Sa’ sumk’anjelak rik’in li Qaawa’

Xb’aan li Elder Ulisses Soares

Re lix Molameb’ li Kab’laju chi Apostol

Chiru xb’eenileb’ li po sa’ li qasumlajik, lin raarookil ixaqil kixye naq naraj tzolok chirix li son. Re raj xsahob’resinkil xch’ool, kinsik’ xyaalal xk’eeb’al junaq xmaatan lin rahom. Kinsik’ jun k’ayib’aal b’ar wi’ neke’k’ayin k’anjeleb’aal re son ut kinloq’ jun piano re tinsi re. Chi sa inch’ool, kink’e lix huhil sa’ jun ch’ina k’uleb’aal chi b’ak’b’o rix ut kink’e re, rik’in royb’eninkil naq taasaho’q raj xch’ool chi numtajenaq xb’aan naq wan jun xb’eelom jwal chaab’il xch’ool.

Naq kixte li ch’ina k’uleb’aal ut kiril li wan chi sa’, kinril rik’in rahok ut kixye: “At inraarookil, q’axal chaab’ilat! A’b’an nawaj xpatz’b’al jun na’leb’ aawe: Ma a’in jun maatan malaj a’an jun li k’as?” Chirix naq koo’aatinak chirix li maatan, kiqasik’ ru xq’ajsinkil li loq’om a’an. Yooko chaq chi wank chi b’ab’ay ajwi’ li qatumin jo’ aj tzolonel, jo’ nak’ulman rik’ineb’ li toj ak’ xsumlajikeb’. Li na’leb’ a’in kinixtenq’a chixk’eeb’al reetal naq aajel ru li sumk’anjelak sa’ li sumalil ut naq wi naqab’aanu chi jo’kan naru naxtenq’a li wixaqil ut laa’in chi wank chi junaj ru li qaam ut li qajom.¹

Sa’ lix evangelio li Jesukristo li k’ojob’anb’il wi’chik nak’utman li na’leb’ re li sumk’anjelak rik’in li ixq ut li winq, sa’ li yu’am sa’ ruchich’och’ jo’ ajwi’ sa’eb’ li junelik q’e kutan. Us ta jalan jalanq qaseeb’al ut qachoxahil teneb’ankil chi junjunqal, li ixq ut li winq juntaq’eet x’aajelil ru li k’anjel neke’xb’aanu ut na’ajman ru a’an sa’ lix k’uub’anb’il na’leb’ li Dios re sahil ch’oolejil choq’ reheb’ li ralal xk’ajol.² A’in kik’eeman reetal chalen chaq sa’ xtiklajik, naq li Qaawa’ kixye “naq moko us ta naq taawanq li winq xjunes; jo’kan ut, [a’an tixyiib’] jun xtenq’ jo’ xk’ulub’.”³

Sa’ lix k’uub’anb’il na’leb’ li Qaawa’, jun “xtenq’ jo’ xk’ulub’” a’an jun ochb’eenej li taab’eeq rik’in laj Adan, rik’in xtenq’ankileb’ rib’.⁴ Jo’kan ut naq, li xEva kiwan sa’ xyu’am laj Adan jo’ jun choxahil osob’tesihom. Rik’in lix choxahilal ut eb’ lix musiq’ejil seeb’al, kixwaklesi xch’ool laj Adan chi k’anjelak, rik’in xtenq’ a’an, re xk’eeb’al chi uxmank lix k’uub’anb’il na’leb’ li Dios re sahil ch’oolej choq’ re chixjunil li winqilal.⁵

Chiqak’ehaq reetal wiib’ li na’leb’ aajeleb’ ru li neke’xkawob’resi li sumk’anjelak rik’in li ixq ut li winq. Li xb’een li na’leb’ a’an naq “[juntaq’eeto chiqajunil] chiru li Dios.”⁶ Jo’ naxye li tzol’leb’ re li evangelio, lix jalanil li ixq ut li winq ink’a’ naxram lix junelikil yeechi’ihom li Dios choq’ reheb’ li ralal ut lix rab’in. Li jun moko jwal ajb’il ta wi’chik naq taa’ok raj sa’ li choxahil loq’alil re li junelik q’e kutan chiru li jun chik.⁷ Li Kolonel nokoxb’oq chiqajunilo, li ralal xk’ajol li Dios, “chi chalk rikʼin ut chixyalbʼal lix chaabʼilal; ut maajun naxtzʼeqtaana li nachal rikʼin.”⁸ Jo’kan ut naq, sa’ li na’leb’ a’in, juntaq’eet naq ilb’ilo sa’ rilob’aal a’an.

