Xtenq’ankileb’ li neb’a’ ut li rahob’tesinb’ileb’
Lix Iglees li Jesukristo naxk’e xch’ool chi k’anjelakchiruheb’ li wankeb’ sa’ rajb’al ru, ut naxk’e ajwi’ xch’ool chi tenq’ankwi wan ani chik yoo chi b’aanunk re li k’anjel a’an.
Ex was wiitz’in, li qaraarookil Awa’b’ej Russell M. Nelson taa’aatinaq qik’in moqon sa’ li ch’utam a’in. Xpatz’ we naq laa’in tin’aatinaq sa’ xtiklajik.
Anajwan nawaj aatinak chirix k’a’ru naxb’aanu Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan, ut eb’ li komon sa’ li Iglees, choq’ reheb’ li neb’a’ ut li ani rahob’tesinb’il. Tin’aatinaq ajwi’ chirix li k’anjel jo’ a’in li neke’xb’aanu jalaneb’ chik li chaab’il kristiaan. Li k’ehok reheb’ li ani wankeb’ sa’ rajb’al ru a’an jun na’leb’ sa’ chixjunileb’ li paab’aal li neke’taaqenk re lix na’leb’ laj Abraham najter, ut sa’ xkomoneb’ ajwi’ chik li paab’aal.
Wiib’ oxib’ po chaq, Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan xtikib’ xyeeb’al resil li qak’anjel re xtenq’ankileb’ li kristiaan sa’ chixjunil li ruchich’och’.1 Sa’ li chihab’ 2021, li tumin xqak’e re xtenq’ankileb’ li kristian sa’ 188 chi ninqi tenamit sa’ chixjunil li ruchich’och’ a’an 906 millon chi dolar—ka’ch’in chik ma jun billon chi dolar. Jo’kan ajwi’, eb’ li komon sa’ li Iglees xe’k’anjelak chiru numenaq 6 millon chi hoor sa’ li k’anjel ajwi’ a’an.
Ch’olch’o naq li esil a’in ink’a’ naxk’ut xyaalal chixjunil li k’ehok ut li tenq’ank li yoo chi uxmank sa’ qayanq. Ink’a’ naxye resil li k’anjel neke’xb’aanu li komon sa’ junesal naq yookeb’ chixtenq’ankil rib’ chirib’ileb’ rib’ sa’eb’ lix b’oqb’al, ut sa’ jalaneb’ chik chi k’anjel neke’xb’aanu choq’ reheb’ lix komon. Ut li esil a’in chirix li chihab’ 2021 ink’a’ naxye resil li k’a’ru neke’xb’aanu li komon yal xjuneseb’ sa’eb’ jar paay chi chaab’il k’anjel li moko wankeb’ ta sa’ komonil rik’in li qa’Iglees. Tintikib’ rik’ineb’ a’in.
Sa’ li chihab’ 1831, naq maji’ nanume’ wiib’ chihab’ chirix lix k’ojlajik li Iglees, li Qaawa’ kixk’e li k’utb’esinb’il na’leb’ a’in re xk’amb’aleb’ xb’e li komon, ut laa’in naweek’a naq re xk’amb’aleb’ xb’e chixjunileb’ li ralal xk’ajol sa’ li ruchich’och’:
“Kʼehomaq reetal, moko us ta naq tintaqlanq saʼ chixjunil li kʼaʼaq re ru; xbʼaan naq li ani minbʼil ru saʼ chixjunil li kʼaʼaq re ru, aʼan ajwiʼ jun moos aj qʼem ut moko chaabʼil ta xnaʼlebʼ. …
“Ninye chi yaal, ebʼ li winq tento naq kʼeebʼilaqebʼ ribʼ chi anchalebʼ xchʼool saʼ jun chaabʼil kʼanjel, ut teʼxbʼaanu kʼiila kʼaʼaq re ru chi yal ajbʼil xbʼaanebʼ, ut teʼxkʼe chi uxliik naabʼal li tiikilal;
“Xb’aan naq wan wankilal rik’ineb’, li wankeb’ wi’ choq’ aj b’aanunel xjuneseb’ rib’. Ut a’ yaal jo’ eb’ li winq neke’xb’aanu li chaab’il, maamin taasachq chiruheb’ lix q’ajkamunkileb’.”2
Naq yookin chi k’anjelak jo’ apostol chiru 38 chihab’, ut naq xink’anjelak sa’ intrab’aaj chiru 30 chihab’, k’iila sut xwil li chaab’il k’anjel yookeb’ chixb’aanunkil li ch’utam ut li kristiaan, sa’ li k’a’ru yeeb’il resil sa’ li k’utb’esinb’il na’leb’ a’in, jo’ “jun chaab’il k’anjel” li naxk’e “chi uxliik naab’al li tiikilal.” K’iila sut na’ilman naq yoo chi b’aanumank chaab’il k’anjel sa’ chixjunil li ruchich’och’, ink’a’ ka’ajwi’ sa’ xnub’aal li tenamit wanko wi’, ut ink’a’ mas k’eeb’il reetal qab’aan. Naq nawil a’in, nink’oxla li profeet ut rey aj Benjamin sa’ lix Hu laj Mormon, li kixye li yaalil aatin a’in najter: “Naq wankex chi k’anjelak chiru lee rech winqilal, ka’ajwi’ wankex chi k’anjelak chiru lee Dios.”3
Wan naab’al li k’anjel re xtenq’ankileb’ li neb’a’ li k’utb’il ut b’aanunb’il xb’aan lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan, ut xb’aaneb’ li komon sa’ li Iglees. Qayehaq, rajlal po sa’ xtiklajik li po naqakuy li qasa’, ut naqak’e xtz’aq li tzakemq li ink’a’ xqatzeka re xtenq’ankileb’ li neb’a’ sa’ li Iglees sa’ li na’ajej wanko wi’. Jo’kan ajwi’, maak’a’jo’ li tumin naxk’e li Iglees choq’ re li jar paay chi k’anjel choq’ reheb’ li neb’a’ sa’ chixjunil li ruchich’och’.
