Cegu, ka Vakadirorogo
Sa rauta vinaka na nona vosa ena iVola Tabu: “Dou tiko lo, mo dou kila niu sa Kalou.”
Na nodra lagasere na matasere ni turaga ena yakavi nikua e kauta lesu mai na vakanananu ni sere au dau lagata ena gauna au se gonetagane kina. Ena igu kei na vakanuinui keimami na lagata
Put your shoulder to the wheel; push along.
Do your duty with a heart full of song.
We all have work; let no one shirk.
Put your shoulder to the wheel.1
E dua tiko na neimami iliuliu ni sere ka dau vakatavulici keimam. Me keimami lagasere. E dau laveta voleka sara toka e matai keimami o Sisita Stella na kau ka tukia toka na totolo ni sere ena yavana bibi ka dau sosodregadrega kina na buturara.
Kevaka keimami na lagasere vakavinaka, ena solia o Sisita Waters me keimami digia e dua na sere keimami dau taleitaka me lagati. E dau vakawasoma ga me na lagati na:
Master, the temptest is raging!
The billows are tossing high!
The sky is overshadowed with blackness
No shelter or help is nigh.
Carest thou not that we perish
How canst thou lie asleep.
When each moment so madly is threat’ning
A grave in the angry deep?
Qai tiko na kena italetale veivakadeitaki:
The winds and the waves shall obey thy will:
Peace, be still; peace be still.
Wether the wrath of storm tossed sea
Or demons or men or whatever it be,
No waters can swallow the ship where lies
The master of ocean and earth and skies.
They all shall sweetly obey thy will:
Peace, be still; peace, be still.
They all shall sweetly obey thy will:
Peace, peace, be still.2
Niu se gonetagane, au rawa ni kila na rerevaki ni dua na wasawasa voravora. Ia, au sega soti ni kila vinaka sara na tevoro era dau vakasaga na noda bula, vakarusa na noda tatadra, vakacacana na noda reki ka vagolea tani mai na matanitu selesitieli ni Kalou na noda ilakolako.
E dua na tuvatuva ni tevoro dau veivakarusai e sa balavu dina ka sa kila tu na tamata vakayadua, se qase se gone, na kena me na veivala kaya. Au na cavuta mada e vica: Na Tevoro ni Kocokoco; Na Tevoro ni Lasu; na Tevoro ni Dinau; na Tevoro ni Lomalomarua; na Tevoro ni Waigaga ni Veivakamatenitaki; kei rau na Tevoro drua ni Rairai Sabalia kei na Bula Tawasavasava. Na tevoro yadua oqori ena vakadomobula na veika era vakayacora ki na noda bula. Ni ra tiko e vica na tevoro oqo ena nomu bula ena basika kina na rusa.
Me baleta na kocokoco, e veivakasalataki ka veivakaroti kina vei keda na ivola ni Dauvunau: “O koya sa lomana na siliva ena sega ni mamau ena siliva; se ko koya sa lomana na iyau ena kena ikuri.”3
E veivakasalataki kina o Jisu, “Dou raici kemudou vinaka, ka tarovi kemudou mai na daukocokoco; ni sa sega ni kalougata na tamata ena vuku ni sa levu na ka sa tu vua.”4
Me da vulica me da wasea na gagadre mai na kocokoco.
Ni da vosa me baleta na tevoro ni lasu, e duidui na vanua eda na raica kina. E dua vei ira na vanua oqori sai koya na koronivuli. Me da dau levea na lawaki, na lasu, noda vakayagataki ira na tani se dua na ka e tautauvata. Me noda ivakatagedegede na buladodonu.
Ni da dau vakatulewa, me da kakua ni taroga “Na cava era na nanuma na tani?” ia mo taroga “Na cava au na nanuma me baleti au?”
Na veitemaki ni tevoro ni dinau e dau yaco mai vei keda vakavuqa ena dua na siga. Au cavuta kina na ivakasala nei Peresitedi Gordon B. Hinckley.
“E vakaleqai au vakalevu na vakaitamera ni dinau ka basika mai na kadi ni dinau e tu vei ira na lewenivanua eke, ka ra okati kina o ira na noda.
“Eda lawakitaki mai na veitemaki ni kacivaki ivoli. E dau vakaraitaki ena televiseni na veisureti me da kerea me yacova sara yani na 125 na pasede na isau ni noda vale. Ia e sega sara ni vakalasikati na tubu… .
“Au raica ni na ganita me da dinau me rawa kina e dua na noda vale, e sega ni ca. Ia me da volia ga e dua na vale eda na rawa ni sauma ka me vakarauta toka ga na noda sausaumi ni ka oqori ena vakaicolacolataki keda tu me yacova beka yani na 30 na yabaki.”5
Au na vakuria kina: Me da kakua ni laiva me sivia na veika eda rawata na veika eda gadreva.