Naq eb’ li sum aatin neke’xtaw ru li na’leb’ a’in ut neke’sumk’anjelak, ink’a’ neke’xk’ojob’ rib’ choq’ awa’b’ej malaj xkab’ awa’b’ej sa’ li junkab’al. Sa’ li wank sa’ sumal maa’ani nim chi moko ka’ch’in xwankil, ut maajun nab’eek chi uub’ej malaj chi ixb’ej. Neke’b’eek chi laq’lo, chi juntaq’eet, jo’ choxahil riyajil li Dios. Nawulak chi juntaq’eet lix k’oxlahomeb’, li ratawomeb’ ut li rajomeb’ rik’in li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo,⁹ naq neke’xb’eresi lix junkab’aleb’ sa’ junajil.

Sa’ jun sumk’anjelak chi juntaq’eet, “li rahok moko a’an ta jun eechej, a’an b’an tz’aqonk, … a’an xcha’al lix junaj yo’ob’tesinkil li winqilal.”¹⁰ “Rik’in tz’aqal li sumk’anjelak, li b’eelomej ut li ixaqilb’ej, neke’xtz’ap rib’ sa’ jun junaj wank jo’ “awa’b’ejil li junelik nakana” ut “chi moko minb’il ta” taahoye’q li musiq’ejil yu’am rik’ineb’ ut rik’ineb’ li ralal xk’ajol “chi junelik q’e kutan.””¹¹

Li xkab’ li na’leb’ aajel ru a’an li na’leb’ li ink’a’ naru naq’axman ru, li kixk’ut li Kolonel sa’ li aatin jultikanb’il chiru li tzuul: “Ut jo’ chanru teeraj te’xb’aanu eere eb’ li kristiaan, jo’kan ajwi’ cheb’aanuhaq laa’ex reheb’ a’an.”¹² Li na’leb’ a’in naxch’olob’ naq tento taqil qib’ chi juntaq’eet, taqak’ulub’a qib’, junajaqo ut taqatenq’a qib’, li naraj ajwi’ naxye li xkab’ xnimal taqlahom: “Taara laa was aawiitz’in jo’ naq nakara aawib’ laa’at.”¹³ Naxk’uli chik rib’ rik’in jun siireb’ chik chi seeb’al jo’ li najtil oyb’enink, li q’unal ch’oolej, li tuulanil ut li chaab’ilal.

Re xtawb’al ru chi us chan ru naru naqoksi li na’leb’ a’in sa’ qayu’am, naru naqak’e reetal li loq’ ut junelikil sumwanjik kixk’ojob’ li Dios rik’ineb’ li xb’eenil qana’ qayuwa’, a’ laj Adan ut xEva. Eb’ a’an ke’wulak chi wank jo’ jun chi tib’elej,¹⁴ ut chi jo’kan naq ke’xtzol wank chi junajil li kitenq’an reheb’ chi b’eek rik’in oxloq’, b’antioxink ut rahok, chi ink’a’ nanaq sa’ xch’ooleb’ li rajomeb’ ru a’an, ke’xsik’ b’an xchaab’ilaleb’ sa’ ka’b’ichal sa’ lix b’eenikeb’ sa’ li junelik q’e kutan.

A’aneb’ ajwi’ a’an li chaab’ilal neke’qasik’ laa’o sa’ jun sumal junajeb’ ru sa’eb’ li kutan a’in. Rik’in li tz’ape’k sa’ junajil sa’ li santil ochoch jun ixq ut jun winq neke’ok sa’ lix santil tusulal li sumwank sa’ li ak’ ut junelikil sumwank. Rik’in li tusulal a’in re li tijonelil, neke’xk’ul junelikil osob’tesihom ut choxahil wankilal re xb’eresinkileb’ lix junkab’al naq neke’wan chi ch’olch’o ru jo’ li sumwank okenaqeb’ wi’. Chalen sa’ li hoonal a’an, neke’xik chi uub’ej rik’in xtenq’ankileb’ rib’ chirib’il rib’ ut rik’in sumk’anjelak rik’in li Qaawa’, mas wi’chik rik’in li junjunq chi choxahil teneb’ahom re rilb’al ut xb’eresinkil li junkab’al.¹⁵ Ilok ut b’eresink a’aneb’ teneb’ahom chapb’ileb’ rib’ ut k’ojob’anb’ileb’ chirib’il rib’, li naraj naxye naq “eb’ li na’b’ej ut yuwa’b’ej, jo’ rochb’eeneb’ rib’ chi junaqikeb’ xwankil, tento sa’ xb’eeneb’ xtenq’ankil rib’ chirib’ileb’ rib’”¹⁶ ut chixwotzb’al li jolomink chi juntaq’eet sa’ li ochoch.

