 2 Naunau ʻa e Faiakó,” Ko Sīsū Kalaisi mo ʻEne Ongoongolelei Taʻengatá – Naunau ʻa e Faiakó

Lēsoni 2 Naunau ʻa e Faiakó

Ko Hono Fakamālohia ʻEtau Fakamoʻoni ki he Kalaisi Moʻuí

ʻI he ʻaho 1 ʻo Sānuali 2000, naʻe pulusi ai ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻenau fakamoʻoni ki he tuʻunga faka-ʻOtua ʻo Sīsū Kalaisí ʻi ha fakamatala “Ko e Kalaisi Moʻuí: Ko e Fakamoʻoni ʻa e Kau ʻAposetoló” (ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org). ʻE maʻu ʻe he kau akó ʻi he lēsoni ko ʻení ha faingamālie ke fakamatalaʻi ʻa e mahuʻinga ʻo e huafa toputapu ko e Kalaisí pea ke vahevahe ʻa e founga ʻe lava ke fakamālohia ai ʻenau tuí ʻi hono ako ʻi he faʻa lotu ʻa e “Ko e Kalaisi Moʻuí.”

Ngaahi Fokotuʻu ki Hono Akoʻí

Ko e Kalaisí ʻa Sīsū.

Ko Hono Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí mo e Akó

Tukutaha ʻa e tokangá ki he uluí, kae ʻikai ko hono akoʻi kotoa e naunaú. ʻOku ʻikai ko ha meʻa foʻou ia ke ongoʻi hohaʻa ke akoʻi kotoa e naunau ʻi ha lēsoni. Ko e taimi pē ʻokú ke ongoʻi peheni aí, fakakaukau ke liliu hoʻo fakakaukaú ke tukutaha hoʻo tokangá ki he meʻa ʻoku aʻusia ʻe hoʻo kau akó ʻi honau ʻatamaí mo e lotó. ʻOku maʻu nai ʻe he kau akó ʻa e taimi ʻoku fie maʻu ke nau fakakaukau mo ongoʻi ai e mahuʻinga ʻo e ngaahi moʻoni ʻoku nau akó? Manatuʻi maʻu pē ʻa e faleʻi fakapotopoto meia Palesiteni Tāleni H. ʻOakesí, “He ʻikai ke tau lava ʻo fakamālohiʻi e ngaahi meʻa fakalaumālié” (“ʻI he Taimi pē ʻAʻana, ʻI he Founga pē ʻAʻana,” Liahona, ʻAokosi 2013, 26).

Fakaafeʻi e kau akó ke nau feinga ke ʻiloʻi ha ngaahi sīpinga ʻo e kau taki angatonu mo fakalaumālie maʻongoʻonga ʻi he kotoa ʻo e hisitōliá. (Pe te ke maʻu ha ngaahi sīpinga pē ʻaʻau.) Aleaʻi nounou ʻa e founga kuo tākiekina ai ʻe he kakaí ni ʻa e māmaní ki he leleí. Te ke fie fakaʻaliʻali leva ha fakatātā ʻo Sīsū Kalaisi pea fehuʻi ange:

  • ʻOku makehe fēfē nai ʻa Sīsū Kalaisi ʻi he lotolotonga ʻo e kau taki angatonu mo fakalaumālie maʻongoʻonga ʻo e māmaní?

Fakaafeʻi e kau akó ke toe vakaiʻi e Mātiu 16:13–17 ʻo kumi e ngaahi kupuʻi lea ne fakaʻaongaʻi ʻe Pita ʻoku makehe ai ʻa Sīsū mei he kakai kotoa pē kuo nau moʻui ʻi he māmaní.

  • Ko e hā naʻe mahuʻinga taʻengata ai e lea ʻa Pita kia Sīsū, “Ko koe ko e Kalaisí, ko e ʻAlo ʻo e ʻOtua moʻuí”? (Mātiu 16:16). (‘E ala tokoni ke toe vakaiʻi ʻe he kau akó e meʻa ne nau ako ʻi he konga 1 ‘o e naunau teuteú. Mahalo ʻe fakahā atu ʻe he kau akó ha ngaahi moʻoni hangē ko ʻení: Ko Sīsū ʻa e Kalaisí, ko e tokotaha kuo pani pe ko e Mīsaiá. ʻOkú Ne fakafofongaʻi ʻa e Tamaí pea ko e founga pē ia ʻe taha ʻe lava ke fakahaofi ai kitautolú.)

  • Ko e hā ha ngaahi fakakaukau ʻokú ke maʻu fekauʻaki mo e mahuʻinga ʻo hono maʻu mo fakamālohia hoʻo fakamoʻoni fakataautaha ko Sīsū ʻa e Kalaisí? (Mahalo te ke fie fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke vahevahe ʻa e founga ne nau maʻu ai ʻenau fakamoʻoni ko ia ko Sīsū ʻa e Kalaisí.)