Ni da veivosakitaka na tevoro ni waigaga ni veivakamatenitaki, au okata kina na gunu ni veivakamatenitaki. Na waigaga ni veivakamatenitaki e vakamalumalumutaka na noda vakasama, na noda vakaibalebaletaka na ka, kei na noda digidigi dodonu. E vakavuqa ga ni dau vure mai kina na ca, na veivakalolomataki vei ira na marama watida kei ira na gone, ka rawa ni vakavuna na itovo ka na basika kina na mosi kei na rarawa vei ira era sega ni kila e dua na ka. “Tukuna ga sega, ki na waigaga ni veivakamatenitaki” oqori na malanivosa yaga ni nona gagadre e dua. Ena rawa ni tokoni oqo mai na ivolanikalou:
“Dou sa sega beka ni kila ni dou sa vale ni Kalou, ka sa tiko vei kemudou na Yalo ni Kalou?
“Kevaka e dua na tamata sa vakarusa na vale ni Kalou, ena vakarusai koya na Kalou; ni sa savasava na vale ni Kalou, ia sai kemudou oqo.”6
Niu vakasamataki rau na drua tevoro—o irairai sabalia kei na bula tawasavasava, sa dodonu meu na cakava me ratou drua itolu ka okata kina na iyaloyalo se ivola vakasisila. Eratou sala vata na tolu oqo.
Ena vakadewataki ni tadra i Liai, eda raica kina e dua na ivakamacala e ganita vinaka na veivakarusai ni iyaloyalo se ivola vakasisila: “Ia na butobuto loaloa sa i koya na veitemaki ni tevoro; sa vakamatabokotaka na matadra ka vakaukauwataka na lomadra na luve ni tamata, a sa kauti ira ki na sala rabailevu me ra lako sese kina ka rusa.”7
E vunautaka e dua na apositolo ni gauna oqo, o Hugh B Brown: Na ivakarau sabalia kecega e basika kina na vakanananu duka ena sega ni rokovi kina na yagoda—na valetabu me tiko kina na Yalo Tabu.”8
Au na wilika vei kemuni ena bogi ni kua e dua na yau talei mai na Improvement Era. E a tabaki ena 1917 ia ena yaga sara talega eke ena gauna oqo: “Na ivakarau ni isulusulu sabalia ka sa matau tu ena gauna oqo, na vakayagataki vakalevu ni itukutuku vakasisila ena ivola tabaki, ena drama, kei na iyaloyalo [yavala] me vaka sa takalevu tu … , na vakayagataki ni veika sabalia ena veivosaki e veisiga kei na ivalavala, era sa veivuke tiko ena kena tauyavutaki na ivalavala ca ka na rawa ni vakarusa na yalo.”9
O Alexander Pope, ena nona italanoa veivakauqeti na “Essay on Man,” e kaya kina:
Vice is a monster of so frightful mien,
As, to be hated, needs but to be seen;
Yet seen too oft, familiar with her face,
We first endure, then pity, then embrace.10
E kena irairai ni ivakamacala vinaka ni tevoro oqo ena kune ena ivola i Paula vei ira na kai Koronica: “Sa sega na vere tani sa yaco vei kemudou , o koya ga sa vorata rawa na tamata: ia sa yalodina na Kalou o koya ena sega ni laivi kemudou mo do dauveretaki vakalevu cake, me vaka ga na nomudou kaukauwa; ka na cakava talega kei na vere na sala mo dou dro kina, mo dou vosota rawa.”11
Ni na dau vinaka vei keda yadua me da rogoca ka muria na lomada. Na lewa ni lomada e dau vakasalataki keda, kevaka eda sega ni muria ena qai yaco e muri me lewai keda.
E solia vei keda na Turaga na iotioti ni vosa: “Mo dou savasava mai ko i kemudou sa kauta na iyaya ni Turaga!”12
Kemuni na taciqu, e dua na itavi eda na sega ni rawa ni levea. Oqori na noda dui ivakaraitaki.
Na noda ivakaraitaki ena vakilai ena noda dui matavuvale. Ena so na gauna eda dau guilecava na tama ni da a gone talega, ena so na gauna era dau veivakasosataki vei ira na itubutubu na gone.