“Xk’iresinkileb’ naraj naxye xch’olaninkileb’, xtzolb’aleb’, ut xtenq’anb’ileb’” li komon sa’ li junkab’al, li nab’aanuman rik’in xtenq’ankileb’ “chixtzolb’al li yaal re li evangelio, ut chixnimankil xpaab’aaleb’ chirix li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo” sa’ xsutam li rahok. Jolomink naraj naxye “xk’amb’aleb’ xb’e li komon sa’ li junkab’al re te’sutq’iiq chiru rilob’aal li Dios. Nab’aanuman a’in rik’in k’anjelak chiruheb’ ut xtzolb’aleb’ rik’in q’unal ch’oolej, tuulanil, ut tz’aqal rahok.” A’in ajwi’ naraj naxye “xk’amb’aleb’ xb’e li komon sa’ li junkab’al sa’ li tijok rajlal, sa’ xtzolb’al li evangelio, ut sa’ xkomon chik li loq’onink. Eb’ li na’b’ej yuwa’b’ej neke’k’anjelak sa’ junajil,” rik’in xtaaqenkil lix k’utum li Jesukristo, “re xb’aanunkil li [wiib’ chi ninqi] teneb’ahom a’in.”¹⁷

Aajel ru xk’eeb’al reetal naq li jolomink sa’ li junkab’al naxtaaqe lix tusulal li yuwa’b’ejil, li jalan b’ayaq chiru junjunq reheb’ li na’leb’ re jolomink sa’ li tijonelil sa’ li Iglees.¹⁸ Lix tusulal li yuwa’b’ejil naraj naxye naq li ixaqilb’ej ut li b’eelomej teneb’anb’ileb’ tz’aqal chiru li Dios re xk’eeb’al chi uxmank lix santil teneb’ankileb’ sa’ lix junkab’al. Naraj ru jun k’anjelak chi junaj—xk’eeb’al chi uxmank chixjunileb’ li na’leb’ re tiikilal ut teneb’ank-ib’ rik’in rajomeb’ xch’ool—ut a’an naxk’e hoonal re chaab’ilo’k sa’ xsutam li rahok ut li tenq’ank-ib’.¹⁹ Sa’eb’ lix chaq’al ru teneb’ahom a’in maak’a’ junaq tasalil ut chi jun waakaj naq moko naxk’ulub’a ta li muxuk malaj li q’usuk chi moko tiik ta.

Lix numsihom laj Adan ut xEva, chirix naq ke’el sa’ li awimq Eden, chi xchaq’al ru naxk’ut lix tenq’ankileb’ rib’ jun na’b’ej ut jun yuwa’b’ej li neke’ril xjunkab’al ut neke’xb’eresi a’an. Jo’ nak’utman sa’ lix hu laj Moises, laj Adan ut xEva chi junaj ruheb’ ke’xk’anjela li ch’och’ rik’in xtiqob’ xpeekemeb’ re xk’amb’al li k’a’ru aajel ru re lix junkab’aleb’;²⁰ ke’wan xkok’al sa’ li ruchich’och’;²¹ sa’ junajil ke’xpatz’ xk’ab’a’ li Qaawa’ ut ke’rab’i lix yaab’ xkux “sa’ xjayal chaq li Awimq Eden”;²² ke’xk’ulub’a li taqlahom ke’k’ehe’ reheb’ xb’aan li Qaawa’ ut sa’ junajil ke’xyal xq’e chi ab’ink chiruheb’.²³ “Ke’xk’e [ajwi’] chi nawmank chixjunil li k’a’aq re ru chiruheb’ li ralal ut eb’ lix rab’in”²⁴ ut “ink’a’ ke’xkanab’ xpatz’b’al xk’ab’a’ li Dios” sa’ komonil, a’ yaal jo’ chanru li rajomeb’ ru.²⁵

Ex was wiitz’in, li ilok ut jolomink a’aneb’ chaab’il hoonal, ink’a’ a’aneb’ ramleb’. Maare junaq kristiaan wan jun lix teneb’ankil, a’b’an maare ink’a’ ka’ajwi’ a’an yoo chi b’aanunk re. Naq jun reheb’ li na’b’ej yuwa’b’ej naxtaweb’ ru li wiib’ chi ninqi teneb’ahom a’in, neke’xyal xq’e sa’ junajil chixkolb’aleb’ rix ut chirilb’aleb’ lix kok’al sa’ tib’elej ut sa’ k’a’uxlej. Neke’xtenq’aheb’ ajwi’ chixnumsinkileb’ li musiq’ejil xiwxiw reheb’ li qakutankil rik’in xch’olaninkileb’ rik’in lix chaab’il aatin li Qaawa’, jo’ tz’aqal k’utb’esinb’il chiruheb’ lix profeet.