Us ta naab’al li k’anjel naxb’aanu li qa’Iglees choq’ reheb’ li neb’a’, lix k’ihal li k’anjel choq’ reheb’ li ralal xk’ajol li Dios li neb’a’eb’ sa’ chixjunil li ruchich’och’, b’aanunb’il xb’aaneb’ li kristiaan ut li ch’utam li moko reheb’ ta li qa’Iglees. Jo’ jun reheb’ li qa’apostol kixye: “Li Dios moko jun ajwi’ ta li tenamit naroksi re xk’eeb’al chi uxmank lix nimal ru ut sachb’a-ch’oolejil k’anjel. … Q’axal nim li k’anjel, ut q’axal ch’a’aj, moko naru ta tixb’aanu yal jun chi tenamit.”4 Jo’ komon sa’ li Iglees li k’ojob’anb’il wi’chik, tento raj taqak’e reetal ut taqab’antioxi lix k’anjeleb’ li qas qiitz’in.
Lix Iglees li Jesukristo naxk’e xch’ool chi k’anjelak chiruheb’ li wankeb’ sa’ rajb’al ru, ut naxk’e ajwi’ xch’ool chi tenq’ank wi wan ani chik yoo chi b’aanunk re li k’anjel a’an. Sa’eb’ li kutan a’in, xqak’e mas naab’al li tumin re li Programa Mundial de Alimentos re li Naciones Unidas. Chiru k’iila chihab’ naq yooko chixb’aanunkil li k’anjel re xtenq’ankileb’ li neb’a’, wankeb’ wiib’ ch’utam li neke’qatenq’a chi naab’al: Li k’anjel naqab’aanu rik’in li ch’utam Cruz Roja ut Media Luna Roja sa’ k’iila tenamit, naxk’e xtenq’ankileb’ li ralal xk’ajol li Dios naq na’uxman jun nimla rahilal malaj jun nimla pleet. Jo’kan ajwi’, chiru k’iila chihab’ yooko chixtenq’ankil li ch’utam Catholic Relief Services. Rik’ineb’ li ch’utam a’in, maak’a’jo’ li xqatzol chirix li tenq’ank sa’ chixjunil li ruchich’och’.
Xook’anjelak ajwi’ sa’ komonil rik’in jalaneb’ chik li ch’utam, jo’ Muslim Aid, Ha’ choq’ reheb’ li Tenamit, ut IsraAID, ut wankeb’ chik xkomoneb’ a’an. Chixjunqaleb’ li ch’utam a’in wan k’a’ru neke’xjayali rib’ chixb’aanunkil, a’ut sa’ komonil nokok’anjelak re risinkil li rahilal wankeb’ wi’ li ralal xk’ajol li Dios. Chixjunil a’in, a’an xcha’al lix k’anjel li Dios choq’ reheb’ li ralal xk’ajol.
K’utb’esinb’il chiqu sa’ roso’jikeb’ li kutan naq li qaKolonel Jesukristo a’an “li tz’aqal saqen li nakutanob’resink re li junjunq chi winq li nachal sa’ li ruchich’och’.” 5 Chi jo’kan, chixjunileb’ li ralal xk’ajol li Dios neke’kutanob’resiik re te’k’anjelaq chiru li Dios ut chiruheb’ li ras riitz’in a’ yaal jo’ lix na’leb’eb’ ut lix wankilaleb’.