Au nanuma lesu na noqu dau taleitaka na koli ena gauna au se gone kina. Ena dua na siga au a taura na noqu qiqi, biuta kina e dua na kisi ni moli ka lako yani ki vaqara koli. Ena gauna oya era kabuwacara tu ga e veivanua na koli: e koronivuli, era taubale voli e yasa ni sala, se me ra vakasaqaqara tu ena veivanua lala e so, na vanua e dau levu kina. Niu sa vesuka rawa e dua na koli, au na biuta e loma ni kisi, ka kauta ki vale ka lokataka ena vale ni koala ka qai lokataka yani na kena katuba levu. Ena siga o ya au a vesuka mai e ono na koli ka duidui na kedra lelevu ka ra mai noqu kaivesu tu ena kena ivalavala oya. Au sega ni kila se na cava me’u cakava vei ira na koli kece oqo, au sa mani sega ni vakatakila kina vua e dua.
E a lesu mai na cakacaka o tamaqu ka, me vaka ga ni nona itovo tudei, e taura na vokete ni koala me laki tawana mai. Ena rawa beka ni o raitayaloyalotaka na nona kidacala kei na veilecayaki ena nona dolava yani na katuba ka ratou wadravi koya tu mai e ono na koli, ka ratou sa vakarau kece tu me ratou dro? Niu nanuma lesu na nona kaya mai vakamalua ko tamaqu, “Tommy, na vale ni koala e baleta ga na koala. Na nodra koli na tani e nodra ga. Niu vakaraici koya tu vakamalua, au a vulica kina e dua na lesoni me baleta na vosota kei na itovo malua.
E dua na ka vinaka au cakava, ni a yaco talega vei au e dua na mataqali ka vata oqo kei na luvequ tagane gone duadua, o Clark.
E dau taleitaka o Clark na manumanu yavaiva, manumanu vuka, manumanu qasi—se na ka bula kecega. Ena so na gauna e dau vakavuna na yavavala e vale na ka oqo. Ena dua na siga ni se gone, a lako mai Provo Canyon kei na dua na gata ni wai ka vakayacana me o Herman.
E voleka ni gauna vata ga e yaco mai kina sa yali tale yani o Herman. A raici koya o Sisita Monson ena loma ni droa ni yaya siliva. E dau nodra ivakarau na gata ni wai me ra tu ena vanua sara ga eda sega ni namaka me ra tu kina. Ia a toki koya o Clark ki na tavu ni sili, sogota na isalisali ni wai, vakatawana vakalailai ena wai, ka kabira e daku ni tavu e dua na ivakatakilakila ka tukuni kina, “Kua ni vakayagataka na tavu oqo. E nei Herman.” Keitou sa mani vakayagataka kina na valenisili tale ka dua ka tawana o Herman na vanua sa vakalalai o ya.
Ia ena dua na siga, keitou kurabui ni sa yali o Herman. E a dodonu me yacana o Houdini. Sa yali vakadua! Ena siga ka tarava sa samaka sara o Sisita Monson na tavu ka vakarautaka me sa vakayagataki tale. Sa sivi yani e vica na siga.
Ena dua na yakavi au nanuma ni sa kena gauna meu sa na sili mada kina vakabalavu; au vakatawana sara vakalevu na tavu ena wai sega soti ni katakata sara, kau mai davo yani ena dua na gauna ni vakacegu. Au davo koto ka vakasamataka na kena sa yacova yani na wai sovusovua na iyalayala ni wai ka drodro tani tale yani. Ena rawa beka ni o raitayaloyalotaka na noqu sa raica matua toka yani na isalisali ni wai o ya, sa qalo mai o Herman ka vakadodonu sara ga mai ki mataqu. Au kaila yani vei watiqu, “Frances! Sa lako mai qo o Herman!”
Ia sa mani vesu tale o Herman, biu ena dua na kisi ka na sega ni rawa me dro kina, ka keitou lako yani ki Vivian Park ena Provo Canyon ka sereki Herman ena wai totoka ni uciwai lailai ena South Fork. Keitou a sega tale ni raici Herman vakadua.
E kune ena Vunau kei na Veiyalayalati, wase 107, tikina e 99, e dua na ivakasala lekaleka ka vakadodonu kivei ira kece na matabete: “Raica sa kilikili ki na tamata yadua me vulica ka kila na nona itavi; io me vakayacora ena yalodina na itavi ni lesilesi sa kacivi kina.” Au dau taura vakabibi na ivakaro oqo ka’u sa dau tovolea meu bulamuria.
