‘Inisititiuti
Lēsoni 6 Naunau ʻa e Faiakó: Ko Hono Fakaʻaongaʻi ʻo e Fakataipé ke Mahino Lelei Ange ʻa e Mālohi Huhuʻi ʻo Kalaisí


“Lēsoni 6 Naunau ʻa e Faiakó: Ko Hono Fakaʻaongaʻi ʻo e Fakataipé ke Mahino Lelei Ange ʻa e Mālohi Huhuʻi ʻo Kalaisí,” Ko Sīsū Kalaisi mo ʻEne Ongoongolelei Taʻengatá – Naunau ʻa e Faiakó (2023)

“Lēsoni 6 Naunau ʻa e Faiakó,” Ko Sīsū Kalaisi mo ʻEne Ongoongolelei Taʻengatá – Naunau ʻa e Faiakó

Lēsoni 6 Naunau ʻa e Faiakó

Ko Hono Fakaʻaongaʻi ʻo e Fakataipé ke Mahino Lelei Ange ʻa e Mālohi Huhuʻi ʻo Kalaisí

ʻOku fonu ʻa e folofolá ʻi he ngaahi fakataipe ʻo Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí. Kimuʻa pea ʻaloʻi ʻa e Fakamoʻuí, naʻá Ne tokoni ke mahino ki Hono kakaí ko hai Ia pea mo e ʻuhinga ʻoku nau fie maʻu ai Iá. ʻE vakaiʻi ʻe he lēsoni ko ʻení ha ngaahi fakataipe fakafolofola ʻe lava ʻo fakamālohia ai ʻetau tui kia Sīsū Kalaisí mo Hono fatongia ko hotau Huhuʻí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Ko Hono Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí mo e Akó

Tanumaki ha fealēleaʻaki ʻoku mahuʻingamālié. ʻE lava ke tanumaki ʻe he kau faiakó ha fealēleaʻaki ʻoku mahuʻingamālié ʻi heʻenau fokotuʻu ha ʻātakai ako ʻo e ʻofá mo e falalá koeʻuhí ke ongoʻi malu ʻa e kau akó ke fai ʻenau ngaahi fehuʻí, talanoa fekauʻaki mo ʻenau veiveiuá mo e manavasiʻí, vahevahe ha ngaahi aʻusia fakatāutaha, mo fakahaaʻi ʻenau fakamoʻoní.  

ʻOku fakafeʻiloaki ʻe he ʻEikí ʻa e feilaulau ʻaki e monumanú ke fakamoʻoni ki Hono mālohi huhuʻí.

Tā pe fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo ha foʻi haati (pe ko ha toe fakataipe angamaheni) ʻi he palakipoé. Kole ki he kau akó ke nau feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻe lava ke fakataipe ʻe ha foʻi haati. Fakamahinoʻi ʻoku fakaʻaongaʻi ʻe he folofolá ha ngaahi fakataipe ke fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi (vakai, 2 Nīfai 11:4). Te ke lava foki ʻo ʻai ke feinga e kau akó ke ʻiloʻi ha ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi fakataipe ʻoku nau akoʻi kau kia Kalaisí.

Toe vakaiʻi nounou pe ʻai ha tokotaha ako ke ne fakamatalaʻi fakanounou ʻa e puipuituʻa ki he fakatātā ko ʻeni ʻo ʻĀtama mo ʻIví. Fakaafeʻi e kau akó ke nau toe vakaiʻi ʻa e Mōsese 5:4–8 pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi fakataipe ʻi he fakatātā ko ʻení.

ʻĪmisi
Tatau, tā fakatātaaʻi ʻe Walter Rane

Ke fakaloloto e mahino ʻa e kau akó ki he fakataipe ʻi he fakatātā ko ʻení, fakakaukau ke fai ange e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ha ngaahi moʻoni mahuʻinga naʻe akoʻi fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi ʻi he ngaahi fakataipe ʻo ha lami, ʻōlita, mo e lilingi ʻo e totó? (Te ke lava ʻo toe vakaiʻi ʻa e fakamatala ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻi he konga 1 ʻo e naunau teuteú. Tokoni ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ha moʻoni hangē ko ʻení: Naʻe fakataipe ʻe he feilaulauʻi ʻo ha lami veloaki ʻa e feilaulau fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.)

  • Ko e hā ha ngaahi fakataipe ʻoku tau fakaʻaongaʻi he ʻahó ni ke fakamanatu mai kiate kitautolu e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí?