Lix Hu laj Mormon naxk’ut naq “yalaq kʼaʼru nabʼoqok ut naqʼunbʼesink chʼoolej chixbʼaanunkil li chaabʼil, ut chixraabʼal li Dios, ut chi kʼanjelak chiru, aʼan musiqʼanbʼil xbʼaan li Dios.”6
Chirix a’an naxye:
“Xbʼaan naq kʼehomaq reetal, kʼeebʼil lix Musiqʼ li Kristo re li junjunq chi winq, re taaruuq tixnaw bʼar wan li us ut li inkʼaʼ us; joʼkan ut, ninkʼut cheru li naʼlebʼ chanru teetzʼil rix; xbʼaan naq yalaq kʼaʼru nabʼoqok chixbʼaanunkil li chaabʼil, ut chi qʼunbʼesink chʼoolej re xpaabʼankil li Kristo, aʼan taqlanbʼil xbʼaan lix wankilal ut lix maatan li Kristo. …
“Ut anajwan, ex was wiitz’in, … nekenaw li saqen taaruuq wi’ teetz’il ix, ut a’ saqen a’an lix saqen li Kristo.”7
Tinye resil junjunqeb’ li ralal xk’ajol li Dios li yookeb’ chixtenq’ankileb’ li rech ralal xk’ajol li Dios rik’in li tzakemq, li b’anok, ut li tzolok:
Lajeeb’ chihab’ chaq anajwan, jun winq ut li rixaqil, aj Kandhari xk’ab’a’eb’, xkomoneb’ laj Sikh aran Emirates Arabes Unidos, xe’xtikib’ jun nimla k’anjel re xtenq’ankileb’ li ani te’tz’okaaq. Aran sa’ li templo re Guru Nanak Darbar Sikh, neke’xk’e li tzakemq choq’ re 30,000 chi kristiaan li neke’wulak rik’ineb’ rajlal xamaan, maak’a’ naxye k’a’ru lix paab’aaleb’ malaj b’ar lix tenamiteb’. Li Doctor Kandhari xye, “Laa’o naqapaab’ naq juno chiqajunilo, ralal xk’ajolo jun chi Dios, ut wanko arin re k’anjelak chiruheb’ li ralal xk’ajoleb’ li winq yalaq b’ar.”8
Wan ajwi’ naq na’uxman li b’anok choq’ re li yajel ut li ruuch ehej. Sa’ li tenamit Chicago, xinnaw ru jun aj b’anonel re hospital, li Doctor Zaher Sahloul. A’an jun reheb’ li xe’k’uub’ank re li ch’utam MedGlobal, li naxch’utub’eb’ laj b’anonel re te’xk’e lix hoonaleb’, lix seeb’aleb’, lix na’leb’eb’, ut lix wankilaleb’ re xtenq’ankileb’ li ras riitz’ineb’ li wankeb’ sa’ rahilal, jo’ sa’ li nimla pleet aran Siria, b’ar wi’ li Doctor Sahloul xk’e rib’ sa’ xiwxiw re xb’anb’aleb’ li kristiaan aran. Li ch’utam MedGlobal ut xkomoneb’ chik li ch’utam (sa’ li wankeb’ wi’ naab’al aj b’anonel re li Iglees) neke’xk’ut naq li Dios yoo chireek’asinkil xch’ooleb’ laj b’anonel li wankeb’ xpaab’aal, re te’xtenq’aheb’ li neb’a’ sa’ chixjunil li ruchich’och’.9
Wankeb’ ajwi’ naab’al li ralal xk’ajol li Dios li yookeb’ chixb’aanunkil li k’anjel re k’utuk sa’ chixjunil li ruchich’och’. Jun li xqanaw ru sa’ li qak’anjel re xtenq’ankileb’ li neb’a’, a’an jun winq, Qawa’ Gabriel xk’ab’a’, li x’eelelik chaq junxil sa’eb’ li tenamit wankeb’ wi’ li ninqi pleet. A’an xk’e reetal naq sa’ junjunq na’ajej aran Africa, wankeb’ naab’al li kok’al li neke’raj ru li tzole’k, re taaruuq taawanq xyo’onihomeb’, ut re naq chaab’ilaq lix na’leb’eb’. A’an xch’utub’eb’ laj k’utunel sa’ xyanqeb’ laj eelel, re te’k’anjelaq sa’eb’ li “tzoleb’aal re toon che’,” b’ar wi’ eb’ li kok’al neke’ch’utla chi tzolok sa’ xmu jun toon che’. A’an ink’a’ xroyb’eni naq jalan chik taak’uub’anq re malaj taab’eresinq re li k’anjel, a’an ajwi’ kib’aanunk re, re naq k’iila mil reheb’ li kok’al te’ruuq chi tzolok naq toj wankeb’ choq’ aj eelel, chi najt rik’in lix tenamiteb’.