Ena so na gauna ena noqu vakasama, au dau rogoca vakawasoma na veidusimaki nei Peresitedi John Taylor vei ira na veitacini ni matabete: “Kevaka o sega ni qarava vakavinaka na nomu ilesilesi, ena tarogi iko na Kalou me baleti ira a rawa mo vakabula, kevaka mo a vakayacora na nomu itavi.”13
Ena qaravi ni noda itavi, au sa vulica ni ena gauna eda muria kina e dua na veivakauqeti vuni ka cakacakataka sara ena gauna vata ga, ena dusimaka na Tamada Vakalomalagi na vanua eda lako kina ka vakalougatataka na noda bula kei na nodra bula na tani. Au sega tale ni kila e dua na ka eda sotava me kamica cake se na ka eda vakila me vakamareqeti cake mai na noda vakamuria e dua na veivakauqeti, me da qai kila ni sa sauma na Turaga na nona masu e dua tale mai vei keda.
Au na solia beka ga e dua na kena ivakaraitaki. Ena dua na siga ena yabaki sa oti, ni’u qarava oti eso na cakacaka ena valenivolavola, au vakila e dua na veivakauqeti kaukauwa me’u sikova e dua na dawai qase ka qaravi tiko ena St. Joseph’s Villa. Au a lako sara yani vakadodonu ki kea.
Niu lako yani ki na nona rumu, au raica ni sa lala tu. Au taroga e dua na dauveiqaravi me baleta na vanua e tiko kina kau mani kau yani ki na dua na vanua ni gade. Au a raica e kea na dawai vinaka oqo, ni rau veitalanoa tiko kei tacina kei na dua tale na itokani. E dua na veitalanoa vinaka keirau a cakava.
Ni keirau veivosaki tiko, a lako mai ki na katuba ni rumu e dua na turaga me taura e dua na kava soda mai na misini. E raici au ga mai ka kaya, “O iko o Tom Monson.”
“Io,” au sauma yani. Na kemu irairai e vaka e dua na Hemingway.” E tukuna mai ni o koya o Stephen Hemingway,” na luvei Alfred Eugene Hemingway ka a noqu daunivakasala ena gauna au a bisopi kina ka’u dau kacivi koya tu ga ena Gene. E tukuna vei au o Stephen ni tiko talega e kea o tamana ka sa voleka sara tu ni mate. E dau kaciva voli ga na yacaqu, ka ratou dau vinakata na matavuvale me ratou qiri au mai ia eratou dau sega ni raica rawa e dua na naba ni talevoni vei au.
Au a kere veivosoti ka gole vata yani kei Stephen ki na nona rumu na noqu daunivakasala ena dua na gauna, ka ratou sa soqoni tale tiko ga kina na vo ni luvena, sa mate oti na watina ena vica na yabaki yani ki liu. Eratou raica na lewe ni nona matavuvale na noqu sotavi Stephen ena vanua ni gade me isau ni nodratou gagadre bibi mai vei Tamada Vakalomalagi meu raici tamadratou ni se bera ni mate. O au talega au nanuma ni vakakina, ni kevaka me a sega ni curu yani o Stephen ki na rumu au a veisiko tiko kina ena gauna e curu yani kina, keu a sega ni kila ni tiko e kea o Gene.
Keitou a vakalougatataki Gene. E a basika e dua na yalo vakacegu. Keitou a vakayacora e dua na veisiko totoka, ni oti au sa lesu tale.
Ena mataka ka tarava sa tukuni mai ena talevoni ni sa leqa o Gene Hemingway—ena loma ga ni 20 na miniti ni oti na neirau vakalougatataki koya kei luvena.
Au vakaraitaka vei Tamada Vakalomalagi e dua na masu lo ni vakavinavinaka me baleta na Nona veivakauqeti ni veidusimaki ka a vakavuna na noqu veisiko ki na St. Joseph’s Villa ka kauti au kina vua na noqu itokani lomani, o Alfred Eugene Hemingway.
Au nanuma ni vakanananu nei Gene Hemingway ena yakavi o ya, ni keitou marautaka tiko na veivakauqeti ni Yalotabu, vakaitavi ena masu ka veivakalougatataki vakabete, ena voqataka na qaqa ni sere, “Master, The Temptest is Raging,” ka’u a cavuqaqataka ena itekivu ni noqu vosa:
Linger, O blessed Redeemer!
Leave me alone no more,
And with joy I shall make the blest harbor
And rest on the blissful shore.
Au se dau taleitaka tu ga na sere o ya ka vakadinadinataka ena bogi ni kua na vakacegu e kauta mai:
Whether the wrath of the storm tossed sea
Or demons or men or whatever it be,
No waters can swallow the ship where lies
The Master of ocean and earth and skies.
They all shall sweetly obey thy will:
Peace be still.14
Sa rauta vinaka na Nona vosa ena ivolatabu: “Dou tiko lo, mo dou kila ni’u sa Kalou.”15
Au vakadinadinataka na dina oqo, ena yaca i Jisu Karisito, emeni.