Fakatokangaʻi ange: Kapau ʻoku fakahaaʻi ʻe hoʻo kau akó ʻenau taʻe-fiemālie ʻi hono fakahoko ʻo e feilaulau ʻaki e monumanú, fakamanatu ange naʻe moʻui ʻa e tokolahi taha ʻo e kakai ʻi he Fuakava Motuʻá ʻi he ngaahi sosaieti tukuʻuta ʻo e kuohilí, ʻa ia naʻe angamaheni ke tauhi ai e fanga monumanu naʻe tāmateʻi ki he maʻu meʻatokoní. Fakamahinoʻi ange naʻe fakaʻaongaʻi ʻe he ʻEikí e aʻusia fakaʻaho ʻa e kakaí ke akoʻi ha ngaahi lēsoni mahuʻinga fekauʻaki mo ʻEne feilaulau fakaleleí.

ʻOku ʻi he folofolá ha ngaahi fakataipe lahi ʻoku nau fakamoʻoni ki he misiona fakalangi ʻo Sīsū Kalaisí.

Fakatokangaʻi ange: ʻOku ʻi he konga ko ʻení ha founga fakafaiako ʻe ua ke fili mei ai. Fili pe ko e fē meʻa ʻe lelei taha ki hoʻo kau akó. ʻOku ʻomi ʻe he fili 1 ha aʻusia fakaako ʻe tataki lahi ange ʻe he faiakó.

Fili 1: Ko e Fakataipe ʻo e Lakaatú

Fakatatau ki he ʻilo ʻa hoʻo kau akó, mahalo ʻe mahuʻinga ke toe vakaiʻi nounou ʻa e ngaahi meʻa naʻe hoko naʻe iku ai ki he Lakaatú pea lau fakataha leva ʻa e ʻEkesōtosi 12:3–13.  

Ke ʻoange ha faingamālie ki he kau akó ke aleaʻi e ʻuhinga ʻo e ngaahi fakataipe ʻo e Lakaatú, te ke lava ʻo ʻai ke nau ngāue ʻi ha fanga kiʻi kulupu iiki pea fakakakato pe aleaʻi e konga ko e “Ngaahi ʻUhinga ʻe Ala Maʻú” ʻo e saati “Ko e Fakataipe ʻo e Lakaatú” ʻi he konga 2 ʻo e naunau teuteú. Pe te ke lava ʻo vahe ha fakataipe ki he kulupu takitaha pea kole ange ke nau lau ʻa e ngaahi potufolofola poupoú, lekooti ha ʻuhinga ʻe ala maʻu ki heʻenau fakataipé, pea vahevahe mo e kalasí e meʻa ne nau akó.

ʻI hono vahevahe ʻe he kau akó ʻenau ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e ngaahi fakataipe ʻo e Lakaatú, fakakaukau ke fai ha ngaahi fehuʻi vakaiʻi ʻe lava ʻo tokoni ke nau fakaʻaongaʻi e ʻuhinga ʻo e ngaahi fakataipé ʻi heʻenau moʻuí. ʻE lava ke kamata peheni ʻa e ngaahi fehuʻi vakaiʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he fakataipé ni fekauʻaki mo e …

  • ʻE lava ʻo fakaʻaongaʻi fēfē ʻa e ʻuhinga ʻo e fakataipé ni …

  • Ko e fē ha taimi kuó ke mamata ai …

Hili hoʻomou fealēleaʻakí, fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke lekooti e meʻa kuo nau ako pe ongoʻi fekauʻaki mo e Fakamoʻuí, pe ko honau vā fetuʻutaki mo Iá, mei he ngaahi fakataipe ʻo e Lakaatú. Te ke lava foki ʻo fakaafeʻi e kau ako ʻoku nau loto-fiemālie ke vahevahe ʻa e meʻa ne nau hikí.

Maʻá e Faiakó

Fakataipe ʻo e Lakaatú

Veesi

Fakataipé

Ngaahi ʻUhinga ʻe Ala Maʻú

Ngaahi Potufolofola Poupoú*

Veesi

3

Fakataipé

Naʻe feilaulauʻi ʻe he fale takitaha ha lami

Ngaahi ʻUhinga ʻe Ala Maʻú

Ko e mālohi huhuʻi ʻa Sīsū Kalaisí maʻá e kakai kotoa pē.

Ngaahi Potufolofola Poupoú*

2 Nīfai 26:25–28, 33

Veesi

5

Fakataipé

Ko e lami tangata taʻe-hano mele

Ngaahi ʻUhinga ʻe Ala Maʻú

Ko e Fakamoʻuí ʻa e Lami ʻa e ʻOtuá, naʻe haohaoa pea ʻikai ha angahala.