Naq ninye resileb’ li chaab’il k’anjel a’in, ink’a’ yookin chixyeeb’al naq chixjunil li k’a’ru neke’xye malaj neke’xb’aanu li jar paay chi ch’utam, a’an chaab’il ut re li Dios. Li esil a’in naxk’ut b’an naq wankeb’ naab’al li kristiaan ut ch’utam li eek’asinb’ileb’ xch’ool xb’aan li Dios re te’xb’aanu naab’al li chaab’ilal. A’in naxk’ut ajwi’ naq tento raj naq laa’o taqak’e reetal li chaab’ilal b’aanunb’il xb’aaneb’ jalan, ut taqatenq’aheb’ wi wan li qahoonal ut li qatumin re xb’aanunkil.
Nawaj xyeeb’al resil junjunq li k’anjel choq’ reheb’ li neb’a’ li neke’tenq’aak xb’aan li Iglees, ut li tenq’anb’ileb’ xb’aaneb’ li komon sa’ li Iglees ut xb’aaneb’ chik li chaab’il kristiaan, li neke’k’ehok xhoonaleb’ ut xtumineb’:
Tintikib’ rik’in li ach’ab’aak chirix li paab’aal. Naq naqawaklesi a’in, yooko chixtenq’ankil qib’ laa’o, a’ut yooko ajwi’ chixtenq’ankil chixjunileb’ li jar paab’aal sa’ li ruchich’och’. Li xb’een Awa’b’ej re li qa’Iglees, laj Jose Smith, kixye, “Laa’o naqaye naq wan li qak’ulub’ xloq’oninkil li Nimajwal Dios jo’ chanru naxtaqla tz’aqal li reek’ob’aal li qach’ool, ut naqak’e xk’ulub’eb’ chixjunil li winq chixb’aanunkil chi jo’kan, maak’a’ naxye chanru, b’ar, ut k’a’ru neke’xloq’oni.”10
Jun chik na’leb’ chan ru naq li qa’Iglees ut eb’ li komon sa’ li Iglees neke’xtenq’aheb’ li ras riitz’in rik’in li k’a’ru reheb’, a’aneb’ li ninqi tzoleb’aal, li colegio, ut li universidad, li nawb’ileb’ ru chi us, a’ut wan ajwi’ li ink’a’ nawb’il ru chi us, jo’ li maatan re tumin naqak’e re xtenq’ankileb’ li wankeb’ sa’ ch’a’ajkilal ut li maak’a’ rochocheb’ xb’aaneb’ li ninqi rahilal jo’eb’ li hiik ut li kaq-sut-iq’.
Wankeb’ naab’al chik li chaab’il k’anjel li tenq’anb’ileb’ xb’aaneb’ li qakomon rik’in lix tumineb’ ut lix k’anjeleb’, li ink’a’ naru xyeeb’aleb’ resil chixjunil, a’ut k’iila paay wan: xka’pak’alinkil li xik’ ilok xb’aan xb’onol li tib’elej; li tzolok chirix xramb’aleb’ ut xb’anb’aleb’ li yajel; xtenq’ankileb’ li ani yeqeb’ roq; xk’uub’ankileb’ li ch’utam chirix li son; ut xwaklesinkil li chaab’ilal ut li kawilal choq’ re chixjunileb’ li kristiaan.
Sa’ chixjunileb’ li k’anjel naxb’aanu Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan re xtenq’ankileb’ li qas qiitz’in, naqasik’ xb’aanunkil jo’ xe’xb’aanu li tiikeb’ xch’ool li yeeb’ileb’ resil sa’ lix Hu laj Mormon: “Ut chi jo’kan, sa’ li usaak li wankeb’ wi’, ink’a’ neke’risi li ani t’ust’u, malaj li te’tz’okaq, malaj li te’chaqiq re, malaj li yajeb’, … jo’kan naq aj k’ehoneleb’ reheb’ chixjunil, jo’ tiix jo’ saaj, jo’ moos jo’ li ach’ab’anb’il, jo’ winq jo’ ixq, maak’a’ naxye ma maa’aniheb’ sa’ li paab’aal malaj wankeb’ sa’ li paab’aal.”11
Laa’in ninch’olob’ xyaalal li Jesukristo, a’ lix saqen li nak’amok xb’eheb’ chixjunileb’ li ralal xk’ajol li Dios sa’ xtenq’ankileb’ li neb’a’ ut li ani rahob’tesinb’il sa’ chixjunil li ruchich’och’. Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.