Ko Hono Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí mo e Akó

Fakaʻaongaʻi ʻo e ngaahi tokoni ki he akó. ʻOku kau ʻi he Ngaahi Tokoni ki he Akó, ʻoku maʻu ʻi he konga ʻo e Ngaahi Folofola ʻi he Gospel Library, ha ngaahi maʻuʻanga tokoni hangē ko e Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, mo e ngaahi fakahinohino fakafolofola ki he Tohi Tapú mo e Tohi ʻa Molomoná. ʻOku toʻo ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení mei he ngaahi folofola ʻoku fakaʻaongaʻi ʻe he Siasí ke tokoni ke ako ʻe he kau laukongá ha tefito pau. ʻI he ako fakafoʻitefito ʻa e kau akó, tokoni ke nau ʻiloʻi ʻa e mahuʻinga ke mahino ʻa e tūkunga mo e kakano ʻo e ngaahi potufolofolá ke tokoni ke nau ʻiloʻi ʻa e taumuʻa ʻa e tokotaha faʻu tohi fakalaumālié.

Fakamanatu ki he kau akó naʻe fakaafeʻi kinautolu ʻi he teuteu ki he kalasí ke nau fekumi ʻi he “Sīsū Kalaisi” ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi huafa mo e ngaahi fatongia toputapu kuo foaki ki he ʻEikí. ʻOange ha ngaahi miniti siʻi ki he kau akó ke nau toe vakaiʻi ʻa e meʻa naʻa nau maʻú. ʻE lava leva ke vahevahe ʻe he kau akó ʻa e meʻa ne nau maʻú mo e kalasí pe ʻi ha fanga kiʻi kulupu iiki. Kapau ʻokú ke pehē ʻe ala fakatupulaki ai e ako hoʻo kau akó, te ke lava ʻo fakaʻaliʻali pea fakaafeʻi kinautolu ke tali ha taha pe fakatouʻosi e ongo fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā e ngaahi ongo ʻokú ke maʻu ʻi hoʻo fakakaukau kia Sīsū Kalaisi ko e [fakahū e huafá pe fatongiá]?

  • ʻOku tākiekina fēfē nai hoʻo tui kia Sīsū Kalaisí ʻi hono ʻiloʻi ko Ia ʻa e [insert the name, title, or role]?

Te ke lava ʻo poupouʻi e kau akó ke nau fili mo ako ha huafa pe fatongia ʻo Sīsū Kalaisi te nau fie ʻilo lahi ange ki ai.

Ko e Kau ʻAposetolo ʻa e ʻEikí ko ha kau fakamoʻoni makehe kinautolu ko Ia ʻa e Kalaisí.

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe ʻa e tuʻunga ʻoku ʻi ai ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí ʻi honau toʻú. Mahalo te ke fie fakaafeʻi kinautolu ke vahevahe foki ʻa e meʻa ne nau toki fanongo ai kimuí ni fekauʻaki mo e Fakamoʻuí ʻi he mītia fakasōsialé pe ʻi he fakafiefia manakoá.

Lau fakataha ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:23, pea fakakaukau ke hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi he palakipoé: Kuo ui ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e Kau ʻAposetoló ke nau hoko ko e kau fakamoʻoni makehe kiate Ia ʻi he māmaní kotoa. Fehuʻi ange leva:

  • ʻI hoʻo fakakaukaú, ko e hā ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai ki hotau kuongá ʻa e ngaahi fakamoʻoni ʻa e Kau ʻAposetolo ʻa e ʻEikí kuo uiuiʻí?

  • Kuo fakamālohia fēfē nai ʻe he kau fakamoʻoni makehé ni ʻa hoʻo fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí? (ʻE ala tokoni ke fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke vahevahe ʻa e meʻa ne nau ako pe ongoʻi ʻi heʻenau mamata ʻi he ngaahi vitiō “Kau Fakamoʻoni Makehe ʻo Kalaisí” ʻi he konga 2 ʻo e naunau teuteú. Te mou lava ʻo mamata fakataha mo e kalasí ʻi ha taha ʻo e ngaahi vitiō naʻa nau saiʻia taha aí.)

Fakamanatu ange ki he kau akó ʻi he ʻaho 1 ʻo Sānuali, 2000, naʻe vahevahe ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa ʻenau fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí ʻi he “Ko e Kalaisi Moʻuí.” ʻOange ki he kau akó ha tatau ʻo e fakamatalá, pe fakaafeʻi kinautolu ke fakaava ia ʻi heʻenau ngaahi meʻangāue fakaʻilekitulōniká.  