Ngaahi Potufolofola Poupoú*

Sione 1:29; Hepelū 5:8–9

Veesi

7

Fakataipé

Naʻe vali toto ʻa e kaumatapā ʻo e fale takitaha

Ngaahi ʻUhinga ʻe Ala Maʻú

Te tau lava ʻi he fuakavá ʻo fakaʻaongaʻi e taʻataʻa ʻo Kalaisí ke ikunaʻi ʻaki e mate fakalaumālié. ʻOku huhuʻi mo maluʻi kitautolu ʻe he taʻataʻa ʻo Kalaisí.

Ngaahi Potufolofola Poupoú*

Mōsaia 4:2; ʻAlamā 5:21

Veesi

8

Fakataipé

Mā taʻe-fakalēvani (mā ʻoku ʻikai ngaohi ʻaki ha ʻīsite, ʻa ia ʻoku fakatupunga ai e kovi pea tuʻunga fulufulua ʻa e maá)

Ngaahi ʻUhinga ʻe Ala Maʻú

Ko Sīsū ʻa e Mā ʻo e Moʻuí. ʻOku ʻikai Hano mele.

Ngaahi Potufolofola Poupoú*

Sione 6:35, 48, 57–58; 1 Kolinitō 5:7–8

Veesi

8

Fakataipé

Louʻakau kona

Ngaahi ʻUhinga ʻe Ala Maʻú

ʻOku tau moʻui ʻi ha māmani hinga pea ʻoku tau moʻulaloa ki he mamahi ʻo e angahalá.

Ngaahi Potufolofola Poupoú*

ʻAlamā 41:11; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 19:18

Veesi

11

Fakataipé

Nonoʻo e kongalotó, tui sū, tokotoko ʻi he nimá, kai fakavavevave

Ngaahi ʻUhinga ʻe Ala Maʻú

ʻOku totonu ke fakaʻaongaʻi e mālohi huhuʻi ʻo Kalaisí ʻo ʻikai toe fakatoloi.

Ngaahi Potufolofola Poupoú*

ʻAlamā 34:32–33

  • Fakatokangaʻi ange: ʻOku fakataumuʻa ʻa e ngaahi potufolofola poupoú ke ʻomi ha ʻilo lahi ange fekauʻaki mo e ngaahi fakataipe naʻe fakaʻaongaʻi ʻi he Lakaatú pea ʻoku ʻikai fakataumuʻa ia ke ʻomi ha ngaahi fakaʻuhinga pau kiate kinautolu.

Fili 2: Ngaahi Fakataipe ʻo Kalaisi ʻi he Fuakava Motuʻá

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e fakamatala ʻa ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻi he konga 3 ʻo e naunau teuteú. Fehuʻi ange leva:

  • Kuo fakamālohia pe ʻe fakamālohia fēfē nai ʻa hoʻo tui kia Sīsū Kalaisí ʻi hono kumi e ngaahi fakataipe kiate Iá?

Fakamoʻoni ange te tau lava ʻo ʻilo lahi ange kia Sīsū Kalaisi ʻi he taimi te tau ʻiloʻi ai ʻa e ngaahi ʻata, faʻahinga, mo e ngaahi fakataipe ʻoku nau fakamoʻoniʻi Iá.

Toe vakaiʻi e ngaahi potufolofola ʻe fā ʻi he Fuakava Motuʻá ʻoku hiki atu ʻi he konga 3 ʻo e naunau teuteú. Fakaafeʻi e kau akó ke nau faʻu ha fanga kiʻi kulupu iiki mo e kau ako kehe ʻoku nau fie aleaʻi e potufolofola tatau ʻoku nau fie aleaʻi lahi tahá. Fakaafeʻi leva ʻa e kulupu takitaha ke lau fakataha ʻa e potufolofola kuo nau filí pea aleaʻi ʻa e ngaahi fehuʻi ako ʻi he konga 3.

Hili hono ʻoange ha taimi feʻunga ki ha fealēleaʻaki ʻoku mahuʻingamālié, fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau vahevahe ʻa e meʻa ne nau ako pe ongoʻi fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí ko ha ola ʻo ʻenau fealēleaʻaki fakakulupu īkí.

Ki he Kalasi Hokó

Kimuʻa ʻi he kalasi hokó, te ke lava ʻo tohi ki he kau akó pea fehuʻi ange: Kuó ke fifili nai pe ʻoku founga fēfē ʻa e fakamaau totonu ʻa e ʻOtuá ʻaki ʻEne ʻofá mo e ʻaloʻofá? ʻI hoʻo lau e naunau teuteu ki he lēsoni 7, fakakaukau ki he fekauʻaki ʻa e ngaahi ʻulungaanga fakalangi ʻo e fakamaau totonú, ʻaloʻofá, mo e ʻofá.