Us ta li b’eelomej ut li ixaqilb’ej neke’xtenq’a rib’ sa’ lix choxahil teneb’ankileb’ k’ojob’anb’il, “li yajel, li kamk, ut k’a’aq chik ru taak’ulmanq, taa’aje’q xsik’b’al xyaalal chanru taa’uxmanq a’in.”²⁶ Wan naq, jun reheb’ li sum aatin tentooq sa’ xb’een xb’aanunkileb’ li k’anjel a’in xjunes, maare yal chiru junpaat malaj chi junelik.

Toje’ xinnaw ru jun li komon ixq ut jun komon winq wankeb’ sa’ li hoonal a’an. Jo’ na’b’ej yuwa’b’ej li neke’xk’iresiheb’ xkok’al xjuneseb’, li junjunq, sa’ xsutameb’ lix junkab’al ut rik’in xtenq’ li Qaawa’, neke’xsik’ ru xch’olaninkileb’ li ralal xk’ajol sa’ musiq’ej ut sa’ tib’elej. Ink’a’ neke’xjalb’ehi rib’ chiru lix b’ehileb’ li sumwank re li santil ochoch li ke’ok wi’ chaq rik’in li Qaawa’ ut eb’ lix junelik yeechi’ihom, us ta jachjookeb’. Sa’ kab’ichal neke’xsik’ xtenq’ li Qaawa’ sa’ chixjunil li k’a’aq re ru naq neke’xyal xq’e chi nume’k sa’eb’ lix ch’a’ajkilal ut naq neke’b’eek sa’ xb’ehileb’ li sumwank. Kaweb’ xch’ool chirix naq li Qaawa’ taatenq’anq reheb’ sa’ li rajomeb’ ru, moko ka’ajwi’ ta sa’ li yu’am a’in, chiru b’an chixjunil li junelik q’e kutan. Sa’ kab’ichaleb’ neke’xtzoleb’ lix kok’al rik’in chaab’ilal, tuulanil ut tz’aqal rahok, us ta wan li k’a’ru ch’a’aj neke’xnumsi sa’ xyu’ameb’. Jo’ li ninnaw, li na’b’ej yuwa’b’ej a’in moko sumsuukeb’ ta ink’a’ neke’xteneb’ lix ch’a’ajkilaleb’ sa’ xb’een li Dios. Neke’royb’eni b’an sa’ tz’aqal oyb’enink ut kawil ch’oolej li osob’tesihom kawresinb’il choq’ reheb’ a’an xb’aan li Qaawa’.²⁷

Ex was wiitz’in, li Kolonel a’an li tz’aqal eetalil re junajil sa’ ajom ut sa’ tzol’leb’ rik’in li qaYuwa’ sa’ Choxa. Kitijok chirixeb’ lix tzolom, kixye, “Re naq junaqeb’ ta chixjunileb’; jo’ naq laa’at, at inYuwa’, wankat wik’in ut laa’in aawik’in, re naq junaqeb’ ta ajwi’ a’an qik’in: … re naq junaqeb’ ta a’an, kama’ laa’o juno ajwi’.”²⁸

Ninch’olob’ xyaalal cheru naq wi laa’o, ixq ut winq, nokok’anjelak sa’ junajil sa’ jun tz’aqal tenq’ank-ib’, taqayal xsahil li sumk’anjelak naxk’ut li Kolonel naq naqak’e chi uxmank li qachoxahil teneb’ankil sa’ li qasumalil. Nintz’aama sa’ eeb’een, sa’ xk’ab’a’ li Kristo, naq taawanq “chi kemb’il sa’ komonil [lee ch’ool] rik’in junajil ut rik’in rahok li jun choq’ re li jun chik,”²⁹ naq taqataw xnimal xsahil qach’ool sa’ li qab’eenik sa’ li junelik yu’am ut naq li qaseeb’al re k’anjelak chiqu chiqib’il qib’ taak’ihanq chi nim wi’chik.³⁰ Ninch’olob’ xyaalal chixjunil li yaal a’in sa’ lix loq’laj k’ab’a’ li Kolonel Jesukristo, amen.