Ke tokoniʻi e kau akó ke fakalahi ʻenau fakahoungaʻi e fakamatala “Ko e Kalaisi Moʻuí,” ʻai ke nau kau ʻi he ʻekitivitī ko ʻení. Fakaafeʻi kinautolu ke ngāue mo hanau hoa, pea ʻoange ki he tokotaha ako takitaha ha taha ʻo e ngaahi laʻipepa tufa ʻi laló. Fakapapauʻi ʻoku maʻu ʻe he kau akó ha taimi lahi ke toe vakaiʻi mo fevahevaheʻaki ai e meʻa ʻoku nau maʻu ʻi he “Ko e Kalaisi Moʻuí.”

Ngaahi Pōpoaki maʻa Hotau Kuongá ʻi he “Ko e Kalaisi Moʻuí”

Ko Sīsū Kalaisi mo e Ongoongolelei Taʻengatá – Naunau ʻa e Faiakó—Lēsoni 2

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Lōpeti D. Heili ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā Robert D. Hales

Naʻe teuteuʻi e “Ko e Kalaisi Moʻuí: Ko e Fakamoʻoni ʻa e Kau ʻAposetoló” kimuʻa ʻi he taimi te tau fie maʻu lahi taha aí. (“Konifelenisi Lahí: Ko e Fakamālohia ʻo e Tuí mo e Fakamoʻoní,” Liahona, Nōvema 2013, 7)

Toe vakaiʻi ʻa e “Ko e Kalaisi Moʻuí” ke maʻu ha ngaahi pōpoaki ʻokú ke ongoʻi ʻoku fie maʻu lahi taha ʻi hotau kuongá. Mateuteu ke vahevahe ʻa e meʻa ʻokú ke maʻú mo ho hoa akó.

Ngaahi Pōpoaki maʻa Hotau Kuongá ʻi he “Ko e Kalaisi Moʻuí”

Ko Sīsū Kalaisi mo e Ongoongolelei Taʻengatá – Naunau ʻa e Faiakó—Lēsoni 2

ʻĪmisi
laʻipepa tufa ʻa e faiakó

Ko e Talanoa Lahi Ange kia Sīsū Kalaisí

Ko Sīsū Kalaisi mo e Ongoongolelei Taʻengatá – Naunau ʻa e Faiakó—Lēsoni 2

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Niila L. ʻEnitaseni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā Neil L. Andersen

ʻI he siʻisiʻi ange ʻa e talanoa ʻa e māmaní ʻo kau kia Sīsū Kalaisí, tuku muʻa ke lahi ange ʻetau talanoa fekauʻaki mo Iá. ʻI he taimi ʻe fakahaaʻi ai hotau tufakanga totonu ko ʻEne kau ākongá, ʻe tokolahi hatau niʻihi ʻe mateuteu ke fanongo. (“ʻOku Mau Lea ʻia Kalaisi,” Liahona, Nōvema 2020, 90)

Toe vakaiʻi ʻa e “Ko e Kalaisi Moʻuí” ke maʻu ha ngaahi pōpoaki ʻokú ke ongoʻi ʻe mahuʻinga ke vahevahe tautautefito ʻi ha māmani ʻoku siʻi ange ai e talanoa kia Sīsū Kalaisí. Mateuteu ke vahevahe ʻa e meʻa ʻokú ke maʻú mo ho hoa akó.

Ko e Talanoa Lahi Ange kia Sīsū Kalaisí

Ko Sīsū Kalaisi mo e Ongoongolelei Taʻengatá – Naunau ʻa e Faiakó—Lēsoni 2

ʻĪmisi
laʻipepa tufa ʻa e faiakó

Ke fakaʻosi e kalasí, fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe e founga kuo fakamālohia pe ʻe lava ʻo fakamālohia ai ʻenau tui kia Sīsū Kalaisí ʻi hono ako e “Ko e Kalaisi Moʻuí.” ʻOange ha taimi ke nau fokotuʻu ai ha taumuʻa ʻo e meʻa te nau fai ke fakatupulaki ai ʻenau fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí ʻi hono ako lahi ange pe ako maʻuloto ʻa e fakamatala fakalaumālie ko ʻení.

Ki he Kalasi Hokó

Fakakaukau ke vahevahe mo hoʻo kau akó kimuʻa ʻi he kalasi hokó ʻa e fakakaukau ko ʻení pe ko ha meʻa kehe ʻokú ke ongoʻi ʻe fakaʻaiʻai ai ʻenau tokangá: ʻI hoʻo ako e naunau teuteu ki he lēsoni 3, fakakaukau ki he ʻuhinga naʻá ke fili ai ke muimui kia Sīsū Kalaisí ʻi he maama fakalaumālié.

Paaki